Slaan, schoppen en
steken voor patatje
Robocop tussen de dennen is harde werkelijkheid
Binnenland
'Als het moet, blaa„
ik er eentje weg'
MAANDAG 5 MEI 1997
Over\>allen in woningen nemen hand over hand toe
Met bruut geweld in eigen huis worden overvallen: Het is
deze ultieme angst die het gevoel van onveiligheid in de
samenleving flink aanwakkert. Het aantal woningover
vallen is de afgelopen vier jaar meer dan verdubbeld. In
Rotterdam deed zich zelfs een explosieve stijging voor.
De impact op slachtoffers en maatschappij is enorm. Be
ginners vallen een huis binnen om een paar piek te roven
voor een patatje, professionals kraken voor een grote buit
zonder pardon een knie of plegen een koelbloedige
moord. De thuisoverval, een toenemende zorg van poli
tie en justitie.
DEN HAAG ANNEMIEKE TEN THUE BOONKKAMP
EN ISTVAN KÖVI
Ze hadden om een doosje eie
ren gewaagd. Waar ze onge
vraagd mee weggingen was een
bedrag van zesduizend gulden.
Listig geroofd uit de eikenhou
ten secretaire in de woonkeu
ken. „En terwijl ze doelgericht
mijn geld uit de boerderij haal
den, zat ik vast in het kippen
hok." Petra en haar man delen
aan de rand van Enschede een
boerderijtje met oma van 83
jaar. Het is nu een jaar geleden,
maar het staat haar nog helder
voor ogen wat er die dag in
maart gebeurde. Vanachter de
rommelige keukentafel doet de
struise vrouw haar verhaal over
de ingrijpende overval die de
'goedgelovige' familie plots
klaps in een heel 'wantrouwen
de'veranderde.
„Aan de voorkant van de
boerderij hadden we een bordje
met Eieren te koop. Eierhalers
liepen hier altijd in en uit. Oma
hielp ze, dat was haar werk. Had
ze overdag meteen een beetje
aanspraak. Op die dag was ik op
de deel, toen er ineens zes figu
ren voor me stonden. Ze vroe
gen om eieren. Oma handelde
de zaak af, terwijl ik naar de kip
pen ging om ze te voeren. Ik
was druk bezig in de schuur,
toen er ineens twee achter mij
stonden. Op dat moment had ik
door dat er iets mis was. Ik wil
de het kippenhok uitlopen,
maar ze hielden me stevig vast
en werden agressief. Ik wist mij
pas na verloop van tijd los te
werken."
Eenmaal op het erf leek het
de Enschedese beter even de
vervaarlijk uitziende Newfound
lander los te laten. „Hij doet
geen vlieg kwaad, maar kan een
onbekende hier op het terrein
behoorlijk angstig maken. On
dertussen zag ik dat de deuren
in de boerderij open stonden. Ik
kon nog net roepen 'Wat heb
ben jullie in mijn keuken te zoe
ken?'. En toen waren ze weg
Ze voelde op haar klompen
aan dat de vette portefeuille
met zesduizend gulden, er niet
meer lag. „Dat geld hadden we
de dag ervoor voor een koe ge
kregen en daar zou de avond na
de overval een loonwerker van
betaald worden. Dat kon dus
niet meer." Hoe haar belagers
hebben geweten dat er op dat
moment veel geld in huis was,
weet ze niet. Een vermoeden is
er wel. „Ik heb hier 's middags
aan het bureau het geld zitten
tellen en in porties verdeeld. Ik
denk dat ze door de ramen heb
ben meegekeken, dat kan niet
anders."
Van de zo typische gastvrij
heid op de Twentse boerderij is
na het voorval geen sprake
meer. De deuren zitten nu alle
maal op slot. Wie er nog zonder
uitnodiging een stap over de
vloer durft te zetten, wacht de
hooivork of een slaghout. Attri
buten die allemaal voor het grij
pen liggen achter de toegangs
deur. Woede en wantrouwen
hebben ze er ook aan overge
houden. „Daar heb ik nog het
meest last van", verzucht de
veehoudster. „Je denkt toch dat
je huis het veiligste plekje op de
wereld is?"
