Imago Kok loopt smetje op
'Loting vermoord
door de tijdgeest'
Verzet kunstenaars tegen 'culturele zuivering'
Feiten &Meningen
De raaklijn
on re 8(6ihh(M.
VKmWff
ZATERDAG 3 MEI 1997
Vierendertig jaar geleden deed ik eindexa
men FIBS-b. Maar liefst in vier onderdelen
wiskunde werden wij geëxamineerd: alge
bra, stereometrie, analytische meetkunde,
goniometrie. Behalve voor stereometrie - ik
ontbeer ruimtelijk inzicht - had ik voor al
die vakken prachtige cijfers. Ik was welis
waar niet zo'n kei in wiskunde als mijn
vriend Floor, die vervolgens dan ook wis- en
natuurkunde ging studeren. Maar toch zo
goed dat de wiskundeleraar vaak tegen mij
zei: 'Waarom ga jij geen wiskunde stude
ren?'
Het eigenaardige is dat ik nu, 34 jaar la
ter, terwijl ik altijd zoveel plezier heb gehad
in wiskunde, geen algebrasom meer kan
maken. Ik kan misschien nog net een lood
lijn neerlaten en ik meen mij te herinneren
dat de som van de hoeken van een driehoek
honderdtachtig graden is, maar daar houdt
't ook ongeveer bij op. O ja, dat van een
rechthoekige driehoek het kwadraat van de
twee rechte zijden gelijk is aan het kwadraat
van de schuine zijde, waart ergens in mijn
bewustzijn rond. Daar maak ik zelfs af en
toe gebruik van als ik een grasveldje schuin
oversteek om tijd te sparen. Maar goniome
trie - ik weet er niets meer van. Wat was ook
weer de cosinusregel? En analytische meet
kunde? Goed, het verschil tussen parabool
en hyperbool is mij bekend, en al dat bizar
re geknutsel met raaklijnen manifesteert
zich soms nog in een nachtmerrie.
Maar een goede vraag is: heb je na je
middelbare schooltijd nu ooit iets gehad
aan al die wiskunde
die je vijf jaar lang
vijf uur per week
werd voorgescho
teld? Het onthuts
ende antwoord
daarop is: niets. To
taal niets. In mijn
vak, de biologie, had
je weliswaar drin
gend behoefte aan
mathematische sta
tistiek, maar de wis
kunde daarvan -
kansbereking etc -
had je nooit op
school gehad. Dat
moest je vanaf 't op
gooien van een
dobbelsteen aan de universiteit worden bij-
Premier begaat politieke blunder met 'Tilburg
Politici zijn net mensen. Als het erop aankomt laten ze zich soms leiden door basisinstincten in
plaats van hun verstand. Dat geldt zelfs voor doorgaans rationele lieden als premier Wim Kok. Die
heeft zichzelf en zijn PvdA de afgelopen weken een slechte dienst bewezen, door per se zijn partij
genoot Johan Stekelenburg te willen benoemen in Tilburg. Zijn imago van onkreukbaarheid en
premier aller Nederlanders heeft een smetje opgelopen.
Wim Ypk
Het was de tweede achtereenvolgende keer
dat Kok uit zijn rol viel. Een week eerder
kwam zijn proefballonnetje over het afro
men van optiewinsten van topmanagers en
de vermogensaanwasbelasting nogal uit de
lucht vallen. In het wekelijkse tv-gesprek
met de minister-president vertolkte Kok
zijn boosheid over de verrijking in de top
van het bedrijfsleven. Even was hij premier,
PvdA-leider en gewoon mens tegelijkertijd.
Hij vergat de koninklijke weg te bewande
len en kondigde beleid aan zonder voor
overleg met zijn WD-collega Zalm. En die
gaat er toch over. Na het verlate gesprek
met de minister van financiën was de ver
mogensaanwasbelasting opeens uit het ver
haal van Kok verdwenen. En op de concrete
uitwerking van Koks ideetje moeten we ook
nog even wachten.
