I
HOLLYWOOD
slaat op hol
1
m n
uim 746 miljoen dollar (zo'n 1,4
miljard gulden) bedroegen de in-
f komsten van 'Independence Day'
J6, een bedrag dat inmiddels is opgelo-
[|pt 800 miljoen dollar. De SF-spektakel-
vas daarmee verreweg de succesvolste
fActie van het jaar, maar ook de num-
i0(twee en drie in de top tien, respectieve-
wister' en 'Mission: Impossible', deden
Sed. De tornado's van Jan de Bont ver-
s, jen wereldwijd 936 miljoen gulden, Tom
p plukte ruim 858 miljoen uit de zakken
le filmbezoekers. Nummer tien op de
Seven', was altijd nog goed voor 336
?n gulden, en dan moeten de inkom-
Viit video-exploitatie en de tv-rechten
geïncasseerd worden.
1(jf lijkt dus erg goed te gaan met Holly-
een beeld dat wordt bevestigd door
a"'ericht dat de inkomsten op de Ameri-
3et thuismarkt vorig jaar met 5,9 procent
tot een recordhoogte van 5,76 miljard
(bijna 11 miljard gulden). Het buiten-
vas daarnaast goed voor 5,5 miljard dol-
Zorgelijk
y.staan veel gezichten in de filmgemeen-
zorgelijk, terwijl men ook op Wall
niet echt blij is over de ontwikkelingen
filmbranche. Niet eens zozeer vanwege
it dat de genoemde 'blockbusters' (kas-
^s) het bij de Oscaruitreiking dit jaar
ered hebben - hoewel men niet blij was
naet feit dat allerlei Britse en Australische
I ftnten Hollywoods eigen feestje bedier-
maar vooral omdat achter die enorme
isten vaak ook heel grote uitgaven
gaan.
kosten zijn in de afgelopen jaren zo
aaiculair gestegen dat een Amerikaanse
otfiële expert al becijferd heeft dat het
ment van de filmindustrie in dertig jaar
u o laag geweest is als nu. Belangrijkste
k leen van de malaise zijn de geldbelust-
ior;an de sterren en de explosief groeiende
»ting en uitbrengkosten. Hollywood
door deze salaris- en kosteninflatie de
gen veel van een op hol geslagen, over-
e machine, waarvan de productie elk
ïrder opgeschroefd wordt om de hogere,
bij te kunnen benen,
sterk gestegen acteurshonoraria zijn
:itair het meest in het oog springende
iijnsel. De laatste berichten willen dat
i Schwarzenegger 25 miljoen dollar
.«opgestreken voor zijn rol in de nieuwe
'iinfilm. Daarvoor verschijnt de Oosten-
jEik dan zo'n 25 minuten in beeld,
-t-lrzeneggers deal is opmerkelijk omdat
tns van 20 miljoen nog maar net over-
fjen was, door gekkebekkentrekker Jim
voor zijn hoofdrol in 'The Cable Guy'.
f |hier en niet verder, riepen de studio's
J gelegenheid, maar van die vastbera-
I lid is dus al weinig meer over. De 'club
dntig miljoen' kent inmiddels meerde-
en (ook Mel Gibson, Sylvester Stallone,
ïon Ford en Tom Cruise zijn bijvoor
al lid) en hun vrouwelijke collega's blij-
—3 hun manier niet achter. Julia Roberts
gretige Demi - 'Gimme Moore' - Moore
eren momenteel rond de 12 miljoen
Sandra Bullock een miljöentje minder.
die bedragen kunnen morgen, na een
r i ("e hit, alweer hoger liggen,
jat alles moet bedacht worden dat het
lechts om een basishonorarium gaat,
leestal wordt aangevuld met een per-
je van de bruto-opbrengst dat in som-
n 'evallen kan oplopen tot 20 procent.
