Islamisten sluiten gelederen
Technische studies moeten af van wereldvreemd imago
Fortuyn heeft weer
een vijand: Europa
Feiten &Meningen
Studentenbonden tegen
kabinetsvoorstel loten
Kamer: Extra geld voor
vernieuwing havo en vwo
DINSDAG 13 ME11997
Amper een maand voor de Europese top in Amsterdam, is er
een nieuw boek van de Rotterdamse publicist/socioloog Pim
Fortuyn met als actueel thema: de Europese eenwording. In
'zielloos Europa' blijft Fortuyn zijn hekel aan wat hij 'ons
soort mensen' noemt trouw, en gaat de Eurocratie met grof
geschut te lijf. Dat hij daarbij 'soms overdrijft', zoals WD-lei-
der Bolkestein in zijn voorwoord schrijft, is nog voorzichtig
uitgedrukt.
Als het aan Pim Fortuyn zou liggen, treffen de vijftien Eu
ropese regeringsleiders en staatshoofden elkaar op 16 en 17
juni voor een tweedaagse conferentie niet bij De Nederland-
sche Bank te Amsterdam, maar gewoon in de Belgische
hoofdstad met een broodje kaas en een glas melk.
„Tijdens de Europese toppen wordt er wat afgegeten en ge
zopen en er wordt voor de veiligheid van de heren van alles
uit de kast gehaald. Waarom komen die lui niet gewoon elke
keer in Brussel bijeen?", stelt hij voor. De halfjaarlijkse Eu
ropese Raden, vanwege het wisselende voorzitterschap in
steeds een andere lidstaat, zijn voor Fortuyn het zoveelste
bewijs dat in de Europese Unie het belastinggeld 'met bak
ken het raam wordt uitgewerkt'.
Wie het boekje 'Zielloos Europa' ter hand neemt, hoeft niet
lang te gissen waar hij met de auteur aan toe is. Flier is ie
mand aan het woord die de Europese elite de oorlog heeft
verklaard. En bij oorlogvoering a la Fortuyn horen nu een
maal geen precisiewapens, maar mitrailleurs en stalinorgels.
Alles wat voor zijn voeten komt wordt eenvoudig wegge
maaid.
Zo leren we dat de Europese regeringsleiders 'megalomaan'
zijn, de Europese Commissie een opvanghuis is voor afge
schreven politici, het Europees parlement een 'schijnparle-
ment' is en Europese ambtenaren 'buitensporige' salarissen
verdienen. Het zijn volks wijsheden die het aan de borreltafel
beslist goed doen, maar nogal misstaan in een serieus be
doeld geschrift over een serieus onderwerp als de economi
sche en politieke samenwerking tussen vijftien en straks wel
licht 24 Europese lidstaten.
Fortuyn lardeert zijn populistisch gefulmineer rond de cen
trale leerstelling, dat de Europese Unie geen eigen cultuur en
identiteit heeft en daarom in zekere zin 'zielloos' is. De vijf
tien lidstaten vormen een te bont gezelschap van landen met
elk hun eigen geschiedenis, eigenaardigheden en openbare
mening, om veel te kunnen verwachten van werkelijk 'Eu
ropese' instituties en daar gefabriceerde 'Europese' politiek,
stelt de hoogleraar.
Niet de Europese Unie maar de natiestaat blijft in de ogen
van Fortuyn het beste platform om aan burgers een gevoel
van 'identiteit of thuis' te geven, politici het algemeen belang
te laten nastreven en hun macht vervolgens weer democra
tisch te controleren. Met de ineenstorting van het wereld
communisme, de internationale concurrentie, ontkerkelij
king en informatierevolutie zou de Europese burger in deze
onzekere eeuw vooral houvast zoeken. En die vindt hij eerder
in zijn (provincie)hoofdstad, dan in het 'verre' Brussel.
