ime-sharing:
neer tijd om
ia te denken
f
Dayan had spijt van bezetting Golan en Hebron
Vlontserrat is bedevaartsoord voor nationalisten
Hongarije wil
van crimineel
imago af
Jnc
Buitenland
te'
m
iNPERDAG 15 MEI 1997
{verhalen zijn legio en komen
maal op hetzelfde neer. Je
it op vakantie ergens aan de
anse, Griekse, Franse of Por-
;se kust. Je bent uitgenodigd
ten zonovergoten terras aan
van een zwembad, om
een een leuk bungalowpark,
afel de champagnekoeler en
iat je erin luizen: je wordt ei-
aar, voor enkele weken per
van een van die nabij gele-
bungalows. Dit 'deeltijd-ei-
dom' staat bekend als time-
Ing.
ot nu toe moest je allerlei
en uithalen om onder een
tzinnig getekend time-sha-
contract uit te komen, maar
komt verandering in. Een
live Europese richüijn biedt
consument voor het eerst
celijke bescherming tegen
talloze malafide time-sha-
verkopers.
time-sharing worden een-
ge stortingen gevraagd tus-
ruwweg 15.000 gulden en
00 gulden, plus vaak een
ie duizend gulden aan ad-
istratiekosten. Nog afgezien
onderhoudskosten, die later
en. Terwijl al jaren bekend
it er onder de time-sharing-
opers talloze kwaadwillige
en rondlopen, tuinen nog
ds duizenden mensen erin.
jaar alleen al kwamen er
e Nederlandse Consumen-
lond weer vierhonderd
we klachten binnen,
et de Consumentenbond
t ook Jessica Larive, Euro-
jmentariër van de WD, jaar
ïar geijverd voor een betere
iherming van de consu
ment. Nog vorige maand ont
ving Larive een klacht over een
in Gibraltar gevestigd time-sha-
ringbedrijf, dat zonder toestem
ming op slinkse wijze een voor
schot van de bankrekening van
het slachtoffer afschreef door
gebruik te maken van de hand
tekening onder een vragenfor
mulier.
Vaak worden mogelijke klan
ten ook onder grote druk gezet
met praatjes. „Als u nu koopt,
krijgt u twintig procent korting.
Morgen geldt die korting niet
meer, want er zijn genoeg ande
re gegadigden die maar al te
graag willen toehappen. Kijkt u
maar!" Er wordt dan gewezen
op een gezelschap aan een an
der tafeltje. Die 'snelle beslui-
ters' blijken achteraf maar al te
vaak personen te zijn die door
de time-sharingverkopers ter
plekke zijn ingehuurd, om de
onschuldigen te overtuigen van
de 'eenmalige fantastische aan
bieding'. Met de nieuwe Eu
ropese richtlijn krijgen time
sharingkopers op vijf manieren
bescherming. Voortaan heeft ie
der Europees burger recht op
een bedenktijd van tien dagen
na ondertekening van het con
tract. Ook is niemand verplicht
om bij ondertekening meteen
een aanbetaling te voldoen.
Bij opzegging van het con
tract binnen tien dagen hoeft er,
zelfs zonder opgave van rede
nen voor de opzegging, geen
boete te worden betaald. De
verkoper wordt verplicht een
gedetailleerde beschrijving van
de aankoop en alle bijbehoren
de kosten te geven. Tenslotte
kan men als koper een contract
eisen in iedere Europese taal die
men maar wenst.
Moshe Dayan.
ARCHIEFFOTO ANP
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
De in 1981 overleden Israëlische oorlogsheld
Moshe Dayan had spijt van twee beslissingen die
hij heeft genomen als minister van defensie. Vol
gens de generaal had het Israëlische leger in 1967
nooit Syrië moeten aanvallen om de Golan-hoog-
te te bezetten. En een volgens hem nog veel gro
tere fout was het toelaten van de vestiging van
een nederzetting in Hebron door een groep Israë
lische kolonisten.
Dayan deed die bekentenissen vijfjaar voor zijn
dood, in een aantal op de band opgenomen ge
sprekken met de journalist Rami Tal. Hij bepaal
de destijds, dat het besprokene alleen met zijn
toestemming zou mogen worden gepubliceerd en
die toestemming heeft hij nooit gegeven. Pas on
langs publiceerde Tal fragmenten uit de gesprek
ken in het dagblad YediotAcharonot, met goed
vinden van Dayans dochter Yael, parlementslid
voor de Arbeiderspartij.