Zalm was natuurlijk niet blij dat hij op deze
manier werd gepasseerd. Voor de onderlin
ge verhoudingen in de coalitie was het ook
niet best. Maar een blunder van Kok was
het duidelijk niet. Het aanpakken van de
optieregelingen kan op brede politieke
steun rekenen en er zijn ook duidelijke ar
gumenten om tot actie over te gaan. Eigen
lijk was het een nogal succesvolle persoon
lijke actie van de premier.
VVD-leider Bolkestein reageerde kritisch op
de uitlatingen van Kok. ,,Ik hoop dat het
geen voorbode is voor meer", aldus de W-
D'er die vindt dat de premier zich zo min
mogelijk moet uitlaten over
„verkiezingsthema's". Logisch. Bolkestein
wil geen tweegevecht tussen Kok en hem
zelf als mogelijke kandidaten voor het pre
mierschap na 6 mei volgend jaar. De VVD is
erbij gebaat dat Kok voorlopig de premier
van alle mensen blijft.
Die kans is echter niet groot. Premier Kok
zal steeds meer partijpolitieke uitspraken
doen, naarmate de Tweede-Kamerverkie
zingen naderen. En zolang hij wat beter
duidelijk maakt met welke 'pet' op hij
spreekt, is er geen man overboord. Hij is
behalve premier ook partijleider en lijst
trekker van de PvdA. Het zou raar zijn
krampachtig alle partijpolitiek te vermijden,
tot drie weken voor de verkiezingen.
Bolkestein heeft er belang bij zijn enige gro
te concurrent de mond te snoeren. Maar hij
heeft weinig recht van spreken, aangezien
hijzelf als coalitiepartner al drie jaar vanuit
het parlement voortdurend zijn eigen 'cam
pagne' voert. Bovendien spreekt ook Bolke
stein wel eens voordat hij zijn ideeën heeft
voorgelegd aan zijn fractie.
Van een heel andere orde, is de benoeming
van een nieuwe burgemeester in Tilburg.
Inmiddels heeft heel Nederland begrepen
dat de premier het niet kon verkroppen dat
scheidend FNV-voorzitter Stekelenburg in
het gevecht met CDA-Kamerlid Van Rooy
op zijn gezicht zou gaan. Want echte argu
menten om de voorkeur te geven aan deze
mannelijke partijgenoot, had premier Kok
niet. Terwijl er wel duidelijke redenen wa
ren om het niet te doen. Bij gelijkwaardige
kandidaten is het kabinetsbeleid om de
voorkeur te geven aan een vrouw. De PvdA
is bovendien qua burgemeesters sterk over-
bedeeld in de grote steden.
Journalisten vermoeden altijd allerlei strate
gieën en tactieken achter het handelen van
politici, terwijl de werkelijkheid op louter
toeval berust. Tenminste, dat zeggen die
politici. Er kan dus geen sprake van zijn dat
de WD bewust gezwicht is voor de druk
van premier Kok om Stekelenburg te be
noemen, opdat het imago van Kok iets van
zijn glans zou verliezen. Hoogstens was al
het gelek van informatie rondom de burge
meestersbenoeming bedoeld om duidelijk
te maken, hoe de zaken lagen.
Feit is dat er nu voor het eerst twijfel is ge
zaaid over de integriteit van Wim Kok. Het
is maar een heel klein akkéfietje in vergelij
king met het gelobby van Bolkestein voor
MSD, maar toch. Zou Kok zich van tevoren
hebben gerealiseerd dat hem
'vriendjespolitiek' zou worden verweten?
Waarschijnlijk niet. Het is een bekend gege
ven dat wie meer en meer tussen de groten
:1
der aarde verkeert, last krijgt van blikvr
nauwing. Het lijkt erop dat Kok bovenP
zozeer in zijn eigen imago van fatsoeir
en waardig staatsman is gaan gelovenlf
hij zichzelf boven alle twijfel verheven
Vermoedelijk heeft hij gedacht dat ied»j
de benoeming van Stekelenburg voor
koek zou slikken. Maar de kritiek van \t
CDA werd niet weggewuifd, want het
mentaar van CDA-fractievoorzitter De.]
Hoop Scheffer sneed hout.
