'Eén vingerknip en het land stond in brand'
Antropoloog: Bill Clinton
zou zich hier thuisvoelen
Feiten &Meningen
Spanjaarden redden zwart geld
Gééf
om
lep!
Girc
50501
DINSDAG 27 MEI 1997
Paul Marchal schreef boek over zijn niet aflatende strijd na de verdwijning van An
Ruim zeventigduizend brieven ontving Paul
Marchal, naast duizenden bloemstukken. Hij
was in 1996 het bekendste gezicht van de Belgi
sche televisie en werd meermalen ontboden bij
de Belgische koning, de premier en de minister
van justitie. Nu heeft de bekendste huisvader
van België ook nog een boek geschreven over
zijn zoektocht naar zijn vermiste dochter An en
haar vriendin Eefje. Een zoektocht die hem niet
alleen in de schijnwerpers plaatste, maar ook
bittere conflicten opriep.
Een levensgrote foto van An in
een witte lijst, t-shirts met de
opdruk 'An', rouwprentjes en
stickers met haar naam, knuf
fels van An in de vensterbank
van een heuse organisatie, ver
noemd naar An, en te midden
van al deze gedenktekens een
fragiele man, met een montere
oogopslag, piekhaar, een kort
geschoren baardje, GSM-tele-
foon aan de broekriem.
Oprechte verbazing als hem de
vraag wordt voorgelegd of hij
niet soms, al is het maar één
dag, het verlies van zijn dochter
helemaal wil vergeten. Niet her
innerd wil worden aan de
nachtmerrie waarin de zeden-
misdadiger Mare Dutroux zijn
gezin onderdompelde. „Maar
nee", zegt Paul Marchal. „Ik
gooi mijn dochter toch niet aan
de kant? Door te blijven ijveren
voor een betere wereld, probeer
ik haar dood zin te geven. Dat is
mijn manier van rouwen."
'Op zoek naar An en Eefje'. Zo
noemde Marchal zijn boek, dat
morgen wordt uitgegeven. Het
boek put uit het dagboek dat hij
bijhield in de maanden nadat
zijn dochter en haar vriendin
niet van een zomervakantie aan
de Belgische kust waren terug
gekeerd. Het dagboek hield hij
bij voor An, zodat zij zou kun
nen zien dat haar vader alles uit
de kast had gehaald om haar te
rug te vinden.
Marchal: „Ik dacht: ze heeft vast
vreselijke dingen meegemaakt.
Ze zal misschien niets meer van
mij en ander mannen willen
weten. Mijn aantekeningen
kunnen dan helpen weer een
brug slaan. Maar An is dood,
vandaar dat ik het boekje nu
heb opgedragen aan mijn
vrouw Betty en de drie andere
kinderen."
Het gezin-Marchal heeft het ge
weten dat vader Paul op zoek
was naar zijn dochter. In een
jaar tijd voerde hij zijn publici
teitsoffensief zover op, dat hun
woning te Hasselt uiteindelijk
enige gelijkenis ging vertonen
met de CNN-newsroom. Jour
nalisten lieten in de woonkamer
hun nieuwsfaxen binnenlopen,
dochter Karen werd in de ach
tertuin geïnterviewd, zendwa-
gens uit diverse Europese lan
den stonden op de stoep gepar
keerd en voor de deur gaven
Paul en Betty Marchal hun sta
tements inhet Nederlands, En
gels en Frans.
Met vrij willigersploegen werden
in Europa duizenden 'An en
Eefje'-posters opgehangen. Na
dat de stoffelijke resten van An
en haar vriendin in Jumet wa
ren teruggevonden, werd Paul
Marchal één van de voortrek
kers van de 'witte mars', die
350.000 Belgen in Brussel op de
been bracht.
WITTE TRIOMF
De tijd heeft inmiddels echter
geknaagd aan die 'witte triomf
van burgerzin, eensgezindheid,
hoop en geweldloosheid. Paul
Marchal raakte in een bitter
conflict verzeild met de vader
van Eefje Lambrecks, sommige
Belgische organisaties die zich
ontfermen over vermiste kinde
ren beschuldigden elkaar van
malversaties en broodroof, er
ontstond tweespalt rond het
'centrum voor vermiste kinde
ren' en in politiek Brussel
maakten gevestigde belangen
en Vlaams-Waalse twisten een
einde aan een poging tot 'nieu
we politieke cultuur'. Het leek
alsofmet Dutroux en zijn
bende veilig achter de tralies
alle oude Belgische demonen
Paul Marchal in het mediacircus, eind vorig jaar. „Door te blijven ijveren voor een betere wereld, probeer ik de dood van An zin te geven. Dat is
mijn manier van rouwen." foto epa
weer hun kop konden opsteken.
