NAVO en Rusland blij met akkoon
Feiten &Meningen
Tulpen
verdringen
verkiezingsdag
Turkije hoort wel/niet bij Europa
Opvallende zaak
voor belastingrecht
DONDERDAG 15 MEI 1997
A
NIEUWSANALYSE
Als het kabinet Kok de hele rit uitzit, worden op 6 mei 1998
nieuwe Kamerverkiezingen gehouden. Tenminste, daar
ging tot voor kort iedereen zonder meer vanuit. Door
toedoen van de CDA'er Mateman en zijn WD-collega Te
Veldhuis, is de datum opeens een onderwerp van felle dis
cussie geworden in de Tweede Kamer.
De twee politici bestempelden begin deze week de zesde
mei 'als een onmogelijke dag voor verkiezingen' en beloof
den, voor de snorrende camera's van de NOS, alles in het
werk te zullen stellen om staatssecretaris Kohnstamm (D66,
binnenlandse zaken) op andere gedachten te brengen. Im
mers, als er niets zou gebeuren, dreigde de belangrijkste
dag van onze democratie op een totale deceptie uit te lo
pen.
Mateman en Te Veldhuis waren los van elkaar tot de con
clusie gekomen, dat algemene verkiezingen in de eerste
week van mei gelijkstaat aan vragen om moeilijkheden. De
christen-democraat voorspelde dat op 6 mei 1998 een flink
deel van de kiezers buiten de landsgrenzen zal vertoeven,
vanwege de - sinds een paar jaar in zwang zijnde - 'tulpva
kantie'. Te Veldhuis voegde eraan toe dat Koninginnedag,
Dodenherdenking en Bevrijdingsdag bij uitstek dagen van
nationale eenheid zouden moeten zijn. „Het lijkt ons dan
ook niet gepast dat politici en partijen op deze dagen cam
pagne voeren", aldus de verontruste WD'er. „Dat gaat toch
vaak gepaard met aanvallen op elkaar en dat komt niet
overeen met het karakter van de week."
Mateman en Te Veldhuis verklaarden dat hun bezwaren
alleen zouden kunnen worden weggenomen door de ver
kiezingen te verplaatsen naar een andere datum.
Het 'toeval' wilde dat de Kamer zich een paar uur later
over de nieuwe Kieswet zou buigen. Deze Kieswet verschaft
die mogelijkheid om te schuiven, zij het op zeer beperkte
schaal en alleen in uitzonderlijke gevallen. De kiesdatum
kan een paar dagen worden opgeschoven of een paar da
gen worden vervroegd, al kost dat veel tijd en energie om
dat de wet daarvoor moet worden aangepast. Absolute
voorwaarde is dat er 'zwaarwegende redenen' voor moeten
zijn.
Mateman en Te Veldhuis hoefden over die laatste eis niet
lang na te denken. Beiden wisten zeker dat ze de democra
tie een grote dienst bewezen met hun pleidooien. Over de
vraag hoe de politiek de kiezers het best tegemoet zou kun
nen komen, liepen de meningen echter uiteen. Waar de
CDA'er opteerde voor uitstel van de verkiezingen, zag de li
beraal meer in een vervroegde slag om de kiezersgunst.
Dinsdag zwaaide Te Veldhuis met een voorstel waarop 29
april als ideale uitwijkmogelijkheid prijkte. Tot Kohnstamm
hem erop wees dat hij geen beroerdere datum had kunnen
kiezen. De staatssecretaris hield de WD'er voor dat de Ka
mer al in 1993 de 'tulpvakantie' van 1998 landelijk had
vastgesteld van 26 april tot 5 mei. De reden? Op 6 mei zou
dan iedereen aan de verkiezingen kunnen meedoen. Even
leken Mateman en Te Veldhuis uit het veld geslagen. Maar
dat was slechts van korte duur.