Kok liet zich leiden door emotie en onti
schatte de gevolgen. Met 'Tilburg' is dq
mier niet alleen uit zijn rol gevallen, rrs
heeft hij ook een politieke blunder beft
Om iemand anders - die niet essentie*
voor de PvdA - voor schade te behoedt,
heeft hij zichzelf - hét boegbeeld van fl
soen en het gezicht van de PvdA - opg.
deld met de verdenking dat hij aan vri£
jespolitiek doet. Dat was dom of op zij
minst onnadenkend.
jr
DEN HAAG ANS BOUWMANS
TOM JANSSEN
Eerlijk gezegd had ik in mijn leven heel
best zonder goniometrie en algebra ge
kund. Om van stereometrie en integraal- en
differentiaalrekening maar te zwijgen. Wat
had ik, achteraf gezien, graag in die uren
bijvoorbeeld Russisch en Spaans gekregen!
Van al wat ik op de middelbare school heb
geleerd heb ik elke dag enorm veel plezier
van mijn kennis van Frans, Duits en Engels.
Al het andere, de wiskunde voorop, maar
ook al die scheikunde, natiiurkunde, me- -
chanica, en zelfs 't handelsrekenen - liet is
verzwonden. Akkoord, ik kan, dankzij mijn
middelbare schoolkennis natuur- en schei
kunde, een degeüjk boek over sterrenkunde
goed volgen. Maar kende ik geen Engels
dan was 75 procent van de boeken over as
tronomie voor mij niet eens toegankelijk.
Ik begrijp er dan ook niets van dat me
vrouw Netelenbos veel meer wiskunde wil
op het gymnasium alpha. Terwijl iemand
als ik, die notabene nog zoveel plezier had
in wiskunde, daar na zijn middelbare
schooltijd al nooit meer iets aan gehad of
mee gedaan heeft, hoe moet 't dan gaan
met al die arme alpha-jongens en meisjes
zonder enige aanleg voor wiskunde? Ben je
niet goed in wiskunde, dan is 't ook zonder
meer een verschrikking. Mijn vrouw (heeft
ook gymnasium alpha) begint al te beven
als de termen x en y-as vallen. Waartoe dan
die verschrikking als 't nut ervan zo gering
blijkt? Waarom Itinderen lastig gevallen met
integraalrekening als je 't daarvan spontaan
in je broek doet? Toe, mevrouw Netelenbos,
denk nog eens terug aan uw eerste raaklijn!
'Slowakije verruilt het socialisme voor het meciarisme
„De minister weigert met ons te praten. Hij
noemt ons 'anti-Slowaken'. Dat is typerend
voor de wijze waarop de regering van premier
Meciar van Slowakije met protest omgaat. Ie
dereen die durft te zeggen dat er iets niet goed
is in dit land, wordt onmiddellijk als een slecht
patriot afgeschilderd." Rene Parak is duidelijk
een gefrustreerd man. De jonge theaterweten
schapper richtte eind vorig jaar samen met
een aantal andere verontruste Slowaakse intel
lectuelen en kunstenaars het Forum 'Redt de
Cultuur' op. Meer dan vierhonderd prominen
te artiesten sloten zich aan bij het protest te
gen de plannen van cultuurminister Hudec om
de Slowaakse theaterwereld grondig te reorga
niseren. Maar zelfs een maandenlange toneel
staking die onlangs eindigde, leidde niet tot
enig resultaat.
Minister Hudec, gesteund door premier Vladi
mir Meciar en de Slowaakse nationalisten,
blijft halsstarrig weigeren met de verontruste
acteurs in discussie te gaan en zet de geplande
reorganisatie van de toneelwereld door. „De
regering presenteert de reorganisatie als een
decentralisatie, maar in werkelijkheid gaat het
erom de Slowaakse kunst en cultuur 'Slowaak-
ser' te maken", zegt Parak. „Veel theaters die
nu nog zelfstandig zijn, komen straks onder re
gionale centra te vallen waarvan de directeu
ren rechtstreeks door de minister worden be
noemd. Voor non-conformistische voorstellin
gen is straks geen geld meer beschikbaar."