Vorig jaar zijn 383 keer bewo
ners in hun huis overvallen. En
al die mensen die het is overko
men, weten nu dat het met zorg
ingerichte stulpje geen enkele
garantie op veiligheid biedt. Pe
tra en oma hadden pure mazzel
dat er geen echt geweld aan te
pas kwam. Want wie kent niet
de verbijsterende verhalen van
slachtoffers die voor minder
dan zesduizend gulden werden
vastgebonden, neergestoken of
zelfs gedood? Als het niet in de
omgeving is voorgevallen, staan
de kranten er wel bol van.
Zoals de Hengelose die on
langs door een buurman in haar
flat werd overvallen, beroofd en
vermoord. Of de Utrechtse jon
ge moeder die net haar dochter
tje had uitgezwaaid en in haar
woning door een junk vele ma
len in het gezicht werd gesto
ken. De achttien hechtingen
kreeg ze in ruil voor het afstaan
van haar portemonnee. Het
echtpaar uit Putten is ook zo'n
voorbeeld. Vastgebonden op de
stoel kregen ze een vuurwapen
onder de neus gedrukt en zagen
ze de overvallers er met hun
kluis vandoor gaan.
Toch moet deze opsomming
geen onnodige angst oproepen.
Politie en andere opsporingsin
stanties stellen dat de doorsnee
burger zich nauwelijks zorgen
hoeft te maken. De kans door
een of andere onverlaat thuis te
worden overvallen is in Neder
land zeer gering.
Het zijn vooral de gevolgen
van een thuisoverval die zorgen
baren. Specialist Wim de Lang
van de Centrale Recherche In
formatiedienst (CRI): „Bijna
vierhonderd overvallen in een
jaar- op vijf miljoen woningen is
niks, maar eigenlijk is het veel te
veel. Dat iemand in eigen huis
een pistool op zijn hoofd krijgt,
wordt gekneveld en beroofd,
schokt de hele samenleving."
Een woningoverval wordt bo
vendien vaak met zwaarder ge
weld uitgevoerd dan een bank-
of winkelroot. Die relatief ern
stige agressie is volgens de CRI
wel te verklaren. De Lang: „In
tegenstelling tot een bank is in
een woning vrijwel nooit duide
lijk waar de buit is opgeborgen.
Om daar achter te komen moet
er worden gedreigd en gesla
gen."
Van veel thuis-overvallen
merkt de burgerij nooit iets,
omdat die zich in het criminele
milieu afspelen. Een derde van
de slachtoffers is volgens De
Lang ondernemer. „Een auto
dealer, veehandelaar of bijvoor
beeld juwelier. Regelmatig blij
ken de daders goed geïnfor
meerd." Zo'n honderddertig
keer was de 'gewone burger' vo
rig jaar het doelwit, onder wie
bejaarden. „Het hit-and-run-
werk", aldus De Lang: „Zonder
voorbereiding lukraak aanbel
len, de bewoner onder bedrei
ging naar binnen duwen en de
portemonnee opeisen.
In de regio Rotterdam wijkt
- het beeld sterk af van de lande
lijke ontwikkeling. Het roof-
coördinatieteam onder leiding
van Jaap van Meggelen consta
teert dat de daders in Rotter
dam steeds vaker impulsief en
zonder voorbereiding opereren.
Van Meggelen: „Wij onder
scheiden een nieuwe groep da
ders. Jonge, onervaren overval
lers die de weg van de minste
weerstand kiezen. Ze hebben
het bijvoorbeeld voorzien op
bejaarden." De knapen gebrui
ken volgens Van Meggelen re
gelmatig buitensporig geweld.
„Slaan, schoppen, en zelfs ste
ken. Het zijn onervaren daders
die heel nerveus opereren en
Na een overval op je woning voelt je huis niet meer zo veilig aan.
snel gestresst raken als ze een
beetje weerstand ondervinden.
En helaas, omdat ze zich in hun
eigen huis bevinden, verzetten
mensen zich wel eens."
De buit staat volgens de CRI
in geen enkele verhouding tot
het gebruikte geweld: Gemid
deld een paar honderd gulden.
Soms besluiten de daders haast
van de ene op de andere secon
de een huis te 'pakken'. „Zodat
ze geld hebben om uit te gaan,
drugs en zelfs voor een patatje.