Een dag later geeft Te Veldhuis ruiterlijk toe dat hij zich
heeft vergist, maar zijn strijdlust heeft er niet onder gele
den. „Ik moet eerlijk zeggen dat ik die vakantieafspraak niet
kende", aldus de WD-woordvoerder. De vergissing is voor
hem geen reden om een toontje lager te zingen, ook al om
dat coalitiegenoten PvdA en D66 zich niet bij voorbaat te
gen hem hebben gekeerd. „Mijn bezwaren tegen de zesde
mei blijven recht overeind staan. Ik heb heel sterk de nei
ging om de verkiezingen dan nog maar een week eerder uit
te schrijven, bijvoorbeeld op 24 april. Van diverse kanten is
mij al steun toegezegd. Vroegere verkiezingen voorkomen
dat partijen die er niet zo goed voor staan, toch volop cam
pagne gaan voeren in de eerste week van mei. En dat wil ik
juist zo graag voorkomen.
Mateman legt zich nog niet neer bij een overwinning van
zijn WD-rivaal. Hij blijft onverkort vasthouden aan uitstel
van de verkiezingen. Dat zijn belangrijkste argument (Ne
derlanders massaal op vakantie) niet meer geldt, wordt met
een schouderophalen afgedaan. „Wij vinden dat er vol
doende redenen zijn om de verkiezingen met een paar we
ken op te schuiven", aldus Mateman. „Vroegere verkiezin
gen zien wij niet zitten, omdat we dan wel heel erg dicht op
de gemeenteraadsverkiezingen van 4 maart 1998 komen te
zitten."
Kohnstamm zal het bovenstaande als muziek in de oren
klinken. De bewindsman is immers gebaat bij verdeeldheid
in de Kamer. Met de steun van PvdA en D66 moet hij in
staat worden geacht om 6 mei als verkiezingsdag te hand
haven. Als CDA en WD geen meerderheid achter hun ei
gen voorstellen krijgen, is de kans groot dat één van de par
tijen terug krabbelt. Of, wat ook nog kan: de criticasters
CDA en VVD vinden elkaar alsnog. Eén ding is zeker: de
verkiezingsdag is echt nog ver weg.
DEN HAAG LEO ROGGEVEEN
CORRESPONDENT
Secretaris-generaal Solana blijkt ijzersterk onderhandelaar
Een ijzersterk onderhandelaar. Zo mag Javier Solana, de secretaris-generaal van de NAVO, worden betiteld op basis van het
weinige dat gisteren in Brussel bekend werd over het enkele uren tevoren in Moskou bereikte akkoord met Rusland. Op het
oog heeft hij nauwelijks concessies gedaan, ondanks de enorme druk die de Russen de laatste maanden uitoefenden. Onder de
zestien NAVO-ambassadeurs heerste gisteravond dan ook alom 'opluchting en grote waardering'.
Akkoord tussen
NAVO en Rusl
De NAVO kan doorgat-
zijn uitbreidingsplan^;
dat gisteren in Moskou i
koord werd bereikt ow
speciale relatie tusset
bondgenootschap en Ri
De onderhandelaars
Navo-secretaris-generaa!
vier en de Russische n
van buitenlandse 2
ni Primakov. Gistei
lichtte Solana in Brus
ambassadeurs van dei
NAVO-landen in overi
houd van het handvest
deze week of begin vo
week wordt de formele ii
ming van de lidstate:
wacht. Daarna kan het
vest feestelijk op 27 mei
rijs worden onderteken
de NAVO-leiders en pre
Jeltsin.
Ondanks de zeer nauwe samen
werking die de NAVO voortaan
met Rusland wil aangaan, krijgt
Moskou geen vetorecht, noch
over de uitbreiding van de Alli
antie, noch over de stationering
van NAVO-troepen in de nieu
we lidstaten in Midden- en
Oost-Europa. De NAVO-aanwe-
zigheid in die landen zal be
perkt blijven, maar niet ver
waarloosbaar.
De NAVO behoudt zich het
recht voor om in de nieuwe lid
staten het 'minimaal noodzake
lijke' te stationeren om ze mili
tair in de Alliantie te laten mee
draaien. Ook zal artikel vijf van
het NAVO-verdrag (als één
NAVO-land wordt aangevallen,
wordt dat beschouwd als een
aanval op het bondgenootschap
als geheel) voor hen van kracht
zijn.