Zijn vrees wordt versterkt door hetgeen in een
aantal aanpalende cultur.ele sectoren al is ge
schied. De ruim 1.600 leden tellende Slowaak
se Unie van Beeldende Kunstenaars krijgt geen
subsidie meer omdat de beroepsvereniging
zich herhaaldelijk kritisch heeft uitgelaten over
het beleid van de regering Meciar en van cul
tuurminister Hudec. Een nieuw opgerichte
concurrerende organisatie met amper hon
derd leden die wel als 'goede Slowaken' wor
den beschouwd, krijgt wel geld van Hudec
De theatercriticus Milan Polak, een naaste ad
viseur van minister Hudec, wijst alle kritiek op
de reorganisatie van de toneelwereld resoluut
van de hand. Volgens hem zien Parak en de
zijnen spoken. „Het gaat niet om een politiek,
maar om een economisch probleem. Tot voor
kort betaalde de staat 24 theatergezelschap
pen. Dat kan niet meer. De acteurs zeggen dat
ze vrijheid en markteconomie willen, maar ze
willen graag wel de financiering van het com
munisme houden."
Volgens Polak is de reorganisatie van de thea
terwereld door de Slowaakse oppositie mis
bruikt als een stok om de hond te slaan. „We
hebben hier helaas te maken met een opposi
tie die zich tegen elk plan van de regering ver
zet. Voor de oppositie was dit een prachtige
kans om de regering Meciar opnieuw zwart te
maken in binnen- en buitenland."
De suggestie dat de minister er stiekem op uit
is om de theaterwereld weer zoals in de oude,
communistische dagen strak onder controle te
brengen, doet Polak af als 'onzinnig', net als
het verwijt van het Forum 'Redt de Cultuur'
dat de minister iedere dialoog mijdt. Dat een
groep demonstranten die een onderhoud met
de minister wilde afdwingen in maart hard
handig het ministerie uit werd gezet door de
politie, lag volgens Polak aan het brutale optre
den van de demonstranten. „Ze wilden niet
accepteren dat de minister geen tijd had om
hen te ontvangen. De minister is nu eenmaal
een druk man. Hij heeft veel meer onder zijn
hoede dan alleen de toneelwereld", zegt de ad
viseur van minister Hudec.
Voor oppositieleider Milan Knazko zijn het be
leid en de houding van cultuurminister Hudec
echter symptomatisch voor wat er mis is in
Slowakije. „Deze regering, premier Meciar
voorop, wil alles dirigeren. Van de economie
tot aan de cultuur. Voor dialoog is geen ruim
te; wie zich kritisch opstelt wordt buitenspel
gezet. Die situatie leidt tot een groeiend inter
nationaal isolement van Slowakije. De wijze
waarop een land zijn interne problemen regelt,
Premier Vladimir Meciar van Slowakije heeft
ook aanhangers die zijn beleid steunen en in
dien nodig protesteren tegen Meciars politieke
tegenstanders. foto epa
beïnvloedt nu eenmaal het beeld dat het bui
tenland van dat land krijgt. Slowakije is bezig
het socialisme voor het Meciarisme te verrui
len", zegt Knazko.
De vice-voorzitter van de Democratische Ub-
nie (DU) was ooit een politiek vriend van pre
mier Vladimir Meciar. In het begin van de ja
ren negentig, nog voor het uiteenvallen van
het federale Tsjechoslowakije, was hij zelfs een
tijd lang minister van buitenlandse zaken van
het Slowaakse deel van de federatie. „Ik kreeg
ruzie met Meciar over de wijze waarop hij met
kritiek omging. In 1992 sloot hij de universiteit
van Tmava omdat die in handen zou zijn van
zijn politieke vijanden. Ik kon met met dat
soort praktijken niet verenigen. Toen ik Meciar
wees op de catastrofale gevolgen voor het
beeld van Slowakije van dit soort acties, werd
ik zijn vijand. Zo handelen Meciar en zijn hui
dige regering nog steeds: Wie het niet met de
regering eens is, wordt tot vijand gebombar
deerd en voor 'anti-Slowaaks element' uitge
maakt."