'er Onmisbaar
99
ollywood dan niet zonder die peperdu-
f nen? Soms wel, dat bewees 'Indepen-
Day' en dat hoopt ook Paul Verhoeven
nkort met zijn 'Starship Troopers' nog
Jtjian te tonen. Maar voor het veroveren
aa» niet-Amerikaanse markt - t'egenwoor-
ina net zo belangrijk als de thuismarkt -
1 één of meer bekende namen nog
als een onmisbaar uithangbord. Zon-
fl/pte naam is het risico te groot dat een
ten directe gang naar de videotheek
en dat is nog steeds een akelige bla-
veivoor een ambitieuze speelfilmmaker.
garantie voor succes biedt ook een ster
dsy niet, zoals de laatste jaren onder meer
uit de magere resultaten van 'Daylight'
ster Stallone), 'Last Man Standing'
Willis), 'Diabolique' (Sharon Stone) en
ee(Reilly' Julia Roberts). Bij Stallone gaat
aarschijnlijk om een structureel pro-
i dat ook bij andere acteurs uit het ac-
avonturengenre speelt, namelijk dat
ïn beginnen te tellen. Stallone is net als
i. irzenegger, Michael Douglas, Harrison
so!n Steven Seagal in de vijftig, terwijl het
)oppubliek steeds maar jonger wordt.
1 en sterren die zich niet schamen voor
tijze jaren houden bij dat jonge publiek
it. Clint Eastwood, Sean Connery en Al
D zijn daar goede voorbeelden van.
voor het flitsende actiewerk is jeugdige
mVulling nodig, vandaar dat de studio's
dg op zoek zijn naar jong talent, waarbij
elmatig putten uit onverwachte bron.
k is pakt dat goed uit (Keanu Reeves in
'1', Nicholas Cage in 'The Rock'), soms
^(JBrian Bosworth, Christian Slater, in
endie iedereen alweer vergeten is). Likke-
end wacht Hollywood op de actiefilms
tijcét nieuwe talent Matthew McConaug-
eA Time To Kill'), terwijl er ook hard ge
in wordt aan tv-sterren George Clooney
'One Fine Day' en binnenkort Batman)
,nJyid Duchovny ('XFiles'). Wanneer zij in
sf)C;tiegenre hun geld waard blijken, dan
illywood met hen wellicht koers zetten
ie 30 miljoengrens, als het schip ten-
z niet eerder strandt,
kans daarop is reëel, want het zijn niet
3an de honoraria van de topacteurs die de
tten omhoog jagen tot bedragen waar
ein land een jaar lang de begroting van
nde zou kunnen houden. Dan was de
e nog wel te overzien geweest. Wat
weegt is dat het succes van de toppers
iet onlogische begeerte kweekt bij de
an de Hollywoodgemeenschap. Een
ïnarist vangt momenteel als het even
FOTO'S ARCHIEF
Arnold Schwarzenegger heeft re
den vrolijk te zijn. Hij streek 25
miljoen dollar op voor zijn rol in
de nieuwe Batmanfilm. De Oos
tenrijkse Eik verschijnt daarin zo'n
25 minuten in beeld.
Kristin Scott Thomas in The English Patient.
20th Century Fox haakte af omdat de peperdu
re Demi Moore niet kon worden ingehuurd
voor het spelen van de hoofdrol.
Day'. En het zijn de absolute bedragen waar
het om draait in Hollywood, waar men het
liefst in superlatieven denkt en, zoals een stu
diobons het omschreef, 'liever een bank dan
een snoepwinkel berooft'.
En dus worden de bioscopen overal ter we
reld dit jaar belaagd door minstens tien Ame
rikaanse speelfilms met een budget van bo
ven de honderd miljoen dollar. Stuk voor
stuk producties waarvan de grote studio's ho
pen dat ze het succes van 'Independence
Day' zullen overtreffen. Het pakket bevat
hoofdzakelijk spektakel, momenteel het beste
exportproduct, want de taal van explosieven
is universeel: 'An explosion is an explosion in
any language'. De oogst van 1997 bevat met'
titels als 'Dante's Peak', 'Vulcano', "The Lost
World' en 'Speed II: Cruise Control' twee
vloedgolven, twee vulkaanuitbarstingen, een
paar al dan niet prehistorische monsters en
een scheepsramp.
ningen reageerde het testpubliek ongekend
negatief op de met actiescènes volgeperste fi
nale van zijn film. Met als gevolg dat 'The
Saint' nu zonder die scènes in de bioscopen
i draait.
