Cultuur Kunst
'Verplaatsen zware
jongens niet moeilijk'
mponerende metamorfoses
van Jeroen Willems
Leiden
07
Politiek
vonnist
directeur
Chassé
Schutting in Taffehzaal
culturen
Machine agricole geen gewone meligheid, maar supermeligheid
UirScHIfTfRy
Er zit een dag lang
muziek in Voorschoten
Ml betaalt 55 miljoen voor Bowie's vroege platen
Programma
ONDERDAG 22 MEI 1997
NRIJSDAM, 071-5356444
Oud-restaurateur en verhuizer hekelen gewichtigdoenerijOudhedenmuseum
LEIDEN WIM KOEVOET
j siDEN Dezer dagen is een begin gemaakt met de voorbereidingen van de verbouwing van het Rijksmuse-
m van Oudheden. Een schutting in de Taffehzaal schermt de bezoekers van het museum af van de plek
/aar een nieuwe doorgang wordt gemaakt voor het publiek. Voordat de bezoekers daar gebruik van kun-
en maken moeten er eerst wel tachtig loodzware museumstukken, via de doorbraak, verplaatst worden
aar de Taffehzaal. foto loekzuyderduin
THEATER
RECENSIE RON RUCHARD
«telling: Twee Stemmen I en II. Van
i Duras. Door Theatergroep Hol-
i Regie. Johan Simons Spel. Jeroen
Betty Schuurman Gezien. 21/5,
malige
asiteitsbibliotheek/Herbarium Nog
i aldaar: t/m 1 juni. Reserveren:
071-5143322.
Theatergroep Hollandia
je nog eens ergens. De
jrtrekkers van het Neder-
ds locatie-theater brengen
verhalen, waarvan er twee
zijn. De eerste in de plech-
raadzaal van het stadhuis,
tweede in het herbarium aan
Rapenburg. Omgevingsge
len zingen mee. In de raad-
Ihoor je de klokken slaan, in
herbarium klinkt het gakken
de ganzen.
t'Twee Stemmen I' ver-
t Jeroen Willems zich in
personages van Pasolini. Hij
jnt rechts achter de lange ta-
van B&W, die bezaaid is met
- sen water en wijn, schoenen,
vleeskleurig panty en gla-
Wat Willems laat zien is
bluffend. Zijn transformaties
verhalen zijn een reisje op
Alles wat hij met zijn han-
doet en zich met zijn stem
oorlooft is bijzonder. Hij
schakelt prachtig van toon en li
chaamstaal, en zet haarscherp
zes uiteenlopende figuren neer.
De eerste man - pak, zwarte
hoornen bril - is een filosoof die
licht hapert, alsof hij de woor-
stad van
den moet lezen van de binnen
kant van zijn schedel. Zo be
strijdt Willems overtuigend de
pedanterie van de zinnen. De
tweede 'man, vijftig jaar, heeft
een pakkender verhaal, over de
vele kwaliteiten van zijn glim
lach. Zelfs als vrouw met een
slepend, geaffecteerde stem,
met hoge hakken op de tafel
staand, imponeert Willems.
Vervolgens gaat de lippenstift
af, en met de voeten op tafel,-
rokend en drinkend, steekt een
industrieel van wal. Alsof een
Shell-bestuurder zich verant
woordt voor de aanwezigheid in
Nigeria, zo actueel klinkt zijn
betoog. Zijn samenzweerderig
toontje maakt een fraaie bocht
naar debate-scherpte, om weer
nonchalant te eindigen, in de
zekerheid de toeschouwer in de
houdgreep te hebben. Dat
klopt, en zeker wat de acteur
betreft.
Over de breedte van een uit
gekleed bibliotheekzaaltje
speelt Betty Schuurman 'Twee
stemmen II', een korte doods-
zang door een oude vrouw.
I laar oude vrouw is een amech
tige brabbelaarster die je woord
voor woord verstaat, ondanks
haar stijvige lippen. In een te
dikke bontjas toont ze haar nat
te, uitgedoofde ogen en de
slijmslingers in haar geopende
mond. Ze heeft het niet over da
gen, maar over decennia die te
snel voorbijgaan. Haar verhaal
is echter te bibberig om te vol
gen. Ze droomt zich een min
naar en werpt de angst om te
sterven van zich af. Als het
doodsuur daar is, danst ze van
ons weg, adieu roepend. Dan
komt ook de actrice eindelijk
los, om de jonge vrouw te wor
den die ze in werkelijkheid is.
