'Britten zijn nu eenmaal Conservatief
Hollander klopt op deur Lagerhuis
ZATERDAG 26 APRIL 1997
Groot-Brittannië staat aan de vooravond van verkiezingen, misschien
wel de belangrijkste in jaren. Het lijkt erop dat de Conserva tieven,
inmiddels bijna vergroeid met het pluche, op 1 mei voor het eerst sinds
1979 het onderspit zullen delven tegen het onherkenbaar veranderde
Labour. Van de nieuwe Britse regering zal veel afhangen. Doet het land
mee aan de Europese
Monetaire Unieen de eenheidsmunt euro? Blijft het een paradijs voor
het 'harde' kapitalisme. Of gaat Groot-Brittannië onder een Labour-
regering ook sociaal meer in de pas lopen? En hoe zal het gaan met de
Schotse drang naar zelfstandigheid en het schijnbaar onoplosbare
Noord-Ierse probleem De belangrijkste ontwikkelingen, geschetst in
een reeks verhalen.
neens had Labour in 1994 een andere
naam: New labour. De toevoeging
New Britain moest duidelijk maken
de partij met Tony Blair niet alleen een
dere leider had gekozen, maar ook van
in was het land een grondige opknapbeurt
geven.
Het verhaal wil dat de naam New Labour
kozen werd door een trio dat een duidelij-
breuk wilde met Labours linkse verleden:
der Tony Blair zelf, Peter Mandelson, zijn
rtrouwefing en strateeg, en Alistair Camp-
'1, zijn perschef. Zo enthousiast was het
etal over de vondst, dat eenvoudige partij
twisten op het laatste moment de al opge-
ngen leus 'Labour, a fresh start' (een nieuw
gin) moesten verwijderen van een partij-
nferentie. New Labour was geboren, het
itvolk hoefde niet eens over de naamswij-
ing te stemmen.
/anaf dat moment ging het snel. Het socia-
isch eigendom van de productiemiddelen
rd uit de partijstatuten verwijderd. De in-
ed van de vakbonden op het beleid terug-
Irongen door hen minder stemrechten te
ren op partijconferenties. Linkse radicalen
rden de partij uitgeschopt of trokken,
ils de roemruchte mijnwerkersleider Ar-
ïr Scargill, zelf de politieke wildernis in.
vatisering werd niet langer vervloekt, maar
ichtig omarmd.
Blair kreeg het allemaal gedaan. Hij kon
ifs de vloek van links, de aartsvijand van de
kbonden, Margaret Thatcher, ongestraft
jzen voor haar krachtige leiderschap dat
land uit het stakingsmoeras van de jaren
rentig en tachtig had getrokken. Er werd
gegromd in de partij, maar Tony kan in
opiniepeilingen niet kapot en dat is na
httien jaar oppositie een hard gegeven.
In niet alleen dat. De partij trok tiendui-
ïden nieuwe leden aan. Niet de verworpe-
der aarde uit grauwe industriegebieden,
lar nette middenklassers uit welvarende
lene voorsteden. De hypotheekrente ver-
ig volledige werkgelegenheid als gespreks-
ierwerp nummer één op partijvergaderin-
Verassing
1 mei, voorheen de strijddag van de ar-
1 idersklasse, moeten de 44 miljoen kiezers
kroon op het vernieuwingswerk zetten,
op basis van de uitslag van 1992, 76.000
i hen in strategische kiesdistricten een
I lisje zetten achter de naam van de Labour-
plaats van de Conservatieve kandidaat ra
de Tories 57 zetels kwijt. Dan verovert
bour een kleine meerderheid van de 659
;erhuiszetels. De opiniepeilingen voor-
illen veel meer. Het zou een daverende
rrassing zijn als John en Norma Major op 2
I ïi in Downingstreet 10 niét de verhuiswa-
ij n van Tony en Cherie zien arriveren.
Tony Blair premier, de jongste van deze
eeuw, en nog wel namens een partij die de
laatste achttien jaar tegen vier verkiezingsne
derlagen opliep. Het moet de glorieuze finish
worden van een strak geregisseerde campag
ne, naar Amerikaans model. Blair heeft er zelf
wat onderzoekswerk ingestoken tijdens een
bezoek aan Clintons verkiezingscircus in
1992. Les 1: boezem de middenklassen ver
trouwen in. Les 2: zet de hele partij in het ge
lid achter de Leider en laat geen radicale en
helemaal geen dissidente geluiden horen.