Daarnaast heeft een grote cate
gorie een relatie met de drugs-
scene. We hebben ze gehad die
een dealer ripten om zelf een
cokelijntje op te kunnen zet
ten."
Het Instituut voor Psy-
chotrauma in Utrecht weet als
geen ander wat een overval bij
slachtoffers teweeg brengt. Psy
choloog Van der Velden: „Ér
worden jaarlijks 2.200 overval
len gepleegd. Op banken, tank
stations, bedrijven, supermark
ten en bij mensen thuis. Ge
middeld zijn bij zo'n daad vijf
slachtoffers betrokken: mensen
die er allerlei angsten aan over
houden. Dan praten we toch
over tienduizend getraumati-
Een keer hebben we een
klapper van viereneenhalve
ton gemaakt waardoor we
enkele maanden geen klus
hoefden aan te nemen. Dat
was trouwens ook een van
de eenvoudigste; die vent
piste al direct van angst in
zijn broek."
Dick (29) en Hans (23)
zijn professionele rippers.
De twee keiharde crimine
len opereren freelance en
laten zich inhuren door ba
zen uit het criminele
milieu. De opdracht is altijd
een afrekening in het mis
daadcircuit. De doelen: On
betrouwbare zakenpartners
die hun financiële afspra
ken niet nakomen of slecht
luisterende onderknuppels
die een lesje nodig hebben.
Ze overvallen hun slacht
offers steevast in hun wo
ning. Aan de actie gaat al
tijd een gedegen voorberei
ding vooraf. De overval, die
gemiddeld een half uur in
beslag neemt, gaat gepaard
met geweld, dreiging en in
timidatie. Alle geld en goe
deren van waarde nemen
de rippers mee. Met het
slachtoffer wordt volgens
opdracht zorgvuldig afgere
kend, De eigenlijke klus be
staat doorgaans uit bewer
king van een elleboog, knie
of enkel met een knuppel.
Voorwaarde van de op
drachtgever luidt dat de on
betrouwbare zakenpartner
er tenminste enig blijvend
letsel aan over houdt.
Barmhartigheid kennen
ze niet. „Als het niet nodig
is, gebruiken we geen ge
weld. Maar als het moet, is
het rammen. En belazeren
ze de kluit, dan blazen we
er eentje weg ook. Daar zit
ik niet mee. Het doet me
niets, nee."
Hun enige drijfveer is
geld. Veel geld, want een
buit van twintig-, dertigdui
zend gulden jagen ze er
soms in een week door
heen. Ze nemen gemiddeld
één opdracht per maand
aan. „Als we geld hebben,
slaan we nieuwe klussen
af." Maar zitten ze op zwaï 1
zaad dan nemen ze voor ei
gen rekening wel eens eeiÖ
klus ter hand; vaak is da
een woningoverval bij eei
rijke ondernemer.
De opdrachten komei
veelal uit het drugsmilieu
„Het gaat haast altijd oil;
grote deals waarmee vee i
geld is gemoeid." Als mo;
derne freelancers nemen z
klussen door het hele lam 7
aan en regelmatig operere
ze ook in het buifenlanc
Door hun jarenlange erv;
ring, professionele aanpa:
en 'eerlijke, zakelijke hou
ding' hebben ze vc"_
Dick zo'n goede reputati
opgebouwd, dat ze noo
lang van werk verstoke
zijn.
Het duo stelt enkele bin
dende voorwaarden a
uitvoering. Ze nemen alleei
overvallen aan als ze gekef
de vrije hand krijgen. En d 5
buit is zonder voorbehou
voor hen. „Er moet flin
wat te halen zijn, andei9
beginnen we er niet een
aan." En, zo voegt hij er al
tweede voorwaarde aan tot
„We doen nooit rijtjeshui
zen. Te gevaarlijk. We pal
ken alleen vrijstaande wo
ningen."
Van de politie hebben
naderhand zelden las
„Rippen is redelijk safe ön
dat de slachtoffers noo
aangifte doen. Ze kunne
niet bij de politie klagen d;
er een ton en een kilo cok
bij ze is weggehaald."
