Labour wil Union Jack op Schotse kilt
Ook Blair zit met Iers probleem
Buitenland
Groot-Brittannië staat aan de vooravond van verkiezingen, misschien
wel de belangrijkste in jaren. Het lijkt erop dat de Conservatieven,
inmiddels bijna vergroeid met het pluche, op 1 mei voor het eerst sinds
1979 het onderspit zullen delven tegen het onherkenbaar veranderde
Labour. Van de nieuwe Britse regering zal veel afhangen. Doet het land
mee aan de Europese Monetaire Unie en de eenheidsmunt euro? Blijft
het een paradijs voor het 'harde' kapitalisme.
Of gaat Groot-Brittannië onder een Labour-regering ook sociaal meer
in de pas lopen? En hoe zal het lopen met de Schotse drang naar
zelfstandigheid en het schijnbaar onoplosbare Noord-Ierse probleem?
Correspondent HANS GELEIJNSE in Londen schetst in een reeks
verhalen de belangrijkste ontwikkelingen. Vandaag deel twee: het
Verenigd Koninkrijk kreunt in zijn voegen. Over Noord-Ierse ellende
en Schotse zelfstandigheidsdrang.
^Kj/ne van de vier grote partijen die in Schotland om
ifn g111181 van kiezers vechten, willen de vijf mil-
ge, >n Schotten een eigen parlement schenken. Het
28 bouw is er ook al: de Old Royal High School in het
ntrum van Edinburgh. Maar daarmee houdt de
isgezindheid op.
Schotse nationalisten, verenigd in de Scottish Na-
inal Party (SNP)zien dat parlement als het visite-
)-4 artje van een geheel onafhankelijk Schotland.
hotse onafhankelijkheid wordt echter niet geslikt
fl or Labour en de Liberaal-Democraten. Zij willen
p( itverder gaan dan beperkte autonomie, met een
46] rlement dat niet meer is dan een filiaal van het
ndense hoofdkantoor in Westminster.
Conservatieven is zelfs dit flauwe aftreksel van
f: hte onafhankelijkheid een doom in het oog. Zij
orspellen dat de komst van welk Schots parlement
n ook het einde zal betekenen van het Verenigd
jjjj ininkrijk. De onafhankelijkheid van Schodand is
27j armee, en niet voor het eerst, een van de hoofd-
ema's bij Britse verkiezingen.
ac' eorge Robertson, de man die het in Schotland een
etje voor het zeggen krijgt als Tony Blair de verkie-
ïgen wint, trekt de mondhoeken smalend omlaag.
jv: Vat nou onafhankelijkheid. Dat betekent gedoe met
aggen, volksliederen, postzegels en misschien zelfs
ri grenscontroles. Denk je nou echt dat de grote
eerderheid van de mensen dat wil? Welnee."
5ur bours schaduwminister voor Schotland ziet een fe-
•21 raai Europa niet zitten, maar een federaal Verenigd
oninkrijk blijkt andere koek. ,,De Duitse staat is zo
Jgezet, Italië gaat ook in die richting, Catalonië en
'A iskenland zijn gebieden met een maximale autono-
ie in Spanje. Er is geen enkele reden om in het Ver-
Wi iigd Koninkrijk niet voor soortgelijke modellen te
:n", zegt Robertson.
09 npaar honderd kilometer van Labours hoofdkwar-
2 si trin een immigrantenwijk van Glasgow wordt om
in uitspraak hard gelachen.Labour is niet te ver-
!,v luwen", zegt SNP-Lagerhuiskandidaat Brian Adam
rJh we hem op een zaterdagmiddag vergezellen tij-
ikfi ins het 'canvassen' in Middlefield, de armste wijk
i9 in Aberdeen. ,,Ze hebben ons in het verleden verra-
in en dat wordt nu nog een graadje erger, want ze
niï jnó zo benauwd om met gepraat over Schotse on-
hankelijkheid de keurige Engelse middenklassers in
gr [gordijnen te jagen", zegt hij.
-Si it de SNP een fikse ploeg in Middlefield langs de
uren stuurt is geen toeval. Dit is een wijk van loon-
iven en uitkeringstrekkers, waar de sociale ellende
V(J n de gezichten druipt. Drugsbendes, graffiti, ver-
Ijij larloosde goedkope huurwoningen, permanente
irenruzies; wie in Middlefield terechtkomt wil er zo
I iel mogelijk weer weg. „Dit zijn de mensen die zich
Ij de steek gelaten voelen door New Labour. Die par-
is zover naar rechts opgeschoven, dat zij zich er
etmeer thuis voelen", zegt Adam.