Gewapend met computeruitdraaien van
het plaatselijk stemgedrag in 1992 trokken de
activisten hun kiesdistricten in. Op laptops
werden de resultaten van deurcolportage en
telefonische enquêtes bijgehouden. Conser
vatieve twijfelaars, de zogenoemde 'swit
chers', kregen een extra bezoekje en vonden
regelmatig verkiezingslectuur in de brieven
bus. Labour-stemmers werden in de laatste
campagneweek per persoonlijke post op hun
stemplicht gewezen. Degenen onder hen die
een wandeling naar het stembureau wat be
zwaarlijk vonden, kregen gratis vervoer aan
geboden.
De faxen van kandidaten en plaatselijke
partijbureaus produceerden non stop infor
matie van de centrale computer Excalibur in
de ontoegankelijke 'war room' van Labours
hoofdkwartier aan de Thames, de betonnen
kantoorkolos Millbank. Excalibur spuugde
ook de statistische gegevens en economische
berekeningen uit waarmee de 'snelle weer
leggingseenheid', onder leiding van Peter
Mandelson. de media en de eigen kandida
ten bestookte als de propaganda van de te
genpartij daartoe aanleiding gaf. Er kon, met
enige overdrijving, van elektronische oorlogs
voering worden gesproken. Ook de Conser
vatieven beschikten op hun hoofdkwartier
over zo'n Excalibur.
Sommige kandidaten werden gek van de
informatiestroom en opdrachten per fax.
„We worden klonen, die soundbites herhalen
achter de leider", klaagde Labour-Lagerhuis
lid en erkend euro-scepticus Austin Mitchell
vorige week in de Sunday Times. Mitchell
maakt er in zijn kiesdistrict en de media geen
geheim van dat hij mordicus tegen 'aanslui
ting' bij een Europese munt is. Hij kreeg
meteen een fax toegestuurd die hem 'uitno
digde om het overeengekomen partijstand
punt te verdedigen en verder de mond te
houden'. „Breng duidelijk over dat alleen La
bour, verenigd onder een krachtig leider
schap, in staat is de Britse belangen in Euro
pa te verdedigen."
Mitchell is een van de weinige van de naar
schatting zestig euro-tegenstanders in de
partij die in de campagne openlijk voor zijn
mening uitkomt. „Het argument dat alle "po
tentiële onruststokers bij voorbaat door Mill
bank werd meegedeeld was: geen onvertogen
woord, anders verliezen we voor de vijfde
keer", vertelde een Labour-activist in Wol
verhampton, die absoluut anoniem wil blij
ven.
De vrees voor zo'n verlies zit er zo diep in
na achttien jaar frustrerende oppositie, dat
zelfs de vakbonden zich koest houden. ,,U
zult gemerkt hebben dat een aantal van ons
de afgelopen weken weinig in het openbaar
heeft gezegd", sprak vakbondsleider John
Edmonds deze week tijdens een vakbonds
congres in Schotland.
Edmonds kwam met felle kritiek op de ver
kiezingsbelofte van schaduwminister van fi
nanciën Gordon Brown om de komende
twee jaar de belasting- en uitgavenpolitiek
van zijn Conservatieve collega Kenneth Clar
ke over te nemen en door te voeren.
De vakbonden, die nog steeds garant staan
voor minstens de helft van de 12,5 miljoen
pond die jaarlijks in de partijkas komt, reage
ren nu al nukkig op bijvoorbeeld Labours on
wil om te onthullen welk minimumloon een
regering-Blair wil invoeren. De kerken heb
ben alle politieke partijen verweten dat ze het
kwart van de bevolking, zo'n 19 miljoen
mensen, dat van minder dan 100 pond per
week moet rondkomen, gewoonweg 'verge
ten' in hun verkiezingsprogramma's.
„Politici doen alsof de underclass, een
groeiend leger van arme drommels, gewoon
weg niet bestaat", schreef de Observer. Al die
mooie woorden om onderwijs, gezondheids
zorg en sociaal welzijn te verbeteren sporen
niet met de belofte om de belastingen niet te
verhogen, stelden de kerken vast. Nuchtere
kritiek die niet alleen aan het adres van de
Conservatieven was gericht.
Het zijn signalen dat de 'honeymoon' van
Blair met het Britse kiezersvolk wel eens van
korte duur kan zijn. Labour-kandidaten die
beseffen dat er op hun eiland meer moet ge
beuren dan Tory-beleid consolideren, kun
nen moeiteloos een scenario tekenen dat
premier Blair nu al slapeloze nachten kan be
zorgen.
