Soap heert
een taak'
y\T
4+
ZATERDAG 10 ME119
et ligt zo voor de hand dat
I je in soaps van de ene lief-
de in de andere tuimelt. Ik
vind dat we daarmee maar 'ns wat voorzich
tiger moeten omgaan. Die liefdes, dat weten
de mensen nu wel. Laten we het ook eens
over andere dingen hebben. Ik ontmoette be
gin dit jaar in Vietnam een vrouw die bij een
Blijf-van-mijn-lijf-huis werkt. Met haar heb ik
uren zitten praten. Ik vroeg of haar werk in
een soapserie zou passen, of liever in een
diepgravender programma. Nee, zei ze, in
godsnaam geen zware programma's. Soap is
daarvoor uitstekend geschikt, zo kun je er
landelijke bekendheid aan geven.
Mijn dochter in Onderweg naar Morgen
bleek lesbisch te zijn. Nou dat heeft een aar
dig schokgolfje teweeggebracht. Ik denk dat
soap veel meer die kant op moet. We leven
uiteindelijk in een progressief land. Er gaat
een emancipatoir effect van uit. Privé-proble-
men kunnen interessant zijn, maar het is een
fabeltje dat de kijkcijfers omhoog gaan door
dat je jonge mensen de ene liefde na de an
dere laat beleven. Het zou ongelofelijk dom
zijn om jonge mensen te onderschatten. Die
denken best na over dingen, het is maar hoe
je het ze aangeeft.
Soap heeft een taak. Mensen herkennen
zich in de privé-worsteling van iemand die
ongelukkig is. Ze willen weten hoe hij daaruit
komt. De kijker betrekt die worsteling op
zichzelf. Dat ik er zo over denk, komt mis
schien wel door mijn gereformeerde opvoe
ding, waarvan ik natuurlijk nooit loskom. De
behoefte om schuldenvrij te zijn, dat de
boodschap altijd aanwezig moet zijn."
Taboe
Jarenlang was het in sommige milieus niet
gepast om naar de soaps te kijken, of erin te
acteren. Er bestond een taboe, dat volgens
Dolf de Vries momenteel langzaam doorbro
ken wordt. „Wat ik belangrijk vind, is dat de
gevestigde acteurs uit het repertoire-toneel
en van de gezelschappen niet meer hun neus
ophalen voor soaps, maar dat ook zij soaps
kunnen gebruiken om hun talent te vervol
maken. Zij kunnen ruimschoots camera-er
varing opdoen, wat in dit land zeer beperkt
mogelijk is, behalve in speelfilms. Je krijgt an
ders zo weinig kans in dit land."
Algemeen wordt ingezien dat Onderweg
naar Morgen, Goede Tijden Slechte Tijden
(RTL 4) en Goudkust (SBS6) niet meer weg te
denken zijn uit het medialandschap. Tot die
conclusie kwam recentelijk ook de Groene
Amsterdammer, het kritische blad van 's
lands culturele voorhoede. In een artikel wer
den de artistieke en economische belangen
van de Nederlandse soaps onderstreept en
aardige feiten over het ontstaan van het gen
re opgesomd. „De zuigkracht die van de
soaps uitgaat, is mede uit nood geboren",
zegt Dolf de Vries. „Er is steeds minder werk
voor acteurs. Toen ik aan het toneel kwam
eind jaren vijftig, had je zoveel gezelschap
pen, er was voldoende werk. Dat is nu wel
anders."
Vanwege de emanciperende werking er
van, zou je denken dat soap past bij de pu
blieke omroep. Maar behalve de TROS heeft
geen enkele publieke omroep zich er ooit aan
gewaagd. In Engeland ligt dat anders. Dolf de
Vries: „Engeland is een geval apart. Jongeren
spelen Shakespeare op de middelbare school.
Een acteur is in Engeland een meer bij de
maatschappij behorend persoon dan in Ne
derland. Vandaar ook dat de beroemde ac
teurs absoluut geen moeite hebben om in
een soap te spelen. Dat is doodnormaal. En
niet alleen omdat het betaald werk is, ook
omdat het een facet van hun talent is."
Toerisme
Dolf de Vries, die sinds 1994 in Onderweg
naar Morgen de rol van neurochirurg Ed
Couwenberg speelt, groeide op in Den Haag.