Wat de hoogleraar zelf bepleit komt neer op de vrijwel volle
dige ontmanteling van de Europese Unie zoals we die nu
kennen. Zijn voorstel: hef het Europees parlement op en geef
de controle op Europese besluitvorming in handen van de
nationale parlementen. De nationale regeringen mogen wel
zaken doen met elkaar, maar nooit zonder afstand te doen
van hun vetorecht. De Europese Commissie, het dagelijks
bestuur van de Europese Unie, 'kan gemist worden als kies-
pijn'.
'Zielloos Europa', uitgeverij AW Bruna, ISBN: 9022983528,
f.14,95.
BRUSSEL PAUL KOOPMAN
CORRESPONDENT
'Handen af van onze imamscholen.' Met die slogan maakten zondi
tienduizenden betogers in de Turkse stad Istanbul duidelijk dat zei
wens van het leger om de onderbouw van de imamscholen te sluite
niet delen. Maar de generaals kunnen nog een les trekken uit de mas
demonstratie: het religieuze deel van de bevolking kijkt niet meer af
thisch toe hoe de generale staf de lakens uitdeelt.
tiek. Het vreest dat hij de schei
ding van staat en godsdienst
ongedaan wil maken, waarop
Ataturk begin deze eeuw de Re
publiek Turkije grondde. Het le
ger ziet zichzelf als de bescher
mer van Ataturks erfenis.
Eind februari besloot de genera
le staf om de regering een ei
senpakket voor te leggen en
dreigde met ingrijpen als dat
niet zou worden gerealiseerd.
Het inperken van het religieuze
onderwijs is een van de hoofd
punten. Daar bij uitstek wordt
namelijk aan een fundamenta
listische toekomst gewerkt.
Het leger verklaarde begin deze
maand, dat de grootste bedrei
ging van het land niet meer van
buitenaf, maar van binnenuit
komt. Vijand nummer één is
het fundamentalisme. Het heeft
die vijand echter zelf gescha
pen. Na de militaire coup van
1980 moedigde het religie aan,
als alternatief voor het populai
re communisme of socialisme.
In de Koerdische provincies
moest de islamitische broeder
schap het opkomende etnische
bewustzijn de kop indrukken.
Gewapende fundamentalisti
sche organisaties als de Hezbol
lah werden gestimuleerd om te
gen de separatistische PKK te
vechten.
Die politiek heeft ten dele ge
werkt. Onlangs nog voelde de
marxistisch-leninistische PKK,
die vele imams van het leven
heeft beroofd, zich genoodzaakt
te verklaren dat hun strijders
goede moslims zijn. De meisjes
op de imamschool in de Koerdi
sche stad Diyarbakir vertellen,
dat ze thuis Turks spreken en
geen Koerdisch. „Ze hebben het
op onze hoofddoek gemunt,
maar het is mijn recht om me te
sluieren", zegt Zeynep van 12
fel. Een vriendinnetje waar
schuwt: „Je haar is te zien."
Op hun donkerblauwe unil
dragen alle meisjes een hoi
doek in dezelfde kleur. „Ze
len onze wortels vernietige
Waarom mogen we niet le\
zoals profeet Mohammed i
geboden heeft?", voegt Me!
er al even fel aan toe. „Op;
re, gemengde scholen pleg
meisjes zelfmoord omdat z
zwanger raken. Dat soort v
heid zul je hier niet zien."
De imamscholen zijn in pri
pe beroepsopleidingen. Na
het standaard curriculunu
de middelbare scholen, wo
er onderwijs gegeven in de
ran, het leven van de profe
Arabisch. Het leger wil dati
lessen niet vanaf het begin,
maar pas in de laatste drie
worden gegeven, net zoals
le andere beroepsopleiding
Maar dankzij de atmosfeer
men ze de enige school wa
gelovige ouders in heel Tui
hun dochter heensturen, o
kan die geen imam wordei
kan met het diploma echte
verder studeren. Meltem w
dan ook dokter worden, Ze
advocate.
