SLEUTE 'Euthanasie? Geen tijd voor' Prijswinnende zandcreatie vernield Vissers schelpdieren beleven zware tijden Schoolexamens beginnen met Nederlands en muziek Randstad Topcat/ dream escort* MAANDAG 12 MEI 1997 Wel goed jaar voor mosselvangst Oester- en kokkelvissers maken zware tijden door. Voor mosselen daarentegen was 1996 wel een goed jaar, ter wijl de kottervisserij op tong en schol, ondanks de vangstbeperkingen, een meevaller had door de goede prijzen die deze vissoorten opbrachten. De garnalenvis- sers zitten enigszins in de verdrukking, het gevolg van kleinere vangsten en lagere prijzen. De Zeeuwse Visserij- vereniging Zevibel in Bruinisse heeft dat bekend ge maakt. vibel-voorzitter J.D. de Voogd, dat een strenge winter nadelig is voor kokkels, maar juist gun stig voor mosselen. De sombere verwachtingen van de visserijvereniging over de lagere schol- en tong-quota zijn niet uitgekomen. Dankzij de 'goed prijsontwikkeling' van deze vissoorten en het bijhuren van forse tong-quota bleef de schade beperkt. Bot en schar brachten bovendien goede prij zen op. De sanering van de rondvisvloot in Breskens, Vlis- singen en Arnemuiden leidde er tevens toe dat meer kabeljauw en wijting werden aangevoerd. De garnalenvangst, in 1995 Het seizoen 1996 was voor de kokkelvisserij een 'absoluut dieptepunt'. De strenge winter van 1995-1996 alsmede het uit blijven van voldoende broedval (het vastzetten van jonge schelpdieren) tastten de kokkel bestanden aan, waarna er nog een strenge winter overheen kwam. Het afgelopen jaar kon er al leen in de Oosterschelde be perkt worden gevist op kokkels. De vissers vrezen ook dit jaar een tegenvallend seizoen: „De vooruitzichten zijn zeer som ber." Opvallend is, volgens Ze- nog op tophoogte, liep in 19! fors terug en dat bij aanzienli lagere prijzen. De totale aan voer naar de drie Zeeuwse vi mijnen daalde vorig jaar l miljoen gulden naar 98,5 it joen. De mosselen noteerden 1996-1997 voor de derde tereenvolgende keer een g jaar. Het onlangs afgesloten se zoen was zelfs een topjaar, i 100.000 ton meer mosselen di het vorige, zij het dat i minder vlees in de schelpen zi De netto-opbrengst daalde m 16 miljoen tot ruim 105 miljoe •gulden. Alle aangevoerde mosself werden afgenomen, zodat groeiende vraag de handel i import noopte. De mosselpe celen in de Waddenzee blijve volgens de Zevibel, achter ti opzichte van die in de Ooste schelde. De vereniging schat d eidereenden en scholekste Bijna 218.000 scholieren begonnen vanmorgen aan hun schoolexamen. Voor vwo-leerlingen stond de samenvatting Nederlands op het pro gramma. Het havo-examen begon met muziek, en vbo/mavo-leerlingen gingen aan de slag met de samenvatting Nederlands. De examens ein digen op 27 mei met Fries voor havo- en vwo- leerlingen. Kort na 9 juni horen de scholieren of zij zijn geslaagd. Wie het niet heeft gered kan op 17 juni herexamen doen. De meeste examens worden in het voorbereidend beroepsonderwijs afgeno men: 71.118. Het mavo telt 61.345 kandidaten, het havo bijna 50.000 en het vwo meer dan 35.000. Afgezien van een soms heel korte nachtrust en onzekerheid over de uitslag is voor de meeste scholieren het eindexamen een kwestie van ho ren of lezen wat de opdracht is en deze vervol gens zo goed mogelijk uitvoeren. Voor een aan tal is dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Scholieren die dyslectisch zijn mogen wat lan ger over hun examens doen, en voor slechtzien de examinandi zijn de opgaven speciaal in eei groter lettertype gedrukt. Ook leerlingen die niet zijn opgevoed met