Knazko durft zelfs een parallel te trekken met
de situatie in 1968. Nadat de Praagse lente met
behulp van de tanks van het Warschaupact de
kop in was gedrukt, volgde de periode van
'normalisatie'. Honderden kunstenaars wer
den het slachtoffer van de ideologische zuive
ringen die de communistische regering toen
doorvoerde. „Deze regering probeert kritische
kunstenaars buitenspel te zetten met behulp
van de subsidiekraan. Tot voor kort besloten
onafhankelijke experts over het verdelen van
de subsidie-gelden. Voortaan beslist de minis
ter zelf direct en op volstrekt ondoorzichtige
wijze over de vraag wie geld krijgt en wie niet",
aldus Knazko.
Hij vreest het ergste. „Hudec praat openlijk
over kunstenaars die 'van ons', dat wil zeggen:
van de regering, zijn en kunstenaars die 'niet
van ons' zijn. Dat is natuurlijk waanzin. Een
kunstenaar kan goed of minder getalenteerd
zijn, maar niet 'van ons' of'van jullie'," meent
de voormalige acteur. „Kunst en cultuur zijn
de gevoeligste barometers van het politieke kli
maat in een land. Acteurs zijn door de tijden
heen politiek vervolgd. Molière werd vervolgd
door de Franse koning, maar die wist tegelij
kertijd dat hij mensen als Molière nodig had.
Ik vrees dat minister Hudec dat heel anders
ziet."
BRATISLAVA HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Het kabinet zal naar verwachting bin
nenkort voorstellen het huidige sys
teem van 'gewogen lotingen' voor be
paalde studierichtingen te verande
ren.-Als het aan de commissie-Drenth
ligt zullen de beste studenten direct
toegang krijgen tot de studie van hun
keuze. De anderen zullen dan moeten
loten om de resterende plaatsen bij
studies als geneeskunde, tandheel
kunde, diergeneeskunde en enkele
opleidingen bij het hoger beroepson
derwijs.
Twintig jaar bleef het rustig op het
front van de studieloting. Tot de Eras-
musuniversiteit het afgelopen jaar de
hoogbegaafde Meike Vemooy buiten
alle regels om wilde toelaten tot de
medicijnenstudie waarvoor zij eerder
was uitgeloot. De universiteit zette
daarmee de bijl aan de wortel van het
huidige systeem van de gewogen lo
ting voor studies met te weinig stu
dieplaatsen. Daarbij maken scholie
ren met de juiste vakken en een hoog
puntengemiddelde meer kans op een
studieplaats dan diegenen die niet
aan deze eisen voldoen. Hoeveel gro
ter die kans is, hangt af van de be
langstelling voor de studie en voor het
aantal aspirantstüdenten dat aan de
gestelde criteria voldoen. Doel van het
ingewikkelde stelsel is dat de overheid
het aantal beschikbare plaatsen bij
populaire studierichtingen als genees
kunde, tandheelkunde en diergenees
kunde zo eerlijk mogelijk wil verde
len.
Warries, oud-hoogleraar Onderwijs
kunde aan de Twentse Universiteit, is
een van de bedenkers van het huidige
lotingstelsel. De commissie waarvan
Warries begin jaren zeventig voorzit
ter werd, kreeg als opdracht een eer
lijk systeem te bedenken om de toe
gang tot bepaalde veelgevraagde op
leidingen te reguleren. Al snel vielen
algemene oplossingen af. Een loting
bleek onhaalbaar. Dat gold ook voor
het voorstel om iedereen met een ge
middeld eindcijfer boven 7,5 gewoon
toe te laten. „Ons compromis van een
gewogen loting doet recht aan de in
spanningen op de middelbare school
en aan het uitgangspunt dat iedereen,
die een eindexamen heeft gehaald, de
mogelijkheid moet hebben te stude
ren."
Warries signaleert - nota bene aan de
hand van het rapport van de commis
sie-Drenth - dat alternatieven voor
het bestaande systeem van gewogen
loting eigenlijk nog steeds ontbreken.
„Professor Drenth draagt ook nauwe
lijks argumenten aan waarom het an
ders zou moeten. Met een paar snelle,
omtrekkende bewegingen weet hij
toch een ommezwaai te maken."