Op bevel is een generatie o
staan van religieuze, geschi
wouwen en mannen die ze
strijdbaar zijn. Op bevel mi
de groei daarvan nu worde
gedamd. Het leger realiseei
zich, dat dat geen makkelij!
klus is. Juist daarom wil hei
Erbakan, om aan de macht
kunnen blijven, zich tegen;
eigen achterban keert.
Maar die achterban doorzii
spel en blijft de premier do
dik en dun steunen. De kei
aan het leger: een stap teni
waarschijnlijk inderdaad et
bloedige confrontatie.
DIYARBAKIR «JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
Als de imamscholen dicht
gaan, wordt Turkije een tweede
Algerije. Het zal als de Franse
Revolutie worden. Laat er maar
bloed vloeien. Dat is de enige
manier waarop er democratie
kan komen. Sla me maar in el
kaar, ik blijf het zeggen. Ik ben
fundamentalist in hart en nie
ren."
Met die woorden verkondigde
een parlementslid van de rege
rende islamistische Welvaarts
partij twee dagen eerder, hoe
vastbesloten de partij is om
weerstand te bieden. Hij daagde
het leger uit: „Wie tegen de
wind in pist, krijgt pis in z'n ge
zicht. Jullie kunnen nog geen
drieënéenhalf duizend PKK-le-
den aan. Wat begin je tegen zes
miljoen islamisten?"
Inderdaad bleek tijdens de de
monstratie dat de Welvaartspar
tij haar achterban als geen an
der in de hand heeft. Gediscipli
neerd stelden mannen en vrou
wen zich apart op. Op bevel van
de organisatoren waren de ver
boden groene, met Arabische
letters beschreven vlaggen nau
welijks te zien. Geen leuze die
het leger zou kunnen beledigen
werd gescandeerd. Wel: 'De
hand die zich uitstrekt naar de
Koran wordt gebroken', en 'De
imamscholen zijn onze trots'.
De scholen spelen een symboli
sche rol in de machtsworsteling
tussen het leger en de Wel
vaartspartij. Sinds premier Er
bakan vorig jaar juni aantrad,
ergert het leger zich mateloos
aan zijn pro-islamitische poli-
Mannen en vrouwen ston
den gescheiden tijdens
een demonstratie in Istan
bul. FOTO REUTERS
WIM STEVENHAGEN
Het voorstel van minister Ritzen
voor de toelating van scholieren
tot studies met een studentenstop
is te eenzijdig gericht op hoge cij
fers. Er wordt onvoldoende reke
ning gehouden met sociale vaar
digheden en emotionele intelli
gentie. Dit zeggen de Landelijke
Studenten Vakbond (LSVb) en het
Interstedelijk Studenten Overleg
(IS) in een reactie op het voorstel
van minister Ritzen voor de toe
gang tot hbo- en wetenschappelij
ke studies met een numerus fixus.
Het voorstel van de onderwijsmi
nister houdt in dat middelbare
scholieren met een gemiddeld
eindcijfer van acht of hoger direct
kunnen worden toegelaten tot
studies met een studentenstop,
zoals diergeneeskunde, genees
kunde of tandheelkunde. Zij hoe
ven niet mee te doen met een lo
ting.
De rest van de plaatsen voor deze
opleidingen (zo'n tachtig procent)
wordt wel via loting verdeeld.
Hierbij geldt het principe dat
scholieren met een hoog cijfer
ook meer kans hebben te worden
ingeloot. Was het eerst nog zo dat
leerlingen met bijvoorbeeld een
cijfer tussen de 7,5 en 8 een kans
van vijftig procent hadden om te
worden ingeloot, nu krijgen ze
volgens Ritzen een kans van circa
85 procent. Een scholier met een
gemiddelde van 6,5, heeft een
kans van 25 procent om te wor
den ingeloot.
