Oormerk ook voor vossen
Natuur Milieu
Optimisme
over lepelaar
Wees-dasjes in
opvangcentrum
WOENSDAG 21 ME11997
160
DOOR JAN VISSER
Het weerbeeld heeft deze maand een sterk wisselvallig ka
rakter en dat komt redelijk overeen met de kansberekenin
gen die de afgelopen maanden door de Berlijnse voorspel
ler Wolfgang Roder zijn uitgevoerd. Hij en zijn collega Rai-
ner Dettmann verwachten dat in deze situatie met juni op
de kalender weinig verandering komt.
Later in de maand, waarschijnlijk zo rond de zonnewende
(21 juni), gaat er als het tweetal gelijk krijgt wel het een en
ander veranderen. De luchtdruk boven de Britse eilanden,
de Noorse Zee en Scandinavië loopt op en in juli gebeurt
hetzelfde boven het midden van Europa. Deze ontwikkeling
heeft tot gevolg dat het gaat zomeren. Kortom, als de Ber
lijnse heren gelijk krijgen wordt het opnieuw een zomer van
zon, zee en zaligheid.
Voorlopig is het echter koel weer. Noordelijke winden voe
ren lucht aan waarin de temperaturen 's middags geen ho
gere waarden weten te bereiken dan ongeveer 14 graden.
De atmosfeer wordt wel droger. Morgen kan er nog wat re
gen vallen maar daarna (vrijdag tot maandag) is het over
wegend droog met nu en dan zon. Deze gunstige ontwikke-
ling wordt veroorzaakt doordat een uitloper van een ten
westen van Schotland gelegen luchtdrukmaximum zich tot
boven het Noordzeegebied versterkt.
Morgen is er eerst nog Vrij veel bewolking waaruit wat regen
of motregen kan vallen. In de loop van de middag neemt de
bewolking af en bereiken de temperaturen hun hoogste
waarden: zo'n 15 graden. De wind is meest zwak tot matig
en waait uit noordelijke richtingen. Na enkele uren zonne
schijn en aangename temperaturen, Schiphol 20,7 graad,
zijn er in de loop van dinsdagmiddag heftige regen- en on
weersbuien tot ontwikkeling gekomen. De buien gingen
plaatselijk vergezeld van hagel en onweer, maar mij zijn
vanuit onze regio geen imponerende neerslaghoeveelheden
ter ore gekomen. In Bloemendaal viel nauwelijks 1 mm en
in Stompwijk 10 mm (maandsom nu 67).
TOMPOES
Tom Poes en de Tijwisselaar
wierp een zoekende blik in het rond.
„Wat zie je", hernam zijn leermees
ter.
„Zand", zei de leerling. „En rotsen en
wat planten. Gewoon, net als giste
ren."
„Dat is een jammerlijk antwoord!"
riep de grijsaard op scherpe toon.
„Wat ik zie is schrompel en verslap
ping! Ik zie een verbleking in de
grond en een verb ruining in het ge
was. En ik ruik stofdwarrels! Het is,
kort gezegd, te droog. Het wordt tijd
om te schieten; er moet regen ko
men!"
„Natuurlijk", prevelde Kodde, „er
moet regen komen. Ach, ik zal het
nooit leren..."
Hij slofte moedeloos achter de oude
aan - en zo verdwenen beiden in het
struikgewas. Intussen naderde achter
de horizon een oud stoomschip het
eiland Raap. Het was de "Albatros"
die met enige passagiers en een la
ding sokken op weg was naar kaap
Hozebek.
Op de brug wierp de gezagvoerder
een blik op de lucht en snoof eens.
„De wind krimpt", sprak hij. „Er kon
wel eens regen komen."
BERT DE JONG»
Vogelbescherming Nederland wil het aan
tal broedkolonies voor lepelaars in ons
land uitbreiden tot 15 20. Streefaantal is
duizend broedparen lepelaars in 2015. Dan
zal de populatie groot genoeg zijn om mal
heur in de een of andere kolonie op te van
gen. Met het bovenstaande houdt Vogelbe
scherming onverkort vast aan de inhoud
van het in 1994 vastgestelde 'soortbescher-
mingsplan lepelaar'
In Lelystad maakten deskundigen een tus
senbalans van het beschermingsplan op,
tijdens het symposium 'Lepelaars in de La
ge Landen'. Volgens onderzoeker Otto
Overdijk, van de landelijke Werkgroep Le
pelaar, stemt die tussenbalans tot tevre
denheid. Op diverse plaatsen, met name
op de Waddeneilanden, is sinds 1990 spra
ke van spectaculaire ontwikkelingen.
Lepelaars stellen specifieke eisen aan de
broedplaatsen, zoals rust en veiligheid.
Daarnaast dienen de fourageergebieden -
vroeger veelal oude polders rond de broed
plaats- aan bepaalde criteria te voldoen.