Volgens de plannen van de commis
sie-Drenth moet de helft van de be-
schikbare plaatsen bij studies met een
studentenstop worden bestemd voor
kandidaten met de hoogste gemiddel
de eindcijfers bij het vwo. Veertig pro
cent van de plaatsen wordt verloot,
terwijl de resterende tien procent is
bestemd voor studenten met onder-
zoeks- of werkervaring. Daarnaast
mogen kandidaten slechts twee keer
meeloten.
Deze maatregelen brengen de presta
tiemaatschappij dichterbij, zo luidde
direct de kritiek van de kant van de
Landelijke Studenten Vakbond (LS-
Vb). Cijfers op de middelbare school
zeggen weinig tot niets over de kans
op slagen tijdens en na de studie, al
dus de LSVb. De kwaliteit van de uni
versitaire opleiding heeft een veel gro
tere voorspellende waarde. Warries
deelt dit standpunt, dat door onder
zoeken is gestaafd. „Een strenge se
lectie helpt niet."
De weerstand tegen de gewogen lo
ting komt volgens Warries vooral van
ouders die hun kinderen 'een te nauw
straatje insturen'. Zij zijn niet bereid
Egbert Warries vindt nog steeds fl
door hem bedachte systeem van ji
gen loting de rechtvaardigste maK
om schaarse studieplaatsen te vei'
len. foto cpd cel
l
een alternatieve studie te overw
constateert de oud-hoogleraar. -
De stichting 'Lot'genoten, opgei?
door ouders die meemaken hoe1
kind wordt uitgeloot, denkt heel*
ders over de gewogen loting. Vi(
voorzitter Susan van Wijk: „Ze
dat iedereen een gelijke kans he"
maar dat is niet zo. In werkelijk!
bepalen dobbelstenen het lot. E
middelde scholier, die een zes ti(
ven haalt op zijn eindexamen, h
slechts twintig procent kans oir{
neeskunde te kunnen studeren.
Het gevolg is dat kandidaten zitf
aantal jaren achtereen aanmeldi
Dat leidt tot een stuwmeer van fc
daten die wachten tot zij eindek
ingeloot. De stichting verwerpt e
vorm van loting, maar ook de pi
nen vah de commissie-Drenth. I
vijftig procent die direct wordt t
laten, is te hoog. Je krijgt dan eo
weging of je met gemiddeld 7,3|
nog net geneeskunde kunt gaaih
deren."
'Lot'genoten maakt zich sterk
een regeling waarbij in principej
kandidaat aan de studie medici;
kan beginnen. „Dat kan door dij
ste fase van de studie anders in.
richten. In Nederland zijn we hij
praktisch ingesteld. Studenten
neeskunde beginnen al direct ii;
sen te snijden en binnen enkele(
maanden lopen ze stage. In het
tenland wordt begonnen met di
rie. Als je dus meer studenten ei,
kans wilt geven, moetje met de1
rie beginnen." t!
Tegenwerpingen dat zoiets leid'
massale hoorcolleges en een larf
studieduur, wimpelt de stichtin!
„De kwaliteit van Belgische dok
niet minder en vaak zelfs beter I
onze net afgestudeerden. Waar-
je dan over?", aldus de vice-voo.
„Wij willen gewoon een eerlijk
teem, waarbij iedereen gelijke k
heeft. Iedereen moet kunnen bi
nen. Als dat-niet kan, dan moet
maar gaan werken met een wac
We gaan ervan uit dat niet-gem!
veerde kandidaten dan vanzelf;1
len."
Volgens oud-hoogleraar Warrie1
staan hierdoor juist nieuwe onF
vaardigheden. Hij gelooft dat h!
zet tegen de gewogen loting da!
niet zozeer voortkomt uit een g
van rechtvaardigheid, maar vee'
maken heeft met de tijdgeest. J
huidige mens is verwend. Hij wf
genwoordig alles direct kunnenj
sumeren. Nu gaat het om dezel
dierichtingen. Maar eigenlijk ve
men zich tegen het gelijkheidsid
AMSTERDAM-DORDRECHT. LOUIS BURI