d Nederlandse taal kunnen meer tijd krijgen, c mogen een woordenboek gebruiken. Voorwaai de is wel dat zij korter dan zes jaar in Nederlan zijn. Wie klachten heeft over de examens kan we< terecht bij de Eindexamen Klachtenlijn van hf Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS). Hi telefoonnummer is 020 - 6257288. De lijn is o examendagen bereikbaar van 12 uur 's middaj tot zeven uur 's avonds. Scholieren kunnen terecht met allerlei opmerkingen, variërend va onduidelijke opgaven tot smakkende surveillan ten. Over spelfouten hoeven scholieren zich no niet druk te maken, tenminste tot op zeket hoogte. Dit jaar worden nog geen punten af{ trokken als iemand nog de oude spelling i bruikt, dat wil zeggen de spelling die gold to augustus 1996. 'Een eindeloze zoektocht naar een betere we reld' heet de creatie die zaterdag tijdens het In ternational Sand Sculpture Festival in Scheve- ningen de eerste prijs krijgt. In de nachtelijke uren na de prijsuitreiking blijkt dat die zoek tocht inderdaad eindeloos is: twee van de tien creaties worden verminkt, waaronder het win nende object. Twee jaar geleden werden voor de kust van Scheveningen vergelijkbare vernielingen aange richt. „Het gebeurt zelden", zegt Marcel Elsjan of Wipper namens Inaxi, het uitvoerend bureau dat de zandkunstenaars op meerdere interna tionale stranden begeleidt. „In de afgelopen ja ren misschien vier keer. Maar wel twee keer in Scheveningen. Niemand begrijpt dit." Martin van den Berg, beter bekend als Peukie van de gelijknamige strandtent, heeft zo juist zijn tranen gedroogd. Voor zijn zaak staat het uit 650 kruiwagens opgebouwde kunstwerk dat is omgeven door een blijkbaar toch makkelijk te nemen hekwerk. Op een bord staat geschreven dat het bouwwerk van zand windkracht zeven kan trotseren, maar tegen dergelijke acties van vandalen is het niet bestand. Het wandelend publiek spreekt buiten mas saal haar afkeuring uit over deze zinloze daad die tussen 4.00-7.00 uur moet zijn gepleegd. „Er is veel voor nodig om mij zo emotioneel te ma ken, maar nu ben ik het. Laat de dader niet in mijn buurt komen", zegt Peukie, die als sponsor de groep van tien zandkunstenaars uit Den Haag en Ierland een week lang van een natje en een droogje voorzag. „Twaalf uur per dag waren ze bezig. Nooit was het in de afgelopen zeven jaar zo'n slecht weer. Telkens was er tegenslag, maar toch maakten ze er zo iets moois van. Ik had een band met die groep. Kapot ben ik er van". Namens Inaxi probeert Elsjan of Wipper de makers van de prijswinnende creatie en die van 'De nieuwe kleren van de keizer' op deze zon dag in te lichten. Meer kan hij niet doen, want hij weet dat de schade niet meer kan worden hersteld. „We zullen her en der wat ruimen. Maar je kunt ze nooit meer krijgen zoals ze wa ren. Je kunt er simpelweg niet meer-bij." Peukie vindt dat er voor volgend jaar een sponsor moet worden gevonden die de bewa king gaat financieren. Nu houden de strand tenthouders zelf toezicht. Ook 's nachts. Maar het blijkt niet afdoende. In 1998 met honden over het strand patrouilleren? „Dat moet dan maar", zegt Peukie. „We zullen volgend jaar ze ker over de beveiliging praten", zegt Elsjan of Wipper die met Inaxi dit jaar nog de stranden van Zeebrugge, Kopenhagen, San Diego en Cran Canaria zal aandoen. „Maar het blijft moeilijk. Een vernieling is zo aangericht. Geluk kig gebeurt het maar zelden. Jong en oud heb ben er altijd respect voor. Behalve deze idioot die misschien wel dronken was en nu toch een enorme spijt zal hebben." De tentoonstelling op het strand van Scheve ningen - met de nog acht gave creaties - duurt nog tot 1 juni. Het bouwwerk van zand kan windkracht zeven kan trotseren, maar tegen dergelijke acties van vandalen is het niet bestand. FOTO ANP TEL. 071-5143545 FAX 071-5320833 Diverse clubs en 06-nummers Leiden, Rijnstraat 12 Nieuwe jonge sexy meisjes verwennen u v.a. 50,- Ópen ma tot vrij. van 12.00-24.00 uur. Zat. van 12.00-17.30 uur. CABINE SHOWCLUB. 