Paars kan gerust verkiezingsjaar in
'Ouders realiseren zich hoe
belangrijk basisonderwijs is
Netanyahu opgelucht, maar affaire Bar-On woekert voort
Feiten Meningen
Elke werknemer
moet opties van
bedrijf krijgen
Medicijnen voor inrichting
MAANDAG 21 APRIL 1997152
0 p 1 N 1 E Economische groei biedt voor elk wat wils li
De politiek is beter in het belasten en afpak
ken van voordelen dan in het creatief met
de werkelijkheid omgaan. Premier Kok en
zijn partijgenoot Wallage hebben het oog
laten vallen op de riante optieregelingen
voor managers in het bedrijfsleven. De pre
mier en PvdA-leider wil een nieuwe belas
ting op de koerswinsten van aandelen en
opties. Het moet in zijn ogen 'exhibitionis
tische verrijking van topmanagers en suc
cesvolle ondernemers tegengaan'.
Aandelenopties geven managers en on
dernemers het recht in de toekomst aande
len in hun bedrijf te kopen tegen een al veel
eerder vastgestelde prijs. Stijgt de koers in
de tussentijd, dan levert dat de manager
geld op. Hij hoeft alleen maar de aandelen
te kopen tegen de vastgestelde lage (re)
koers en ze direct
weer te verkopen
W?'jÈky; tegen de hogere
jf v Wï V'' koers van dat
frfaN.V V Een groot deel
van de bedrijven
die aan de beurs
Vt genoteerd staan,
J heeft zo'n rege-
x'jjrll ling voor het top-
'Mi management.
Shell doet het,
Philips doet het,
maar ook Vendex
en computerbe
drijf Baan. „Op
ties zijn bedoeld
om mensen voor langere tijd aan het bedrijf
te binden", zei Shell-topman Herkströter
onlangs in het tv-programma Buitenhof. De
aandelenopties zijn tot nu toe steeds uiter
mate winstgevend gebleken. De beurs gaat
nog steeds, met een enkele dip, omhoog.
De koersen lijken alleen maar te kunnen
stijgen.
Maar het is wel zuur voor werknemers die
al jaren lang moeten matigen omdat dat zo
goed is voor de werkgelegenheid, terwijl
hun directeur ondertussen met miljoenen
van zijn verzilverde optieregeling de deur
uit stapt. Aan die onrechtvaardigheid kan
wat gedaan worden. Van een sociaal-demo
cratische premier verwacht je ook dat hij in
de richting van de modale werknemer kijkt
en niet jaloers naar de toppen van het be
drijfsleven. Het had Kok, maar ook Wallage,
gesierd als ze met een creatieve oplossing
de kiezer aan zich proberen te binden.
Het ligt meer voor de hand om de optie
regeling uit te breiden voor alle werknemers
van ondernemingen die aan de beurs geno
teerd staan. Het zou een aardig doekje voor
het bloeden van het jarenlange matigen van
de lonen zijn en van het ook nauwelijks
mee profiteren van het succes van het Hol
landse poldermodel. De onderkant optrek
ken in plaats van de bovenkant van het be
drijfsleven afromen.
Van werknemers wordt tegenwoordig
verwacht dat ze zich op alle uren van de
dag inzetten voor het bedrijf. Dan mag*er
ook verwacht worden dat ze mee kunnen
profiteren van het resultaat van die flexibele
inzet. Ook bij werknemers zal het de loyali
teit aan het bedrijf vergroten als zij mee
ademen met de winstgevendheid van hun
onderneming. Kok moet dus niets willen
belasten of afpakken, maar de regeling uit
breiden naar een groter deel van de wer
kende bevolking. Dat heet rechtvaardigheid
en eerlijk delen, ooit de slogans van de
PvdA. Maar het zou ook de consequentie
zijn van het paarse streven naar meer
marktwerking en liberalisering van de eco
nomie. Daar horen ook werknemers bij die
aandelen in de eigen onderneming hebben.
den haag dick van der peul
Jazeker, er klonk zaterdag
ochtend weer applaus voor
minister Zalm van financiën.
