Historiograaf moet zelf geschiedenis schrijven
Wetenschap Techniek
Linkshandigen hebben
een vechtersnatuur
Ivoorhandel kan olifant toch helpen
ÜP
Supercomputer rekent ontstaan van heelal na
DONDERDAG 29 ME11997
Geschiedschrijving boort nieuwe bronnen aan
In de geschiedschrijving is de betekenis van bron
nen altijd een discussiepunt geweest. Moetje ou
de historische of literaire teksten letterlijk nemen
of moet je gaan zoeken naar wat er tussen de re
gels door wordt verteld. Hoe moet je de histori
sche realiteit van een bepaalde periode proberen
te achterhalen? De afgelopen tien jaar is de rich
ting die zich 'new historicism' noemt, vaak op
een omstreden manier in het nieuws gekomen.
Centraal bij 'new historicism' staat het begrip
'historiografie'. Daarmee wordt bedoeld dat ge
schiedenis ook best kan worden begrepen aan de
hand van de literatuur en andere niet strikt histo
rische bronnen. Voorwaarde is dan wel dat deze
literatuur wordt ingebed in de brede politieke, so-
cio-culturele en historische samenhang van die
tijd. De historiograaf moet dus zelf opnieuw ge
schiedenis schrijven, hij moet de banden tussen
heden en verleden zoeken, hij moet speuren,
want dat is volgens 'new historicism' de drijvende
kracht achter elke ontwikkeling.
De klassieke literatuurwetenschap en ge
schiedschrijving blijft volgens 'new historicism' te
veel hangen bij dorre tekstanalayses. Daar tegen
over stelt de nieuwe richting dat geschiedenis ook
menselijker en boeiend en dus completer kan
worden verteld, dat de emoties die altijd in de li-
r spelen ook een plaats moeten krijgen,
t emoties zijn krachten die dikwijls doorslag-
n voor historische ontwikkelingen.
Daarom vertrekt 'new historicism' vaak van op
het eerste gezicht nietszeggende feiten en anek
dotes, de zogenaamde 'petite histoire'. Op die
manier wordt getracht door te stoten naar wat de
echte leefwereld van historische gebeurtenissen
moet zijn geweest. Om het met een vergelijking te
verduidelijken: wil je de aarde leren kennen, be
studeer ook het heelal en de planeten.
Eenvoudig is die methode echter niet en ze bergt
risico's in zich. Het reconstrueren van een situatie
kan tot zeer subjectieve en persoonlijke interpre
taties leiden. 'New historicism' wil immers verder
gaan dan de grenzen van de tekst en zegt niet zo
zeer naar een objectieve reconstructie van het
verleden te streven maar probeert meer tot een
kritische lezing van dat verleden te komen.
Met name de paus van 'new historicism', Shake
speare-specialist professor Stephen Greenblatt
van de universiteit van Berkeley, geeft de risico's
van zijn methode toe, maar hij verwerpt de be
schuldigingen van onwetenschappelijkheid.
Greenblatt zelfheeft trouwens met succes bewe
zen dat zijn methode van 'new historicism' voor
de analyse van Shakespeare's werk, wèl tot een
nieuw inzicht in de leef- en denkwereld van
Shakespeare kon leiden. Zo heeft hij aangetoond
dat het verschijnen van de beroemde geest in
Hamlet, ongetwijfeld was ingegeven door de felle
discussie die toen rond de katholieke aflatencul-
tus en het 'afkopen van het vagevuur' heerste en
die een hoogtepunt kende in de polemiek tussen
Simon Fish en Thomas Moore. Hij legde ook op
Door de Engelse historicus Greenblatt werd Hamlet
op een andere manier bekeken. „Feiten op zich heb
ben weinig betekenis." foto p
een overtuigende manier een verband tussen de
komedies van Shakespeare en toenmalige medi
sche traktaten.
Drs. Jan Veenstra van de universiteit van Gronin
gen zegt: „Feiten op zich hebben weinig beteke
nis. En de betekenis van een gebeurtenis blijkt
niet altijd uit de feiten, maar dikwijls meer uit de
betrokkenen. Wie waren zij, aan welke emoties
vielen zij ten prooi, welke lorachten hebben in
hun geschiedenis meegespeeld? Dat is de ruimere
zin van 'new historicism'."