„Volslagen onzin." Zo noemt oud-restaurateur Leidenaar
H. van Winkel de voorstelling van zaken die het Rijksmu
seum van Oudheden (RMO) geeft van de interne verhui
zing van een stuk of tachtig loodzware beelden, die nu
nog op de afdeling Egypte staan opgesteld. „Dat het
RMO hier een probleem van maakt, is echt volslagen on
zin. Gewichtigdoenerij om niets."
kleine omloop. Daarmee wordt
direct de route voor de beelden
uitgestippeld. Zouden de beel
den andere routes volgen, zo
vreest het RMO, dan zakken ze
door de vloer.
Van Winkel: ,,Dat het muse
um zich afvraagt hoe de oude
Egyptenaren er 4000 jaar gele
den in slaagden deze zware jon
gens te maken en te verplaat
sen, kan ik begrijpen, maar dat
het nu met zijn handen in het
haar zit, is onzin."
Volgens Van Winkel heeft de
technische staf van het RMO,
waarvan hij als restaureur ook
deel uitmaakte, in de jaren vijf
tig gezorgd voor de opstelling
van de bewuste museumstuk
ken. In de jaren zeventig moes
ten ze worden verplaatst in ver
band met een verbouwing.
Toen werd de firma Jan van
Duuren ingeschakeld. Foto's
van de operatie dienen als be
wijsstukken. ,,Ik kan bijna niet
geloven dat in het archief van
het RMO geen foto's zijn te vin
den."
Directeur Van Duuren beves
tigt de lezing van Van Winkel.
Hij overlegt een kopie van een
brief, gericht aan directeur
Magendans, van februari vorig
jaar. Hierin vraagt hij om een
gesprek. Hij wil namelijk weder
om zijn diensten aanbieden.
Van Duuren herinnert eraan dat
zijn bedrijf ook 'voor de gehele
logistiek van de bouw van de
tempel' in de Taffeh-zaal heeft
gezorgd. Aan de muur in zijn di-
De zogenaamde 'zware jon
gens', waaronder de sarcofaag
van Ahmose en het pyramide-
vormige huisje van farao Ama-
sis, moeten in verband met de
aanstaande verbouwing tijdelijk
in de Taffeh-zaal komen te
staan. Volgens Van Winkel, die
tussen 1948 en 1988 als restau
rateur bij het museum aan het
Rapenburg heeft gewerkt, hoeft
de verplaatsing van de stukken,
waarvan sommige acht ton we
gen, het RMO helemaal geen
hoofdbrekens te kosten. Hij be
veelt de diensten aan van het
verhuis- en transportbedrijf Jan
van Duuren Zn. Dat heeft de
ze klus al eens eerder geklaard.
,,En het liep gesmeerd."
Woordvoerders van het RMO,
onder wie directeur mevrouw R.
Magendans, vertelden de vader
landse pers vorige week, toen
de bouwplannen wereldkundig
werden gemaakt, dat niet be
kend is hoe de 'zware jongens'
op hun plekken zijn terechtge
komen. Er zouden geen docu
menten zijn te vinden waaruit
de gehanteerde verplaatsings
technieken zijn af te leiden of
waarin de route is beschreven
die de stukken door het muse
um hebben afgelegd.
Speciaal met het oog op de
interne verplaatsing is een on
derdeel van het bouwplan naar
voren gehaald, namelijk de
bouw van een nieuwe doorgang
vanuit de Taffeh-zaal naar de
Een sarcofaag uit de collectie van het RMO in de takels van Van
Duuren, zo'n kwart eeuw geleden. „De operatie liep gesmeerd."
foto van duuren
rectiekamer hangen foto's van
prins Claus die enige leden van
zijn personeel de hand schudt
tijdens de opening.
Een reactie op de brief is uit
gebleven. ,,Ik ga niet smeken.
Het zal wel komen doordat de
oude garde, waartoe ik Van
Winkel reken, is vervangen door
een nieuwe. De nieuwe garde
vraagt niets aan me, het zij zo.
Maar ik erger me wel aan dat
gelul over verplaatsingstechnie
ken en zo. Verhuizen is door de
eeuwen heen een ,kwestie van
oppakken en lopen, al dan niet
met hulpmiddelen. En als ons
wordt gevraagd met fluwelen
handschoenen te werken, dan
trekken we die gewoon aan."
