Rusten in eigen grond
Bijgezet in ijskelder
u
ZATERDAG 3 ME11997
Gemeenten niet dol op particuliere begraafplaatsjes
'Je Wet op de
'jjkbezorgingverbiedt
tel eigenlijk, maar
remeenten mogen
tegenwoordig bij
afzondering
nstemmen met de
'vens om begraven te
•morden op een stukje
nivé-grond. Wie zijn
even lang ergens heeft
•ewoond en na zijn of
laar dood op het
•eliefde land begraven
vil worden, kan een
'erzoek hiertoe
Sidienen. Er zijn al
neerdere personen die
e kennen hebben
tegeven dat ze na hun
lood - bij wijze van
preken - in de eigen
ichtertuin begraven
villen worden. Maar
le kans is klein dat
ij allemaal op
hm favoriete
jlekje te rusten
dien worden
elegd.
tvervallen door
n dergelijk
•oorstel, beslist
le ene gemeente
lositief, terwijl
,le andere
onduit 'nee'
'erkoopt.
niet met naam genoemd wil worden omdat
zij een begrafenis een privé-aangelegenheid
vindt, woont en werkt al decennia lang op
een fruitteeltbedrijf. „Ons hele leven brengen
wij tussen de bomen door en wij wensen na
onze dood de verbondenheid met de bomen
voort te zetten", zo werd het verzoek destijds
bij de gemeente gemotiveerd.
De afdeling Bouwen en Wonen onderzocht
het voorstel en gaf een negatief advies aan
het college. De gewenste begraafplaats is in
een gebied waar eventueel een bedrijvenpark
komt. „Een graf kan dan een ernstige hinder
paal vormen", schreef de afdeling in een nota
aan burgemeester en wethouders. Een graf
moet immers minimaal tien jaar oud zijn
voordat het mag worden geruimd. Deson
danks besloten het college en de gemeente
raad van Zwijndrecht oktober vorig jaar de
wens van de familie te honoreren.
Deze handreiking betekent overigens niet
dat als een van de familieleden nu komt te
overlijden, hij of zij ook daadwerkelijk op de
boomgaard wordt begraven. Voor het zover
is, moet eerst het bestemmingsplan worden
gewijzigd. Het gebied moet op papier ge
schikt worden gemaakt voor de
aanleg van een graf. Bovendien
moeten Gedeputeerde Staten
van Zuid-Holland het plan
goedkeuren. Dit is op zich een
formaliteit, maar de procedure
Grafmonument bij het landgoed het Huys ten Donck. foto jaaprozema/rotterdams dacblk
vertraagt wel de besluitvorming en daarmee
het definitieve 'ja' voor het graven.
Medewerking
De familie De Jongh uit Nieuwerkerk aan den
IJssel kreeg vorige zomer minder medewer
king bij een aanvraag om bij een oud gemaal
te mogen worden begraven. Het college in
Nieuwerkerk oordeelde negatief.
De gemeente Westvoorne blijkt een stuk
gemakkelijker te zijn waar het begraven op
privé-grond betreft. Het echtpaar Klok uit
Oostvoorne mag ter aarde worden besteld op
het eigen landgoed Kranenhout, 'vanwege de
verbondheid met de grond'. En de familie
Van Hoey Smith kreeg toestemming een fa
milielid te herbegraven op het landgoed Stry-
pemonde in de duinen van Voorne. Voor bei
de gevallen moet wel eerst het bestemmings
plan worden gewijzigd.
Particulieren in Rotterdam hebben tot nu
nooit de gemeente benaderd voor een aparte
begraafplaats. Maar mochten zij dit doen,
dan zal het antwoord 'nee' luiden, voorspelt
G. J. Hommersom hoofd begraafplaatsen en
crematorium van de gemeente Rotterdam.
„Het is verboden bij wet," verduidelijkt
Hommerson. „Er zijn uitzonderingen moge
lijk, maar het zou een kwalijke zaak zijn als
iedereen in de eigen tuin begraven wil wor
den." Volgens Hommerson is dat niet de be
doeling van de Wet op de Lijkbezorging.
Een woordvoerster van het ministerie van
binnenlandse zaken bevestigt dit. „Bij het
aanpassen van de wet werd het verboden,
tenzij Er werd een mogelijkheid openge
houden voor begrafenissen op privé-grond,
maar dat was eigenlijk bedoeld voor adellijke
families die familiegraven bezitten."