In het spoor van Greenblatt is het in Nederland
vooral professor Frank Ankersmit van de univer
siteit van Utrecht geweest, die in zijn internatio
naal gerenommeerde publicaties de ontwikkelin
gen op het gebied van de historiografie en de ver
houding van literatuur en geschiedenis heeft be
licht. En de veelzijdige mogelijkheden die 'new
historicism' biedt, blijkt uit de verschillende maar
toch verwante scholen die zijn ontstaan: de femi
nistische literatuurkritiek, de gender-studies, de
postkoloniale literatuurtheorie, en de psycho
analytische literatuuranalyse.
Of zoals professor Ann Rigney van de universiteit
van Utrecht het samenvat: „Al deze benaderingen
van literaire teksten kunnen informatie geven
over historische realiteiten. Historiografische
bronnen zijn als ondoorzichtige en beslagen rui
ten. De historiograaf moet het keurslijf kunnen
verlaten en achter de beslagen ruit proberen te
kijken, hij moet naar de realiteit achter de tekst
zoeken."
meen trager geslachtsrijp te
worden, zijn gemiddeld kleiner
van gestalte en vertonen en iets
lagere levensverwachting. De
wetenschappers hebben kun
nen aantonen dat sinds het late
steentijdperk, waar men reeds
bewijzen van linkshandigheid
heeft gevonden, en in de daar
opvolgende ontwikkelingsperio
den van de mens, het percenta
ge van linkshandigen onder de
bevolking niet noemenswaardig
is veranderd.
Zij concluderen daaruit dat de
biologisch benadeelde links
handigen bepaalde vaardighe
den moeten hebben gehad om
te overleven. En dat overleven
gebeurde vrijwel uitsluitend in
een tweekamp, in een strijd van
mens tot mens. De rechtshandi-
ge werd plots geconfronteerd
met een anders aanvallende en
vanuit een andere hoek uitha
lende tegenstander, waartegen
zijn beproefde en vertrouwde
vechtstrategieën weinig konden
uitrichten. Dat verhoogde mo
gelijk de overwinningskansen
en dus het overleven van de
linkshandigen.
De linkshandigen hebben zich
daardoor waarschijnlijk ook een
grotere biologische fitness aan
gekweekt. Uit geschiedkundige
documenten blijkt verder dat
linkshandigen omwille van deze
vaardigheden ook een groter
respect en sociale status konden
afdwingen.
In bepaalde sporttakken zijn
opvallend veel linkshandige
kampioenen vertegenwoordigd.
Normaal zijn gemiddeld 10 tot
13 procent van alle mannen en
8 tot 10 procent van de vrouwen
linkshandig. Dat percentage
steekt echter schril af bij onder
meer de 15 procent linkshandi
gen bij tennisspelers, 19 procent
bij cricket, 23 procent bij bad
minton, 50 procent bij scher
men, 17 procent en 19 procent
bij de mannen en vrouwen die
boksen en tafeltennis spelen, en
41 procent bij de 'first base'-
spelers in baseball. Dit om maar
enkele sporttakken te noemen,
want de lijst is verre van volle-
dig.
Een groep Franse en Zweedse
wetenschappers meent volgens
een publicatie in de 'Pro
ceedings of the Royal Society of
Londen' een antwoord op dit
fenomeen te hebben gevonden.
De linkshandigen behalen vol
gens hen vooral goede resulta
ten in sportdisciplines waar een
direct contact met een tegen
stander bestaat en waar het dus
op persoonlijke vechtlust aan
komt.
Vanwaar deze uitgesproken
vechtersnatuur bij linkshandi
gen? Linkshandigen, zo zeggen
deze deskundigen, zijn reeds bij
hun geboorte biologisch bena
deeld. Zij blijken over het alge-
Het volledig verbieden van handel in ivoor
kan op den duur leiden tot minder olifanten
in plaats van tot meer. Beperkte handel lijkt
beter. Dat is uitgedokterd door de econoom
Erwin Bulte verbonden aan de landbouwu
niversiteit Wageningen. In de jaren tachtig
verbood de Keniaanse overheid de handel in
ivoren slagtanden. Sindsdien is de olifanten
stand, zoals verwacht, gegroeid. Maar als
wordt vastgehouden aan dit verbod, ont
komt dezelfde overheid er op den duur niet
aan het aantal olifanten uit te dunnen. De
jumbo's zouden wel eens te veel schade
kunnen berokkenen aan de landbouw.