071-5146674. Voor gez. privé ontvangst en escort div. Ned. meisjes v.a. 20 jr. Gratis entree. Wij verw. U v.a. ma. t/m do. v.a. 20.00-01.00 uur, vrij. en za. tot 04 00 uur Hooigracht 2 Tel.: 071-5140350. Elke do. STRIPTEASE-AVOND. Sex van 2 kanten Linda laat het toe. 1gpm. 0906-20.320.14 50 cpm! GAY Direct Apart: Op zoek naar 'n hete knul? 090-60.500. RIJNDIJK 59, Hazerswou- de. Ruime keuze, betaal baar, vrij entree, ma.-vrij. 11-24 uur, 071-3412579. Tevens escort service. 40+ vrouwen willen snel sexcontact. Direct apart. 090-600.200 (60 cpm). Leiden sexdating: Vrouwen uit Leiden WILLEN SEX! 090-650.444.71 (75 cpm). Netnummerdating: vrouwen 35+ uit jouw netnummergebied! 0906-17.17 (60 cpm). HAARLEM. Club Jan Bik, Spiegelstr. 29, 7 dg.p.w. v 12-02 u. 023-5400457 gastvr welk. cr.crds. esc club mass, privé v.a./ 100. 00 245 292 777 Het tele foonnummer dat alle 06 sexnummers overbodig maakt (200 cphm). HOLLANDSE LIVESEX Lekkere meiden voor chat date 00.592.592.092 (4,60p/m). NYMFOMANESLIJN: Direct apart met een oudere vrouw! 090-600.900 (60 cpm). Snel-doorschakellijn. Vrouwen van 40+ willen direct sex! 090-600.500 (60 cpm). LAAG TARIEF! Sexthuiscontact: vrouwen (35+) willen sex thuis! 090-600.700 (60 cpm). TRIOSEX: 'n vrouw of man extra in bed. Sexcontacten! 090-600.800 (60 cpm). 60 cpm! Quick sex date. Nu bellen direkt afspreken. Bel: 0906-1700. Dominante vrouwen geven telnrs. voor gratis sex bij hen thuis. 090-60.555 (60 cpm). 60 cpm! Sexdating: vrouwen (20-59) zoeken een hete sexafspraak! 0906-8080. Postcode GAY dating: gay's uit jouw postcode- gebied! 0906-81.00 (50 cpm!) POSTCODE sexdating: vrouwen uit jouw postcodegebied! 090-68.111 (60 cpm) Lekkere Sex Keihard van Achter 1 gpm. 0906-20.321.10 60 cpm' Vrouwen (40+) willen snel sexcontact DIRECT APART! 090-600 100. Bel Dames Thuis! In heel Nederland GEHEEL PRIVÉ 06-98.50 24 u/pd (1 gpm). LENTEKRIEBELS? geheel privé 0906-96.88 24 u/pd ca 1 gpm. Weduwe journalist Hans Auer vecht bureaucratie GGD aan Tijdens het gesprek vallen er nauwe lijks stiltes. Else Auer praat rustig. Be redeneerd ook en met een uitgebalan ceerd gevoel voor nuance. Maar des ondanks bespeur je een ingehouden woede, een gevoel van onmacht en verbijstering, aangewakkerd door de Haagse GGD. Door de afdeling lijk schouwing om precies te zijn. Want haar man Hans (61) mocht niet ster ven op het moment dat hij zelf had ge kozen. Hij wilde euthanasie omdat de pijn ondraaglijk was geworden, maar nee, dat kon niet. „Hans en ik woonden de helft van het jaar altijd in Frankrijk, in een mooi huis in de Dordogne. Vorig jaar zomer, toen we daar weer waren, kreeg Hans last van spierpijn in een schouder. Hij dacht dat het door al dat gespit in de moestuin kwam, want dat is toch zwaar werk. Maar die spierpijn ging niet weg; het werd zelfs erger. Toen we in oktober in Nederland terug waren, ging Hans naar z'n huisarts. Er werden foto's gemaakt. Behalve een slijm beursontsteking en een lichte artrose konden ze niets vinden. Maar de pijn werd eind december zo erg dat hij voor nader onderzoek naar het zieken huis moest." Op 10 januari het bericht: kanker met