Toch leven ze vrijwi
voortdurend in angs
„Vooral voor elkaar",
Dick. „Ik heb maar één ecl
te vriend en hij ook. Dat w
niet op een natuurlijke wi
ze dood gaan, weten we
sinds we hieraan begonnei
Want uit het milieu stappe
is er niet bij; daarvoor wt
ten we teveel. Dus gaan \a
door tot we tegen die
aanlopen. Maar dan gaa
we ook allebei."
seerden. Bij de meesten duurt
het toch zeker een half jaar
voordat die ingrijpende film
niet meer dagelijks aan hen
voorbij trekt. Om nog maar te
zwijgen over de vrees dat het
hen nog een keer overkomt. Wij
deden onderzoek naar de gevol
gen van een overval op het
werk. Het personeel is als de
dood dat er nog eens zo'n bi
vakmuts binnenstapt. Ze mel
den zich ziek om maar niet
meer naar kantoor te hoeven.
Maar hoe pak je dat aan als het
je thuis overkomt? Een paar da
gen bij een tante logeren helpt
niet.
„Wat na een woningoverval
vaak blijft, is het telkens weer
schrikken van de voordeurbel.
'Het gebeurt toch niet wéér?'
denkt men dan vaak. Wat je di
rect na afloop van zo'n delict
ziet is dat slachtoffers bijzonder
uitgelaten, lacherig en/of juist
heel huilerig en verdrietig zijn.
In de dagen, weken of maanden
erna komen de stressreacties."
Mensen gaan er doorgaans
wel toe over zichzelf te bewape
nen en het huis extra te beveili
gen. Een honkbalknuppel ach
ter de voordeur of onder het
bed, meer sloten, dubbel
Zwaarder geschut aansch;
als messen en pistolen, is f
aanrader. De kans is dan!
mers groot dat meer geWi
wordt opgeroepen en 'Anl
kaanse toestanden' ontst "1
Een fikse dosis argwaan bij
rinkelen van de deurbel J
dan ook vooralsnog het vers
digste advies. jNj
'De mens kan nooit helemaal worden nagemaakt'
Een robot zoals deze Russische verkeersagent, kan de mens nooit helemaal vervangen. Maar
steeds meer onderdelen van de mens kunnen wel worden vervangen door kunstmatige. Nu is
dat nog beperkt tot kunsttanden en kunstheupen maar over tien jaar zijn bot en bloedvaten
Ac ho.irt l/„nctnrg3n^ .c Hun Ha w^lganHa ftap rt gf UIEtCnm
De mens wordt steeds ouder. Maar gebre
ken komen met de ouderdom. Ons li
chaam is er eigenlijk niet op gebouwd
steeds langer zonder problemen te blijven
functioneren. Hoe goed wij het ook verzor
gen. Is het vervangen van botten en orga
nen misschien een oplossing? In de bossen
van Bilthoven denken ze van wel. Dertig
onderzoekers werken daar in rustgevende
stilte aan de mens van de toekomst. Een
kunstmens. Robocop in levende lijve.
DEN HAAG CAREL GOSELINC
Langs de weg staat een blauw bord met een
'H' erop. Een verwijzing naar het inmiddels
failliete ziekenhuis, Berg en Bosch. De slag
bomen zijn nog aanwezig evenals het huisje
van de portier en de uitgestrekte parkeer
plaatsen. Verder is het stil. Ergens staat tus
sen de bomen een enkele auto die in de
haast lijkt te zijn vergeten.
Biomedical Innovation Group is de enige
aanwijzing dat op deze plek nog activiteiten
plaatsvinden. Wie het pad volgt, verdwaalt
echter op het enorme terrein. „Wij moeten
dat nog verder aangeven", verontschuldigt
Clemens van Blitterswijk zich. Hij is pas 39
maar mag zich al prof. dr. noemen. Zijn vak
gebied is bio-materialen. Een onschuldige
aanduiding voor onderzoek dat in het geval
van Van Blitterswijk moet uitmonden in een
nieuwe mens voor morgen. Een kunstmens.
„Wij worden als mensen steeds ouder. Al
leen is ons lichaam daar niet op gemaakt.
Het gaat dus gebreken vertonen", verklaart
Van Blitterswijk. Zo'n 150 jaar geleden werd
de mens gemiddeld niet ouder dan 36 jaar.