In het midden van de jaren zeventig was Rami
Tal redacteur van de door Dayan gepubliceerde
krant Vandaag, die maar kort heeft bestaan.
Menachem Begin haalde Dayan in 1977 zijn rege
ring binnen en als minister van buitenlandse za
ken heeft hij daarin belangrijk werk verricht voor
het bereiken van een vredesverdrag met Egypte.
Kort voor de Zesdaagse Oorlog van 1967 werd
Moshe Dayan minister van defensie. De spanning
in het Midden-Oosten was zo hoog opgelopen
dat Israël in de vroege ochtend van de 5e juni het
initiatief nam. Binnen een paar dagen schakelde
het de Egyptische, Jordaanse en Syrische lucht
macht uit, bezette de Egyptische Sinaï-woestijn
en veroverde de Westelijke Jordaanoever en Oost-
Jeruzalem op Jordanië. Na drie dagen aanvaard
den Israël, Egypte en Jordanië een oproep tot een
staakt-het-vuren van de Veiligheidsraad. Syrië
weigerde.
„Op de vierde dag meldde zich een afvaardiging
van kibutzim uit het noorden bij premier Levi Es-
hkol om hem over te halen een oorlog met Syrië
te beginnen", vertelde Dayan volgens Tal. De de
legatie zou zijn gestuurd door generaal David Ela-
zar, de commandant van Israëls noordelijke mili
taire sector. Elazar zou bang zijn geweest dat hij
geen aandeel zou hebben in de strijd. Volgens
Dayan voerden de kibutzbewoners 'een machtige
show' op. Ze vertelden Eshkol: „Je laat ons stik
ken. Hoe kun je de Syriërs laten ontsnappen?"
Dayan vond zo'n oorlog niet nodig. „Je kunt de
Syriërs best als ratten afschilderen en vertellen
hoe je ze weg zult meppen en zo, maar dat heeft
niets met politiek te maken", vertelde hij Tal. „Je
probeert niet een vijand af te straffen omdat hij
een rat is, maar omdat hij je bedreigt. En op de
vierde dag van de oorlog vormden de Syriërs voor
ons geen bedreiging meer."
Israël rechtvaardigde zijn aanval op de Golan
door te wijzen op Syrische beschietingen van het
platteland in de omgeving van het Meer van Gali-
lea, in de jaren voorafgaand aan de Zesdaagse
Oorlog. De Israëlische kibutzim in dat gebied
vormden een simpel doelwit voor het Syrische
geschut, dat stond opgesteld op de hoogvlakte.
Maar Dayan vertelde Tal dat Israël de meeste be
schietingen zelf uitlokte.
Dayan: „Tachtig procent van de incidenten in dat
gebied voor de oorlog misschien meer, maar
laten we het houden op tachtig procent verliep
als volgt. Wij stuurden een tractor die ging ploe
gen in een deel van de gedemilitariseerde zone,
in de wetenschap dat de Syriërs zouden gaan
schieten. Gebeurde dat niet, dan stuurden we die
tractor steeds verder naar voren tot de Syriërs zo
geïrriteerd raakten dat ze toch schoten. Daarna
gebruikten we onze artillerie en de luchtmacht. Ik
weet niet of het onderdeel was van een concreet
strategisch plan, maar het gebeurde onder de ver
antwoordelijkheid van het noordelijke militaire
commando."
Volgens Dayan waren de provocaties het gevolg
van de opvatting van zowel Israël als de Arabische
landen, dat de bestandslijnen van 1948 niet seri
eus konden worden genomen. „Ze waren geen
gevolg van vredesverdragen, maar een tijdelijke
zaak. We waren niet slim genoeg om te begrijpen
dat het bestand, waarop de VN toezicht hield en
dat de grote mogendheden aanvaardden, de basis
vormde voor een toestand waarmee we zouden
kunnen leven."
Meer spijt nog had Dayan volgens Tal van zijn
meegaandheid in de kwestie Hebron. In 1968 trok
de radicale rabbijn Moshe Levinger met een
groep aanhangers naar Hebron, op de juist ver
overde Westelijke Jordaanoever, waar ze zich
aanvankelijk uitgaven voor Zwitserse toeristen. Al
snel bleek dat ze in de stad een Israëlische neder
zetting wilden vestigen. Dayan: „Het was een ka
pingsactie, afpersing. Ik kon dat niet goedkeu
ren." De regering stond voor een dillemma. Na
lang wikken en wegen kreeg Levinger toestem
ming aan de rand van Hebron de nederzetting
Kiryat Arba te stichten. Jaren later zou hij hij zich
alsnog in het centrum van de stad vestigen.
