Graaf Laszló Almasy blijft een mysterie
Klein Duimpje waakt over Indones
Help Au Secours
Buitenland
Zeppelin
herrijst
Russen richten dolfijnen af om mensen te doden
Vrijdag 23 mei 1997
DPA Deutsche Pre
Hongaarse aristocraat stond model voor 'De Engelse patiënt
Uit een oude documentaire blijkt dat de 'echte' graaf Almasy een opmerkelijke gelijkenis vertoonde met
Ralph Fiennes, de acteur die Almasy vertolkt in The English Patient. foto gpd
boedapest hans gertsen
correspondent
Wie of wat was graaf Lészló Almasy nu ei
genlijk? Een van de laatste grote ontdek
kingsreizigers van de twintigste eeuw of
een ordinaire nazi die zijn talenten in
dienst van generaal Rommel en Hitler-
Duitsland stelde? Of iets tussen die twee
uitersten in?
Bijna een halve eeuw na zijn dood staat de
Hongaarse ontdekkingsreiziger graaf Al
masy (1895-1951) opnieuw volop in de be
langstelling. De aristocratische avonturier
die in de jaren twintig en dertig een aantal
vermaard geworden wetenschappelijke
expedities naar de Libische en Egyptische
woestijn leidde, stond namelijk model
voor de hoofdfiguur van 'De Engelse pa
tiënt'.
Het succes van die roman van de schrijver
Michael Ondaatje en vooral van de met
maar liefst negen Oscars bekroonde gelijk
namige film, heeft in zijn geboorteland
Hongarije tot hernieuwde belangstelling
voor de historische figuur graaf Almésy
geleid. En daarmee onvermijdelijk tot
nieuwe vragen en polemieken. Want als er
een ding duidelijk is omtrent de Hongaar
se graaf, dan is het wel dat hij veel gehei
men waarschijnlijk voor altijd mee
het graf in heeft genomen.
Zelfs doktor Zsolt Török, een Hongaarse
wetenschapper die al jaren aan een bio
grafie over Almasy werkt, geeft toe dat het
onderwerp van zijn studie door tal van
raadselen is omgeven. „De verklaring
daarvoor is misschien psychologisch. Hij
was nu eenmaal een aristocraat. Bijna ie
dereen die hem gekend heeft, vond hem
aardig en zeer onderhoudend. Maar zoals
het een echte aristocraat betaamt, hield
hij altijd een zekere afstand tot de mensen
met wie hij omging. Hij liet zich niet echt
kennen", aldus Török.
Karavanen
Aan biografische gegevens over Almasy
ontbreekt het niet. Almósy werd in 1895
geboren in Bemstein, een Oostenrijks
stadje dat toen nog deel uitmaakte van
Hongarije. De zin voor reizen en avontu
ren kreeg hij haast letterlijk met de paple
pel ingegoten. Vader György maakte aan
het eind van de negentiende eeuw naam
met een serie ontdekkingsreizen naar het
Verre Oosten.
Zoon Laszló legde als kind vooral een
enorme belangstelling voor techniek aan
de dag. Hij was gek op auto's en vliegtui
gen, toen nog nieuwe vervoermiddelen.
Op zijn achttiende haalde hij zijn vliegbre
vet en tijdens de Eerste Wereldoorlog
diehde de jonge graaf als piloot in het
Oostenrijks-Hongaarse leger.
In de tweede helft van de jaren twintig
reisde Almósy meerdere malen naar Egyp
te en Soedan als vertegenwoordiger van
de toen vermaarde Oostenrijkse autofa-
briek Steyr. Zijn liefde voor de woestijn
kreeg in 1929 definitief beslag toen Almasy
mei een kleine expeditie van Oost-Afrika
viajOeganda en Soedan naar de monding
vaii de Nijl reed. De 12.000 kilometer lan
ge jocht, deels dwars door de woestijn,
was bedoeld om te bewijzen hoe solide de
Steyr-voertuigen waren, maar en passant
herontdekte Almasy een duizenden jaren
le karavanenroute, de zogenaamde
w( g van de veertig dagen'.
de spraakmakende expeditie bestaat
eeih 110 minuten durende documentaire,
wa arvan het negatief vorig jaar bij toeval
we rd teruggevonden door de Oostenrijkse
east Kurt Mayer. Diens vader Rudi
m< akte deel uit van Almasy's team en leg
de de avonturen van de expeditie op film
t.