RMO-woordvoerster B. Wal
vis zegt dat zij Van Duurens
brief nergens kan vinden. Van
Winkel, meldt ze verder, is be
kend bij 'de oude garde'. „Hij is
van ver voor mijn tijd. Met alle
respect, maar de afgelopen 25
jaar zijn de eisen die worden
gesteld aan het transport van
museumstukken veel hoger ge
worden. Van Duuren is geen
kunstvervoerder en het RMO is
verplicht met kunstvervoerders
zaken te doen.
Ik heb begrepen dat in het
verleden het Egyptisch grafhuis
je uit elkaar werd gehaald om
het te kunnen transporteren.
Dat zou anno 1997 onbespreek
baar zijn. Dat ze in het verleden
niet door de vloer zijn gegaan,
zegt mij niet zo veel. Lijkt me
meer geluk dan wijsheid."
Het ontslag van directeur R. ten
Zijthoff van het Bredase Chassé
Theater is onafwendbaar. De
coalitiepartijen uit de Bredase
gemeenteraad voelen er niets
voor de directeur nog te hand
haven, zoals de Raad van Com
missarissen graag wil. Na een
lang gesprek met hun wethou
ders hebben de vijf Bredase co
alitiepartijen dit vannacht be
sloten.
Het mislukte overleg met
Congres- en Tentoonstellings
centrum Het Turfschip over de
horeca-exploitatie van het thea
ter, bleek voor de Bredase poli
tiek de druppel die de emme
heeft doen overlopen. De hore
ca van het theater is sterk ver
liesgevend. Het uitbesteden er
van is een bittere noodzaak om
de in maart door de raad aange
paste financiële aanpak te reali
seren.
CDA, PvdA, WD, Breda '97 en
D66 zijn het niet met verant
woordelijk wethouder N. van Os
eens dat Het Turfschip nu als
onderhandelingspartner moet
afvallen. Van Os acht zowel Ten
Zijthoff als Turfschip-directeur
P. Werther schuldig aan het
mislukken van de horeca-deal.
De Bredase coalitie riskeert
met haar harde standpunt over
Ten Zijthoff een breuk met de
Raad van Commissarissen van
de Chassé Theater NV. Die zag
eerder deze week geen aanlei
ding tot maatregelen tegen de
directeur. De commissarissen
zijn benoemd door de gemeen
te Breda, de enige subsidiënt
van het theater. De coalitie
heeft Van Os gevraagd alsnog te
proberen hun tot andere ge
dachten te brengen.
TONEEL
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Voorstelling- Machine agricole of de cicade als zanger
door Theatergroep Hollandia Regie en concept Paul
Koek. Spel: Mariëtte Zabel, Florentijn Boddendijk,
Edwin van der Heide en Paul Koek Gezien 21/5
(première), voormalige Universiteitsbibliotheek/Rijks
herbarium. Leiden. Nog te zien aldaar: t/m 25/5 en
28/5 t/m 1/6. Aanvang: 22.00 uur, zondag 15.30
Op een van de vele zolders van de oude
Universiteitsbibliotheek is de droom ge
realiseerd van ieder kind dat uitvinder
wil worden. Geheimzinnige en dus in
drukwekkende instrumenten en opstel
lingen worden tot leven gebracht door
Willy Wortels die met hun onderzoeks
gebied vergroeid zijn geraakt: eentje is in
zijn langjarige arbeid zelfs begroeid ge
raakt met gras. Ze beluisteren het geluid
van groente. Behalve de dame van het
gezelschap. Zij is het luisteren voorbij en
vertelt over haar bevindingen; omtrent
de Provenijaalse cicade.
Haar tekst is een vertoog, op basis van
een boek van de negentiende-eeuwse
onderzoeker J.H. Fabre. Dat persoonlijk-
wetenschappelijk proza is bepaald niet
gortdroog en wordt bovendien onder
steund door de meest bizarre klank-illu
straties van de drie anderen. Slagwerker
Paul Koek spant daarbij de kroon met
een instrumentarium dat bestyat uit gie
ters, spaden en ijs. En witte en rode kool,
de anatomie van de krekel meer dan ge
passioneerd, maakt theater van iets dat
het volstrekt niet is. Ze staat daar in een
onschuldig witte prinsessenjurk op stelt-
schoenen en fabriceert drama met haar
gezicht en armen, terwijl geflipte tech
neuten haar koeltjes en woordeloos van
commentaar voorzien. Dat is dus knots
gestoord, dus leuk, al duurt het wel wat
lang. Maar Hollandia wil meer. Krekels
staan immers al jaar en dag voor de nut
teloze kunstenaar, die zingt terwijl de
nijvere mieren werken. Waarom hij
zingt, daar gaat het om. Het is geen
baltsgedrag, geen 'cantate der liefde'.