Wat de nucleaire wapens be
treft, had de NAVO al half maart
dit jaar gezegd 'geen behoefte,
geen noodzaak, geen reden' te
zien voor hun stationering in de
nieuwe lidstaten. Een hoge
NAVO-functionaris zei gister
avond een verandering in die
opvatting ook alleen maar voor
mogelijk te houden 'als er iets
uitermate dramatisch aan de
hand zou zijn; iets dat wij niet
voorzien'.
Wel bleef het militaire deel van
de 'stichtingsakte' over de sa
menwerking tussen de NAVO
en Rusland tot op het laatste
moment het moeilijkste. Wat
Solana, volgens NAVO-kringen,
dan ook tijdens zijn onderhan
delingen met de Russische mi
nister van buitenlandse zaken
Jevgeni Primakov vooral heeft
getracht was 'het wegnemen
van spookbeelden'.
De Russen hadden dat hard no
dig; zeker voor gebruik op de
binnenlandse markt waar het
voor lieden als de ultrarechtse
Zjirinovsky nog steeds 'bon ton'
is om te spreken over het onder
de voet lopen van de rest van de
wereld. Maar het was de NAVO
vanaf het begin duidelijk dat het
voor een voormalige super
macht niet eenvoudig zou zijn
om een soort niet-aanvalsver
drag te ondertekenen met de
vroegere vijand. Want daar
komt de 'stichtingsakte' wel een
beetje op neer.
In de laatste maanden bestond
de vrees dat Rusland de onder
handelingen in Wenen over de
modernisering van het zogehe
ten CFE-verdrag - over de ver
mindering van de conventione
le bewapening in Europa - in
gijzeling wilde nemen om maar
zo hoog mogelijk in de bespre
kingen met de NAVO te scoren.
Die vrees is gisteren weggeno
men. Over de hoogte van de alsof dat mogelijk was.
conventionele bewapening blijft Wellicht het enige punt waarop
Wenen het enige aanspreek
punt.
Zoals al tijdens de bijeenkomst
van de Organisatie voor Vrede
en Veiligheid in Europa (OVSE)
afgelopen december in Lissa
bon werd afgesproken, zal er
hoe dan ook in de toekomst niet
meer in de voorheen klassieke
blokken van de landen van het
Warschau Pact en die van de Al
liantie worden gemeten. Voort
aan worden nationaal wapen
plafonds vastgelegd en dan ook
nog eens, zo wordt gehoopt, op
een lager niveau dan ooit.
Eerder al kreeg Rusland de gele
genheid om zijn nieuwe flan
ken, ontstaan na het wegvallen
van Wit-Rusland, Oekraïne en
de Kaukasus-landen, op een an
dere manier te bewapenen dan
in het oorspronkelijke CFE-ver
drag was voorzien. Het Westen
vond die Russische eis alleszins
billijk gezien de nieuwe geogra
fische gegevenheden.
Overigens zijn de NAVO en Rus
land in Wenen ook niet de enige
gesprekspartners. Aan het CFE-
verdrag zijn in totaal dertig lan
den verbonden. Het zou hoog
hartig zijn geweest om tegen
over die anderen alvast één
tweetjes af te spreken, al heeft
Rusland wel lange tijd gedaan
Solana water bij de wijn heeft
gedaan, is het voorzitterschap
van de nu te vormen 'perma
nente NAVO - Rusland - raad
waarin de twee partijen elkaar
over van alles en nog wat zullen
consulteren. Daarbij kan het
gaan om gezamenlijke peace
keeping-aches, gezamenlijke di
plomatieke démarches, een ge
zamenlijke standpuntbepaling,
kortom, zoals bij de NAVO
wordt gezegd, 'om een nogal
flexibel geheel'.