Zoals voldoende voedsel -kleine visjes- in
polderslootjes, en een bepaalde water(on-
jdiepte.
Natuurorganisaties 'willen nauwer samen
werken met waterschappen die fourageer
gebieden rond broedplaatsen van lepelaars
beheren en/of inrichten. Zonder al te veel
extra kosten of moeite kunnen via zogehe
ten 'integraal waterbeheer'.maatregelen
getroffen worden waarvan onder andere
lepelaars profiteren. Zo betekent aanleg
van paaiplaatsen voor vissen al direct ver
betering van de voedselsituatie voor aller
lei visetende vogels. In het peilbeheer kan
eveneens met de vogelwensen rekening
worden gehouden.
Vogelbescherming heeft een lijst opgesteld
van natuurgebieden die in de toekomst
broedende lepelaars kunnen verwachten.
Zoals de Aide Feanen en Makkumer
Noordwaard in Friesland, vooroeverpro-
jecten langs de Noord-Hollandse IJssel-
meerkust, vogeleiland Zwarte Meer, alsme
de diverse plekken in de Zeeuwse delta,
zoals het eiland Tiengemeten en eilanden
in het Volkerak-Zoommeer en het Markie-
zaat.
Voorlopig leggen de lepelaars een sterke
voorkeur aan de dag voor het waddenge
bied. De afgelopen jaren is in het wadden
gebied het aantal lepelaars sterk gegroeid.
Alle grote waddeneilanden herbergen nu
één of meer broedkolonies. Oude nestple-
ken, zoals het Naardermeer en de Oost-
vaardersplassen, zijn niet (meer) of nauwe
lijks nog in beeld. Onder meer het gevolg
van predatie door vossen. Daarom blijft
het de vraag of lepelaars zich in nieuwe ko
lonies op het vasteland willen vestigen. De
natuurbeheerder wikt, de lepelaar be
schikt.
Onderzoeker Jaap Graveland verdedigde
tijdens het symposium de zeer opmerkelij
ke stelling dat de door menigeen verguisde
vos juist een goede invloed heeft (gehad)
op de lepelaar. Reintje rekende af met het
behoudende beheer van moerassen, en sti
muleerde de milieudynamiek. De lepelaars
hebben erop gereageerd door zelf te kiezen
voor broedplaatsen op de Waddeneilan
den. Flexibel en slim. Daar zijn geen vos
sen. En in de Waddenzee vinden ze dicht
bij huis voldoende voedsel, in de vorm van
garnalen. Nee, voor de lepelaar is de toe
name van de vos tot nu toe geen slechte
ontwikkeling geweest.
OPGAVE OPLOSSING
SLEUTELWOORD
In sommige vakjes staat een ge
tal dat correspondeert met een
getal in de balk onderaan. De let
ters die ingevuld worden in de
vakjes met een getal, kunnen ook
op de balk worden ingevuld. Ver
ticaal vormen de letters in de,
eerste en derde kolom ook een
woord. Hoe luidt het sleutel
woord?
Horizontaal:
1. vorm van motorsport; 2. loop
baan; 3. helderwit; 4. gezag; 5.
bloem; 6. muziekinstrument; 7.
landverhuizer; 8. hinderlijk kind.
WOORDZOEKER
Overgebleven woord:
KAPSTER
Oene Horletoet wierp een laatste blik
op de zee en knikte. „De eb komt
door", mompelde hij tevreden. „We
hebben ons werk gedaan. Kom Kob
be."
Zo sprekende wendde hij zich om en
spoedde zich landinwaarts, gevolgd
door zijnjeerling.
„Wat nu?", vroeg deze. „Gaan we nu
een beetje rusten? Ik heb trek in kof
fie, Oene!" „Koffie!" zei de ander af
keurend. „Rust! Je moet leren dat er
voor een tijwisselaar nooit rust is.
Kijk om je heen."
Kobbe Kobbema gehoorzaamde en
HEINZ
Denemarken:
Bewolkten buiig. Middag-
temperatuur rond 14 gra-
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Onbestendig met bewol-
en van tijd tot tijd
buiige regen. Morgen iets
beter. Frisser met maxima rond 10 gra
den in Schotland en plaatselijk 18 in
het zuiden van Engeland.
België en Luxemburg:
Vandaag erg nat en bewolkt, morgen
»er en misschien wat zon. Eerst kans
inweer. Maxima ongeveer 16 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en enkele buien,
mogelijk met onweer. Morgen van het
zuiden uit opklaringen. Middagtempera-
tuur ongeveer 17 graden, in het zuidoos
ten eerst nog iets boven de 20 graden.
Portugal:
Flinke zonnige perioden en meest droog.