„Ik zou nu geen tweede witte
mars durven organiseren",
overweegt Marchal. „Ik ben
bang dat het nu wél uit de hand
zou lopen." De weken voor de
eerste witte mars op 20 oktober
vorig jaar scheelde dat volgens
hem overigens ook maar een
haar, maar werd een volksop
stand voorkomen omdat de ou
ders van vermiste kinderen
eensgezind tot kalmte en zelf
beheersing opriepen. „De ge
moederen waren zó verhit en
tegelijkertijd hadden wij als ou
ders enorm veel invloed en
macht. Het was griezelig. Ik
hoefde maar met mijn vingers
te knippen en het land stond in
brand", zegt hij.
Nadat An en Eefje op 3 septem
ber 1996 waren teruggevonden,
verlegde de aandacht in de Bel
gische media zich naar huiselij
ker zaken, zoals het drama dat
zich aan het voltrekken was tus
sen de families Marchal en
Lambrecks. Bemiddeling van
justitieminister De Clerck kon
niet bewerkstelligen dat de
meisjes, die samen waren ont
voerd en gestorven, ook samen
werden begraven.
Vader Lambrecks beschuldigde
Marchal ervan kwalijke roddels
te verspreiden. Uiteindelijk ver
bood hij via de rechter het ge
bruik van de naam 'Eelje' in de
stichting 'An en Eefje' die Mar
chal inmiddels had opgericht.
Het gezin Marchal bleef met
een flinke hoeveelheid onver
koopbare sweaters, stickers en
cd'tjes zitten.
KIBBELEN
„Die rechtszaak heeft me sinds
de vondst van An en Eefje nog
het meest gekwetst", vertelt
Paul Marchal in het kantoor van
zijn stichting die inmiddels
kortweg 'An' heet. „Ik heb ge
dacht: onze dochters zijn sa
men gestorven en moet je nu de
vaders zien kibbelen. Ik vond
het vreselijk. Ik had zo graag ge
zien dat wij, net als de ouders
van Julie en Mélissa, samen
zouden kunnen optrekken.
Maar het was niet mogelijk."
Zelf ziet Marchal niet hoe hij
het conflict met Lambrecks had
kunnen voorkomen. „Hij was
alle heisa beu, hij wilde uitein
delijk met rust gelaten worden.
Maar dat hij er advocaten bij
haalde om ons te bestrijden
heeft me zeer teleurgesteld.In
zijn boek lijkt Marchal te willen
afrekenen met de vader die
hem juridisch een voet heeft
dwarsgezet, maar zelf ontkent
Marchal dat ten stelligste.
„Komt dat zo over? Nee, dat is
echt niet mijn bedoeling ge
weest. Voor mij is de zaak geslo
ten", zegt hij.
Toch noteert Marchal dat vader
Lambrecks al in oktober 1995
moeite had met zijn publicitaire
succes, dat vader Jean en zijn
vriendin op eigen houtje zoek
tochten ondernamen, eerdere
toezeggingen plots introkken en
niet mee wilden betalen aan het
inhuren van een privé-detecti-
ve. „Ik heb nog veel zaken weg
gelaten", zegt Paul Marchal. Hij
wil nog wel kwijt dat hij erg op
keek van het feit dat Jean Lam
brecks zich liet fotograferen
toen hij op TV de begrafenis van
Julie en Mélissa volgde. „Dat
vond ik vreemd voor een me-
diaschuwiemand als hij."
Marchal erkent dat Lambrecks
in veel opzichten zijn tegenpool
is geweest in de afgelopen
maanden: hijzelfwas militant-
strijdlustig, Lambrecks meer ge
laten, hijzelf extravert en goed-
gebekt, Lambrecks introvert en
onbeholpen voor de camera's,
hijzelf volop in de schijnwer
pers, Lambrecks meer in de
schaduw en alleen met zijn ver
driet. Marchal zegt dat het hem
onverschillig laat dat zijn eigen
markante optreden weerstan
den opriep, terwijl hij ingetoge
ner rouwen van Lambrecks bij
sommigen meer sympathie
losmaakte.
„Ieder verwerkt zijn verdriet op
zijn eigen manier. Ik reageer ac
tief en laat mijn verdriet en
wanhoop niet aan de media
zien. Jean Lambrecks gaat er
anders mee om en wie ben ik
om dat te veroordelen? Maar
het is waar dat er een hele pole
miek is ontstaan waar ik het
liefst zo snel mogelijk een punt
achter wil zetten.