Aanvankelijk had de NAVO al
leen de eigen secretaris-gene
raal als voorzitter willen aan
stellen. Nu wordt het een roule
rend NAVO-Russisch voorzitter
schap, waarbij Solana wel coör
dinerend zal optreden en de bij
eenkomsten zal leiden. Belang
rijker is echter dat in deze raad
meningsverschillen zullen mo
gen blijven bestaan. Als men
het tijdens de consultaties niet
eens wordt, behoudt elke partij
het recht voor om zelf iets te
ondernemen.
De raad komt met een mini
mum van één keer per maand
op ambassadeursniveau bijeen
en twee keer per jaar op het ni
veau van de ministers van bui
tenlandse zaken en/of defensie.
Voor deze raad zal Rusland een
Forumdiscussie met geschiedfilosoof en turkoloog
„Het is eigenlijk deprimerend
dat Bolkestein er in slaagt ons
voor een avond achter de tafel
te krijgen." Dat zei Peer Vries
gisteravond in Leiden tijdens de
forumdiscussie 'Grenzen aan
Europa: een debat over wie mee
mogen delen in de geschiedenis
van dit continent'. Aanleiding
voor het debat waren de uit
spraken van Helmut Kohl en
Frits Bolkestein over toetreding
van Turkije tot de Europese
Unie. Volgens de WD-leider
betekent dat het einde van de
Unie. Zijn argument: Turkije
had geen deel aan de 'grote for-
matieve gebeurtenissen van de
Europese geschiedenis'. Daar
mee bedoelde hij het feodalis
me, de Renaissance, de Verlich
ting en de ontwikkeling naar
democratie.
Vier hoogleraren geschiedenis
zaten achter de tafel en zij fi
leerden Bolkestein met veel ge
noegen. De geschiedfilosoof
Vries merkte op dat Bolkestein
alleen naar de positieve dingen
kijkt. Europa liet de wereld ook
kennismaken met het nationa
lisme, fascisme en communis
me. 'Europa is juist groot ge
worden door de grenzen over te
gaan', vond Wim Blockmans
(hoogleraar Middeleeuwse ge
schiedenis), wijzend op het Ro
meinse en Ottomaanse Rijk en
de economische expansie sinds
de zestiende eeuw.
Dat de historici de argumenten
van Bolkestein afkraakten is
weinig verrassend. Kamerleden
liggen toch al onder vuur sinds
het Historisch Nieuwsbladhun
historische kennis met een
proefwerk geschiedenis testte.
Opvallender was hun mening
dat historische argumenten er
helemaal niet tóe doen. Want
over één ding waren de forum
leden het roerend eens: deelna
me aan de EU heeft te maken
met het heden, niet met de ge
schiedenis. De geschiedenis is
een grabbelton waarmee je alle
kanten op kan, vond de Brit Ri
chard Griffiths. Politici maken
daar misbruik van door histori
sche argumenten voor hun poli
tieke karretje te spannen.
De in Turkije steeds prominen
ter aanwezige islam is ook geen
reden voor afwijzing. „Als je een
voetbalclub hebt, wil je een spe
ler die goed kan voetballen",
legde Vries uit. „Wat iemand
thuis doet, wat hij gelooft,
maakt dan niet uit."
De turkoloog Erik-Jan Zürcher
vindt Turkije geen goede voet
baller. „Er zijn veel zakelijke,
niet-historische redenen om
Turkije niet toe te laten. Kort sa
mengevat: te arm en te onde
mocratisch." Daar was niet ie
dereen het mee eens. „Als we
willen voorkomen dat Turkije
een avontuur begint naar het
Midden-Oosten, moeten we
voor toetreding kiezen", vond
Griffiths.
Volgens Blockmans maken Bol
kestein en Kohl een tactische
fout. Zolang Turkije perspectief
heeft op EU-lidmaatschap blij
ven de mensenrechten op de
politieke agenda. Afwijzing op
onveranderbare gronden als
cultuur en historie haalt de druk
van de ketel. De fundamentalis
ten krijgen een vrijbrief om de
'Verlichtingswaarden' in de
steek te laten. Die horen toch
bij een geschiedenis waar zij
geen deel van uitmaken.