„Denk je dat links en de vakbonden niet
iets terugvragen voor de gratis lunches die ze
Labour geven?", zegt de in Alkmaar geboren
Rudi Vis, Labour-kandidaat in Noord-Lon-
den. „Al die maatschappelijke groepen die
achttien jaar lang niet aan de bak kwamen
zullen hun verlanglijstje bij Blair op tafel leg
gen. Ze zullen zeggen: we hebben onze kaken
op elkaar gehouden toen je op de winst mik
te, nu moetje naar ons luisteren."
Namaak
Vis is niet de enige die voorspelt dat 'oud La
bour' nog lang niet dood en begraven is. Die
boodschap verkondigden de Conservatieven
iedere campagnedag. Een flink deel van de
kiezers mag apathisch zijn of jong (vaak gaat
dat ook samen); de ouderen kunnen zich nog
de tijden herinneren dat de vakbonden met
stakingsacties zeker zo ontwrichtend bezig
waren als de IRA nu met bommeldingen. En
bij hen legt de waarschuwing van de onuit
roeibare Thatcher dat Labour niet meer is
dan 'ruggengraatloze namaak' van het Tory-
origineel wel degelijk gewicht in de schaal.
Het werd in de laatste campagneweek be
wezen door de iets slinkende Labour-voor-
sprong in de opiniepeilingen. „Britten zijn nu
eenmaal Conservatief. Er is een harde kern
van zo'n 33 procent Tory-stemmers. Bij La-
Campagneposter van de Conservatieven: Tony Blair als kleine jongen op de knie van Helmut Kohl. Moet deze 'kleine' Blair de Britse belangen in
Europa verdedigen?, zo vragen de Tories zich af. Labour doet de spotprent af als een pathetische poging het publiek te beïnvloeden. foto epa
bour ligt dat zeker zes procent lager. Dat be- hoort ook tot de groep potentiële thuisblij- zijn district op straat verkiezingsfolders uit
tekent ook dat we veel meer kiezers voor ons vers. De Independent bevestigde deze week
moeten winnen om de 41 procent te halen het al langer bestaande beeld dat de kiezers
die waarschijnlijk voldoende is voor winst op de schandaleuze en twistende Tories zat zijn.
1 mei", weet Vis. Maar dat maakt ze nog niet enthousiast voor
Het hoeft niet alles te zeggen dat eenderde het enige alternatief, New Labour,
deel van het electoraat de keuze nog niet Dat Blair hen over de streep moet trekken,
heeft bepaald. Een groot aantal van hen be- beseft Rudi Vis als geen ander. Hij deelt in
met aan de ene kant het portret van 'yuppie'
Blair en aan de andere kant een foto van 'ar
beidersman' John Prescott, de ex-zeeman en
vice-voorzitter van de partij die een oud-La-
bour image heeft. Vis: „Als ik Blair voorhoud
pakken de mensen mijn folder aan, toon ik
Prescott dan lopen ze meteen door."
Dertig jaar was
Alkmaarder Rudi Vis toen
hij zich bij de Labour-partij
in Londen aanmeldde als
lid. Een dikke kwarteeuw
later is deze Nederlandse
avonturier Labour-
kandidaat voor de
Lagerhuiszetel van het
welgestelde kiesdistrict
Finchley-Golders Green in
Londen. „Opliet
hoofdkwartier van de partij
denken ze dat ik geen kans
maak. Maar ik heb goede
hoop dat ik het haal.
JEiconomiedocent Rudi Vis kan de ge
schiedenisboeken halen. Het is zo goed
als zeker dat er geen enkele geboren Ne
derlander onder de bijna 4.000 Lager
huiskandidaten is. En volgens de biblio
theek van het parlement is het deze eeuw
nog niet voorgekomen dat een Nederlan
der een zetel in het Lagerhuis veroverde.
Als dat al ooit is gebeurd. Verder terug in
de geschiedenis durft de archivaris echter
niet te gaan bij gebrek aan gegevens.
Het gaat overigens wel om een 'Neder
lander' tussen aanhalingstekens, want
Vis is officieel Engelsman. De Nederland
se nationaliteit heeft hij jaren geleden
opgegeven.
Vis verliet Nederland na zijn diensttijd
en een korte periode als 'nachtmanager'
van, zoals hij zegt, 'de nette hoerenkast
Hotel Fleissich' in de rosse buurt van
Amsterdam. Herinneringen bewaart hij
ook nog aan de provo- en kaboutertijd.