In zijn boek geeft Marchal enke
le voorbeelden van de kaaksla
gen die hij tijdens de zoektocht
naar zijn dochter moest incas
seren, los van de conflicten met
de familie Lambrecks. Zo
schreef de Brugse politiecom
missaris Van Tieghem hem een
brief waarin hij Marchal ver
weet: „Ik heb moeten vaststel
len dat u zich frequent zeer ran
cuneus opstelt en niet kunt na
laten om na te trappen. Of
wel bent u dermate doordron
gen van het hele gebeuren dat u
zichzelf niet meer in de hand
kunt houden, ofwel bent u wer
kelijk een azijnzeiker, zoals di
verse bronnen mij reeds heb
ben willen duidelijk maken."
Van Tieghem voegt daar nog
aan toe dat hij Marchal in het
privé-leven een
'getourmenteerde egotripper'
vindt. Het Vlaams centrum voor
vermiste kinderen HOVK advi
seerde Marchal zich onder psy
chiatrische behandeling te laten
stellen en ene Lionel Ramboer,
adviseur voor rouwverwerking
en slachtofferhulp, bleek ach
teraf een oplichter.
Dat Marchal bij zoveel tegen
wind overeind is gebleven mag
misschien een klein wonder he
ten, maar zelf zegt hij dat de
'heksenketel' waarin hij en zijn
gezin terecht waren gekomen
draaglijk bleef vanwege de vele
sympathiebetuigingen en ook
het besef dat één zaak voorrang
had boven alles: An terugvin
den.
Marchal: „Wat me persoonlijk
na alle kritiek heeft gerustge
steld is dat ik in staat was om de
zaak uit handen te geven op het
moment dat ik het gevoel had
dat de politie echt serieus en in
telligent naar An zocht. Dat was
toen het duo Bourlet en Con-
nerotte het onderzoek van
Brugge hadden overgenomen.
Toen wist ik: ik kan na jalle te
leurstellingen en het wantrou
wen tegen politie, justitie en po
litiek toch loslaten en vertroi
wen hebben."
Met het eigen gezin valt er w
wat goed te maken, zegt Mat
chal nu, terugblikkend. „Miji
andere kinderen zijn dat jaar
verwaarloosd: alles draaide o
An. Mijn dochter zei: maar p
wij zijn er ook nog! Nadat
Dutroux was gearresteerd, 1
mijn jongste zoon van dertie
van huis weg met het plan zi
te laten arresteren en Dutroi
in de gevangenis om te bren
gen. Hij was nog geen dag vi
mist, maar het heeft ons wel
aan het denken gezet.
Hij wilde ook iets voor zijn v
moorde zusje doen, hij wildi
ten zien wat hij waard was. I
was natuurlijk een roep om
aandacht. We hebben beslot
het gezin moet weer ee
worden. Sindsdien heb ik mi
kantoortje niet meer aan hui
Ik heb weer meer oog gekrej
voor de waarde van het n
ment zelf. We eten tegenwoi
dig vaker buiten de deur, on
de kinderen daar ook zo van
nieten."
WINKEL
Na enig aarzelen heeft Paul
Marchal besloten zijn strijd
voort te zetten. Zijn leven F
grotendeels gewijd aan de st;
ting 'An', die tot doel heeft k
deren in alle mogelijke situa
bij te staan. Vijftig vrijwillige'
hebben de afgelopen weken
zonder daar een franc voor t
vragen èen verwaarloosd Sp
filiaal in Hasselt omgetoverc
een modern kantoor, waar b
halve foto's van An ook een
droevige Pierrot aan de mui
hangt met de boodschap 'Je
leeft maar half. Marchal leii
het bezoek trots door zijn 'v i
kei'. „Ik heb alleen het koffie
apparaat, de ijskast en nogv
kleine spulletjes moeten kop
de rest is allemaal geschonk
zegt hij glunderend.
„Wij blijven voor eeuwig veil
weesd achter", schrijft Paul
Marchal in zijn boek. Wat hi
daarmee bedoelt? Verbaasdi
blik. „Ik voel me niet verlate
in de steek gelaten", zegt hij i
„Maar ik mis wel iets heel dl j
baars, dat bedoel ik ermee. J
zal ik nooit terugkrijgen. Ikh
wel proberen de h^rinnerinj i
aan haar levend te houden.'],
HASSELT PAUL KOOPMAN
CORRESPONDENT
Onder Spanjaarden met zwart
geld is lichte paniek uitgebro
ken nu het er naar uitziet dat
Spanje in de kopgroep komt te
zitten van de euro-landen. Men
vreest dat straks iedereen moet
aantonen waar hij zijn peseta's
vandaan heeft als hij ze wil in
ruilen voor euro's. Rekeningen
in restaurants, die tot nu toe
met de credit card werden vol
daan, worden nu plotseling in
klinkende munt betaald. Het
Spaanse ministerie van financi
ën meldt dat er sprake is van
een een vlucht in buitenlandse
valuta.