Maar Bolkestein en Kohl dach
ten met hun uitspraken aan kie
zers die b^ang zijn dat er nog
meer Turken naar West-Europa
komen. Nu al wonen hier drie
miljoen Turken. Dat Turkije
geen deel uit zou maken vairde
Europese geschiedenis is een
klap in hun gezicht. Zürcher
noemde die historische argu
mentatie daarom 'dom en ge
vaarlijk'. De Turkse junta-lei
ders van 1980 vonden een ade
quate remedie. Zij verboden ie
dere discussie over verleden en
toekomst.
LEIDEN. ANDRÉ MEEUSEN
WIM STEVENHAGEN
'r ofojBMp vepvoee. en owttpwus he88£W '*J acooow ij
Her wc*pr een \joqjepiov-kaapt /act.
VVPNE IQX&VCOg. STUCBIIBN
eigen ambassadeur bij de
NAVO benoemen, geflankeerd
door een hoge militair. De
NAVO-ambassadeurs zullen bij
toerbeurt het voorzitterschap
op zich nemen. Daarnaast komt
er een Russische liaison-officier
bij het militaire commando van
de NAVO in Bergen en een
NAVO-officier op het Russische
ministerie van defensie.
Het door Solana en Primakov
gesloten akkoord lijkt, totdat
wellicht de kleine lettertjes be
kend worden, een tamelijk opti
male uitkomst. De nieuwe lid
staten hoeven niet het gevoel te
hebben dat ze 'tweederangs' le
den worden; Rusland mag zich
op een bijzondere relatie met
de NAVO verheugen, zoals een
Secretaris-generaal Javier
Solana van de NAVO en
de Russische minister van
buitenlandse zaken Jevge
ni Primakov tonen zich
aan de pers nadat het ak
koord is bereikt.
groot land verdient; de NI
heeft de plooien gladgest
voor de uitbreiding.
Desondanks, wordt in Bn
beklemtoond, is menen
niet. Het handvest is niet
einde van het verhaal'. 1
voorlopig slechts 'een p;
voor een nieuwe relatie'.!
alle gaten zijn gedicht, isi
sprake van een werkelijke
ding in de geschiedenis.!
NAVO heeft gisteravond:
haar kant laten weten hei
vest niet te zien als eenst
pier 'dat alleen maar stol
melt'.
BRUSSEL ALY KNOL
CORRESPONDENT
BELASTING BELICHT
Rubriek over fiscale
Het belastingrecht heeft invloed
op bijna alles wat ons in de
maatschappij bezighoudt.
Doordat het belastingrecht zo
diep in het maatschappelijke le
ven doordringt, moeten belas
tingrechters soms merkwaardi
ge kwesties oplossen. Wat dacht
u van de volgende vraag die een
belastingrechter onlangs moest
oplossen: Is een psychiater een
seksuele relatie met een aantal
van zijn patiënten aangegaan
als ondernemer of als privé-per-
soon?
Waarom moet een
belastingrechter in
hemelsnaam een
dergelijke vraag op
lossen, hoor ik u
denken. Laat ik het
uitleggen.
Een psychiater is
met een aantal van
zijn patiënten een
seksuele relatie aan
gegaan. Hij mocht
hierdoor van het
Medisch Tuchtcolle
ge zijn beroep niet
meer uitoefenen en moest daar
naast een schadevergoeding be
talen aan een drietal patiënten.
De psychiater wilde de door
hem betaalde schadevergoe
ding en zijn advocaatkosten als
kostenpost aftrekken van de
winst die hij met zijn praktijk
als psychiater had behaald. De
belastinginspecteur weigerde
deze aftrek en de zaak kwam
voor Hof Amsterdam. Dit ge
rechtshof moest daarom onder
zoeken in welke hoedanigheid
de psychiater de seksuele rela
ties is aangegaan. Hierbij is het
niet van belang of een dergelijke
seksuele relaties door de wet
zijn toegestaan of niet. Het eni
ge dat van belang is, is of de
seksuele relaties voortvloeiden
uit zijn beroepsuitoefening. In
dat geval zijn de kosten hier-
DENNIS WEBER
fiscaal
medewerker