Voorbeeld
Een voorbeeld daarvan is de begraafplaats
van de familie Groeninx van Zoelen in Rid
derkerk. Bij hun landhuis het Huys ten
Donck in Slikkerveer hoort sinds de negen
tiende eeuw een familiegraf. Voor die tijd
werden leden van de familie Groeninx van
Zoelen in de Singelkerk in Ridderkerk begra
ven, maar in 1832 werd dit verboden.
Otto baron Groeninx van Zoelen, de vroe
gere maire van Ridderkerk, besloot toen in
1839 een grafkelder voor zichzelf en zijn na
zaten aan te leggen op het achterste gedeelte
van zijn landgoed. Een granieten obelisk
markeert nog steeds de plaats waar de adel
lijke familie rust, samen met het het Indiaan
se kindermeisje Juana Mendoza. De laatste
keer dat een bijzetting plaatsvond was in
1987, toen Marie Amélie douairière Groeninx
van Zoelen-van Weideren barones Rengers
op 97-jarige leeftijd overleed.
De mogelijkheden die de Wet op de Lijkbe
zorging openlaten, zijn volgens de woord
voerster van het ministerie van binnenlandse
zaken juist bedoeld om andere familieleden
ook in zulke graven te kunnen bijzetten.
Maar verder zouden er geen uitzonderingen
moeten worden gemaakt, stellen o.a. hoof
den van begraafplaatsen om praktische rede
nen vast. „Want een stuk land of een land
goed zal op den duur altijd worden verkocht.
En de nieuwe eigenaar zit dan wel opge
scheept met een lijk in zijn grond."
et zou lachwekkend zijn, ware
I het niet dat het om een serieus
onderwerp als de laatste rust
plaats gaat. Een biologisch-dynamische boer
uit Aalten sprak voor zijn dood de wens uit
begraven te worden op zijn eigen erf. Zijn fa
milie respecteerde het verzoek en de boer
kreeg in 1993 een graf in de eigen achtertuin.
In het geheim, want de familie had geen toe
stemming.
De boer stond sinds de illegale begrafenis
te boek als vermist. Totdat de gemeente lucht
kreeg van de illegale teraardebestelling. Het
Openbaar Ministerie liet het stoffelijk over
schot opgraven. Na een onderzoek waaruit
bleek dat de man een natuurlijke dood was
gestorven, werd de boer bijgezet op de alge
mene begraafplaats van de gemeente. Na
twee jaar verzet en soebatten, kreeg de fami
lie alsnog toestemming en werd de boer voor
de derde keer begraven." Opnieuw, en nu
voorgoed, op zijn geliefde erf.
Het Gelderse gemeentebestuur baseerde
de beslissing op de wijziging van de Wet op
de Lijkbezorging van 1991. Het parlement
besloot dat jaar dat begraven op eigen grond
verboden is, maar in de wet werd vastgelegd
dat uitzonderingen mogelijk zijn.
Bij overlijden moet iedereen in principe
begraven worden op een door de ge-
meente erkende begraaf
plaats. Een privé-graf geldt
als een bijzondere begraaf
plaats. Het aanleggen daar
van is verboden, tenzij er
toestemming is van het col
lege van burgemeester en wethouders in de
desbetreffende stad of dorp. Ook de gemeen
teraad moet tegenwoordig instemmen met
een verzoek om op eigen grond begraven te
mogen worden.
Overvallen
Naast Aalten werden de laatste jaren tal van
gemeenten in het land met een dergelijk ver
zoek overvallen. Geen daarvan wist hoe
moest worden omgesprongen met dit soort
verzoeken. Richtlijnen zijn er niet, dus weet
niemand wanneer een privé-kerkhofje is toe
gestaan en wanneer niet.
In Zwijndrecht vroeg een familie, bestaan
de uit vader, moeder, zoon en diens vrouw,
vorig jaar toestemming in een boomgaard
begraven te mogen worden. De familie, die
door PIET ARP EN MARCEL SMEETS
In de regio's rond Haarlem en Leiden is
slechts één recent geval bekend van be
graven op eigen erf. In Heemstede liet J. Vis
ser zich in oktober 1985 bijzetten in de
ijskelder op zijn landgoed Huis te Manpad
aan de Herenweg.
