terwijl je leert
Dollard
ietsroute
Misplaatst imago van 'n
'armoedzaaiersprovincie'
Bourtange:
Groninger meer
jor het eerst dit jaar kan de Dollard fietsrou-
worden gereden, een grensoverschrijdende
jtsroute van ongeveer 180 kilometer lang.
ie Winschoten als uitvalsbasis neemt, rijdt
■rst naar Nieuwe Statenzijl (waar niet lang
lieden - aan de soms onderlopende oever
m de Dollard - een modern gelijnde vogel-
Uiut werd geplaatst). Vandaar gaat het weer
jdwaarts naar de Nederlands /Duitse grens-
<r ergang van Nieuweschans, waarna onder
eer Bunde, de heidevelden bij Stapelmoor,
eren Jemgum worden gepasseerd.
Ditzum dient vervolgens de veerboot naar
jlfeijl te worden genomen (tussenstop in
\jnden). De oversteek duurt circa twee uur.
aAppingedam, het Schildmeer en Nieuwol-
i wordt ten slotte Winschoten weer bereikt,
leraard kan het traject ook in omgekeerde
ihting worden gereden. Een brochure met
beschrijving van de route (met hoteladres-
en belangrijke telefoonnummers en der-
olijke) is bij alle WV-kantoren in Oost-Gro-
ïgen verkrijgbaar. Let op: het pontje tussen
tzum en Delfzijl vaart niet elke dag en heeft
beperkte capaciteit. Fietsers doen er daar-
verstandig aan van tevoren een plaats te
erveren.
Het lage land onder de hoge lucht; deel van het traject v
n de Dollard Fietsroute bij Nieuw Statenzijl,
FOTO'S HANS VAN WEEL
achen
Een: heel enkele keer wordt er ook wel eens ie-
rftand boos. Zoals die leraar die het museum
Hfjvan majesteitsschennis betichtte. Natuurlijk,
hij had de leerboekjes aan zijn zijde. Willem-
van. Oranje schijnt inderdaad geen 'shit' te
hebben geroepen toen Balthasar Gerards (ei
genlijk Gérard) hem op 10 juli 1584 drie kogels
door het lijf joeg. Stervend steunde de Vader
des Vaderlands (vrije vertaling uit het Frans):
'Mijn God heb medelijden met mijn ziel, heb
medelijden met dit arme volle'. Trillend van
woede pende de waarheidsgetrouwe kinder
opvoeder in het gastenboek dan ook dat 'die
kwalijke grap' onmiddellijk uit de expositie
verwijderd diende te worden.
Het zal wel aan de naam van het
voetbalstadion van Veendam lig
gen: 'De Lange Leegte'. Of aan de
producten die er werden (en wor
den) gemaakt: strokarton en aard
appelmeel. Misschien ook, zijn
het de naargeestige beschrijvin
gen van dorpen als Nieuwe Pe-
kela, Finsterwolde en Beerta. Of
was het soms toch W. F. Hermans
die Oost-Groningen zijn slechte,
ten hemelschreiend slechte
imago bezorgde? De schrijver in
zijn bekende, danig overschatte
polemistenstijltje: 'Hoe kaal en
plat is dit land, waar alleen de bo
men in de buurt van de boerderij
en uit opsteken als bossen
schaamhaar'.
Hoe het ook zij, van het oosten
van Groningen bestaat een bééld
dat in Nederland zijn gelijke niet
kent. Ondanks die aantrekkelijke
streek rondom Vlagtwedde (waar
in Smeerling in charme niet on
derdoet voor het veel bekendere
vestingdorp Bourtange), ondanks
Kurort Nieuweschans met z'n
magnifieke Voorstraat, ondanks
ook Spijk, dat schitterende, zo
gaaf gebleven wierdedorpje niet
ver van de eveneens altoos met
wind, water en werkloosheid ge
associeerde Eemshaven. Hermans
kortaf: 'Een armoedzaaiersprovin
cie, dat is het'.
Maar zoals zo vaak, keek de au
teur van één van de mooiste Ne
derlandstalige boeken die na de
Tweede Wereldoorlog verschenen
('Nooit meer slapen') weer eens
niet verder dan zijn neus lang
was. En luisterde hij aan de bor
reltafel grijnzend en met instem
mend geknik naar de moppen die
over de streek en de mensen die
er woonden werden verteld.