S aar Adam doet geen echte pogingen om de SNP als
As alternatief voor Labour aan te prijzen. „Ik stem
L ibour", zegt een man in versleten t-shirt als weer
Ma verveloze deur openzwaait en met dezelfde vaart
Bchtklapt.
■bontgaan deze kiezer niet alleen het puur Schotse
a raar ook linkse karakter van de SNP-propaganda.
I ègmet de kernenergie in Schotland, zegt het ver
In de armste wijk van Aberdeen, Middlefield, stemmen de
kiezingsmanifest. En nadrukkelijk wordt vermeld dat
de hogere inkomens de grens wordt gelegd bij
26.000 pond, rond 65.000 gulden 'iets meer belas
ting' moeten gaan betalen om de belastingdruk voor
de lagerbetaalden te verlichten. „Wij Schotten zijn
wat linkser dan Engelsen, van nature meer geneigd
tot sociale rechtvaadigheid", legt Adam uit.
Een bewering die de waarheid niet helemaal dekt. De
Schotten zijn door hun geschiedenis heen een volk
van ruziemakers geweest, die elkaar geregeld de her
sens insloegen. Het enige wat hen soms verenigde
was de haat tegen Engeland. Maar ook die was nogal
dubbel. Nadat de Schotten en Engelsen in 1707 hun
parlementen bij verdrag verenigden, verlieten mas
sa's Schotten hun verpauperde land om in Engeland
de kost te verdienen.
Liefde
Maar net als met de Ieren hebben de Engelsen nooit
de liefde van de Schotten kunnen winnen, ook al
kwamen velen van hen op vooraanstaande maat
schappelijke posities terecht. Neem de huidige
hoofdredacteur van het Engelse dagblad The Inde
pendent, de Schot Andrew Marr. Hij beschrijft zich
zelf als 'Schots patriot, officieel een Brit en een onpa
triottische Europeaan'.
Marr is een van degenen die absoluut niet begrijpt,
waarom de notabene in Edinburgh geboren Labour-
meeste Schotten op Labour. foto cpd
leider Tony Blair omstandig moest verklaren dat hij
als Brits parlementslid nooit kan instemmen met een
Schots parlement dat evenveel over Schotland heeft
te zeggen als Westminster over Engeland. Ook al wij
zen de opiniepeilingen uit dat een meerderheid van
de Schotten de totale SNP-onafhankelijkheid afwijst,
de ergernis over een Labour-leider die de Schotten
een parlement met de bevoegdheden van een dorps
raad wil aansmeren is groot.
Het zijn toch allemaal halfbakken plannen, die scha
duwminister Robertson in Glasgow samen met de Li
beraal-Democraten met Schodand heeft. Het heeft er
alle schijn van dat hij die zonder enig enthousiasme
aan de kiezers presenteert. Eerst was kiezen voor een
Labour-regering automatisch een stem voor een
Schots parlement. Daarna besloot zijn partij om,
eenmaal aan de macht, een referendum te houden
over de wenselijkheid van dat parlement. Maar welke
Schot gaat nou 'ja' zeggen tegen een parlement dat
er straks misschien voor gaat zorgen dat hij maxi
maal drie procent meer belasting gaat betalen dan
een Engelsman?
Oneerlijkheid
De 65-jarige John Porter, de Conservatieve kandidaat
voor het agrarische kiesdistrict Gordon ten noorden
van Aberdeen, ergert zich geweldig aan de listen en
lagen van zijn politieke tegenstanders. Zijn partij is
De SNP voert campagne in Aberdeen. foto gpd
tenminste consequent tegen elke vorm van Schotse
onafhankelijkheid, zegt hij, gemakshalve even verge
tend dat de Tories in de jaren zeventig wel voor een
Schotse Assemblee waren.
Terwijl hij zijn auto voorzichtig door de Schotse re
gen stuurt, pakt hij uit over de 'oneerlijkheid' van de
SNP. „Ze zijn tegen het Britse parlement, tegen het
Schotse parlement dat Labour voorstelt, maar ze
doen wel aan alle verkiezingen voor die parlementen
mee. Dat is hun tactiek om uiteindelijk totale onaf
hankelijkheid in de wacht te slepen."