G 'lijkonis
vondst van de negatieven was .een ci-
natografisch evenement van de eerste
orde. Niet alleen omdat het gaat om een
unjiek, nooit eerder vertoond historisch
:ument (de Steyr-fabriek ging failliet na
krach van '29 en de originele film raak-
:oek) oveï een expeditie door toen nog
iddeels onbekende gebieden van Afri-
Dankzij de film weten we nu ook dat
echte' graaf Almasy een opmerkelijke
gelijkenis vertoonde met Ralph Fiennes,
acteur die Almasy vertolkt in The Eng
lish} Patient.
succesvolle expeditie was het begin
vaii een lange serie ontdekkingsreizen die
Alihasy naar de Egyptische en Libische
estijn voerden. Almasy, die deel uit-
akte van een select groepje internatio-
e woestijnvorsers, maakte in de jaren
tig internationaal faam met zijn ont-
de Icing van grotten vol prehistorische
rot stekeningen in de Libische woestijn. De
eningen bewijzen dat delen van de nu
'kdroge Sahara ooit groen en waterrijk
eten zijn geweest. Almasy bracht in de
jar ;n dertig grote delen van Soedan, Egyp-
n Libië voor het eerst in kaart en
ireef het standaardwerk 'De onbekende
Sapara'.
it het uitbreken van de Tweede Wereld-
oc rlog beginnen de raadsels rond de Hon-
ga irse graaf en woestijnrot pas echt. De
gelsen wantrouwden de excentrieke Al-
isy en weigerden van zijn diensten en
kehnis gebruik te maken. Volgens biograaf
rök werd Almasy later door de leiding
Onafhankelijk comité controleert of verkiezingen eerlijk verlopen
van het Hongaarse leger gedwongen
dienst te nemen in het Afrika-korps van
generaal Rommel. „Hongarije vocht in het
begin van de oorlog nu eenmaal aan Duit
se zijde en veel Hongaren waren gedwon
gen in Duitse dienst te gaan. Maar Almésy
was zeker geen overtuigde Nazi, zoals
soms wel beweerd wordt. Hij had geen an
dere keus."
Dubbelspion
De Duitsers, generaal Rommel voorop,
maakten dankbaar gebruik van de enorme
kennis die Almasy over de woestijn ver
gaard had. Almasy hielp twee beruchte
Duitse spionnen dwars door de woestijn
en door de Engelse linies heen te glippen.
De spionnen in kwestie konden worden
opgepakt, omdat de Engelsen de geheime
Duitse communicatiecodes hadden ge
kraakt, maar Almasy zelf wist de Engelsen
uit handen te blijven.
Over de precieze rol van Almasy in de
woestijnoorlog bestaat geen duidelijkheid.
„Er zijn theorieën dat hij niet alleen voor
de Duitsers werkte, maar tegelijkertijd ook
een Engelse dubbelspion was", vertelt zijn
Hongaarse biograaf. Of er iets waar is van
dat soort theorieën, is een van de vele
raadsels rond Almasy, die waarschijnlijk
nooit helemaal opgehelderd worden. „Hij
was in ieder geval geen oorlogsmisdadi
ger. Na de oorlog is hij bij gebrek aan be
wijs vrijgesproken", zo doceert Török.
De hernieuwde aandacht voor 'zijn' graaf
Almasy doet Török deugd. Over de film en
het boek is hij zeer te spreken, ook al doen
die de historische graaf Almasy maar deels
recht. „De schrijver heeft Almasy gebruikt
als een soort model voor zijn hoofdfiguur.
De intrige is echter totaal verzonnen. De
echte Almasy heeft bijvoorbeeld nooit een
relatie gehad met Katherine, de vrouw van
zijn Engelse collega-onderzoeker Patrick
Clayton (in de boek en de film heet die
Geoffrey Clifton, red.). En de echte Almésy
is ook niet, zoals in de film en het boek, in
de woestijn neergestort met zijn vliegtuig
en zwaar verbrand."
De echte graaf Almasy overleed in 1951 in
Salzburg, kinderloos en zonder ooit ge
trouwd te zijn geweest. „We weten zelfs
niet zeker of hij ooit een relatie met een
vrouw heeft gehad. Er wordt daarom wel
eens gesuggereerd dat Almasy homo
seksueel was. Maar bewijzen daarvoor heb
ik nooit kunnen vinden", zegt de biograaf.