Het in veiligheid brengen van
het zwarte geld is eind vorig jaar
begonnen, toen de regering-
Aznar garandeerde dat Spanje
tot de eerste groep euro-landen
zal behoren. Hoewel de Europe
se Unie nog geen besluit heeft
genomen over de manier waar
op de huidige nationale munten
moeten worden omgewisseld in
euro's, nemen de Spaanse eige
naren van het zwarte geld geen
risico's.
Niet alleen in de luxe restau
rants en hotels wordt steeds
meer met contant geld betaald,
ook voor meubels en andere
dure gebruiksgoederen wordt
het bekende bundeltje bankpa
pier uit de achterzak getrokken.
Als gevolg daarvan is de vraag
naar 'grote' bankbiljetten, zoals
het briefje van tienduizend pe
seta's, de laatste maanden sterk
toegenomen.
Een andere mogelijkheden om
zwart geld in veiligheid te bren
gen, is om het in het buitenland
te parkeren. Volgens de douane
gaan regelmatig hele families de
grens over, waarbij elk familie
lid, inclusief de baby, een mil
joen peseta's (1.400 gulden) 'op
zak' heeft. Dat is het bedrag dat
zonder aangifte per persoon
mag worden uitgevoerd. Ook
worden geldkoeriers gesigna
leerd, die het zwarte geld in op
dracht van de bezitters de grens
overbrengen.
De Spaanse fiscus schat dat er
zo'n 42 miljard gulden rondgaat
in het zwarte circuit. Daarnaast
is er een groot 'grijs gebied',
waarover geen belasting wordt
betaald. De belastingdienst is
daarvan op de hoogte, maar
heeft geen middelen om dat te
bewijzen.
BARCELONA HENK VAN DEN BOOM
CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
Dr. Jim Olila, al bijna 25 jaar als
antropoloog in Nederland,
moet uitbundig lachen. „Voor
een uurtje maar?" Ja, inder
daad. President Clinton komt
voor een uur naar Rotterdam.
„Het lijkt wel of de keizer komt,
of Napoleon", zegt hij. De iet
wat slepende woorden en de te
gen het gehemelte plakkende 'r'
verraden zijn Amerikaanse af
komst.
Alle opwinding in de Maasstad
is ook Olila niet ontgaan. Het
hoort er allemaal bij: de opge
wonden stemming, de over
spannenveiligheidsmaatrege
len. „Het is niet Clinton die dat
eist," zegt hij geruststellend.
„Het is zijn staf. Ik denk dat
Clinton er zelf van gruwt.
Bill Clinton is iemand die zich
hier in Nederland best zou
thuisvoelen, vermoedt Olila. De
52-jarige wetenschapper, die
met zijn vrouw Ellen van der
Meer een adviesbureau runt, is
nakomeling van Finse voorou
ders die zich ooit in Minnesota
vestigden. Hij voelt zich nauw
verwant met Bill. En met Hil
lary. De Clintons zijn mensen
naar zijn hart.
„Clinton komt uit dezelfde
streek als ik", zegt Olila. „Ik
kom zelf uit Kentucky, Clinton
uit Arkansas, een vergelijkbare
staat in het zuiden. Huckleberry
Finn-country", zegt hij met een
knipoog. „We hebben dezelfde
middleclass ouders. Ik heb ge
studeerd in Chicago, de stad
waar Hillary is opgegroeid en
heeft gestudeerd. Die vrouw
weet haar boodschap zó goed te
brengen. Ze zou hier een goede
politicus zijn."
Helaas wordt ze in haar eigen
land voortdurend afgebrand.
Want daar tellen heel andere
normen. Daar ziet men een pre
sidentsvrouw vaak liever als ie
mand die mooi moet zijn en
haar mond moet houden. Ter il
lustratie volgt de mop over Clin
ton die met een hondje in z'n
armen terugkeert in het Witte
Huis. 'Hoe komt u daaraan,
mister President?' vraagt ie
mand. 'Kreeg ik voor Hillary',
zegt Clinton. 'Goede ruil', luidt
het commentaar.