Ook 'Variety' staat, mede naar aanleiding
van het Oscar-debacle, de laatste weken vol
met pleidooien voor een terugkeer naar een
meer menselijke maat van filmmaken, waar
in er ook aandacht is voor dialogen, karakter
ontwikkeling en een geloofwaardige plot.
Men wil weer 'warm bodies instead of body
counts', menselijkheid in plaats van stapels
lijken.
Het zijn typisch de elementen die over
heersen in de degelijke Amerikaanse films
met een gemiddeld budget, waar men in de
VS de producties tussen de 30 en 60 miljoen
dollar onder verstaat. Speelfilms als 'Dead
Man Walking', met een wat serieuzere the
matiek waarin acteurs de kans krijgen een
personage uit te diepen en zich niet onderge
schikt hoeven te maken aan de special ef
fects. Het soort film ook, waarmee de grote
Hollywoodstudio's tot voor kort de Oscars in
eigen huis hielden, maar dat de laatste jaren
stelselmatig verwaarloosd is omdat er niet
genoeg geld mee te verdienen zou zijn. In
plaats daarvan produceerden de studio's lie
ver, in de woorden van onafhankelijk topman
Jack Lechner 'beschamende troep'.
Scène uit Independence Day.
Artistieke
kwaliteit wordt
zeldzaam door
stijgende
budgetten
Matthew McConaug-
hey en Sandra
Bullock in A Time tot
Kill.
Hollywood is in last.
Terwijl de omzetten
jaarlijks stijgen, zijn de
winstmarges klein. En
hoewel de Amerikaanse
film de wereldmarkten in
toenemende mate
domineert zijn artistieke
successen zeldzaam
geworden. De studio's
maken beschamende
troep", meent een
onafhankelijke
producent. De oorzaken
van de financiële en
artistieke malaise zijn
bekend: hoge gages voor
(ouder wordende) sterren,
te veel films en een te
eenzijdige nadruk op
actie en rampenfilms met
hoge budgetten. De
remedie ligt niet voor het
oprapen, want soberheid
en terughoudendheid
liggen niet in de aard van
het beestje.
meezit al drie miljoen dollar voor zijn script
en ook het lagere personeel op de set krijgt
zijn deel. Een doorsnee studio-electriciën is
in Hollywood goed voor een jaarsalaris van
200.000 dollar, zo meldde 'The Economist'
onlangs en daar zou menig directeur in Ne
derland blij mee zijn.
Vicieuze cirkel
Niet enkel de productiekosten stijgen explo
sief, ook de kosten voor het uitbrengen en de
promotie van een film groeien snel, vorig jaar
zelfs met bijna negen procent. Aan een ge
middelde Hollywoodfilm wordt momenteel
tegen de 20 miljoen dollar aan reclame en
marketing besteed, ongeveer de helft van de
productiekosten, die rond de 40 miljoen ge
middeld bedragen. Dat brengt de totale kos
ten van één doorsnee Amerikaanse film op
60 miljoen dollar (114 miljoen gulden).
Hoogstwaarschijnlijk meer dan er in een heel
jaar in Nederland aan het maken van speel
films besteed wordt, maar dat terzijde.
Ook bij de uitbrengkosten lijkt Hollywood
in een vicieuze cirkel beland. Al die dure
films met grote budgetten moeten succes
hebben en worden dus met honderden ko
pieën uitgebracht, nadat er eerst een enorme
mediahype is gecreëerd. Maar de ene film is
nog niet gelanceerd of het volgende mega-
event dient zich alweer aan, waardoor films
niet de kans krijgen hun maximale publiek te
bereiken.