„Dat dreigde even uit te blij
ven. Toen heb ik het zelf
maar ingezet. Daarna louter
bijval, iedereen klapte om het
hardst", aldus een breed
glimlachende premier Kok
na afloop van het kabinets
beraad over de begroting
1998.
Op de golven van de economische voor
spoed is paars klaar voor de verkiezingen
van mei volgend jaar. Met een bejubelde
begroting, waarmee zelfs het CDA tevre
den is. Maar door diezelfde verkiezingen
kostte het pakket 1998 het kabinet aan
zienlijk meer moeite dan de voorgaande
jaren. Terwijl er miljarden waren te ver
delen, vergaderden de belangrijkste zes
ministers twee keer tot na middernacht
om de irritaties te bezweren, volgens
kenners de eerste keer dat de paarse pret-
ploeg nachtwerk had.
„Het was stevig", erkende PvdA-minister
Melkert van sociale zaken, „maar dat
hoort erbij als je staat voor de punten die
je inbrengt". Zijn grootste rivaal Zalm,
WD-minister op financiën, heeft het ge
weten. Het spel begon enkele weken ge
leden al met de Kaderbrief. Zalm vond de
aangemelde meevallers van de andere
ministers opvallend laag en waarschuw
de hen daarom; als de speurhonden van
Financiën verstopte extraatjes ontdekten,
waren ze voor Zalm. Een paar honderd
miljoen stroomde opeens binnen.
En daar wisten alle bewindslieden wel
raad mee. Met nog maar dertien maan
den te gaan tot de verkiezingen kregen
sommige ministers het benauwd. De
Boer bijvoorbeeld, wier milieuprofiel een
poetsbeurt goed kan gebruiken. Zalm
bleek warempel gevoelig voor de noden
van de PvdA-bewindsvrouw. Zo gevoelig,
dat diverse andere ministers twee weken
geleden klaagden dat Zalm haar veel te
veel gaf. Wat De Boer er niet van weer
hield haar collega's nog
vorige week een brief te
schrijven dat ze wel erg
schamel bedeeld was.
Zo wordt het spel ge
speeld, waarbij paars na
tuurlijk een groot voor
deel heeft. Het gevecht
gaat om de extra's, niet
om het verdelen van be
zuinigingen. Dat is niet
alleen geluk, maar ook
wijsheid. Paars ging bij
de start in '94 uit van een
bescheiden economische
groei en maakte strakke
afspraken over de uitga
ven. Dan stromen de
meevallers al snel bin
nen.
De reacties zijn dan ook
bijkans euforisch. Meer
milieu, kleinere klassen,
minder wachtlijsten, extraatjes voor de
minima, minder belasting voor iedereen;
wie is er niet voor? Het arme CDA is zo
verstandig niet kunstmatig te gaan kla
gen.
Toch kan de oppositie best wat
steken uitdelen. Honderd mil
joen erbij voor de kinderbijslag
is mooi, maar paars bezuinigde
hierop eerder bijna een mil
jard. Onderwijs, wachtlijsten in
de zorg en armoede idem dito:
eerst fors snijden en dan nu
een doekje voor het bloeden.
Ook het AOW-fonds biedt mu
nitie. Het kabinet stort hier 1,5
miljard gulden in, waarvan in
2010 liefst twee weken AOW
betaald kan worden. Ook mi
nister Zalm weet dat de toe
komstige oudedagsvoorziening
meer gebaat is met een lagere
staatsschuld. Maar een weg te
rug was er niet meer, nadat
premier Kok het in februari als
fait accompli presenteerde.
Zalm verzoende zich ermee,
omdat het geld op deze manier
in elk geval uit handen van Melkert bleef.