Daarvoor moest de hoogbejaarde land
goedeigenaar wel strijd leveren, want hij
kreeg bij leven bijzonder weinig medewer
king van de gemeente. Die wilde zo'n graf
niet, buiten de gebruikelijke algemene en
bijzondere begraafplaatsen. Dit voorbeeld,
zo luidde het verweer, zou wel eens door ve
le andere Heemstedenaren met flinke lap
pen grond gevolgd kunnen worden. Visser
stapte na .deze afwijzing eind 1983 naar de
provincie.
Die oordeelde in de loop van 1984, dat in
principe niets zo'n bijzetting in de ijskelder
in de weg hoefde te staan Heemstede bleef
zich echter verzetten; het college beriep zich
er zelfs op, dat dit particuliere graf te dicht
bij het drinkwaterwingebied van Leiduin
zou liggen en dus risico's voor de volksge
zondheid zou kunnen opleveren. Het baatte
niet; rechters van de Raad van State stelden
Visser in het gelijk en uiteindelijk, kort voor
zijn dood, kreeg hij ook van de gemeente
zijn zin.
Er heeft zich daarna niemand meer ge
meld bij het Heemsteedse gemeentebestuur
voor een graf op eigen grond. Andere ge
meenten hebben zich nooit over het graf
probleem hoeven buigen. Jurist Vlieghuis
die zich in Haarlem met de Wet op de Lijk
bezorging bezighoudt, weet waarom: „In
een stedelijk gebied is het moeilijk je op ei
gen grond te laten begraven. Theoretisch
zou het wel kunnen, door een aanpassing
van het bestemmingsplan te vragen. Maar
ja, wie wil er nu tussen bijkeuken en
schuurtje liggen? 't Geeft ook veel extra zorg
voor de nabestaanden trouwens. Die kun
nen dat huis dan zeker tien jaar niet verko
pen in verband met de wettelijke grafrust.
Dat graf mag al die tijd niet worden ge
ruimd."
In Velsen informeerde een inwoner enke
le jaren geleden min of meer voor de grap of
zo'n graf op eigen erf tot de mogelijkheden
behoorde. Nadat Velsen meldde dat dit uit
gesloten was, werd er niets meer over .ge
hoord. Overigens kent Velsen wel een parti
culiere begraafplaats met zo'n tien graven.
Eeuwenoud, ingericht door de familie Van
Tuyll van Serooskerken. Maar ja, die bezat
destijds dan ook heel IJmuiden, met dui
zenden hectaren natuurgebied.
Dat gemeenten als Wassenaar en Bloe-
mendaal ervaring zouden hebben met par
ticuliere graven vanwege de grote hoeveel
heid landgoederen en adellijke families bin
nen de grenzen, berust volgens gemeente
woordvoerder Issendonck van Wassenaar
op een mythe. „Families van toen wonen er
nu niet meer", zegt hij. Een emotionele
band tussen mens en grond krijgt daardoor
geen kans, vermoedt hij. Langdurig particu
lier bezit en bewoning van grote landerijen
komt steeds minder voor. Anonieme stich
tingen en internationale maatschappijen
zijn de nieuwe bewoners van de landgoede
ren.
Het is er waarschijnlijk de reden voor dat
ook Wassenaar en Bloemendaal, nimmer
een verzoek hebben ontvangen van particu
lieren om op eigen grond begraven te mo
gen worden. Volgens een woordvoerster van
Bloemendaal hebben de Borski's (zij beza
ten de meeste landgoederen) en hun naza
ten altijd genoegen genomen met een plek
je op de algemene begraafplaats.
Wassenaar houdt zich strikt aan de Wet
op de Lijkbezorging. „Stel dat iemand aan
geeft dat hij zijn vader of moeder wil begra
ven op eigen terrein, dan is er een pro
bleem', zegt gemeentewoordvoerder Is
sendonck. „Niet zozeer voor Wassenaar,
maar voor de persoon zelf', voegt hij er aan
toe.
Het is Issendonck niet ontgaan dat er
steeds meer aandacht bestaat voor het ver
schijnsel begraven op eigen grond. Hij heeft
echter geen behoefte om de wet aan spora
dische praktijken aan te passen „Het zou
toch een ommekeer betekenen in het be
graven", zegt hij. „Natuurlijk, als politiek
Den Haag het roer omgooit, dan zal ook de
gemeente Wassenaar overstag moeten
gaan, maar dat zie ik nog niet gebeuren."