Binnen de regering verzette Dayan zich tegen de
nederzetting, maar het hielp niet. „Ik denk dat ik
had moeten dreigen met aftreden", vertelde hij
Tal. „Als ik dat had gedaan, had de regering waar
schijnlijk mijn standpunt aanvaard. Maar ik heb
het laten afweten en daar heb ik grote spijt van."
„Onze problemen met de Arabische landen zul
len uiteindelijk worden opgelost", geloofde
Dayan. „Maar hoe kunnen we samenleven met
de Palestijnen. Dat is veel ingewikkelder."
P pNTSERRAT HENK VAN DEN BOOM
[V IRRESPONDENT
lig abt van het Benedictijnenklooster
ontserrat was een van de onderteke-
lars van het manifest, dat zich kort
leden uitsprak voor het Catalaans
de enige officiële taal van Catalo-
Geen wonder, want eeuwenlang
as het klooster, hoog gelegen in een
oeilijk toegankelijke bergmassief,
mbool van het Catalaanse verzet te
il het overheersende Madrid. De
warte Madonna boven het altaar van
basiliek blijft glimlachen, maar -
ims zal ze haar zwarte hoofd schud-
in over zoveel nationalisme,
ijna de helft van de tweeëenhalf mil-
in bezoekers die jaarlijks de steile
tnkelweg naar het klooster van
(ontserrat bestijgt, is buitenlander.
|e andere helft is Catalaan. Nog geen
:nprocent bestaat uit 'gewone'
lanjaarden. Bij feestelijke gelegen-
iden wappert alleen de Catalaanse
el-rood gestreepte vlag boven de in-
angvan de basiliek. De talrijke ere-
ensten die dagelijks worden gehou-
in, zijn in het Catalaans en de grote
leveelheid literatuur door en over
it klooster is overwegend uitgegeven
de Catalaanse taal.
ihalve een bedevaartsplaats is de
ontserrat een van de belangrijkste
leristische trekpleisters van Spanje,
et 1235 meter hoge rotsmassief,
aartegen het gelijknamige klooster
ïizend jaar geleden op een hoogte
in achthonderd meter werd ge
luwd, is een unieke bergketen door
jn vorm. Het gebergte rijst dreigend
t de relatief vlakke omgeving om-
iogmet zijn getande toppen, die
:hsoms verschuilen in de wolken.
ijvers en dichters hebben de
[ontserrat een burcht, een schip, een
;el, een schildwacht en zelfs een
jttenkop genoemd.
ir de toerist die zijn eentonige
nddagen aan de Costa Brava eens
il afwisselen, zijn deze natuur en de
ütureel-religieuze betekenis van het
lom ruimschoots voldoende
ior een zinnig bestede dagtrip. En
«er zal hij er waarschijnlijk ook niet
nden, behoudens misschien nog de
tistieke beleving van het gezang van
«Escolania, het jongenskoor dat da-
flijks om één uur loepzuiver het Sal-
Regina ten gehore brengt.
lekka
oor de zes miljoen Catalanen is de
ontserrat echter veel meer dan reli-
en natuur. Door zijn rol in de ge-
hiedenis is het klooster het symbool
worden van dit zich onafhankelijk
lelende landsdeel van Spanje. Net
s de moslims naar Mekka, zo reizen
Catalanen naar hun berg, waar ge-
of en politiek om de voorrang strij -
?n.
in de eerste klas worden de kinde-
n vertrouwd gemaakt met de Mo-
oeta, zoals de zwarte maagd in Ca-
lonië wordt genoemd. Veel meisjes
Catalonië heten Montserrat. Het
leüigdom' is niet alleen een geliefd
oei voor schoolreisjes en uitstapjes
Door zijn rol in de geschiedenis is het klooster Montserrat het symbool geworden van het zich onafhankelijk voelende Catalonië.
voor bejaarden- en vrouwenvereni
gingen. De eerste gang van de spelers
van FC Barcelona na het binnenhalen
van een beker, is die naar de Montser
rat om hun overwinning op te dragen
aan de Virgen van Catalonië.