Middagtemperatuur ongeveer 22 gra-
Madeira:
Zonnige perioden, ook enkele wolken
velden. Waarschijnlijk droog. Middag-
temperatuur ongeveer 21 graden.
Spanje:
Flink wat zon en droog. In het noorden
eerst nog wel bewolking en een enkele
bui, misschien met onweer. Maxima van
16 graden in het noordwesten tot rond
25 in het zuiden. In Andalusië tegen de
30 graden.
Canarische Eilanden:
Zonnige perioden en droog. Middagtem
peratuur ongeveer 25 graden.
Marokko:
Westkust: zonnige perioden en droog.
Middagtemperatuur ongeveer 25 gra
den, in het zuiden 30 graden.
Tunesië:
Vandaag wisselend bewolkt en enkele
regen- en onweersbuien. Morgen de zon
en droog. Middagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag nog grote kans op een regen- of
onweersbui, vooral in de noordelijke re
gionen. Morgen afnemend buiig en flink
zon. Middagtemperatuur ongeveer
22 graden, vandaag in het westen enke
le graden lager. In het zuidoosten moge
lijk de Mistralwind.
Mallorca en Ibiza:
Flinke zonnige perioden en vooral van-
j een enkele bui. Middagtempera
tuur ongeveer 24 graden.
Italië:
Vandaag half tot zwaar bewolkt en een
paar stevige regen- en onweersbuien.
Morgen opklarend en wegtrekkende bui-
Middagtemperatuur ongeveer 27
graden, bij buien lokaal veel minder
Corsica en Sardinië:
Vandaag enkele stevige regen- of on
weersbuien, morgen droger en geregeld
zon. Middagtemperatuur ongeveer 24
graden.
Malta:
Vrij zonnig en warm. Morgennacht kans
een stevige regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur tegen de 30 gra-
Griekenland en Kreta:
Zonnig, in het noorden mogelijk een lo
kale onweersbui. Maxima aan zee tus-
24 en 28 graden.
Turkije en Cyprus:
Zonnig, maar in het binnenland van Tur
kije kans op een onweersbui. Middag
temperatuur tussen 25 en 30 graden.
Duitsland:
Half tot zwaar bewolkt en van tijd tot tijd
buien, ook met onweer en in het noor-
veel neerslag. Minder warm met op
morgen maxima van ongeveer 15 gra-
Zwitserland:
Van tijd tot tijd regen- en onweersbuien,
ook af en toe wat zon. Morgen afnemend
buiig. Middagtemperatuur ongeveer 21
weersbuien. Middagtemperatuur o
veer 23 graden, morgen wat lager.
Polen:
Half tot zwaar bewolkt en enkele rei
of onweersbuien. Middagtemperï
van 15 in het noorden tot ongeveê
graden in het zuiden.
Tsjechië en Slowakije:
Toenemende bewolking en enkelei
regen- en onweersbuien. Mi
ratuurongeveer 24graden, morgem
Hongarije:
Toenemend bewolkt en een enkele,
gelijk zware, regen- of onweersbui
dagtemperatuur ongeveer 25 gr?
morgen iets lager.
DONDERDAG 22 ME11997
Zon- en maanstanden
Zon op 05.36 Zon onder
Maan op 21.34 Maan onder!
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.31 16.49 04.04
Laag 00.24 12.35 00.05
Weerrapporten 21 mei 08 uur:
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Bordeaux
Brussel
Frankfurt
Genève
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen regen
Las Palmas
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Split
Stockholm
Warschau
Wenen
half bew.
half bew.
zwaar bew.
regenbui
licht bew.
Johannesburg onbew.
Los Angeles zwaar bew.
New Orleans onbew.
New York onbew.
TelAviv licht bew.
Tokyo half bew.
Tunis onbew.
Vancouver licht bew.
BERT DE JONG»
Bij het opvangcentrum van de stich
ting Das Boom in Beek-Ubbergen
zijn de eerste jonge wees-dasjes van
dit jaar binnengebracht. Elk jaar
sneuvelen er ongeveer vierhonderd
volwassen dassen in het verkeer. In
het voorjaar worden er tientallen zo
gende vrouwtjesdassen doodgereden.
In de burchten blijven de jongen ach
ter, niet in staat om voor zichzelf te
zorgen. Zonder hulp zijn ze ten dode
opgeschreven. Das Boom tracht
zoveel mogelijk wees-dasjes te red
den.
Woordvoerder Jaap Dirkmaat:
„Meestal kunnen we nagaan uit wel
ke burcht een doodgereden zogend
vrouwtje afkomstig is. Van vrijwel el
ke dassenburcht in ons land is be
kend of ze bewoond zijn, en door
hoeveel dassen. Sommige burchten,
vaak gekoppeld aan diverse bij-
burchten, zijn eeuwenoud." Mede
werkers van Das Boom observeren
de woonplek van een verkeersslacht
offer. Als de jongen, gedreven door
honger, zich buiten de burcht wagen,
proberen de medewerkers ze te van
gen in kooien. Uitgraven is er niet bij.
