'Voor alles ben ik luisteraar'
'T
Leeftijd
David Byrne, de Meester Prikkebeen van de popmuziek
Byrne is de naam. David Byrne,
voorheen gidslicht van Talking
Heads. Zanger, platenbaas,
filmer, musicoloog,
buitenbeentje. Hij coördineert
een niet aflatende stroom
producties van eigen en
andermans hand meteen aan
gekte grenzende
dwangmatigheid. Deze week
komt zijn nieuwste cd uit,
Feelings. Nee, niet wat u denkt.
Wel een staalkaart van
muzikale smaken, geserveerd
op die zo eigenzinnige manier.
Nog deze zomer topattractie op
het dubbelfestival Torhout-
Werchter.
David Byrne: „Het zou pijnlijk zijn indien Talking Heads samenkwam.'
FOTO LEX VAN ROSSEN
k ben geen man van het grote ge-
J baar, zoals veel sterren van mijn
generatie. Althans zo hebben velen
tan mijn generatie - ik ben deze week 45 ge
il worden - zich in ieder geval voorgedaan. Ik
3 doe wat klein werk, ik ben geen grote spreker.
Ik haat een publiek forum waartoe je het
woord zou moeten richten. Het idee alleen
aL"
Die ingebakken afschuw van massaliteit
moet een rol hebben gespeeld in David Byr-
ne's beslising om vanaf 1991 zelf zijn boon
tjes te doppen. Hij oefende in zijn rol als zan
ger, frontman en componist van Talking
Heads desalniettemin tot die tijd een grote
invloed op de popmuziek en moderne kunst
uit Byrne had de Newyorkse band vanaf
11974 met niet aflatende vernieuwingsdrang
I geleid. Van een klein new wave kwartet in
i 1977 via een forse polyritmische funktrein in
1980 tot een duiventil van waaruit Byrne ken-
nis maakte met het medium film en muziek
Hij schreef ook nog voor opera's en choreo
grafen, voordat hij zich ontpopte als kenner
Rn allerlei vormen van wereldmuziek.
Globetrotter
IVezitten in een sjieke hotelkamer in Amster-
dam, voor de gelegenheid bijeengebracht
omdat David een nieuw album heeft vervaar-
idigd, zijn eerste in drie jaar tijd. Zijn tijd
wordt namelijk doorgaans opgeslokt door
ib.h., bezigheden buitenshuis. Globetrotter
Byme zit nu eens in Argentinië", dan weer op
iet bizarre muziekfestival in het Colom
biaanse Cartagena, vervolgens weer in Seattle
°f het Londense Clapham. Gedreven door
ajn eigen muzikale leergierigheid dan weer
opgehitst door zijn wens anderen al die unie
ke sounds en geluiden voor te schotelen. Byr-
oeis namelijk ook professioneel fotograaf en
htenbaas.
Luaka Bop, zijn eigen kleine label, heeft
en stroom van Braziliaanse, Cubaanse en
elfs Indiase filmmuziek voortgebracht. Het
been muzikale Rough Guide voor wie vooral
atijns-Amerika wil verkennen. Het resultaat
^n die rusteloze globetrotter-activiteiten
ertaalt zich op Feelings. Byme: „Het is een
wake titel die althans op voorhand niets
Üepgaands wil suggereren. Je zou 'm ook de
>ele Kanten van David Byrne kunnen noe-
ran, of de 64 facetten van. Het zijn feelings
'de zin van'smaken'."
Door het openstaande raam van de hotel-
Nier waaien met het aarzelende voorjaar
pik flarden van de multiculturele samenle-
pig binnen. Hoge Spaanse meisjesstemmen
pngen een opgewekt Songfestivalliedje. Da-
N houdt het hoofd scheef, luistert even in-
pns en tracht dan mee te neurien. Hij wijst
jrat een knik van het hoofd de geluidsbron
en zegt aarzelend 'Excuse me'. Byrne:
|Het is sterker dan ik wil toegeven. De verlei-
Ng van muziek bedoel ik. Voor alles ben ik
luisteraar."