„Van het tegendeel trouwens ook niet", zo
voegt hij er schielijk aan toe. De 'echte' Al
masy blijft zelfs voor zijn biograaf nog veel
geheimen houden.
jakarta ronald frisart
j,correspondent
iTwee kale tafels, een bureautje en wat
iplastic krukjes. Meer staat er nog niet in
het nationale hoofdkwartier van het on-
■afhankelijke comité dat probeert te con
troleren of de Indonesische verkiezingen
eerlijk verlopen. Secretaris-generaal Mu-
jlyana W. Kusumah is echter optimis-
itisch: „We moeten opbouwen. We doen
een politieke investering in de toe
komst."
In vergelijking met het machtige
staatsapparaat is het waarnemerscomité
Jeen Zeer Klein Duimpje. Komite Inde
penden Pemantau Pemilu (KIPP) moet
«het vooral hebben van goede wil en slim
■improviseren. „We moeten guerrilla-tac-
'tieken gebruiken", zei vorige week een
medewerker. Verboden is de waakhond
Ivan de verkiezingen niet, maar de rege
ring bekijkt hem wel met grote argwaan.
[Overheidsingrijpen bungelt als een
'zwaard van Damocles boven de onaf
hankelijke waarnemers.
1 Een groep advocaten, studenten en
andere hervormingsgezinden riep KIPP
'op 15 maart vorig jaar in het leven. Voor-
jzitter is schrijver-journalist Goenawan
jMohamad. Ook advocaat Adnan Buyung
Nasution, mensenrechtenactivist Poncke
Piincen, islamitisch geleerde
Nurcholish Madjid, vak
bondsleider Muchtar Pak
pahan en anderen verbon
den hun naam aan het comi
té. „We zijn vooral een more
le kracht", zegt KlPP-secreta-
ris Mulyana (45). In het dage
lijks leven treedt hij als advo
caat vaak op in politieke- en
mensenrechtenzaken.
„Eén van de redenen om
KIPP op te richten, is dat de autoriteiten
en de staatsbureaucratie regeringspartij
Golkar bevoordelen", legt hij uit. „Wij
zijn op de hand van geen enkele partij.
Ons principe is dat verkiezingen vrij en
eerlijk moeten zijn. Daarom proberen
we het hele verkiezingsproces te volgen.
En voor de langere termijn streven we
naar herziening van bepaalde wetge
ving." Daarmee doelt hij bijvoorbeeld op
de regels die Golkar bevoordelen en de
vrije vorming van partijen verbieden.
KIPP heeft inmiddels 46 afdelingen in
zeventien van de 27 Indonesische pro
vincies. De actieve kern omvat zo'n vier
duizend vrijwilligers. Op de verkiezings
dag zelf hoopt het comité 15.000 tot
20.000 mensen op de been te hebben. -
Mulyana: „We moeten oppassen dat
die niet allemaal uit één hoek komen.
Verkiezingen
in Indonesië
Daarom proberen we uit al
ledrie de toegelaten partijen
- Golkar, PPP en PDI - men
sen te rekruteren. Ook bij
voorbeeld ambtenaren (die
verplicht Golkar-lid zijn,
red.) Er zijn al ambtenaren
die ons klachten over onre
gelmatigheden hebben toe
gespeeld. Op West-Java
hebben zich moslims als
vrijwilliger gemeld en op
Midden-Java veel aanhangers van Mega
wati, de afgezette PDI-voorzitster."
Onregelmatig maakt KIPP zijn bevin
dingen openbaar. Zo rapporteerde het
comité eind vorige maand dat staatsom
roep TVRI meer tijd besteedde aan de
Golkar-campagne dan aan die van de
quasi-oppositionele PPP en PDI. Vorige
week bepleitte Mulyana de stichting van
een fonds voor slachtoffers van de cam
pagnes. Het betreft vooral verkeers
slachtoffers die vallen tijdens massale
parades met auto's, bussen en motoren.
De overheid reageerde niet, moslimpartij
PPP wel. Die beloofde een tegemoetko
ming voor slachtoffers van haar eigen
campagne.