Paars heeft met deze 'sobere, nuchtere
en realistische begroting' (premier Kok)
de basis gelegd voor succesvolle verkie
zingen. Maar de ploeg is nog niet hele-
ich
maal klaar. In augustus volgt nog een
robbertje vechten over de bekende);
krachtplaatjes. Afgesproken is dat evi -U
tuele meevallers fifty-fifty naar een la
tekort en extra lastenverlichting gaai 1
Stiekem hoopt paars ook dat de mee !al
aanwakkert, zodat er na de zomer no
meer te verdelen valt. Aan de andere t0i
kunnen er ook tegenvallers zijn, een< ,t|
verwacht hoog aantal WAO-uitkerin{ n
bijvoorbeeld. Hoe dan ook, in beide
vallen zal de uitgeruste ploeg bewini
den van PvdA, WD en D66 opnieuw
thousiast het gevecht aangaan. Want
is het nog maar tien maanden tot de
kiezingen.
Dan zullen net als de afgelopen weki
ritaties ontstaan. Maar vergeleken m aaf
bezuinigingsrondjes van vroegere
kabinetten waren de paarse spanninj
te verwaarlozen. Melkert heeft Zalmi
ook alvast uitgenodigd voor een etenltt(
Bij hem thuis nog wel.
den haag marc peeperkorn
vlore Een patiënt van het psychiatrisch ziekenhuis in de Albanese havenstad Vlore sjouwt dozen macaroni
uit een Rode-Kruistruck naar het hospitaal. Het was gisteren de eerste keer dat het Rode Kruis het ziekenhuis
bevoorraadde. Vlore moet een van de grote uitvalsbases worden voor de konvooien met hulpgoederen voor
de Albanese bevolking. In de havenstad worden straks de Griekse en Italiaanse militairen gelegerd die de
konvooien moeten beschermen. foto reuter yannis behrakis
Tineke Netelenbos sleept geld voor kleinere klassen binnen
Tineke Netelenbos straalt van tevre
denheid. Het kabinet heeft zojuist het
groene licht gegeven voor kleinee
klassen in het basisonderwijs. Begon
nen wordt met de groepen een tot en
met vier: de kleuters en jonge kinde
ren tot acht jaar. Op de vraag of het
nog lastig was om daarvoor 270 mil
joen gulden per jaar bij minister Zalm
van financiën los te krijgen, ant
woordt de staatssecretaris met een af
gemeten: „De sfeer in het kabinet is
prima. En minister Zalm is bijzonder
onderwijs-minded".
Het blijft opmerkelijk dat er opeens zo
veel geld is voor het nijpende probleem
van overvolle klassen. Aan het begin
van de kabinetsperiode was er geen
cent extra beschikbaar voor het basis
onderwijs. Maar niemand, behalve de
leerkrachten zelf, die zich daar druk
over maakte. Vanwaar deze plotselinge
gulheid?
Netelenbos: „Er is de afgelopen jaren
een gevoel van urgentie ontstaan. Er
verandert enorm veel in de samenle
ving. Het onderwijsniveau stijgt steeds
meer en je moet meer doen om hoger
op de maatschappelijke ladder te ko
men. Ouders beseffen beter dat het ba
sisonderwijs het fundament voor de
ontwikkeling van hun kinderen is. Dat
is een heel bepalende fase. Vandaar de
grotere aandacht en de steun voor in
vesteringen in het onderwijs".
- U krijgt de eer voorde verkleining van
de klassen. Maar u zager in eerste in
stantie niet zo veel in.
„Verkleining van de klassen alléén le
vert geen kwaliteitsverbetering voor het
onderwijs op. Daar komt meer bij kij
ken, zoals onderwijs op maat: betere
lesmethoden en het intensief volgen
van de prestaties van de leerlingen. De
mensen vergeten overigens voor het
gemak dat ik de commissie-Van Eijnd-
hoven heb ingesteld (de commissie die
tot klassenverkleining adviseerde, red.),
nog voordat de Kamer de wens uitte
om de groepen kleiner te maken. En
ook nog voordat er in de kranten arti
kelen verschenen over het succes van
kleinere klassen in Amerika. Ik heb al
tijd betoogd: éls je het doet, moetje het
goed doen. En je moet ook niet iets be
loven, als je het niet waar kunt maken.