'Toen de Schepper de Groninger
boer maakte, boetseerde hij als
laatste de mond. En niet zodra
had Hij die handeling verricht of
de boer sprak: Van mien laand
óf"
Hermans is dood en zal niet meer
met eigen ogen kunnen zien hoe
misplaatst zijn mening was. Hoe
heerlijk het is langs de Pekelder
Aa te rijden; over de met boeren-
paleizen afgezoomde Hoofdstraat
van Bellingwolde; door de omge
ving van Sellingen. Hoeveel meer
het oude centrum van Appinge-
dam te bieden heeft (Solwer-
derstraat, Hoije aan het Gouden
Pand) dan alleen maar die over
bekende hangende keukens. Hoe
leuk en origineel de musea er zijn.
En - het belangrijkste misschien
nog wel - hoe rustig het er is. Vo
rige week van Ter Apel naar Nieu
weschans gefietst. Geen tegenlig
ger gezien.
Informatie: Provinciale VW
Groningen, telefoon 06 -
32 02 30 50.
Geen haar op het hoofd van museumbeheer
der John van der Spoel die daaraan denkt. Te
meer daar hij al meteen bijval kreeg. Nog die
zelfde dag kalkte een andere onderwijzer on
der de eis van zijn collega: 'Ik zou wel eens
willen zien wat jij zegt als je vermoord wordt'.
Van der Spoel: „En dat is natuurlijk het beste
antwoord dat je kunt geven. Dit museum pro
beert op speelse, zeg maar humoristische wij
ze de geschiedenis op te roepen. Wat - meen
ik uit de reacties te kunnen opmaken - prima
is gelukt."
De naam van het museum noodt niet direct
tot het maken van een omweg. 'De Slag bij
Heiligerlee'; wat kan dat nou meer wezen dan
een opgegraven kanon, het authentieke, met
roestputjes gemazelde zwaard van Prins Adolf,
een paar gravures waarop in ijzeren kleding
gestoken mannen elkaar naar het leven staan
en de onvermijdelijke banieren, vlaggen en
andere nutteloze prullaria die bij zes- en ze
ventiende eeuwse knokpartijen altijd over het
slagveld werden gesjouwd? Van der Spoel:
„Over de presentatie is heel lang nagedacht.
Het moest vooral niet te saai worden."
TI JDCAPSULE
En daar zijn de inrichters uitstekend in ge
slaagd. Het krioelt in Groningen van de koste
lijke musea ('De Theefabriek' in Houwerzijl,
'Het Hoogeland' in Warffum, 'Het Verzamel-
museum' in Veendam, 'Het Kinderwagenmu
seum' in Nieuwolda, het is slechts een
greep), maar deze behoren zonder enige twij
fel tot de provinciale top en qua originaliteit
hebben ze zelfs hun gelijke niet.
In 'De Slag bij Heiligerlee', dat werd onder
gebracht in een wat onopvallend pand, recht
tegenover het ook al zo aanvallige, eveneens
door Van der Spoel beheerde 'Klokkengieterij-
museum' te Heiligerlee, brengt zelfs een klas
jonge schoolkinderen met gemak een uurtje
zoet.
De aantrekkelijkheid van het museum zit 'm
vooral in de aanpak. Bezoekers worden
meteen na de entree in een 'tijdcapsule' terug
geschoten naar 23 mei 1568, de dag waarop in
Heiligerlee de tachtigjarige oorlog begon. Ver
volgens wordt in een doolhof van gangetjes,
kamertjes en zaaltjes op geraffineerde wijze
uit de doeken gedaan wat zich allemaal tij
dens de slag (en gedurende de jaren daarna)
in de Lage Landen aan de Zee heeft afge
speeld.
De sleutelpositie in de presentatie wordt inge
nomen door vijf videofilmpjes van Robin
Plomp. Ze zijn stuk voor stuk leuk. Plomp hus
selt de zegeningen van de zestiende en die van
de twintigste eeuw op uiterst koddige wijze
door elkaar. Met behulp van een aantal ama
Beheerder John van der Spoel bij zijn twee musea in Heiligerlee. Rechts het Klokkengieterijmuse
um, links het museum 'De Slag bij Heiligerlee' dat vorig jaar zijn deuren opende.
teur-toneelspelers uit Heiligerlee en omge
ving, maakte hij vijf NOS-televisie journaals,
beginnend met de aankondiging dat 'volgens
de laatste berichten een troepenmacht onder
leiding van de prinsen Adolf en Lodewijk van
Oranje de grens van Groningerland is overge
trokken'.