"Die houding heeft me een een geestesge-
jraidheid opgeleverd die je in mijn werk te-
Alles kan, anything goes. Je legt een
aan klanken, invloeden, muzikale
aan, waarmee je met onvoorstelbaar
Nak eigenlijk telkens nieuwe gerechten
samenstellen. Op een van de stukken
Feelings, The Gates of Paradise, hoor je
en country met een klein ruw randje
Nt- Je leent wat hier, wat daar, en het gek-
e is dat iedereen er tegenwoordig mee bezig
ongeacht zijn muzikale voorkeur. Bjork, de
"gelse band Morcheeba, de Argentijnse Rus
Ilya Kuryaka. Je krijgt de hele wereld op je
koptelefoon binnen, ook in je eigen muziek."
Terughoudend
We zijn in een gespreksthema gedoken dat
wat verder gaat dan al dan niet vrijblijvend
genieten van de Derde Wereld. Doe je wat
meer terug voor Brazilië dan het produceren
van de Braziliaanse zangeres Marisa Monte,
wil ik weten. Laat het lot van de have-nots je
onverschillig zolang je hun muziek maar
kunt usurperen? Strijk je net als Michael
Jackson drie dagen neer in een favela in Rio
met geen ander idee dan er je videoclip te
kunnen opnemen en van een exotisch ach
tergrondje te voorzien?
Byrne is cultureel correct, zegt 'ie, maar
politiek terughoudend. „Ik doe wel wat ach
ter de schermen. Een vriend van me werkt in
Birma, Myanmar tegenwoordig. Hij heeft me
geïntroduceerd bij Aung San Suu Kyi, de
vrouw van de Nobelprijs die ondanks jaren
van huisarrest effectief is als voorvechtster
van de burgerrechten. Ik ben bij haar thuis
geweest en heb uit eerste hand kunnen ho
ren wat er in dat land gebeurt. Kinderarbeid,
repressie, dwingelandij, uitbuiting, het hele
liedje. Enige weken later was er een hearing
voor de Senaatscommisie in Washington die
zich bezig houdt met sancties tegen de junta.
Daar heb ik achter gesloten deuren kunnen
getuigen. Het heeft geleid tot een beperkte
boycot. Amerikaanse bedrijven, op een olie
maatschappij na (Munical), moeten zich te
rugtrekken."
David lacht verontschuldigend: „Het is iets.
Politici kunnen daar misschien over op
scheppen en je belazeren met een betoog dat
het resultaat van zo'n spanning geweldig is.
Ik kan dat niet. Ik geloofde in deze zaak, en
dan doe je je best. Wat heb ik nog meer op
mijn kerfstok? Over het algemeen zijn dat on
derneminkjes die met mijn muzikantenbe-
staan te maken hebben. Er wordt sinds een
jaar of vijf ieder seizoen een verzamelaar op
de markt gebracht met de naam 'Red, Hot
And'...de ene keer Red Hot and Rio, de ande
re keer Red Hot and Blue, Red Hot and Off
beat, er is een nieuwe die Red Hot and Latin
heet. Het zijn muzikaal interessante compila
ties, maar ze leveren ook nog eens miljoenen
op voor het onderzoek naar anti-Aids-midde-
len. Er blijft niks aan de strijkstok hangen,
niet eens het feit dat ik mee doe.
Ik ben een bescheiden mens, in wezen.
Misschien met een groot artistiek ego en nei
gend naar de cynische kant, maar als je dan
toch wat moet veranderen, probeer dan eerst
eens aan een paar mensen te laten zien dat
de wereld ook anders in elkaar kan zitten dan
wij in het westen denken. Ik heb pas meege
werkt aan een Tibet-manifestatie in New
York zonder me nou zo zeer op de voorgrond
te plaatsen. Als ik mensen inspireer, dan het
liefste via mijn vak, de muziek zelf. Misschien
luisteren mensen wel beter als je niet
preekt."
Meester prikkebeen
Byme, de Meester Prikkebeen van de pop
muziek, blijft het lichtelijk vreemde buiten
beentje dat hij in wezen al was op de
kunstacademie, de Rhode Island School of
Design, waar hij zijn leraren in verwarring
bracht door de vreemdste performances te
bedenken. Geen schilderkunst, geen shock,
niet eens een statement, maar gewoon doen
was de boodschap. Legendarisch is een act
waarbij hij als twintigjarige zich op het podi
um liet kaalscheren, slechts begeleid door
een barpianist en een lieftallige assistente die
het publiek in Russisch vertaalde ondersteu
nende teksten voorhield. Byme in al zijn be
scheidenheid houdt van practical jokes.