Op zijn 23-ste studeerde hij af aan de Toneel
academie in Maastricht, waarna hij enkele
cabaretprogramma's schreef, alsmede de so
loprogramma's Het luisterrijk en We mogen
niet klagen. Tot 1976 werkte De Vries bij di
verse toneelgezelschappen en stond hij in
stukken als De twee beulen (Arrabal), De Me
teoor (Dürrenmatt), Bruiloft (Canetti) en Op
zoek naar jezelf (Pirandello). Hij werkte twee
jaar als regisseur op de Antillen.
Sinds 1959 is hij bij de televisie betrokken,
onder meer in. Adieu Ang-ele, Alles over lief
de, Mensen zoals jij en ik. Man alleen en Her
rie. En meer recent bij Dossier Verhulst en
Coverstory. Speelfilms waarin hij acteerde,
waren onder andere Turks Fruit, Max Have-
laar, Soldaat van Oranje en De vierde man.
Minder bekend is dat De Vries 25 boektitels
op zijn naam heeft staan: romans, kinder
boeken, toneelstukken en dichtbundels. Zijn
/vian en in unaerweg nat
Morgen: „ik heb een herta
bare ijdelheid. En ik houd(
verhalen vertellen en ik ze
soms dingen die niet klop
pen." fotos gpd/m
Soap is dagelijks op televisie te zien, daarom hoort soap zich te
bemoeien met wat er in de samenleving aan de hand is.Deze
uitspraak van de romancier Gabriel Garcia Marquez is Dolf de
Vries (59), acteur/schrijver/globetrotter te Den Haag, op het lijf
geschreven. Vrijwel dagelijks is De Vries op tv te zien in de
Veronica-soap Onderweg naar Morgen. Hij speelt medicus Ed
Couwenberg. „De tijd dat we in Nederland metz'n allen
neerkeken op soap is voorbij.Een gesprek over soap en over het
leven en werken van een man die ervan overtingd is dat de mens
zich het beste manifesteert in zijn eenvoud. Hij moet lachen om
de sterrencultus bij Goede Tijden, Slechte Tijden. „Ik voel mezelf
voor geen meter 'star'.
toeristische reisverhalen dragen de gemeen
schappelijke titel 'In een rugzak' en worden
over het algemeen goed verkocht. In deze se
rie verschenen edities over China, Ierland,
Indonesië, Brazilië en India. Binnenkort ver
schijnt 'Vietnam in een rugzak'. De Vries
trekt er geregeld op uit.
Uderdog
Indonesië wilde hij zien omdat hij als kind
door geboeid is geraakt een leraar die er
mooie verhalen over vertelde. Zijn reizen
naar Zuid-Amerika waren ingegeven door de
(politieke) spanningen daar in de jaren ze
ventig. Vietnam leefde voor hem sinds de val
van Dien Bien Phu in 1954. „Mijn sympathie
ligt bij de underdog, in dit geval niet bij de
Fransen en de Amerikanen, maar bij de Viet
namese bevolking." Hij hoopt vurig dat het
Westen Vietnam met rust laat, opdat het
communistisch bestuurde land de kans krijgt
zich te ontplooien.
Het gaat hem niet zozeer om het reizen
zelf. De auteur in hem wil mensen ontmoe
ten en alles over hen te weten komen. Hij is,
zoals hij zelf zegt, 'een mensen-mens'. Kom
bij hem niet aan met grote woorden, of dure
loopbanen. „Ik wil weten of de mensen die ik
ontmoet, gelukkig zijn en wat ze daarvoor
doen."
„Praat ik met een bankdirecteur over mijn
zaken, dan wil ik van hem weten hoe het
hem persoonlijk vergaat, of hij kinderen
heeft. De rest interesseert me niet. Mijn
vrouw is er dan meestal bij om de zakelijke
dingen te bespreken."
„Ik houd niet zo van galapremières", ver
volgt hij. Ooit bezocht hij er een in Amster
dam, mede op aandringen van zijn echtge
note. „Ik ging er dus heen, en toen ik weer
thuis kwam, vroeg mijn vrouw of het gezellig
was en met hoeveel mensen ik gesproken
had. Ik antwoordde dat het heel leuk was ge
weest en dat ik met één iemand gesproken
had, met de caissière. Met haar heb ik de hele
avond mee zitten praten."