uitzaaiingen, geen kans op genezing. De primaire tumor was niet ontdekt, maar wat maakte dat nog uit? De boodschap betekende dat hij dood zou gaan. Een prognose kon niet wor den gegeven. Om de pijn te bestrijden werd Hans bestraald. Twee series. De pijn werd pas minder na voltooiing van die sessies. Ook kreeg hij morfine, wat nog eens zorgde voor een totale darmafsluiting. Else: „Soms was Hans gewoon radeloos van de pijn. Vanaf de eerste dag dat hij hoorde dat hij kan ker had, sprak hij over euthanasie. Een week na het bericht hebben wij hier over gesproken met onze huisarts en ons opgegeven bij de Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie om een eutha nasieverklaring te krijgen." 'Vuurpeloton' Het klinkt zo simpel, zo koel eigenlijk. Maar dat was het natuurlijk niet. Ie mand die heel graag wil doorleven, nog volop werkt en gelukkig is, komt in een zwart gat terecht. In een perio de van ontkenning en woede. Een ge zond persoon kan zich niet voorstellen euthanasie te plegen. Maar wat doe je, als de pijn zo ondraaglijk wordt en de kwaliteit van het leven tot het nulpunt Panorama-journalist Hans Auer mocht geen euthanasie plegen op het tijdstip dat hij zelf had gekozen. De lijkschouwer had geen tijd. Een andere afspraak dus. Alsof het om de kapper ging. Een verslag over een 'incident' dat een flinke staart krijgt. is gedaald? Else is zelf ook voorstander van euthanasie. Maar hoe moetje meebeslissen voor je man die geeste lijk nog heel goed is? „Drie weken voor zijn dood hadden we het nog niet gehad over de datum van overlijden. Het is ook zó moeilijk. Wat moet je zeggen? 'Dan ga je op die datum en op dat tijdstip dood?' Het is zo'n enorme drempel om zo'n datum vast te stellen. Ik had op een gegeven moment het idee alsof het om een executie voor een vuurpeloton ging. Ik dacht: 'Dit red ik nooit." Maar toch groeide Else er naartoe. Ze verzorgde Hans dag en nacht zelf en zag hoe hij met de dag meer pijn kreeg en zwakker werd. Er bleek geen hou den meer aan. „Twee dagen voor zijn geplande overlijden, op donderdag morgen, zei Hans: 'Het moet maar ge beuren'. En toen kon ik het ook aan. Van zijn kinderen had hij die avond ervoor al afscheid genomen. We moesten dit met ons tweetjes en de huisarts doen." Nadat Hans die dag ook.nog met de huisarts had gesproken en de datum (zaterdag 22 maart, 14.00 uur) had be paald, werd de procedure voor eutha nasie in werking gesteld. Er kwam een onafhankelijke arts langs die een lang gesprek met Hans en Else voerde. Tij dens dit bezoek werd het tweetal, zoals Else zegt, 'doorgezaagd' over de vraag of Hans dit nu wel écht wilde. Die bevindingen moet de arts altijd doorgeven aan de officier van justitie. Huisarts A.J. Luiten, voor wie dit ook een zeer moeilijke opgave was, achtte het verstandig om alvast donderdag avond de GGD in te lichten en te vra gen of er die zaterdag na twee uur een gemeentelijke lijkschouwer zou kun nen komen. Dit is verplicht. De GGD beschikt hiervoor over een pool van tien artsen; sommigen zijn in loon dienst en anderen zijn huisarts. Bij eu thanasie moeten, na officiële constate ring van een onnatuurlijke dood, ge gevens worden uitgewisseld. De ge meentelijke lijkschouwer rapporteert vervolgens aan de officier van justitie. Hulpeloos Maar de huisarts was met stomheid geslagen toen hij van de GGD hoorde dat de dienstdoende lijkschouwer er niet aan wilde meewerken omdat eu thanasie niet strookte met zijn christe lijke geloofsovertuiging. Er werd wel voor een vervanger gezorgd, maar de ze kon niet om twee uur, maar wél 's