Ivoorhandel kan dan economisch tegen
wicht bieden, meent Bulte. De dieren zullen
dan worden gespaard om de kostbare han
delswaar die zij voortbrengen. Bulte heeft
dat uitgerekend op basis van economische
beginselen en biologische groeimodellen.
archieffoto
BEN APELDOORN
De supercomputer Cosmos van
de universiteit van Cambridge
in de Amerikaanse staat Massa
chusetts gaat narekenen of de
theorie rond het ontstaan van
het heelal wel juist is. De com
puter zal naar schatting enkele
weken nodig hebben voor deze
enorme rekenpartij, die een pe
riode omvat van ongeveer
twaalf miljard jaar.
Wetenschappers van de univer
siteit, die zich bijna een jaar
lang hebben voorbereid, zeggen
dat alle voorwaarden en uit
gangspunten rond het i
van het heelal in de computer
zijn gebracht. Die gaat daar ver
volgens dag en nacht, 24 uur
per etmaal, mee aan de gang.
„Elke seconde die Cosmos re
kent omvat een kosmische pe
riode van bijna 20.000 jaar",
zegt een van de astrofysici die
een deel van het rekenprogram
ma voor de computer schreef.
„Tenminste, als we uitgaan van
precies een week rekentijd.
Het is de bedoeling om de uit
eindelijke uitkomst van Cosmos
te vergelijken met het beeld dat
men nu met telescopen van het
heelal heeft verkregen.
Als het computerbeeld klopt
met het beeld dat de sterren
kundigen van het heelal heb
ben, dan is dat een bewijs voor
de juisüieid van hun theorie dat
het heelal ontstond uit één
machtige explosie: de 'Big
Bang'. Dat moet ongeveer
twaalf miljard jaar geleden zijn
gebeurd. Volgens de sterren
kundigen ontstond toen uit pu
re energie niet alleen de materie
en het licht zoals wij die overal
om ons heen zien, inclusief de
verste sterren en melkwegstel
sels, maar ook begrippen als
zwaartekracht en tijd. Grote de
len van de samenhang tussen
de laatste twee v
steeds één groot mysterie.
Als de uitkomsten van Cosmos
inderdaad blijken te kloppen
met de realiteit, dan wil men
proberen de computer te laten
uitrekenen wat er vóór de 'Big
Bang' was. De kans dat de com
puter 'niets' als uitkomst geeft is
bijna honderd procent, aldus de
deskundigen.
Cosmos is ongeveer even groot
als een automaat voor frisdran
ken en kostte ruim zes miljoen
gulden. De computer zal vooral
door kosmologen worden ge
bruikt en misschien ook worden
ingezet bij het verwerken van
klimaatmodellen.
OPGAVE
OPLOSSING
CRYPTOGRAM
Horizontaal:
1. Schapen van een vlezig meisje
(6); 4. Niet meer waar te nemen
pandrama (8); 6. Vloeistof voor
de koeien (3); 7. Rinkelend glas
(3); 9. Hij vecht voor een heilige
chauffeur (7); 11. Meel in bed
(5).
Verticaal:
1Zonder goede argumenten niet
gesneden (4); 2. Kom er maar
eens op om je te verantwoorden
(5); 3. besnaarde militair (4); 5.
Op hoofden om ze te bescher
men (6); 6. Groei in de verleden
tijd (3); 8. Op de manier van een
geleerde (4); 10. breng 'm om
hoog voor de duiven! (3).
KRUISWOORDRAADSEL
-klewang-
j-ar-li-o
aap-n-sol
ad-duo-pij
pens-plek
-laen-
sara-teil
pa-fat-na
arm-s-aga
r-os-mr-n
-spiraal-
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en de Tijwisselaar
Kobbe Kobbema trok schielijk een
kring in het zand, vlak voor een na
der rollend golfje, en stak toen be
zwerend een hand op. „Trekje terug!
riep hij met overslaande stem.
„Trek terug, o vloed! Niet verder om
hoog, laat de cirkel droog, de cirkel
vanHorletoet!"