„Toch houdt een scholier met een
relatief laag cijfer een zelfde kans
op een plek binnen de studie", al
dus Ritzen. Dit komt omdat hij
het aantal plaatsen binnen stu
dies met een numerus fixus wil
uitbreiden. Daarnaast mogen
scholieren slechts twee keer mee
doen met een loting. Op deze ma
nier moet het aantal aanmeldin
gen afnemen én hoopt Ritzen dat
scholieren sneller voor een andere
studie kiezen.
De universiteiten zien veel posi
tiefs in het voorstel van Ritzen.
Wel vindt voorzitter M. Meijerink
van de Vereniging Samenwerken
de Nederlandse Universiteiten
(VSNU) dat de minister voor zijn
beurt heeft gesproken door aan te
geven dat het aantal plaatsen bij
de faculteit geneeskunde met tien
procent mag stijgen. „Wij zijn
daarover nog in gesprek met on
der meer minister Borst. Daar
naast geeft Ritzen aan dat univer
siteiten die uitbreiding zelf moe
ten betalen. De kosten hiervan
bedragen circa acht tot tien mil
joen gulden. Dit betekent een
aanslag op de andere faculteiten.
Dat kan natuurlijk niet." Volgens
Meijerink zou de overheid hier
ook geld voor beschikbaar moe
ten stellen.
DEN HAAG GPD
De Tweede Kamer eist dat staatsse
cretaris Netelenbos van onderwijs
negentig miljoen gulden extra be
steedt aan de vernieuwing van de
hoogste klassen in havo en vwo. De
staatssecretaris, die zelf meer geld
niet noodzakelijk vindt, dient dat be
drag elders op haar begroting te vin
den of anders bij het kabinet te rade
gaan. Dat bleek gisteren tijdens het
overleg in de Kamer over de groot
scheepse vernieuwing van de boven
bouw van havo en vwo.
In het zogeheten 'studiehuis' dat in
de hoogste klassen wordt ingevoerd,
vervallen de vakkenpakketten waarin
leerlingen examen kunnen doen. Er
komen vier profielen (cultuur en
maatschappij, economie en maat
schappij. gezondheid en techniek,
natuur en techniek) die de scholieren
beter voorbereiden op het hoger on
derwijs. Ook worden leerlingen gesti
muleerd zelfstandiger te gaan wer
ken.
De Kamer vreest dat er te weinig geld
en tijd is om het studiehuis al op 1
augustus 1998 te kunnen beginnen.
Het extra geld dat de Kamerleden de
staatssecretaris opdringen is vooral
bedoeld om de leerkrachten bij- en
na te scholen. Met de negentig mil
joen gulden krijgen leraren twee uur
per week extra om zich de nieuwe
lesmethoden eigen te maken en de
nieuwe opzet goed te regelen. Zelf
denkt Netelenbos dat vijftig tot ze
ventig miljoen gulden daarvoor meer
dan genoeg is, maar ze zal eerst het
kabinet raadplegen. Momenteel geeft
Netelenbos bijna negentig miljoen
gulden per jaar uit aan het verbou
wen van de scholen en het ontwikke-1
len van nieuwe vakken en examens,
maar daar moeten ook andere on
derwijsvernieuwingen uit worden be-i
taald.
De Kamer wil het profiel 'cultuur en
maatschappij' zwaarder maken door
280 uur wiskunde over te hevelen
van het gemeenschappelijke deel van
het examenprogramma naar het pro
fiel, aangevuld met tachtig uur statis
tiek en kansberekening. De staatsse
cretaris zal de Kamer eind deze week
laten weten of dit 'nieuwe' vak zwaar
genoeg is voor universitaire opleidin
gen die wiskunde A verplicht stellen
(zoals psychologie). Als dat niet zo is,
handhaaft de bewindsvrouw het hui
dige voorstel: wiskunde in het ge
meenschappelijke deel en een keuze
vak wiskunde A in het profiel.