„Ik deed mee aan ludieke acties met wit
te fietsen. Ook praatten we met door as
falt bedreigd gras", lacht hij.
Druivenplukkers
Na omzwervingen door Frankrijk en
Spanje kwam hij in Amerika, waar hij
trouwde met een Amerikaanse die hij in
Spanje had leren kennen. Vis verbleef
vier jaar in de VS, studeerde aan de uni
versiteit van Maryland, voerde met de
Mexicaanse vakbondsleider Cesar Cha
vez actie voor de verbetering van het lot
van Mexicaanse druivenplukkers in Cali-
fornië en was ook betrokken bij hulpac
ties voor Indianen in die staat.
Hij vertrok naar Engeland om af te stu
deren in economie aan de London
School of Economics, destijds een zeer
links bolwerk. Vis voelde zich er niet echt
op zijn plaats. „Ik was in Amsterdam en
Amerika politieke daden gewend. In Lon
den heerste de cultuur van 'sitting
marxisme': met je kont op een stoel en
maar praten."
Politiek actief werd hij pas echt nadat
hij van zijn vrouw gescheiden was. Hij
belandde in Finchley, het kiesdistrict
waar Margaret Thatcher met succes haar
Lagerhuiszetel verdedigde. Via afdelings-
werk, bestuursfuncties op scholen en een
raadslidmaatschap van het stadsdeel
Barnett waar zijn kiesdistrict deel van uit
maakt, klopt hij nu aan de deur van het
Lagerhuis.
„Op het partij hoofdkwartier in Mill
bank denken ze dat ik geen kans maak.
Maar daar hebben ze na grenswijzigin
gen in mijn district mijn Tory-concurrent
John Marshall een veel te grote meerder
heid toegedicht. Ik heb goede hoop dat ik
het wel haal", aldus Vis.
Hij is een zeer onorthodox kandidaat.
Geen aanhanger van Blair, ook al is hij
heel blij dat Labour dankzij die Blair nu
grote kans op regeren maakt. Vis zet
zichzelf - met sympathieën voor links -
neer op de rechtervleugel van Labour.
„Ik zou het erg slecht vinden als deze
mensen bij dictaat het zwijgen wordt op
gelegd. New Labour zou van de rails ra
ken, de grote groepen zonder toekomst
of hoop in onze samenleving van zich
vervreemden, als er geen sporen van oud
Labour meer herkenbaar zijn in het be
leid", meent hij.
Vis lijkt in geen enkel vakje te passen
en zijn politieke stijl is robuust. Hij geeft
gniffelend toe dat zijn oudste zoon miljo
nair is geworden in de City, en dat hijzelf
- maar dat blijft een geheim - daar met fi
nanciële adviezen zijn inkomen als do
cent economie aan de universiteit van
Oost-Londen bijspijkert.
Hij is een 'wheeler-dealer' (een slimme
jongen), zoals hij zelf zegt. Maar Lager
huislid Marshall krijgt tijdens een politiek
debat van hem het verwijt dat de Tories
bedriegers zijn die en hun eigen zakken
spekken met 'adviseurschappen'. „Dat
meen ik", bezweert hij later. „Als ik in het
Lagerhuis kom geef ik alle bijbaantjes
op."
Vis ergert zich vreselijk aan de anti-Eu-
ropese geluiden bij de Conservatieven en
in 'zijn eigen' partij. Hij is ook niet te be
roerd om tijdens het debat dwars tegen
het partijprogramma in afschaffing van
de peperdure Trident-kernonderzeebo-
ten te bepleiten. 'Zie je wel, niks nieuw
Labour, gewoon oud links', roept Mars
hall meteen. Maar Vis krijgt het applaus
voor zijn repliek dat van de Trident-mil-
jarden honderden scholen en ziekenhui
zen kunnen worden gebouwd.
Gebroken
Vis komt nog maar weinig in Nederland.
Eén keer per vijf jaar misschien, zegt hij.
Zijn nieuwe levenspartner Jacqui is En
gels, de vorig jaar geboren tweelingzoon-
tjes zullen van pa geen Nederlands leren.
„Als ik die taal goed wil spreken, moet ik
eerst drie dagen oefenen. Ik voel er niets
voor om over te komen als de Nederlan
der die na een kort verblijf in het buiten
land ineens gebroken Hollands gaat pra
ten."
In één opzicht blijft Vis een kaaskop.
„Als er gevoetbald wordt door Ajax of het
Nederlands elftal steun ik ze voluit. Ook
als er tegen Engelse clubs wordt ge
speeld."