Het water wierp bruisend een randje
schuim over de slordig getrokken lijn
en de leerling-tijwisselaar haastte
zich om de kring te herstellen. Op
nieuw sprak hij zijn versje uit en op
nieuw spoelde de opkomende vloed
er overheen. Maar toen dit zo enkele
malen herhaald was begon het water
ontmoedigd terug te trekken.
Het is begrijpeijk, dat dit op de Al
batros niet onopgemerkt bleef. In
plaats van veilig op hoog water over
de ondieptes heen te varen liep het
schip op een zandbank. Dat gaf een
hele schok! „Wat-wat gebeurt er?"
stamelde heer Ollie, die zich plotse
ling op de vloer van de eetzaal be
vond. De maaltijd waar hij juist met
gezonde eetlust aan had willen be
ginnen lag ordeloos om hem heen en
Tom Poes maakte zich met enige
moeite vrij uit het pas opgeschepte
voedsel. „Een aanvaring denk ik. We
liggen stil. We zijn gestrand!"
„Een ramp!" riep heer Bommel, zich
snel oprichtend. „In de reddingsbo
ten! Doe iets, jonge vriend! Volg me!"
Zo roepende haastte hij zich de trap
pen op, die naar de brug leidden en
reeds van verre was te merken dat
ook daar enige verwarring heerste.
„Wat moet dat?" hoorde men de ge
zagvoerder bulderen. „Overgehaalde
tufkruier! Dat noemt zich een zee
man!"
„Het is de vloed, kaptein!" klaagde
de stuurman er met geknepen stem
tussendoor. „De eb, bedoel ik. Het is
H
T
W
E
R
DOOR JAN VISSER
De barometers zijn de laatste dagen flink gestegen maar
dat dit niet altijd leidt tot 'voorbeeldig weer' hebben we de
laatste dagen aan den lijve ondervonden. Met een noorde
lijke stroming werden voortdurend kille en vochtige lucht-
massa's aangevoerd waarin uitgestrekte wolkenvelden
voorkwamen. Ook gisteren, toen de lucht een stuk droger
was, bleef het tot ver in de middag bewolkt. Na de hoopge
vende openingen tijdens de vroege ochtend slipte het
zwerk weer helemaal dicht. Toen de zon gisteravond ging
schijnen waren de thermometers niet meer in staat om het
kwik naar een wat aangenamer niveau op te krikken. Het
KNMI-station van Bloemendaal bleef op 13,1 graden ste
ken.
De opklaringen hadden de afgelopen nacht tot gevolg dat
de temperatuur een flink eind kon zakken. Het duinstation
van Bloemendaal mat een laagste temperatuur van 2,5
graden en op Schiphol werd het minimaal 3,6 graden. In
beschutte duinkommen kwam hettotgrondvorst. Een
'dauwtrapper' uit Bentveld maakte gewag van rijpaanslag.
Inmiddels is rond het hogedrukgebied boven de Britse ei
landen een nieuwe hoeveelheid vochtige lucht naar het
zuidoosten getrokken. Vanochtend resulteerde deze ont
wikkeling opnieuw in wolkenvelden.
De komende dagen komt er aan het wolkenleed en de kille
temperaturen echtereen einde. Het hogedrukgebied komt
morgen boven het midden van de Noordzee te liggen
(kerndruk 1035 hPa) en verhuist daarna richting Scan
dinavië. Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat de wind
naar het noordoosten gaat. Daarmee wordt drogere lucht
aangevoerd. Morgen zijn er nog wel enkele wolkenvelden
(vooral tijdens de ochtenduren) maar in het weekeinde
voert de zon de boventoon. De temperatuur kan morgen
middag bij zonnig weer al tot 19-20 graden stijgen. In het
weekeinde komt er waarschijnlijk nog wel een graadje bij.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
vrijdag.
Noorwegen:
Sterk wisselend beeld r
droge perioden maar so
ook bewolking
van Trondheim. Middag-
temperatuur variërend van
een graad of 10 in het
noorden tot bijna 20 gra
den op morgen in de om
geving van Oslo.
Zweden:
In het noorden wolkenvel
den met kans op een bui.
Verder flinke zonnige pe
tuur van 10 graden in be
wolkte gebieden tot onge
veer 19 plaatselijk in het
merengebied.