Het debat zal volgende week worden
voorgezet.
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
Het is vijf voor twaalf voor de bètastudies.
De afgezwaaide vwo'er of gymnasiast die
op het punt staat de wereld van het weten
schappelijk onderwijs binnen te stappen,
doet dat steeds minder in de richting van
de technische disciplines.
Nederland staat daarmee voor een pro
bleem, omdat natuurwetenschappers en
technici op alle denkbare terreinen in de
samenleving een bijdrage leveren aan wel
vaart en welzijn. Een groei van twintig pro
cent eerstejaars bètastudenten in de ko
mende tien jaar is een dringende noodzaak,
stelt de Commissie Toekomst Natuur- en
Technische Wetenschappen in een gisteren
uitgebracht advies.
De hoogleraar technische mechanica Henk
Tijdemanziet het aan zijn eigen dochter
„Als bij haar de afstandsbediening van de tv
kapot is, koopt ze een nieuwe. Terwijl het
toch verdraaid leuk werk is om dat ding met
een schroevendraaier zelf te repareren.
Het voorbeeld van-Tijdeman, werkzaam bij
de faculteit Werktuigbouwkunde van de
Universiteit Twente en lid van de commis
sie die de oorzaken en gevolgen van de ster
ke daling van het aantal studenten in de
technische richtingen heeft onderzocht, is
typerend voor het huidige tijdsbeeld. Tech
niek is niet populair. „De bètasector kampt
met een imagoprobleem", constateert Tij-
deman.
De vermindering van het aantal bètastu
denten heeft vele achtergronden. De terug
gang heeft te maken met demografische
factoren de geboortedaling in de periode
1972-1978 maar is daarnaast ook het re
sultaat van de beperkingen die het stelsel
van studiefinanciering de student oplegt.
„Bij falen is er door de tempo- en prestatie
beurs geen tweede kans", zegt Tijdeman.
Daardoor ervaart de student de veelal
moeilijke bètastudie in toenemende ma
te als een risico dat hij of zij liever niet
neemt.
Het heeft er echter alle schijn van, dat het
imago van de bètastudies de meest zorg
wekkende oorzaak is. „Het beeld dat van
technische studies bestaat, behoeft drin
gend correctie." De hoogleraar erkent dat
de gemiddelde bètastudent als een wat we
reldvreemd individu wordt gezien. „Zo'n
bolleboos die hele dagen achter het bureau
met z'n neus in de boeken zit." Hij hoort
het regelmatig op verjaardagen. „Techniek
is moeilijk, zeggen ze dan. Niks voor mij."
De Nederlandse student is liever lui dan
moe. „Waarom met een moeilijke studie
natuurkundige worden, als je via een mak
kelijkere studie direct zijn baas kunt wor
den", vraagt de commissie-Verruijt zich in
haar rapportage af.
'We' hebben niks met bèta. Omdat het dus
moeilijk is, en ook nog eens teleurstellend
weinig verdient. Tijdeman: „In ons stuk
stellen we het zo: Een bèta moet goed kun
nen rekenen, maar als je goed kunt rekenen
word je geen bèta. Zo redeneert de gemid
delde student."
De samenleving heeft in het verleden vele
succesvolle bèta's voortgebracht. Mannen
en vrouwen (nadrukkelijk in de minder
heid) die zijn geslaagd in het leven. „Maar
het punt is, dat ze niet als succesvolle bèta's
herkenbaar zijn, ze dragen het niet uit",
vindt Tijdeman. „En vervullen daardoor
geen voorbeeldfunctie. Ritzen zelf is er een
van. Die gebruikt volgens mij zijn inge
nieurstitel niet of nauwelijks."