Op Feelings staat ook Miss America, een
prachtig cabaretachtig stukje over de manier
onder popsterren (U2, Oasis) door het leven
te willen gaan met een hoogbenig fotomodel,
het levende bewijs dat Barbies van vlees,
bloed en plastic kunnen zijn. David: „Ik heb
er een salsaband onder gezet, omdat je niet
altijd de satire meteen moet kunnen verwer
ken, zoals je bij Caraibische feestmuziek de
meest scabreuze grappen staat mee te zingen
zonder er echt erg in te hebben. 'I know how
tall she is/Without her platformshoes'. Ach,
het is zo'n echte gimmick van de jaren ne
gentig. Dat je ervan droomt, nou ja, een keer
tje je kans grijpt, o.k., maar er mee trouwt?!!
Hahaha."
De nieuwe plaat bevat veel verschillende
productie aspecten, veel verwerkt muzikaal
krachtvoer uit de tropen, vrijwel voortdurend
geproduceerd met de nieuwste high-tech-ap-
paratuur in oefenruimten, slaapkamers of
"waar maar de nieuwste thuisopname-spul-
len kunnen staan", zegt Byme. „De nieuwste
techniek helpt je kwalitatief concurrerende
recordings te maken zonder dat je nog luxe
studio's inmoet. Iedere idoot kan nu op iede
re plaats uitdrukken en vastleggen wat-ie wil..
Voor deze plaat heb ik in Seattle gewerkt na
dat ik daar het Black Cat Orchestra had ge
hoord, in Londen bij de triphoppers Mor
cheeba, in Cartagena bij Jóe Galdo en de
band The Burning Flames, een soort P-funk-
socaband die echt vlamt. Ik krijg nu alle sma
ken die ik wil waar ik wil. Ik denk dat dat de
grootste revolutie in studioland zal opleveren
sinds de jaren zestig."
Verwijten
Niets bindt hem nog aan de andere leden van
Talking Heads. Vooral zijn ouwe maatjes,
drummer Chris Frantz en bassiste Tina Wey
mouth hebben niet aflatend geprobeerd om
de breuk ongedaan te maken. Toen ze eerder
dit seizoen jaar in Nederland waren met hun
flauwe afsplitsinkje The Heads, beklaagden
ze zich tegenover de Nederlandse pers over
het gedrag van David die bij iedere vergade
ring een advocaat liet opdraven.
Byme: „Waarom zou ik met alle vrijheid
die ik nu heb me weer een gevangene van
mijn verleden, moeten voelen? Alleen maar
om miljoenen te incasseren? Ik heb geen he
kel aan Chris, Tina of Jerry Harrison, maar
laat ze hun gang maar zelf gaan. Iedere brief
die ze me sturen en waarin ze aandringen op
een reünie staat strak van de verwijten aan
mijn adres: 'je had zus, je moest zonodig zo'.
En pas in de laatste regel volgt dan: het zou
leuk zijn als..."
„Het zou pijnlijk zijn indien we samen
kwamen." Byme kijkt om zich heen, als om
vast te stellen dat niemand meeluistert. „Het
verleden is geen goede raadgever voor je toe
komstig handelen. Luister, op mijn label zit
een bandje, Geggy Tah dat zo origineel is dat
ze eerst niks en toen alles van me wilden
aannemen. Byme, de man die het allemaal
wist en weet. Ik heb afstand genomen. Zo nu
en dan bel ik op: zijn jullie nog lekker eigen
wijs, boys? Goed, want je hebt niet mij, maar
jezelf nodig."
Onze Taal
Ik lees hier dat een afwijzing bij sol
licitaties meestal komt door de leef
tijd. Misschien hebt u niet de juiste
diploma's, wellicht ook te weinig er
varing of de verkeerde instelling; dat
is allemaal niet zo erg. Er valt een
mouw aan te passen. Maar als je te
oud bent, dan kun je ernaar fluiten,
naar die baan. Vergeet het maar.
Menige moedeloze sollicitant dacht
dat al, maar 't is nu ook weten
schappelijk onderzocht. De belang
rijkste grond om iemand af te wij
zen, blijkt inderdaad de leeftijd te
zijn. Dat kan nog twee kanten op,
maar 't is zelden omdat iemand te
jong is. Meestal is iemand te oud.
Te veel leeftijd dus.