Nee, levensvreugde, jubelt Zabel. Met
dat antwoord toont Hollandia zich als
een stel ironische positievelingen. En als
zelfs de zure augurken zo gemanipu
leerd worden, dat ze daar mee instem
men, snap je dat 'Machine agricole'
geen gewone meligheid, maar superme
ligheid is.
VLIEGWERK
TEKST: PABLO CABENDA; FOTO: HIELCO KUIPERS
'De Rijn afzakken en daarna weer moeizaam tegen de stroom opzwemmen', zo noemen
we onze Leidse kroegentocht altijd; een vriendin van me en ik. Samen nemen we dan het
rijtje Annie's Verjaardag, de Uyl, de Buren, o nee niet de Buren want daar wil zij nooit
naar toe, en dan eindigen we in Lemmy's. Of tenminste, dat spreken we af We hebben
hem nog nooit helemaal afgemaakt. Meestal stranden we al in de Uyl om daar de hele
avond te blijven hangen. Maar dat is ook wel één van de leukste tenten in Leiden. Echt
een kroeg-kroeg en leuk publiek van ongeveer mijn leeftijd. Misschien is het ivel de leukste kroeg. Nou
nee, dat kan ik niet zeggen. Ik vind er een paar heel leuk. En ik ken best wel veel tenten in Leiden.
Gisteren was ik nog in Minerva want daar hadden ze een soort Rollerskatefeest. Dat was wel lachen
met al die kakkers op rolschaatsen. Nee joh, ik heb zelf niet gerolschaatst, ben je belazerd. Het was
best gezellig maar ik zou er in mijn eentje toch nooit naar toe gaan. De mensen daar zijn wat opge-
dofter en je moet wel een beetje je praatje klaar hebben. Jaah, dat heb ik ook wel, maar niet op hun
manier. Ik zit dan toch liever tussen de Leidenaren. Daar zijn ze bij Minerva trouwens best bang voor
hoor, echte Leidenaren. Die kakkers gaan echt niet naar de Beestenmarkt naar Club '70 of zo. Vinden
ze eng. Vroeger kwam ik daar wel veel. Daar kon je tenminste dansen op house en ook Nederlandsta
lige nummers. Je komt er mensen tegen die je normaal alleen tijdens 3 oktober ziet. En o ja, ik heb
ook nog op salsales gezeten. Altijd leuk. Daar word ik nou heel vrolijk van. In september ga ik weer,
maar nu heb ik het le druk met colleges. Joh ik kom overal. Zoop? Daar hebben ze de slechtste bar
man van Leiden. De Pijpenla? Geweldig! Iedereen noemt de eigenaar daar Pa. De sport is dat je
overal kan komen en met iedereen lol kan hebben. Ik pas overal wel een beetje in. Misschien heeft liet
ermee te maken dat ik al zolang in de horeca zit. Ik weet het niet. Heel veel bekenden van me komen
hier langs om een praatje re maken of een broodje te eten. Ik ben ook best trots op mijn
broodjes. Weet je wat ik later wil? Mijn eigen broodjeszaakje langs een uitvalsweg van Lei-
den. Dan ga ik zp rond zes uur open en verkoop mijn broodjes aan al die zielige en eenza-
me mensen die zichzelf door hun drukke baan verwaarlozen. Een heel groot assortiment
maar wel simpel. Dan mogen ze nog wel effe een kopje koffie drinken, maar daarna is het
van 'Hup wegwezen!' Een soort broodjesfabriek zeg maar.
platenmaatschappij EMI
isic heeft David Bowie, een
de invloedrijkste rockster-
in de jaren zeventig, 55
Ijoen gulden betaald voor de
ieldwijde rechten van zijn
e platenoeuvre tot nu toe.
maatschappij kan hierdoor
albums als 'Ziggy Stardust',
Wng Americans', 'Diamond
Dogs' en 'Aladdin Sane' op
nieuw uitbrengen.