Eeuwenlang al speelt het Benedictij
nenklooster een cruciale rol in het po
litieke leven van Catalonië. In de acht
ste eeuw zochten kluizenaars, op de
vlucht voor de Arabische overheer
sers, hun toevlucht in het gebergte
van de Montserrat. In de elfde eeuw
stichtten de monniken van Ripoll het
klooster op de plaats waar volgens de
legende de Moreneta was gevonden.
Het zwarte houten Mariabeeldje, een
goed voorbeeld van de moorse in
vloed op de Spaanse cultuur, werd la
ter de schutsheilige van Catalonië.
In 1811 werden de monniken door de
Napoleontische troepen verdreven.
Het klooster en de kerk werden vrijwel
geheel verwoest. Pas dertig jaar later
keerden de Benedictijnen terug in het
herbouwde klooster.
Een eeuw later, tijdens de burgeroor
log (1936-1939), dreigde de geschiede
nis zich te herhalen. Franco's troepen
wilden het klooster plat branden om
dat het een haard van verzet was ge
worden tegen het regime. De vernieti
ging van het klooster kon op het nip
pertje worden voorkomen door ingrij
pen van de toenmalige zelfstandige
Catalaanse regering. Maar het verzet
kostte wel 23 monniken het leven.
Troon
Getekend door deze historie zijn de
monniken de Catalaanse gedachte al
tijd blijven uitdragen. Onder de dicta
tuur van Franco (1939 tot 1975) was
elke vorm van regionaal nationalisme
verboden. Net als de Basken mochten
de Catalanen hun eigen taal niet spre
ken. Dit dictaat vanuit Madrid heeft er
toe geleid, dat de Catalanen hun taal
zien als het bewijs van hun onafhan
kelijkheid.
In 1947 ontstond rondom Montserrat
een spontane volksbeweging die het
Catalaans in ere wilde herstellen. Het
klooster van Montserrat nam, zoals al
vaker in de geschiedenis, opnieuw het
voortouw. Een van de paters kwam
met het idee een nieuwe troon te la
ten maken voor de Zwarte Madonna.
Het initiatief werd enthousiast door
de bevolking overgenomen en ieder
een deed mee om geld en goederen in
te zamelen voor de troon. Op 27 april
1947 was het zover. De Moreneta zou
tijdens een groot religieus feest op
haar nieuwe zilveren troon worden
gezet. De dag ervoor stroomden dui
zenden pelgrims uit heel Catalonië
naar de Montserrat om het feest mee
te maken.
De als 'strikt religieus' gepresenteerde
manifestatie liep uit op een ware de
monstratie van Catalaans nationalis
me. Pamfletten waren in het Cata
laans gedrukt, toespraken werden in
het Catalaans gehouden, de Catalaan
se dans de sardana werd op het plein
voor de basiliek gedanst en van een de
toppen van de Montserrat wapperde
zelfs de streng verboden Catalaanse
banier. Het feest van de hertroning
van de Moreneta werd het begin van
de heropleving van het catalanisme,
waarin de Catalaanse taal het symbool
werd van de zucht naar onafhankelijk
heid.
De dood van Franco (1975) en de
meteen daarop uitgeroepen autono
mie voor Catalonië hebben aan dat
onafhankelijkheidsstreven geen einde
gemaakt. Twintig jaar later is de 'taal
strijd' misschien nog wel fanatieker
dan ooit. Hoewel volgens de Wet op
het Catalaans het Spaans (Castiliaans)
FOTO GPD HENK VAN DEN BOOM
en Catalaans gelijkwaardig zijn, leidt
de taalstrijd voortdurend tot conflic
ten.
De Catalanen vinden dat het Castili
aans nog steeds veel te overheersend
is, terwijl daar tegenover de niet-Cata-
laans sprekende minderheid zich door
de Catalanen voelt gediscrimineerd.
Ouders hebben regelmatig conflicten
met schoolbesturen, omdat hun kin
deren alleen maar onderwijs in het
Catalaans krijgen. In een dorp in de
provincie Tarragona voelden ouders
zich gedwongen hun kinderen van
school te halen, omdat ze daar geen
Spaans konden leren.
Onderzoeken, die met de regelmaat
van de klok worden gehouden om de
nationalistische stemming te peilen,
laten zien dat het catalanisme onder
de gewone bevolking veel minder leeft
dan de Catalaanse leiders willen doen
geloven. Het zijn de politici, de intel
lectuelen en niet in de laatste plaats
de geestelijkheid, inclusief de abt van
Montserrat, die belang lijken te heb
ben bij een steeds weer oplevende po
lemiek.