ochtends, zo werd kil meegedeeld. Er moest een ander tijdstip worden vast gesteld. Alsof het ging om een afspraak met de garage of de kapper! Else was woedend. De vervangende lijkschou wer meldde echter 'geen tijd' te heb ben om de afspraak van 14.00 uur na te komen. Zelfs nu, op de rand van le ven en dood, zou de overheid nog be palen wanneer Hans mocht sterven. „Toen Hans het hoorde, was hij zeer geëmotioneerd en in zijn zwakheid bevangen door een grote hulpeloos heid. Wat moet je doen? Hebben die mensen enig idee wat ze op zo'n mo ment aanrichten?', zegt Else, nu even met vuur in haar stem. Maar het werd toch elf uur, op die on werkelijke zaterdag 22 maart. Hans rookte eerst nog een sigaret en nam de middelen in het bijzijn van de huisarts en zijn echtgenote zelf in. Rechtop in bed zittend. „Heel moedig, maar voor al waardig. Ja, waardig", zegt Else. Hels Er zijn mensen die bureaucratische blunders bij een sterven maar laten voor wat ze zijn. Overmand door ver driet, het gemis, het opruimen van persoonlijke spulletjes: er is immers nog zoveel te verwerken. Maar Else was een maand na het overlijden van Hans nog steeds hels op de GGD. In overleg met haar huisarts schreef ze daarom onlangs een brief aan de Haagse gemeenteraad. Niks vertrou welijke behandeling, het mag best openbaar worden, zo meende zij. Ze haalde in de brief flink uit naar de GGD en vroeg zich af hoe het mogelij is dat een lijkschouwer in dienst van de gemeentelijke overheid zijn werk niet hoeft te doen vanwege zijn chris telijke principes. En hoe het kwam da een lijkschouwer kon zeggen 'geen tijd' te hebben. Huisarts Luiten vond het ook 'heel bijzonder' te horen dat een GGD-arts geen tijd had voor een schouwing. „En dan druk ik me nog eufemistisch uit. Later zei die man te gen me dat 'als we er een punt van hadden gemaakt, hij wel op dat eersti tijdstip was gekomen'. Ik had de eu thanasie natuurlijk wel op twee uur kunnen houden, maar dan had het veel te lang'geduurd voordat er een lijkschouwer zou zijn gekomen. Ik hei dit niet eerder meegemaakt." Eigenmachtig Bij de GGD zitten ze er behoorlijk me in hun maag. Niet in de laatste plaats omdat de brief op 15 mei in de Haags gemeenteraad wordt behandeld. En mqandag moet H. Bovenlander, hooli van de GGD, bij wethouder J. Luijten komen vertellen hoe dit allemaal mo gelijk is geweest. Bovenlander: „Alsh allemaal waar is wat mevrouw Auer schrijft en ik heb geen enkele rede om hieraan te twijfelen dan is het laatste woord hierover nog niet geval len. Deze gebeurtenis, ik noem het een incident, krijgt een flink staartje voor de betreffende arts die zei geen tijd te hebben. Dat is namelijk onmo- gelijk. De GGD zorgt voor een lijk schouwer voor het moment dat dit nodig is. Hier is geen enkele discussif over." Op de vraag van Else in de brief of ee arts in overheidsdienst vanuit zijn ge loofsovertuiging werk mag weigeren het ging tenslotte niet om de han deling zelf maar om de schouwing- is Bovenlander ook heel duidelijk. „1 vinden dat er ruimte moet zijn om di te respecteren. Maar tegelijkertijd heeft de overheid ook de plicht ervoo te zorgen dat er een oplossing wordt gevonden. En de arts die geen tijd ha heeft eigenmachtig gehandeld. Hij had zich er niet mee mogen bemoei en. Deze zaak wordt helemaal uitge zocht." Else hoopt toch iets te hebben bereil Niet meer voor Hans of haarzelf, ma: voor anderen. Mensen die de regje van hun sterven in eigen hand wilier hebben. Zelfs tot na de laatste zucht 1

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1997 | | pagina 10