Een krachtproef voor K3PP wordt 29
mei, de verkiezingsdag. KIPP-mensen
worden bij het tellen der stemmen niet
toegelaten. Presidentj Soeharto heeft
eenieder die tracht het tellen te 'versto
ren' al met harde maatregelen bedreigd.
Improviserend hoopt het comité niette
min een beeld van het stemgedrag te
krijgen. Via eigen menfeen en bronnen in
stembureaus in Yogy^karta Zal worden
getracht een schaduwtelling te houden.
kiezingen boycotten. Misschien vragen
we of ze hun stemb ljet opsturen, bij
voorbeeld naar de Na ionale Commissie
voor de Mensenrecht ;n. Als we die bil
jetten tellen, kunnen
aantal niet-stemmer:
opgeeft ongeveer klop t of niet.
Begin maart uitt 2 K3PP-voorzitter
Goenawan Mohamaq de vrees dat de
autoriteiten het conité hard zouden
aanpakken. De politie i
(Sulawesi) maakte on e
aan een training voo
in Ujung Pandang
angs wel een einde
KIPP-vrijwilligers,
maar verder ingrijpe 1 bleef uit. Tot nu
toe, althans. Mulyai a: ,Als we straks
zouden kunnen aant inen dat het bij de
verkiezingen oneerlij is toegegaan - ja,
dein zitten we natuui lijk wel in de pro
blemen."
Overbodige dieren stier\>en na Koude Oorlog hongerdood
Na zestig jaar herrijst de Zepp
lin uit zijn as in het bekoorlijk
stadje Friedrichshafen aan'
Bodenmeer, de geboortepl;
van alle voorooriogse Zeppelin
Als pronkstuk op de Aero Mes
prijkt de 'high-tech' Zeppelin
LZ N07 in de enorme Expoh-i
waarin hij ook werd gebouwd
De hal is nauwelijks groot ge
noeg voor de 75 meter langei
vijftien meter dikke, blauwe
te sigaar met enorme luchtro- 5
ren, drie motoren en daarond
een luxe gondel met leren fan
teuils voor veertien inzittende 1
Het uitgestalde prototype
maakt nog deze zomer bov
het Bodenmeer zijn eerste
proefvlucht. Als het luchtwaai
digheidscertificaat binnen is,
begint nog dit jaar de serie-
bouw. Er zijn al vijf bestelling j'
binnen a raison van tien mil
joen gulden per stuk.
Ferdinand Graf von Zeppelin
lanceerde in Friedrichshafenr
1900 's werelds eerste gemoto
seerde luchtschip, drie jaar di
voordat de gebroeders Wright
hun eerste vliegtuig van de
grond kregen. De wrakke ge
vaartes bewezen in het begi
van de Eerste Wereldoorlogli jj
tactisch nut als luchtverkenm 1,
en de Duitsers voerden mete j!f
Zeppelin zelfs het eerste
bardement op Engeland uit
Maar de vreugde was van koi 5-
duur, want de logge mastodo
ten bleken al snel ideale schii f
schijven voor de geallieerde
jachtvliegtuigen.
Toch volbracht Zeppelin LZ5
in 1917 zonder kleerscheuren
een reis naar Afrika, eenvluc
van 6757 km met een gemic
de van 71 kilometer per uur.
1929 volgde de triomftochtro
de wereld van de roemruchte Ik
'Graf Zeppelin', die maar liet
34.200 km aflegde met eeno; r
voorstelbaar gemiddelde van
114 kilometer per uur
/Luxe
De Duitse luchtschepen wer<
daarna regelmatig op transat
lantische lijndiensten ingezet
in de jaren dertig werden hot
derden vluchten uitgevoerd
zonder een enkel ongeluk. 1
Zeppelins waren vliegende 1
aanschepen met luxe hutten
recreatiezalen met panora-
misch uitzicht, waar een pas
dozijn passagiers in de watte
werden gelegd door een be
manning van zestig koppen.
overtocht duurde bijna driei
gen en nachten, dus datmoi
ook wel.