Bij de overeenkomst, een van
de waardevolste die een pop
ster heeft afgesloten, gaat het
om in totaal 25 platen van Bo
wie uit de jaren zeventig en
tachtig. In het pakket zitten
verder duizenden uren met
nog niet uitgegeven opnames
en registraties van live-optre
dens.
EMI neemt de rechten voor
vijftien jaar over. Bowie kan te
vens rekenen op royalties van
27,5 procent op de groothan
delsverkoop in de Verenigde
Staten. De zanger heeft de gun
stige overeenkomst kunnen
sluiten omdat hij in zijn eerste
contract, met RCA in 1968, liet
vastleggen dat de rechten na
tien jaar bij hem kwamen te
liggen.
Eerder dit jaar gaf Bowie een
tienjarige obligatie uit ter waar
de van 100 miljoen gulden. De
ze brengt 7,9 procent op. be
taald uit de toekomstige royal
ties.
concertgebouw
Concertgebouwplein 2-6. Telefoon 671 83 45
vr 30 mei Serie Meesterpianisten 1996-1997
9 20.15 uur Michael Kieran Harvey, piano (Win
I gr zaal Concours) Messiaen: Vingl regards si
1e rang 140,-, CJP/PAS-65'Col
cristofori
Prinsengracht 583. Telefoon 626 84 95
d Colenkwartet
is. Michiel Borstlap, piano
ard. contrabas, toegang 112.50
i
VOORSCHOTEN KEES VAN DAM
Straatmuziek, dansmuziek,
koorzang, rockworkshops en
een popconcert. Dat is een
greep uit het programma van de
Muziekdag Voorschoten die
aanstaande zaterdag wordt ge
houden. De gehele dag zijn er
optredens en workshops waar
belangstellenden instrumenten
kunnen bespelen en naar mu
ziek kunnen luisteren. Het pro
gramma, in het kader van 'Lei
den Cultuurstad', biedt voor elk
wat wils.
Het startschot voor de Mu
ziekdag valt zaterdagmorgen
om 9.00 uur in de Dorpskerk
waar een muziekfestival wordt
gehouden. Beiaardier J. van der
Zwart opent het evenement met
feestelijke muziek. Verder tre
den op de organisten Herman
Lodder en Jan Berghuis, het
U.V.V. Ouderenkoor, het Jeugd
orkest Laurentius, de Close Har
mony Group Streekmuziek-
school Leiden Omstreken en
Jeugdsinfoniëtta Voorschoten.
Het Musicalgezelschap Otis
brengt in de Voorstraat een ode
aan de musical. Op het pro
gramma staan songs uit onder
meer Miss Saigon, Hair, Jesus
Christ Superstar en de West Si-
de Story. In het dorpscentrum
wordt 's middags het straatmu
zikantenfestival gehouden. Bij
restaurant De Knip speelt het
dansorkest De Stalen Band
dansmuziek uit de jaren '30, '40
en '50. In jongerencentrum The
Underworld worden zaterdag
middag roek-workshops gehou
den.
Onder begeleiding van de Har
monie Voorschoten wordt in de
Moeder Godskerk een koors-
cratch gehouden. Ruim 130
zangers en zangeressen zingen
het 'Slavenkoor uit Nabucco'
van Verdi en 'Op een Perzische
markt' van Ketclby. Sinfoniëtta
Voorschoten speelt 's avonds
classics in het Kruispunt.
De Muziekdag wordt 's
avonds afgesloten met een pop
concert in de Voorstraat. Er
staan optredens op het pro
gramma van Chrystal Brooks,
Backseat Windows, Lurch en
Misty Moon.
ZATERDAG 24 MEI
Muziekfestival: Dorpskerk,
09.00 - 14.00 uur
Ode aan de Musical: Voor
straat,14.00 - 16.00 uur
Straatmuzikantenfestival:
Dorpscentrum, 14.00-16.00
uur
De Stalen Band: Restaurant
De Knip, 14.00 - 16.00 uur
Rock-workshop: O.J.C.-Under
world, 14.00 - 17.00 uur
Koorscratch: Moedergodskerk,
15.00- 16.00 uur
Popconcert: Voorstraat, 19.00
-23.00 uur
Sinfoniëtta Voorschoten: Het
Kruispunt, 20.00 - 22.30 uur