Imago, demografische omstandigheden,
ongunstige studiefinanciering het zijn de
drie belangrijkste factoren die ertoe hebben
geleid dat de bètasector de laatste vier de
cennia heeft moeten inleveren. Maar vooral
de laatste vijfjaar is de situatie 'ernstig', tot
bezorgdheid van de commissie-Verruijt. De
forse daling treft vooral de basisstudies:
wis-, natuur- en scheikunde. In deze disci
plines ontstaat tegen het einde van de eeuw
een 'aanzienlijk tekort aan afgestudeerden',
waarschuwt de commissie. Die stelt vast
dat het bètaprobleem weliswaar internatio
naal van karakter is, maar vooral in Neder
land sterk speelt. Kiest in Duitsland één op
de vijf studenten voor de technische rich
ting, in Nederland is het gebrek aan belang
stelling met één op de zestien veel groter.
„Dit afwijkende patroon is op zichzelf al
verontrustend, de grootste zorg is dat het
verschil met andere landen niet wordt inge
lopen", stelt de commissie.
Daarom zijn maatregelen bittere noodzaak.
„Goede voorlichting is hard nodig", stelt
Tijdeman. Hij geeft aan dat in het verleden
wervende campagnes 'Thea gaat stude
ren' en 'Kies exact' wel het nodige succes
hebben gehad. „Daar zullen we een vervolg
aan moeten geven."
De commissie-Verruijt stelt een aantal con
crete maatregelen voor:
Verlenging van de studieduur aan de uni
versiteiten van vier tot vijf jaar.
Beter (lees: academisch) geschoolde lera
ren in het vwo die aspirant-bètastudenten
beter voorbereiden op het wetenschappe
lijk onderwijs zodat het aantal afgestudeer
den toeneemt. Het salaris van de eerste
graads leraar zou moeten worden ver
hoogd.
Bèta- of technische studies zouden meer
alfacomponenten moeten bevatten. „Goe
de communicatie tussen two cultures is van
groot belang", stelt de commissie-Verruijt.
„De bètastudent moet sociaal vaardiger
worden", denkt Tijdeman. „Omgekeerd
geldt het trouwens ook: alfa's zouden eens
wat meer bèta tot zich moeten nemen. Het
zou het vermogen van het logisch denken
vergroten."
Een soepeler systeem van studiefinancie
ring. De commissie onderschrijft de grens
aan de periode waarin studiefinanciering
wordt ontvangen (aantal cursusjaren plus
één), maar vindt dat er geen beperking
moet gelden voor de studieduur. „De kos
ten voor de universiteit zijn nauwelijks
ger wanneer iemand langer over zijn st
doet." Daarnaast zouden financiële ba:
res tegen het 'stapelen' eerst een hb
studie vervolgens een universitaire i
ten worden weggenomen.
De komende tien jaar zal de bètasectoi
twintig procent moeten groeien. De he
daarvan moet uit de bevolkingsgroei k
men, de andere helft moet via stimulei
maatregelen worden bereikt. „Het is hi
nodig", weet Tijdeman. Twee voorbee!
„We zitten binnenkort met een dramat
tekort aan scheikundigen. Voor civiele
niek geldt hetzelfde. Het bedrijfsleven
klaagt nu al. We staan met z'n allen vo
grote infrastructurele projecten: de Bei
lijn. de uitbreiding van Schiphol, g
door. Er moet veel gebeuren, er lig
uitdagingen voor technici. Maar er m»
wel mensen voor zijn".
ENSCHEDETEUN STAAL
vaamm /vioer Her maf. wiswwpe'
Vefwcw-r KoRfEN VOOR
ANféKS TPU jan£N AÜÊAMN S
2WMAR <3£M?7&U7 EEN ACHT
7 'r exA/MEN yLüNNÖO HALEN
(êw e»/wu yrooERai WAAR EN
TTTV Hofzu MAAR WIL-
I .«NPER ipriwei.'
/ft, IWNÖSIETTEN
v 70W&0 riEToapop
L uw AANVUL'
WM2.I0')!
a-