Dat zou te veel verstoring geven. Als
de jongen niet naar buiten komen,
houdt de reddingspoging van Das
Boom op. Dan sterven ze diep onder
de grond.
Wees-dasjes zijn vaak erg verzwakt
en behoeven in het begin intensieve
verzorging. „De eerste periode zetten
we ze vaak op astronautenvoedsel",
aldus Dirkmaat. Bijna allemaal over
leven ze de opvang. In overleg met
overheidsinstanties en natuurorgani
saties worden de grootgebrachte jon
gen ver van hun geboorteburcht los
gelaten op plekken waar geen of nau
welijks meer dassen aanwezig zijn.
Dirkmaat: „Ze kunnen niet terug
naar hun geboortegrond. De dassen-
familie waar ze deel van uitmaakten
accepteert ze niet meer. Maar er zijn
nog genoeg geschikte gebieden in
ons land waar voorheen wél dassen
leefden, maar nu niet meer, of bijna
niet meer. Door ze daar los te laten
proberen we de situatie van vroeger
enigszins te herstellen.
In totaal worden jaarlijks 20 25
wees-dasjes bij Das Boom opge
vangen. Voldoende voor twee her-in-
troductieprojecten. In de afgelopen
jaren zijn jonge dassen uitgezet in de
omgeving van Ommen en Midden-
Friesland. In beide gebieden zijn nu
weer bewoonde dassenburchten aan
getroffen. Dit jaar zullen de bij Das
Verzwakte wees-dasjes overleven met vloeibaar astronautenvoedsel.
foto rianne den balvert
Boom opgevangen dassen waar
schijnlijk losgelaten worden in de na
tuur rond Winterswijk en in Twente.
Twee gebieden waar voorheen das-
senfamilies leefden, maar door jagers
werden uitgeroeid. Er ligt ook een
plan om een flink aantal jonge dassen
los te laten in het Gooi, in Noord-Hol
land, op de grens met de provincie
Utrecht. In dat gebied zijn in de ach
terliggende jaren voorzieningen ge
troffen, zoals dassentunnels, om het
aantal verkeersslachtoffers te beper
ken. Ook wordt er voorlichting gege
ven aan onder andere boeren, om
draagvlak te scheppen voor dassén-
bescherming. Want ondanks hun
zeldzaamheid en leefproblemen wor
den her en der dassen nog altijd ver
volgd.
Vosje met opvallende (gele) oormerken. foto martijn de jonge
Koeien met oormerken, schapen idem dito,
en nu ook vossen. In het Haagse duingebied
Meijendel worden momenteel zoveel moge
lijk jonge vossen opgespoord, gevangen en
ge-oormerkt ten behoeve van een 3-jarig
onderzoek. Bioloog Jaap Mulder hoopt dit
jaar zo'n honderd jonge vosjes te kunnen
oormerken. Een aantal volwassen vossen
wordt bovendien uitgerust met een zender.
De beheerder van Meijendel, het Duinwa
terbedrijf Zuid-Holland (DZH), wil aan de
weet komen hoe het de duinvossen vergaat.
Hoeveel leven er, hoeveel jongen krijgen ze,
wat zijn de overlevingskansen, vinden ze al
lemaal een eigen plekje in de duinen of trek
ken ze weg, wat eten ze en hoeveel, welk ef
fect heeft bejaging van vossen op de totale
populatie, enzovoorts.
Omdat in de DZH-duinen vossen onge
moeid worden gelaten, worden ze geregeld
overdag door wandelaars of DZH-personeel
gezien. Via de oormerken hoopt Jaap Mul
der een hoop gegevens over de roofdieren te
verzamelen. Ook jagers die buiten de dui
nen vossen met oormerken schieten hebben
toegezegd hun informatie in te brengen.
Door in het duin een aantal volwassen vos
sen te zenderen hoopt Mulder meer aan de
weet te komen over het gedrag van deze die
ren binnen vaste territoria. Aangenomen
wordt dat dergelijke vossen het druk hebben
met het verdedigen van hun territorium, en
dat niet of nauwelijks zullen verlaten. Opge
staan is immers plaatsje vergaan?
Mulder is een ervaren vossen-onderzoeker.
Eerder verrichte hij een studie naar het le
ven van deze dieren in het Noordhollands
Duinreservaat, beheerd door het Provinciaal
Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN).
Daar wordt momenteel ook een nieuw vos-
sen-onderzoek uitgevoerd, onder leiding
van bioloog Arie Swaan. De vraagstelling
van beide studies vertoont veel overeen
komsten. En volgens Mulder zullen de on
derzoeksresultaten op elkaar worden afge
stemd.