Het woord 'leeftijd' heeft eigenlijk een
merkwaardige betekenis gekregen. Een
betekenis die je niet zou raden als je 't niet
al wist. Stel dat je Nederlands zou kennen,
alle woorden die je nu kent, maar toevallig
niet dat ene woord 'leeftijd'. Dan hoor je
het, en je moet min of meer raden wat het
is. Je kent het woord 'tijd', je kent het woord
'leven', en je kent ook woorden als wacht
tijd, slaaptijd, reistijd, koffietijd, werktijd en
schooltijd. Wat ga je denken?
Neem nu slaaptijd. Dat is de tijd waarop
het slapen begint ('t is slaaptijd), ofwel
de duur van het slapen. Toch zegt niemand
tegen een pas geborene: 'wakker worden
jongen, 't is leeftijd'. Wachttijd, werktijd en
reistijd hebben vooral de betekenis van: de
totale duur dat er gewacht, gewerkt of ge
reisd wordt. Leeftijd heeft dat niet. Leeftijd
is niet de totale duur van hoelang iemand
leeft, maar speciaal van het stuk dat achter
de rug is. Als we van iemand zeggen dat zijn
leeftijd 26 jaar is, dan bedoelen we niet dat
hij 26 jaar te leven heeft, maar dat hij al 26
jaar leeft. Ik denk dat dat niet geraden zou
worden.
Aanvankelijk had leeftijd trouwens die
ruimere betekenis van de totale tijd die ie
mand te leven heeft. Maar 't kreeg op den
duur die specialere inhoud: het stuk dat
achter de rug is. Ik geef toe dat de leeftijd
daardoor nauwkeuriger aan te geven is. Het
is namelijk moeilijk om te zeggen: 'ik ben
26, maar mijn leeftijd is 86'.
Toch denk ik dat werkgevers eigenlijk
vooral geïnteresseerd zijn in het nog ko
mende stuk. Als een sollicitant moest zeg
gen: ik ben nu 26 en mijn leeftijd is 29, dan
zou hij wellicht evenmin worden aangeno
men. Het is maar dat we het eindpunt
meestal niet weten, en dat we bij 26 meer
toekomst verwachten dan bij 56, dat de 26-
jarige wordt aangenomen.
Vanuit werkgeversoogpunt zou je zelfs
verwachten dat leeftijd, als het dan niet ie
mands totale leven aangeeft, de specialere
betekenis kreeg van 'de nog komende tijd'.
Sollicitanten met veel leeftijd krijgen dan de
voorkeur boven sollicitanten met nog maar
weinig leeftijd. Ik bedoel maar: de huidige
betekenis van het woord leeftijd is helemaal
niet zo logisch of vanzelfsprekend. Het
woord had evengoed of zelfs beter kunnen
slaan op iemands totale levensduur of op
de nog te verwachten jaren.
Hoe langer ik erover nadenk, hoe minder
tevreden ik ben met de gangbare betekenis
van leeftijd. Hoe heeft dat zo kunnen ge
beuren? Een sombere verklaring is deze:
vóórdat je ging solliciteren en die baan
kreeg, toen leefde je nog. Eenmaal aan het
werk is het afgelopen en word je nog maar
geleefd. Leeftijd geeft dus cynisch de tijd
aan dat er nog van leven sprake was.
Nee, daar doe ik niet aan mee. Graag een
positiever invulling van leeftijd. Mis
schien moeten we veeleer verband leggen
met koffietijd, schafttijd en aanvangstijd:
het tijdstip waarop iets plaatsvindt. Is men
26, 56 of 86, dfrn moet er geleefd worden.
Leven doe je niet in het verleden, niet in de
toekomst, maar op je leeftijd.
Zo, dat klinkt al een stuk positiever. En al
leraardigst geformuleerd, al zeg ik het zelf.
Ik besef overigens dat men bij een sollicita
tie weinig opschiet met deze wijsheid. Wat
is uw leeftijd? Mijn leeftijd? Dat is nu, van
daag, precies dit uur! Het is het mooiste
antwoord dat iemand geven kan, maar je
wordt niet aangenomen. Want ze willen
weten hoe oud je bent, of nee: eigenlijk hoe
jong je bent, of nog eigenlijken hoe lang ze
je waarschijnlijk nog kunnen gebruiken, en
daarom vragen ze naar je leeftijd.
Bedrieg ze desnoods, en zeg dat je 26
bent, als je tenminste echt 26 jaar geleden
geboren bent, want te veel bedrog is ook
weer niet handig.
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