Inmiddels was Hitier aan de1
macht gekomen en de Ameii1,0
nen weigerden voor de nieut
ste Zeppelin, de 240 meterla
ge 'Hindenburg', het onbran
bare heliumgas te leveren."
trotse luchtschip moest dus
worden gevuld met het welk
waar lichtere, maar uiterste! Pr
plosieve waterstofgas en inn
1937 ontplofte het gevaartet
de lcinding in Lakehurst. En
len 36 doden en met deze raiK
ging ook het tijdperk van de1Vl
grote luchtschepen in rooko dr
De nieuwe en veel kleinere
'Zep' is dan ook niet bedoeld
transatlantisch vervo ermiddi
want met zijn kruissnelheid! 1
120 kilometer per uur en zij
meter lange gondel is hij gein
concurrentie voor de modeifel
jumbo. Maar constructeur
Klaus Hagenlocher van dehe iei
rezen Zeppelin Luftschiffted ad
nik GmbH, die bijna vijftigm mi
joen gulden wist te vindenot
het nieuwe project, ziet groti rac
mogelijkheden in een niche
markt, met name voor het» -
risme.
Een vroegere Swissairq
Christian Schulthess, heeft:
Zürich de firma SkyshipCn
opgericht, waarmee hij volgt
jaar als eerste de nieuwe Zep
lin gaat inzetten voor rondva
ten boven de Alpen.
brussel» aly knol
'correspondent
Wie vanaf Vlaams grondgebied het Waalse dorpje
Jodoigne wil bereiken, doet er goed aan de bor
den Geldenaken te volgen. Niet dat Geldenaken
vlakbij Jodoigne ligt. Geldenaken is Jodoigne,
[maar dan op zijn Vlaams. Het is maar één voor
beeld van de vaak niet erg voor de hand liggende
'vertalingen, die de Belgen voor hun plaatsnamen
j hanteren.
Luik-Lüttich-Liège gaat nog, daar heeft ieder-
jeen wel eens van gehoord. Maar het feit dat het
[Vlaamse Geraardsbergen in het Waals Grammont
|heet en het Waalse Waremme in het Vlaams
(Borgworm, het Vlaamse Tienen in Wallonië als
'Tirlemont bekend staat en het Waalse Visé in
'Vlaemderen als Wezet, kan menig weggebruiker
|op een verkeerd spoor brengen,
j Mechélen is Malines, Braine-l'Alleud heet ook
;Eigenbrakel en Ronse Renaix. Het merkwaardig
ste geval is misschien nog wel Jezus Eik, vlakbij
Brussel. Dat plaatsje ondergaat in vertaling zelfs
leen complete geslachtsverandering. In Wallonië
staat Jezus Eik namelijk te boek als Nótre Dame
lau Bois, Onze Lieve Vrouw in het Bos, en dat doet
'qua logica even zeer.
i Recentelijk hadden de Vlamingen weer reden
tot klagen. In een jeugdherberg in Voeren, waar
75 schoolkinderen verbleven, ontstond brand. De
kinderen-konden op tijd het pand verlaten, maar
de brandweer liet lang op zich wachten. Later
bleek waarom. De juf had in het Nederlands naar
het landelijke alarmnummer 101 gebeld, was op
de centrale in Luik beland, waar pas drie perso
nen en vele kostbare minuten later iemand te
vinden was die haar Nederlandse noodkreet be
greep.
Brussel kan ervan meepraten. Vroeger was de
regel dat het hogere brandweerpersoneel tweeta
lig moest zijn; voor de overigen gold een verdeel
sleutel van eenderde Nederlands, tweederde
Frans. De Raad van State bleek het daar vorig jaar
niet mee eens te zijn; er was een list nodig.
De verantwoordelijke minister zat met de han
den in het haar. Zijn rekensom: voortaan zou
voor het brandweerpersoneel, dat met het pu
bliek te maken heeft, de verhouding 46 procent
N- en 54 procent F-talig moeten zijn. Het alterna
tief: al het personeel moet tweetalig zijn.
Beide voorstellen zijn slecht gevallen. Enkele
weken geleden gingen Brusselse brandweerlieden
nog met loeiende sirenes de straat op om symbo
lisch aan de Louizalaan een pand nat te spuiten.
Via pamfletten lieten ze weten: vanaf nu spreekt
ieder zijn eigen taal. Menig Brusselaar oefent nu:
help au secours, au secours help!
sevastopol hans hoogenduk
correspondent
Ruim 25 jaar was het een super-staatsge
heim. Nu kan de wereld kennis nemen
van het onthutsende feit, dat in Sovjettij
den in de marinehaven Sevastopol op de
Krim dolfijnen werden getraind om te
doden. Tientallen dolfijnen werden door
specialisten van de geheime dienst en
wetenschappers van onder meer de ge
renommeerde Moskouse universiteit
MGOE, volstrekt tegen hun natuur, afge
richt om te doden, marinebases te bewa
ken en mijnen en ander wapentuig op te
sporen.