Maar goed. Voor lofzangen op
en moppen over de Clintons
kwamen we eigenlijk niet. Meer
voor een analyse over de ver
schillen tussen Nederlanders en
Amerikanen, voor een uiteen
zetting over wat hen bindt en
wat ze anders doen. Olila woont
hier nu een kwart eeuw. Als an
tropoloog moet hij daar inmid
dels enig zicht op hebben.
Nederland en Amerika begin
nen steeds meer op elkaar te lij
ken, maar verschillen zijn er wel
degelijk. Wat Olila in Nederland
het meest is opgevallen, is het
sociale vangnet. De verzor
gingsstaat is in Nederland tot in
de finesses uitgewerkt. Maar er
dreigt een levensgroot gevaar:
de arrogantie. „Dat is jullie
boosdoener," zegt Olila. „Die
arrogantie komt onder meer tot
uiting in de verhouding tussen
werknemer en werkgever, maar
ook in belabberde service voor
de klant."
Waar die arrogantie vandaan
komt? „De verzorgingsstaat
geeft je de kans onvriendelijk te
zijn. Mensen worden individue
ler. Je hebt je belasting betaald,
dus je hoeft je over je buurman
geen zorgen meer te maken."
Dat leidt tot een opmerkelijke
hardheid, die zich steeds sterker
in het leven lijkt te openbaren.
Dat is opmerkelijk, want juist
die hardheid verwijten wij Ne
derlanders altijd het Ameri
kaanse systeem. De Amerika
nen, met hun slechte sociale
voorzieningen voelen zich snel
ler schuldig, vermoedt Olila.
Zorgen voor anderen is daar al
tijd gestoeld op liefdadigheid.
De Amerikaan weet menson
waardige omstandigheden te
verbloemen. Er is een tegenstel
ling tussen wat er gezegd wordt
en de kille werkelijkheid. Ameri
kanen kunnen een goede bab
bel ophangen. Ze kunnen zich
zelf verkopen onder een sluier
van vriendelij kheid.
Olila: „Je kunt het zo zeggen:
een bedrijf moet slagvaardig,
eerlijk en vriendelijk zijn. Een
Nederlands bedrijf is slagvaar
dig, eerlijk, maar onvriendelijk.
En een Amerikaans bedrijf is
slagvaardig, heel vriendelijk,
maar absoluut niet eerlijk." Veel
Nederlandse bedrijven die in de
VS wilden investeren zijn in
middels het schip ingegaan,
omdat ze op een andere werke
lijkheid stuitten dan ze hadden
verwacht.
„Er zit een groot verschil in wat
de Amerikanen zeggen en wat
ze doen", legt Olila uit. „Een
president zegt met een stalen
gezicht dat hij nooit heeft gelo
gen. Maar wie gelooft hem? Bij
jullie is de bullshitvee 1 meer in
overeenstemming met de wer
kelijkheid." Hij noemt de sla
vernij als voorbeeld. „Géorge
Washington zei: iedereen is ge
lijk. Maar op z'n plantage werk
ten intussen wel zwarten. Ja,
over hen had hij het niet."
Olila bewondert de veelgeroem
de Nederlandse tolerantie. Maar
die kan ook wel eens te ver
gaan. „Ik heb meegemaakt hoe
voetbalvandalen een hele trein
aan diggelen sloegen. Tweehon
derd agenten keken toe, zonder
iets te doen. Dat gaat wel erg
ver. Maar je merkt dat men het
in Nederland zat begint te wor
den. Er ontstaat een 'oog om
oog'-gevoel."
Nog zoiets: het IRT-debat, de
heisa over de rol van de politie.
Onbegrijpelijk voor Olila. „Pre
cies op het moment dat de cri
minele benden oprukken, be
ginnen ze af te geven op de po
litie. Ik weet van mensen uit cri
minele kringen dat ze zich heb
ben zitten bescheuren over wat
ze zagen tijdens die verhoren. Je
zet jezelf zó te kijk."
Wat Nederland mist, dat is bra
voure. We zijn zó bescheiden.
Let's make things better, zegt
Philips voorzichtig. Olila: „Toen
ik dat hoorde wilde ik nooit
meer iets van Philips kopen.
Waarom niet let's make things
great!"loch zou Olila hier niet
graag weg willen. Hier heerst
een cultuur waar rek in zit. En
er is een goed sociaal vangnet'
en een systeem dat de juiste
mensen naar voren brengt. En
niet te vergeten een koningin
die zich tussen het volk mengt,
zonder een fractie van de veilig
heidsmaatregelen van Clinton.
„De Clintons kunnen hier zien
hoe het kan", zegt Olila.
ROTTERDAM BEN MAANDAG
LfpraStich rut
l-i postbus 95001
fv 1090 ha amstf.rd.
020 - 59 50 500 i