„Natuurlijk waren er toen ook mensen die
ouder werden: 50 of 55 jaar. Van de andere
kant was er veel kindersterfte. Dat drukt de
gemiddelde leeftijd.
„Kijkje naar de evolutie dan zou de mens
niet ouder hoeven te worden dan ongeveer
vijftig jaar. De meeste mensen krijgen kinde
ren rond hun 25ste. Dat kind moet je dan
begeleiden totdat het op eigen benen kan
staan. Dan komt er nog eens zo'n twintig
jaar bij. Voor jezelf heeft voortplanting dan
geen zin meer. Zo geldt als het ware een na
tuurlijke selectie."
Maar de mens is gezonder geworden. Dit
maakt dat het menselijk lichaam langer mee
kan. De natuurlijke selectie en de betere
kwaliteit van het menselijk lichaam hebben
de levensverwachting nu op bijna 75 jaar ge
bracht. „Maar de toename van de levensver
lenging vlakt af", weet Van Blitterswijk. „Zo
veel ouder zullen wij niet meer worden."
Ook niet door de geneeskunde, aldus de
professor. „De preventieve geneeskunde, dat
wil zeggen medisch ingrepen om ziekten te
voorkomen, heeft de levensverwachting met
ongeveer twee jaar verhoogd. Meer zit er
niet in. Buiten dat .blijft het voor de meeste
mensen op hogere leeftijd kwakkelen. Ze
worden wel ouder maar de kwaliteit van hun
leven daalt."
Er is echter nog een ontwikkeling van be
lang. „De mens wordt ook steeds actiever.
Vroeger ging je met je 65ste met pensioen en
hield je als het ware op met werken. Nu wil
len ouderen nog de Elfstedentocht kunnen
rijden, om maar wat te noemen. We willen
steeds meer kunnen, ook op hogere leeftijd.
Vragen dus meer van een lichaam dat eigen
lijk al op is."
Om met plezier ouder te worden biedt de
'vervangings-geneeskunde' een uitkomst.
Dat wil zeggen dat oude en versleten onder
delen van het menselijk lichaam worden op
gelapt of vervangen. Dat gebeurt al op be
scheiden schaal.
Van Blitterswijk: „Vorig jaar kregen 17.000
Nederlanders een kunstheup. Dertigduizend
kregen nieuwe tanden ingeplant. Nog eens
80.000 lopen er rond met kunstbuisjes in het
trommelvlies. In 1988 was de verwachting
dat elke Nederlander gedurende zijn leven
een implantaat zou krijgen. Inmiddels weten
we dat dat er veel meer zullen zijn."
Toch gaat er naar het oordeel van Van
Blitterswijk nog te veel mis met de implanta
ten, meestal omdat het lichaam het vreemde
ding als het ware afstoot. „Dat vergeten we
of willen wij niet zien. Bij het implanteren
van een kunstheup is de faalkans tien tot
twintig procent. Je kunt zeggen: Dat is toch
mooi laag, maar je kunt ook andersom rede
neren. Bij iets als een Erasmusbrug accep
teer je toch ook niet dat die maar in tachtig
tot negentig procent van de gevallen goed
functioneert?"
„Waarom het misgaat met de huidige im
plantaten? Daarvoor moeten wij terug naar
de evolutie. Menselijk weefsel zit erg knap in
elkaar. Het is een flexibel en dynamisch sys
teem. Bot heeft zich bijvoorbeeld over mini
maal honderd miljoen jaar ontwikkeld en is
door miljarden proefpersonen getest. Het is
dus een prima product. Als dat het begeeft,
moet je wel van heel goed huize komen om
daar een alternatief voor te hebben."
„Een bot is in onze beleving iets van hard,
steenachtig materiaal. Het beeld van de
hond die er uren op kan kluiven. Je hebt grof
geweld nodig om het te breken. Van de an
dere kant regeert het ook op heel zachte
druk. Denk maar aan een beugel die een
tand recht krijgt."
„Die dynamiek kun je niet simpelweg na
maken. Dus ga je voorzichtig proberen het
na te bootsen met iets dat hetzelfde effect
heeft als bot. Wat wij nu hebben is best aar
dig maar niet goed genoeg. Ons streven is de
natuur te imiteren."