Een 'elite-eenheid' van zeventig dolfij
nen diende onder de Rode Vlag. Maar
toen de Sovjet-Unie in 1991 ten onder
ging, had de vloot al snel niet meer ge
noeg geld om de beesten te voeren. Vis-
vangen was ze namelijk afgeleerd om ze
afhankelijk te maken van hun heersers in
uniform.
Afgedankt bleven ze echter hun dienst
doen in de baai. Ze patrouilleerden, kwa
men terug en staken hun koppen boven
water in een smeekbede om voedsel. De
militairen probeerden hen weg te jagen
en niet te kijken naar de vragende ogen.
Eeniaantzil stierf uiteindelijk de honger
dood. De Russische marineman in Se
vastopol die ons dit schokkende relaas
vertblt, wil anoniem blijven. Uit angst
voof represailles of uit schaamte?
Kapitein ter zee Nikolai Zavtsjenko,
vroeger van de Sovjetmarine en nu de
Oekraïense vlag dienend, bevestigt dat
de dolfijnen inderdaad onder meer wer
den opgeleid tot moordenaar. Volgens
hem zijn de meeste echter niet de hon
gerdood gestorven. Op de vraag waar ze
dan nu zijn, geeft hij ook na herhaald
aandringen geen antwoord.
„De dolfijnen vielen onder het unieke en
zeer geheime wetenschapscentrum Oce-
anarium, waar in Sovjettijden veel Oek
raïense wetenschappers werkten. Meer
dan 25 jaar wisten zelfs de bewoners van
de gesloten militaire stad Sevastopol
niets van het bestaan van dit centrum.
De dolfijnen werden getraind in het op
sporen en vernietigen van vijandelijk
duikers, het zoeken naar mijnen en ge
zonken torpedo's, maar ook voor ander
wetenschappelijk werk", zegt hij.
Zatsjenko vervolgt: „Wij hebben er nu
nog twintig. Twee of drie vervullen puur
militaire taken. De andere zoeken bij
voorbeeld naar bij oefeningen gezonken
torpedo's, waarin zo'n twintig kilo zilver
zit, of«ze worden humanitair gebruikt."
Uit de mededelingen van de Russische
marineofficier en zijn Oekraïense collega
valt niet af te leiden, of de Russen moge
lijk ook nu nog een dolfijneneenheid
hebben. Er is immers nog veel geheim in
deze gigantische marinehaven.
Wel staat vast dat een gering aantal dol
fijnen een 'militaire conversie' heeft on
dergaan. Met andere worden: ze vervul
len vreedzame taken. Dat gebeurt in het
nu onder Oekraïense vlag opererende
Oceanarium. Maar door geldgebrek zijn
de meeste trainers al naar lucratiever ba
nen in dolfinaria of circussen vertrokken.
Een overgebleven trainer, die al twintig
jaar met de beesten werkt, noemt de me
dedelingen van de Russische en Oekraï
ense officier dat de dolfijnen ook opge
leid werden om te doden en zelfs kleef -
mijnen te plaatsen op vijandelijkesil Jei
pen, bespottelijk. „In theorie is eend
fijn intelligent genoeg om te leren eij "f
een kernbom te plaatsen. Maar ze zij
niet sterk genoeg zo'n taak uit te voel
zelfs als we dat zouden willen",
hij.
Maar weet deze man werkelijk wat ei 1
lemaal in het supergeheim gebeurde n
had hij slechts toegang tot een deelv 'Ij
het instituut? Volgens hem hebbend |al
dolfijnen nu in het Oceanarium allee ali
nog maar humanitaire taken. Ze help "u
kinderen die lijden aan geestelijke en
emotionele storingen, zoeüs bedwate de
neuroses en nachtmerries, van hunk bij
len. etl
Tussen de bedrijven door worden!» ,e^
jes geleerd en worden de beesten vol
bereid op mogelijk commerciële takt se'
zoals het opsporen van lekken in olij -et:
dingen. Ook zijn ze al ingezet bij ard to
logisch onderzoek, waarbij ze flink" ito
oude voorwerpen opspoorden.