„De eenvoud ontroert me, het wezen van
de mens zit in kleine dingen. Poets jij je tan
den met een elektrische tandenborstel, of
met een gewone? Ik heb net een week lang
met mijn vriend Paul van Vliet in mijn huisje
in Ierland gewerkt. Op een ochtend was ik
eerder wakker dan hij en toen heb ik in zijn
toilettas gesnuffeld, om te kijken hoe hij zich
scheerde. Tot mijn grote vreugde ontdekte ik
een roestig oud scheerapparaatje. Dat simpe
le toilettasje zei me meer over Paul dan de
glamour in Carré. Ik dacht: die mens ben jij.
In mijn vak ben ik omgeven door exu
berante mensen. Ze hebben nooit griep, nee
ze zijn vréselijk ziek, altijd extreem, altijd ac
teren. Vandaar dat ik me aangetrokken voel
tot informele gezelschappen in cafés en zo. Ik
kan ook niet zo goed praten met 'big shots'.
Er was eens een gesprek met de allerhoogste
baas hier aan de overkant (Joop van den En-
de, réd.). Ik hoorde dat gesprek twee minuten
aan en toen vroeg ik: vertel nou eens over je
kinderen. Het gesprek Verstomde meteen. Ik
zag ze kijken en denken: fout! Daar hebben
we het niet over."
Dolf de Vries kent zijn 'tekortkomingen'.
„Ik heb een herkenbare ijdelheid. En ik houd
van verhalen vertellen, en zeg soms dingen
die niet helemaal kloppen. Mijn vrouw rea
geert dan met: er waren helemaal geen 25
mensen bij, hoogstens 2. Dan zeg ik: maar
dat is toch leuk voor het verhaal. Ik verzin er
wel eens wat bij."
Puinhoop
Het is geen toeval dat De Vries zowel in het
echt als in de soap Vietnam bezocht. „Ik
speelde met de gedachte: of ik ga voorgoed
uit de serie, of ik ga er twee maanden uit." In
de soap is het leven van Ed Couwenberg een
'puinhoop'. Zijn vrouw doet het met een an
der, en bovendien weigert hij te experimen
teren op mensen. „Daar is Ed geen arts voor
geworden. In Vietnam wonen mensen die ik
kon helpen, dus ik ging weg. Ze hebben mijn
idee om daar naartoe te gaan, overgeno
men."
„Ik zei: ik doe het op één voorwaarde. Ik
wil niet terugkomen met malaria. Bij mijn te
rugkeer vroeg ik wat mijn situatie was. Wat
bleek? Ze hadden me toch malaria gegeven.
Dat was toch niet de afspraak, zei ik. Ikzelf
had namelijk mijn uiterste best gedaan geen
malaria te krijgen."
Dolf de Vries kan niet zonder het schrijven
en niet zonder de camera. „Ik ben geobse
deerd door de camera en streef een natuurlij
ke speelstijl na. Paul Steenbergen was mijn
leermeester. Die sprak zonder enige gewich
tigdoenerij over toneel. Doe maar gewoon,
zonder ingewikkelde theorieën. Hij heeft veel
invloed op mij gehad. In mijn schrijverij pro-4
beer ik de zaken van alle kanten te bekijken.
Je vraagt je af in hoeverre het schrijven en ac
teren elkaar beïnvloeden. Een acteur be
schouwt een rol ook van allerlei kanten en
kijkt wat de invloeden zijn op zijn rol."
Een bijzondere combinatie: schrijver en
acteur. „Dat is zo. Het is ook wel eens moei
lijk. Mensen vragen me: wat ben jij nou ei
genlijk? Je bent zo vaak weg. Toen ik met
mijn gezin in 1977 een jaar door Zuid-Ameri
ka ging reizen en net Soldaat van Oranje ach
ter de rug had, zei iedereen: je zult veel gaan
filmen. Maar ik meldde: ik ben weg. Weggaan
wordt niet vertrouwd, dan ben je niet beze
ten van je vak. Ik denk ook dat ik niet bezeten
ben. Als ik werk, zet ik me voor honderd pro
cent in, maar er is meer in de wereld. Mijn
volgorde is: mijn gezin, mijn kinderen, mijn
vrienden - vriendschap is heilig voor me - en
mijn betrokkenheid bij wat er in de wereld
gebeurt, literatuur, kunst en politiek."