Denemarken:
Perioden met zon, maar af
en toe ook wolken. Op de
Maxima oplopend n
ir bij
na 20 graden op morgen.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Overwegend zonnig en droog, maar van-
daagochtend eerst ook lage bewolking,
misschien mist. Middagtemperatuur op
veel plaatsen tussen 20 en 25 graden
maar langs sommige kusten wat lager.
België en Luxemburg:
Flinke zonnige perioden en droog. Mid
dagtemperatuur oplopend tot ongeveer
22 graden op morgen.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vrij zonnig. Nu en dan een stevige oos
tenwind. Middagtemperatuur vandaag
op de meeste plaatsen net onder de 25
graden, morgen veelal erboven.
Perioden met zon en vooral morgen kans
op een regen- of onweersbui. Plaatselijk
kan er veel neerslag vallen. Maxima van
een graad of 22 aan zee in de Algarve
tot tegen de 30 in het binnenland.
Madeira:
Afwisselend zon en wolkenvelden en
soms wat regen. Middagtemperatuur on
geveer 21 graden.
Spanje:
Perioden met zon en meest droog, maar
morgen toenemende kans op een lokale
regen- of onweersbui. Middagtempera--
tuur in het binnenland oplopend tot
rond 30 graden; aan de kusten iets lage-
ne kans op een enkele bui. Middagtem
peratuur omstreeks 25 graden.
Marokko:
Westkust: veel zon maar vooral in het
noorden ook wolkenvelden. Vrijwel
overal droog. Middagtemperatuur rond
25 graden.
het oostf
In het oosten eerst nog veel bewolkiij
en buiige regen. Morgen
en minder buien. Middagtemperatu
van circa 15 graden in het noordooste
tot ruim 20 graden in Vorarlberg
Polen:
Vrij veel wolken en vo
aanhoudende kans of
het westen ook opklari
rioden. Middagtemperatuur van 10 gi
den plaatselijk in het oosten tot
in het westen.
Tsjechië en Slowakije:
Wolken en vooral in Slowakije
buiige regen, mogelijk
tuur ongeveer 16 gra
wakije enkele graden lager.
Hongarije:
Overwegend bewolkten kan;
VRIJDAG 30 MEI 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 05.28 Zon onder 21.
Maan op 02.45 Maan onder 14.
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 11.06 23.35 10.39 23.
Laag 06.16 18.55 05.57 18.
Weerrapporten 29 n
station weer
Tunes'e.
Klei
sope
Middagtemperatuur
iets boven de 30 graden, maar aan zee
minder hoge maxima.
Zuid-Frankrijk:
Vrij zonnige perioden en vrijwel overal
droog. Middagtemperatuur op de mees
te plaatsen tussen 25 en 30 graden.
Mallorca en Ibiza:
Flinke zonnige perioden en vrijwel
droog. Middagtemperatuur ongeveer 28
s op een lokale regen- of o
Minder warm met middagtemperatuur
meest tussen 20 en 25 graden.
Corsica en Sardinië:
Vrij zonnig en droog. Vandaag maxima
rond 27 graden, morgen een fractie la
ger.
Malta:
Veel zon en droog. Middagtemperatuur
geleidelijk iets lager; op morgen om
streeks 25 graden.
Griekenland en Kreta:
In het noorden van Griekenland nu en
dan bewolking en kans op een (onweers-
)bui. Elders en op Kreta zonnig. Lichte
daling van temperatuur met op morgen
maxima tussen 18 en 23 graden.
Turkije en Cyprus:
Veel zon maar in het noorden ook bewol
king en kans op enkele buien, misschien
met onweer. Middagtemperatuur van 22
graden in het noordwesten tot tegen de
30 in het binnenland en op Cyprus.
Duitsland:
In het oosten en noorden aanhoudende
kans op wolken en soms wat regen of
motregen. Elders, met name in het zui
den, flinke zonnige perioden. Middag
temperatuur uiteenlopend van 15 gra
plaatselijk in h
Zwitserland:
Flinke perioden met zon, maar in het
noorden en oosten soms ook wat wol
ken, vrijwel droog. Middagtemperatuur
rond 25 graden.
Oostenrijk:
i 25 Johannesburg licht bew