Het gaat erom dat we de guldens van
de burgers goed besteden."
„Voor mij, en voor het grootste deel van het Israë
lische volk is de affaire nu afgedaan", zei een op
geluchte Netanyahu gisteravond. Het ziet er in
derdaad naar uit dat hij met zijn hele coalitie ver
der kan regeren, maar de Bar-On kwestie zal nog
lang narommelen. In de komende dagen zullen
het rapport van de procureur-generaal over de
Bar-On affaire, de verklaring van de premier en
andere reacties eindeloos worden herkauwd. Het
Hooggerechtshof zal zich moeten buigen over
een aantal petities waarin het besluit van de pro
cureur-generaal wordt aangevochten om niet te
vervolgen. En het is mogelijk dat de enige man
die in het beklaagdenbankje is geplaatst, Shas-lei-
der Deri, nog voor verrassingen zal zorgen. Zijn
aanhang zegt ervoor te zullen zorgen dat hij niet
het enige slachtoffer wordt van de affaire.
Het heeft Netanyahu weinig moeite gekost de
twijfelaars in zijn kabinet over te halen aan te blij
ven. In de loop van het onderzoek zei minister
van handel Sharanski dat hij zou opstappen als
ook maar tien procent van de beschuldigingen op
waarheid berust. Maar gisteravond al besloot zijn
partij Israël b'Aliya in de coalitie te blijven. De
partij De Derde Weg, een andere weifelaar, zal
vandaag hetzelfde bekendmaken. Beide citeren
uitvoerig de belofte tot beterschap van Neta
nyahu.
Niets wijst erop dat de publieke opinie zich mas
saal tegen Netanyahu keert, en ook dat speelt een
rol bij het besluit van centrumpartijen in de rege
ring te blijven. Verschillende opinie-onderzoeken
wijzen in dezelfde richting: het publiek is onge
veer fifty-fifty verdeeld, volgens de vertrouwde
politieke scheidslijnen. Aanhangers van de oppo
sitie roepen dat nu echt is gebleken dat Neta
nyahu en zijn regering corrupt zijn. In het rege
rende 'Nationale Kamp' (het losse verbond van
rechtse en religieuze partijen) vindt men even
eens al zijn vooroordelen bevestigd. De premier is
bij voorbaat tot misdadiger bestempeld door een
complot van de linkse media, de politie en andere
facetten van de oude politieke elite van de Arbei
derspartij, die het maar niet kan verkroppen dat
haar de macht is ontnomen.
De Bar-On affaire heeft al lang niets meer te ma
ken met de benoeming op grond van onzuivere
en politieke motieven van een incompetente ad
vocaat tot procureur-generaal. Het is een stam
menstrijd tussen de 'linksen' en de 'nationalen'.
Beide kampen maken zich klaar de stellingen te
betrekken. Daarom is de beslissing van de procu
reur-generaal in menig opzicht het begin van de
affaire.
De voorzichtigheid van procureur-generaal Ru
binstein en procureur Arbel in de Bar-On zaak is
begrijpelijk. Hadden ze besloten Netanyahu te
vervolgen, dan hadden ze in feite beslist over het
lot van de regering en over Netanyahu's politieke
toekomst nog voor het tot een rechtszaak kon ko
men. Het staat nog allerminst vast dat Netanyahu
de storm zal overleven, maar als hij in staat van
beschuldiging was gesteld was hij zonder enigè
twijfel tot aftreden gedwongen. Daarom wilden
Rubinstein en Arbel er absoluut zeker van zijn dat
hun besluit uiteindelijk zou leiden tot een veroor
deling. En daarover hadden ze hun twijfels. Het is
de vraag welke afweging het Hooggerechtshof zal
maken, die zich nu over de zaak buigt. Over
hooguit anderhalve maand komen de opperrech
ters met een besluit.