De stap naar de soap in 1994 betekende
voor hem financiële zekerheid in zijn onge
wisse bestaan als freelancer. „Ik heb altijd ge
leefd op de rand van wèl geld, geen geld."
Bovendien bleef het camerawerk een uitda
ging. „Het is een vak dat wordt onderschat. Ik
ben nu veertig jaar bezig, en ik vind het nog
steeds krankzinnig moeilijk. Wat er zo moei
lijk aan is? Om er dies in te leggen wat je in je
leven heb meegemaakt, met een minimum
aan middelen. Dat je bij ieder woord denkt,
kan ik er iets mee? Een zin die wordt uitge
sproken is in de meeste gevallen minder be
langrijk dan de pauze die erop volgt."
Ed Couwenberg vraagt aan zijn tegenspeler
(die een geheime relatie onderhoudt met
Aafke, Eds echtgenote), 'Zie je Aafke nog wel
eens?' „Die vraag kan hij niet beantwoorden
met een simpel 'jawel'. Het gaat erom: waar
om vraagt die man me dat? Het mag geen le
ge mededeling zijn. Het gaat om de verdie
ping van het acteren. Het grootste compli
ment dat je me kunt maken, is te zeggen: je
speelt net als in het gewone leven."
„Ik vind dat Onderweg naar Morgen een
goede soap is. Het is wat Van den Ende ervan
zegt, een opleidingsinstituut voor veel men
sen. Het echte stardom is voorbehouden aan
de mensen bij Goede Tijden, Slechte Tijden.
Niets ten kwade van deze mensen hoor,
maar de acteurs in Onderweg naar Morgen
bezien die sterrenstatus met een knipoog, ze
geloven daar niet in. Het merendeel heeft een
opleiding en is intelligent. Ik moet ook lachen
om die 'stars'. Ik voel mezelf voor geen meter
'star'.
Ik heb trouwens ook niet echt de grote rol
len gehad, geen dragende rollen. Daar heb ik
te veel andere dingen voor gedaan. Ik ben te
vreden met Ed Couwenberg. Op zich zou ik
nog wel eens een grote rol in Tsjechov willen
spelen, maar ik ben niet verdrietig als dat niet
gebeurt. Daarvoor heb ik een te rijk leven ge
had, maar ook een leven dat zijn tol heeft ge-
eist voor het pure acteerwerk. De enige regis
seur die echt in me geloofde, was Paul Ver
hoeven. Ik heb in drie van zijn films gestaan.
Verhoeven heeft wel eens gezegd - maar dat
staat op papier een beetje lullig - dat hij mij
een van de beste filmacteurs vindt. Maar he
laas, hij zit in Amerika."
Optimistisch
Nadert hij het eind van zijn loopbaan? „Ik wil
nog zoveel doen, maar ik ga nu rekenen. De
jaren gaan tellen. We willen nog naar Austra
lië. Ierland, waar mijn tweede huis staat, trekt
aan me. Ik wil daar nog graag een boek
schrijven voor mijn kleinkinderen, waarin ik
ook mijn eigen leven betrek. Ik observeer die
kinderen. Wat kan ik hen aanreiken? Ik wil
ook nog een soloproject voor toneel doen,
waarin mijn eigen denkbeelden zitten."
Zal Dolf de Vries in dit 'Ierse' boek en het
soloproject hoopvol gestemd zijn? „Oei. Jon
ge mensen hebben er niks aan om te consta
teren dat alles rot is. Ik ben eigenlijk wel een
optimistisch mens. Er is natuurlijk veel mis.
Er was laatst een onverlaat die riep dat kinde
ren eigenlijk niet hoeven te lezen. Onzin! Le
zen is de basis van alles. Het zijn de ouders
die fout zijn, ouders die hun kinderen voor
de televisie stallen om van hen af te zijn. Kin
deren hebben discipline nodig. Dat is trou
wens ook een aardig thema voor soap."
Een beetje paradoxaal misschien? Hij gnif
felt. „Ja, men wil uiteraard dat men tv kijkt,
maar toch. Ik houd van goede manieren en
respect voor anderen. Er is tegenwoordig bij
na niets meer waarin de mens zich onder
scheidt van de dieren."
Eenvoud ontroert acteurschrijver Dolf de Vries
1