Een voorbeeld: 'In the Line of Fire' (met
Clint Eastwood) haalde in 1993 in het eerste
weekend 15 miljoen dollar binnen in 1900
zalen, om te eindigen met een recette van
102 miljoen. Eastwoods nieuwste ('Absolute
Power') had recent in 2500 bioscopen een
nog iets beter begin, maar zal volgens de
voorspellingen uiteindelijk hooguit 50 mil
joen binnen brengen.
Films hebben kortom - in de bioscoop in
elk geval - een steeds korter leven. Waardoor
er bij een volgende film nog meer geld aan
reclame besteed wordt om instantsucces te
bewerkstelligen en een al te spoedige dood te
voorkomen. Voor het Mei Gibsonvehikel
'Ransom' werd 40 miljoen dollar besteed aan
het uitbrengen inclusief reclame, en dat is
geen uitzondering. De aandacht van de me
dia is cruciaal voor het commercieel welsla
gen van een filmproductie. Zelfs als de met
veel geld gekochte 'exposure' niet het ge
wenste resultaat oplevert in de bioscoop, dan
nog zorgt de verworven naamsbekendheid
ervoor dat de kosten bij het uitbrengen op vi
deo en verkoop aan de televisie terug worden
verdiend.
Logica
De harde cijfers bewijzen overigens dat er
enige logica zit in dit groot, groter, grootst,
want de enige manier om echt veel geld te
verdienen in Hollywood is het maken van
een megaproductie in het actie-, rampen- of
avonturengenre. Het vaktijdschrift "Variety'
heeft recentelijk becijferd dat de praktijk uit
wijst dat het lucratiever is om zestig dan om
dertig miljoen dollar aan een film te beste
den. Het enige alternatief is films maken met
een heel laag budget, want bij een plotselinge
surprise-hit kun je er ook dan soms nog aar
dig uitspringen.
Illustratief wat dat betreft is een ook in 'Va
riety' afgedrukte lijst met de top twintig van
films met het hoogste rendement per geïn
vesteerde dollar. Bovenaan staat 'Trainspot
ting', een Britse film die slechts 3,5 miljoen
dollar kostte en 72 miljoen opbracht, wat in
houdt dat er voor elke dollar ruim twintig te
rugkwamen. Bij het immens succesvolle In
dependence Day' kreeg de investeerder
'slechts' het elfvoudige terug.
Maar in absolute bedragen legt 'Trainspot
ting' het natuurlijk af tegen 'Independence
Effecten
In het laatste geval gaat het om de door Ja
mes Cameron in beeld gebrachte ondergang
van de Titanic. De productiekosten van deze
nog niet afgeronde film lopen nu al tegen de
180 miljoen dollar en het hoeft niet te verba
zen wanneer uiteindelijk de grens van 200
miljoen wordt overschreden.
Het is voor hem te hopen dat Cameron
zich niet alleen op de effecten gericht heeft,
want diverse waarnemers signaleren een
groeiende afkeer onder het bioscooppubliek
voor al te opzichtig vertoon van computer
techniek. En ook de populariteit van over
vloedig geweld zou tanende zijn, omdat
vrouwen in toenemende mate meebeslissen
over de filmkeuze bij een avondje uit. Regis
seur Phillip Noyce heeft dat bij 'The Saint' al
aan den lijve ervaren: bij enkele voorverto-
Omslag
Wellicht dat de met negen Oscars opgetuigde
'English Patient' in dit opzicht voor een om
slag kan gaan zorgen. Het succes van de film
zal in elk geval menig topman bij 20th Centu
ry Fox aan het denken hebben gezet. Deze
studio haakte af als financier van de film toen
hij er niet in slaagde om producent Saul
Zaentz en regisseur Anthony Minghella te
dwingen tot het inhuren van de peperdure
Demi Moore voor de hoofdrol.
Dat de halsstarrigheid en het geloof in ei
gen kunnen van Zaentz en Minghella uitein
delijk beloond werden met al die Oscars, en -
misschien nog wel belangrijker - met een
commercieel succes, is een teken. Een teken
dat een baken kan worden, als een of meer
van de 'blockbusters' van dit jaar daadwerke
lijk op een ijsberg loopt.
ZATERDAG 3 MEI 1997