BOEDAPEST HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Ondanks de recente, spectaculaire stijging van het aantal
misdaden in Hongarije, is dit Centraal-Europese land
geen paradijs voor de georganiseerde misdaad. Hongarije
is in Europees verband een bescheiden middenmoter als
het gaat om het aantal misdaden per honderdduizend in
woners. En de hoofdstad Boedapest is nog altijd een van
de veiligste steden van Europa.
Met die statistisch onderbouwde feiten heeft de Hongaar
se regering een publicitair offensief ingezet om het ge
schonden imago van Hongarije op te poetsen. Hongarije
was de afgelopen maanden herhaalde malen negatief in
het nieuws, vanwege een reeks mysterieuze bomaansla
gen en afrekeningen in het criminele milieu van Boeda
pest.
De Hongaarse regering vreest kennelijk dat de uitgebreide
berichtgeving hierover een negatief effect zal hebben op
het toerisme, een van de belangrijkste inkomstenbronnen
van het land. Vandaar dat minister Kuncze van binnen
landse zaken aan de vooravond van het nieuwe toeristen
seizoen, samen met de hoogste politiechef van het land,
de internationale pers ontbood 'om de problemen beter
in perspectief te zetten'.
Volgens minister Kuncze is Hongarije zeker niet onveiliger
dan veel andere Europese landen. Met 6900 misdaden per
honderdduizend inwoners scoort Hongarije nailwelijks
slechter dan landen als Oostenrijk (ruim 6000) en Frank
rijk (ruim 6300), maar beduidend beter dan Groot-Brit-
tannië (9880) en Duitsland (7774). Steden als Londen, Pa
rijs, Wenen, Hamburg en Istanbul zijn stuk voor stuk
(veel) gevaarlijker dan Boedapest. En ook het aantal auto
diefstallen per honderdduizend inwoners (6400) ligt in
Boedapest bijna de helft lager dan in steden als Parijs,
Londen en Hamburg.
Volgens Kuncze is er objectief gezien dan ook geen reden
tot paniek. Dat het gros van de Hongaren zich deson
danks in toenemende mate onveilig voelt, heeft volgens
hem te maken met de spectaculaire stijging van de crimi
naliteit in het begin van de jaren '90.
Tussen 1989 en 1992 verdubbelde het aantal geregistreer
de misdaden in Hongarije. Een indirect gevolg van de val
van het communisme en de daarbij horende orde (lees:
politiestaat). Criminele organisaties die tot 1989 nauwe
lijks een poot aan de grond hadden in het vroegere Oost
blok, profiteerden van de relatieve chaos die het politieke
en economische veranderingsproces met zich meebracht.
Het gevolg is dat Hongarije ook in crimineel opzicht 'een
volwassen Europees land' geworden is, zo betoogde Kun
cze. „In vrijwel alle Europese landen is de criminaliteit de
afgelopen decennia verdubbeld. Het enige verschil is dat
wij die stijging in drie jaar tijd te verwerken hebben gekre
gen, terwijl dat proces in de meeste West-Europese lan
den vijftien jaar heeft geduurd."
De spectaculaire reeks onopgeloste bomaanslagen en af
rekeningen in het criminele milieu van de Hongaarse
hoofdstad, leidde de afgelopen maanden tot een golf van
kritiek op de politie en uiteindelijk tot de vervanging van
vrijwel de gehele politietop wegens corruptie of incompe
tentie.
De eerste resultaten van die 'grote schoonmaak' worden
langzaam maar zeker duidelijk. Na een diepgravend on
derzoek hield de Hongaarse politie vijftien vooraanstaan
de leden van de georganiseerde misdaad in Boedapest
aan. Hoewel het onderzoek nog lang niet is afgerond, lijkt
het erop dat de reeks geruchtmakende aanslagen vooral
bedoeld was om de politie bezig te houden en de aan
dacht af te leiden van een onderzoek naar een grootscha
lige zwendel met olieprodukten.
De politie beschikt over aanwijzingen dat een aantal ben
des jarenlang miljoenen guldens heeft verdiend met ille
gale importen van grote hoeveelheden olie en kerosine.
Alleen al de Hongaarse belastingdienst zou daarbij voor
tientallen miljoenen guldens zijn opgelicht.