tel aviv ad bloemendaal
Netanyahu tijdens zijn televisietoespraak gisteravond. „De kern van de zaak is dat ik geen misdadiger ben, en
dat de procureur-generaal dat heeft bevestigd", aldus de premier. foto reuter
Netelenbos: „Luister eens, ik zit hier nog maar r
- De 100 miljoen voor de onder
wijsassistenten. die de ondenvij-
zers moeten helpen, blijft ook ge
woon beschikbaar. Maar dat
geld is in de helft van de geval
len niet besteed waarvoor het is
bedoeld.
„We gaan dat geld daarom nti
oormerken, zoals dat heet. We
zeggen daarmee dat scholen het
geld alleen mogen uitgeven aan
meer handen-voor-de-klas.
Nérgens anders voor. Het mag
ook niet opgepot worden. Maar
het geld kan wel gebruikt wor
den om bijvoorbeeld de part-ti
me onderwijzer meer uren te
geven of een extra vakdocent li
chamelijke oefening aan te stel
len."
„Bij een gemiddelde school van
ongeveer 250 leerlingen komt er
door de klasseverkleining onge
veer een halve baan bij. Die
kracht kan bij de kleuterklassen
komen, maar men kan ook be
sluiten iemand aan te stellen
die kinderen uit groep 3 helpt
bij het leren lezen. Dat mogen
de scholen zelf bepalen, als de
jongste leerlingen er maar van
profiteren. De scholen moeten
de inzet wel verantwoorden,
ook naar de ouders toe, want
het gaat immers om hun belas
tinggeld en de toekomst van
hun kinderen. We gaan ook
keurmerken geven aan lesme
thoden. Scholen moeten boven
dien zogeheten leerlingvolgsys
temen gebruiken om prestaties
bij te houden. Kortom: de les
sen moeten meer worden inge
steld op de maat van de indivi
duele leerling".
- Er wordt ook 50 miljoen gul-
den uitgetrokken voor nieuwe
lokalen, maar er wordt sterk
aan getwijfeld of dat wel genoeg
„Het is voldoende. Vergeet niet
dat dit bedrag ieder jaar be
schikbaar is. Natuurlijk zulk ui
sommige scholen moeite bi
ben om ruimte vinden, mai bi
dat dienen ze met de gemei a<
op te lossen. Veel buurtscho I
zitten krap en kunnen erge f
lokaal meer aan vast bouwe iz
Een oplossing is dan om me
dere docenten voor een klas Ie
zetten. Of ze bouwen eenhi
nieuwe school. Ik heb pracl
scholen gezien die uit ruimt1
brek bovenop winkelcentra
gebouwd. Dat kan ook. Ikw ge
het, de werkelijkheid is inge et'
keld, maar soms overdrijvei
scholen de moeilijkhedeno
wel".
- Dit is de eerste stap,
is uw einddoel? Hoeveel leei ia
gen heeft een onderwijzer n 115
laatste stap?
„Van Eijndhoven adviseerd oi
doelstelling één leerkracht! w
twintig leerlingen. Die kant
ik ook op. We moeten de vit
aan de pols houden, kijken!
het loopt. Maar als je eenma
begonnen bent, moet je doo
zetten. Een beetje verkleine
van de groepsgrootte gaat n h.
Het kabinet is nu begonnen
de eerste stap en heeft niet i
wacht tot er een volgend ka v
net is. Politiek is het een bd K
rijk signaal. Daarmee is het
leid onomkeerbaar gewordt a
„Ik hoop van wel. Ik vindhf ta:
fantastisch om te doen, om tn
jaar na de vorming van del la
sisschool deze maatregelen m
nemen. Geweldig".
- Na tien jaarpas....
Lachend: „Luister eens, ikzi i
hier nog maar net!"
zoetermeer wilfred scholten !tj