De journaals zijn perfect nagebootst; met de
geschiedenis wordt - zonder de naakte feiten
uit het oog te verliezen - hier en daar een
loopje genomen. Zo kan het gebeuren dat een
nerveuze Willem van Oranje zijn NOS-inter-
viewer onderbreekt en opeens een mobiele te
lefoon onder zijn tuniek vandaan haalt om
verbinding te zoeken met zijn op het slagveld
strijdende broers. Adolf krijgt hij niet te pak
ken ('Dit nummer is op het ogenblik niet in
gebruik, probeer het later nog een keer'); van
Lodewijk verneemt hij het trieste waarom:
Adolf blijkt gesneuveld.
HILARISCH
Lachen terwijl je leert. Politiek, achtergronden,
de manier waaróp en de wapens waarméé
men elkaar aan het eind van de zestiende
eeuw in de pan trachtte te hakken... alles
wordt op een dan weer serieuze en dan weer
hilarische manier gepresenteerd met 'corres
pondent' Maarten van der Berg als anchor
man. De razende reporter is iemand die bang
is voor niemand en deinst er zelfs niet voor te
rug onmiddellijk af te reizen naar Oost-Gro
ningen als de eerste berichten over de nade
rende veldslag Hilversum hebben bereikt. He
laas, de verbinding met de dappere, midden
tussen het strijdgewoel staande Van der Berg
is nog maar net tot stand gebracht of zijn in
derhaast opgestelde straalzender wordt ge
raakt door een verdwaalde kanonskogel.
Waarna een hevig geëmotioneerde journaalle
zer de zaak overneemt.
Een les in geschiedenis en het is nog leuk ook.
Jolm van der Spoel, tot aan zijn VUT werkne
mer van Hoogovens, maar nu met hart en ziel
verknocht aan het museum: „We zijn pas vo
rig jaar maart officieus opengegaan - de offi
ciële opening is 6 juni - en publiciteit hebben
we nauwelijks gehad. Toch zijn er in dat eerste
jaar al veel meer mensen geweest dan we had
den verwacht. En dit jaar is het duidelijk nóg
drukker. Mond-tot-mond reclame waarschijn
lijk. Ik heb al eens gezegd: dit museum ver
koopt zichzelf."
Informatie: Museum 'De Slag bij Heiligerlee',
Provincialeweg 55, 9677 PB Heiligerlee, tele
foon 05 97-41 81 99.
het ballingsoord
voor Oranje-lovers
Oost-Groningen kent maar een paar toeristi
sche trekpleisters. Bourtange is daarvan zonder
enige twijfel de bekendste en daardoor ook het
drukbezochtste. In de jaren zestig nog leek het
op initiatief van Willem van Oranje opgewor
pen vestingdorpje door vergrijzing en ontvol
king ten dode opgeschreven. De in 1967 opge
richte Stichting Vesting Bourtange echter slaag
de erin zoveel geld bij elkaar te schrapen dat in
1972 kon worden begonnen met een zorgvuldi
ge reconstructie, die nu zo goed als afgerond is.
Hoe naargeestig het ,ooit tussen voormalige,
uitgestrekte moerassen gelegen plaatsje moet
zijn geweest, blijkt uit het dit voorjaar versche
nen boek 'Liefdesleven en -leed van de Oran
jes' van Ilona Stein. Daaruit komt naar voren
dat Bourtange in de eerste helft van de negen
tiende eeuw nog een tijdje als ballingsoord
heeft gefungeerd voor lieden die zich door
prinses Marianne (zuster van Koning Willem II)
het hoofd op hol hadden laten brengen. Al te
heetgebakerde lovers werden zonder pardon
van het hof verwijderd en voor een afkoelings
periode naar de 'desolate Oost-Groningse ves
ting Bourtange' gestuurd.
Zoals het er nu naar uitziet, gaat het aange
zicht van Oost-Groningen omstreeks de eeuw
wisseling ingrijpend veranderen. Het tussen
Winschoten, Midwolda, Oostwold en Finster
wolde ingeklemde akkerland, eigendom van
ongeveer vijftig boeren, zal plaatsmaken voor
een groot, anderhalve meter diep meer. Dat
meer krijgt een oppervlakte van circa achthon
derd hectare, ongeveer zo groot als de Loosd-
rechtse Plassen. Voor de oevers staan naast
1.800 woningen ook natuurgebieden, recrea
tievoorzieningen en jachthavens geprojec
teerd. De kosten van aanleg, waarmee in de
tweede helft van 1999 dient te worden begon
nen, zijn geraamd op om en nabij de vijfhon
derd miljoen gulden. In 2002 moet alles klaar
zijn. Berekeningen hebben uitgewezen dat het
zogenoemde 'Blauwe Stad Project' circa vier
honderd nieuwe banen oplevert.