Van Blitterswijk en de zijnen doen dat via
een combinatie van kalk en collageen (de
basis van zeemleer). Beide materialen wor
den samengebracht in een coating die ver
volgens op traditionele implantaten wordt
aangebracht. Bijvoorbeeld een stalen heup
pen. De coating zorgt ervoor dat het implan
taat in het lichaam vastgroeit. De kans daar
op wordt nog vergroot door er menselijke ei-
vyitten aan toe te voegen. „Binnen twee jaar
zal deze vinding klinisch worden getest", al
dus Van Blitterswijk.
Toch zijn hij en zijn collega's nog niet te
vreden. Ze willen nog een stap verder gaan.
„Daarvoor hebben wij tissue engineering
ontwikkeld: Wij nemen cellen uit het mense
lijk lichaam. Bijvoorbeeld kraakbeen-cellen.
Die laten we buiten het lichaam vermenig
vuldigen. Die cellen kunnen wij dan in de
coating zetten. Zo krijgen wij met het im
plantaat in het lichaam een natuurlijke reac
tie."
Calcium sulfaat, collageen, eiwitten en
cellen zijn ook samen te brengen in een ma
teriaal dat er uitziet als suiker of suikerklont
jes. „Daarmee zijn gaten in botten te dich
ten. Dat systeem staat bekend als hybride
technologie"-, legt Van Blitterswijk uit. Behal
ve het kunstmatige bot is door tissue engi
neering ook kunsthuid te maken. Zo kunnen
brandwonden snel worden behandeld.
„De insteek is optimaal organen en weef
sels te vervangen. Dat kan heel ver gaan. Het
duurt nog wel tien jaar voordat wij de tech-
(p;
niek van tissue engineering echt beheePj
Voordat wij bindweefsel, bot, kraaklP'
huid, bloedvaten en zenuwweefsel kuil 1
maken. Daarna is het maken van eenvtf
ge organen de volgende uitdaging." 1
Is de kunstmens er binnen een eeuw?jj=|
Blitterswijk glimlacht. „Wij kunnen in f
derd jaar erg yer zijn maar wij zullen'
niet alles kunnen namaken. Bewustzi;
bijvoorbeeld niet na te maken. Daar lof
vast. Maar voor de rest van het lichaam
het uiteindelijk wel kunnen.0
Is dat niet beangstigend? Het ontwikk
van een kunstmatige mens? Van Blitters*n(
„Klonen is veel makkelijker maar dat ga|p
gen de natuur in. Je maakt meerdere e4 l
plaren van hetzelfde. Wij doen nietsiiv
ethisch. Het komt allemaal uit het eiges F
chaam. Er is ook niemand tegen inzetjbl
deze technieken. Bovendien doen wiw
per onderdeel en niets alles tegelijk, zoa.
het klonen." Dat kan wel zijn maar eenlV
kan, door alles behalve het chassis te veen
gen, ook van buitenaf hetzelfde blijven i2:
van binnen een monsterachtige mac#^
worden.
De professor-onderzoeker: „Kijk, eeiiIS
lichaam vervangen kan toch niet. Uite?p
lijk ga je toch dood, hoe oud je ook worF
kunt met dit soort technieken je leve®]
lengen, langer actief blijven. Maar ik be
fel of we echt vele jaren langer zullen0
nen leven met vervangingsgeneeskune
zult nooit seriematig organen en wr^
kunnenproduceren." jce
In de gang, achter een glazen deur m|er
Entrance verschijnt iemand in een wittjjy
Naar binnen mogen wij niet. Daar is hl
boratorium waaraan 'hele strenge et
(met betrekking tot veiligheid en hygjg
worden gesteld. Van buitenaf is door cfai:
men niets te zien. 5 R
Wie echter denkt dat hier alleen sm
tientallen onderzoekers van diverse uni\pn
teiten bezig zijn, heeft het mis. De impll
ten-industrie is al opgedoken in het Bi®1*
vense bos en financiers staan in de ri|^
halve een onderzoeksgroep bestaat
middels een commerciële afdeling. „igj
het kost allemaal enorm veel geld", zegBl
Blitterswijk. Het wachten is nu alleen nJ.5
de dag dat Robocop in vlees en bloed G
duikt tussen de dennen. Jn
2k
|Z<