Voor één keer is SNP'er Adam het met een Conserva
tief eens. Een kilt in de kleuren van de Union Jack
mag in het gedachtengoed van de SNP niet meer zijn
dan een doodordinaire rok, het gaat uiteindelijk om
het tartan-hart van de drager. „We zouden wel gek
zijn als we ons isoleerden door elke stap op weg naar
onafhankelijkheid te boycotten omdat die niet
meteen ons uiteindelijke doel realiseert."
Adam is een realist. De SNP mag dan de tweede par
tij in Schotland zijn, maar ze beschikt slechts over
vier Lagerhuiszetels. Als de opiniepeilingen en de bij
eerdere gemeenteraadsverkiezingen gezette trend
juist zijn, worden dat er veel meer. Maar de kans dat
de SNP de achterstand van bijna 30 procent op La
bour dat op ruim 50 procent van de Schotse stem
men kan reken inloopt is gering.
Als het op stemmen aankomt zijn de Schotten name
lijk aanzienlijk minder radicaal dan de SNP zou wil
len. In 1979 was er slechts een meerderheid van 2,1
procent bij een referendum over zelfbestuur. Dat de
autonomie er toen niet doorkwam, kan overigens
ook op het conto van Labour worden geschreven:
een socialistisch Lagerhuislid kwam op het laatste
moment met het onmiddellijk aangenomen voorstel
om de Labour-wet die Schotland zellhestuur zou ge
ven, alleen van kracht te laten worden als meer dan
40 procent van het electoraat 'ja' zou zeggen.
Zorgen
Tory John Porter heeft andere zorgen aan zijn hoofd.
De Conservatieven dreigen in Schotland van het po
litieke toneel te worden gevaagd. Hij is ook zijn te
genstanders geven dat toe één van de weinige To
ries die op basis van persoonlijke populariteit een
goede kans maakt om voor zijn partij een Lagerhuis
zetel te veroveren.
Porter: „Het wordt moeilijk. Niet vanwege die onaf
hankelijkheid. Eigenlijk is mijn grootste vijand mijn
eigen parlementsfractie. Al die schandalen. Ik heb
veel boerenkiezers in mijn district, die het dankzij de
BSE-crisis ontzettend moeilijk hebben. Ik kan mijn
eigen landbouwminister niet verdedigen. Die Hogg
had allang weggestuurd moeten worden. Dat Major
dat niet gedaan heeft, is een grote fout."
iris slechts één plek in het
tenigd Koninkrijk waar de
rkiezingsvlammen letterlijk
3(|"de pan slaan: Noord-Ierland.
et een gemiddelde van tien
er maand leggen extremisten
holen, kerken of culturele
ïtra in de as. Afranselingen,
ff itvoeringen en aanslagen op
ilitiepatrouilles staan bijna
"0 'gelijks op het terreurmenu.
politieke toverformule om
het geweld te bezweren is na
meer dan een. kwart eeuw
bloedvergieten nog steeds niet
gevonden. De Britse verkiezin
gen zullen daar weinig verande
ring in brengen. Geen van de
drie grote partijen komt in zijn
verkiezingsprogramma met
ideeën om de Noord-Ierse im
passe te doorbreken.
Die machteloosheid kan deels
worden verklaard uit het totale
gebrek aan compromisbereid
heid tussen de protestantse
Unionistische partijen en Sinn
Fein, de partij van Gerry Adams,
die relaties met de terroristische
IRA onderhoudt. Met onwillige
honden is het nu eenmaal
slecht hazen vangen. Adams en
de zijnen-willen maar één ding:
aansluiting bij de Ierse Repu
bliek. De Unionisten daarente
gen willen de band tussen
Hitier kreeg Mary Boyd, 75 jaar oud, volgens eigen zeggen haar huis niet uit. Dus vertrok ze niet toen
estanten in Noord-Belfast het op acht katholieke gezinnen hadden voorzien. Sindsdien waakt de politie
haar woning. foto»epa
Noord-Ierland en Groot-Brit
tannië tegen geen prijs door
snijden.
Gegijzeld
De enige Noord-Ierse partijen
die willen denken over tussen
oplossingen zijn de Social De
mocrat and Labour Party
(SDLP) van John Hume en de
kleine, gemengde Alliance Par
ty. Maar de mogelijkheden om
oplossingen te vinden ontbre
ken zolang het vredesproces ge
gijzeld blijft door de dreiging
van IRA-geweld of dat van pro
testantse extremisten.
Sinn Fein hoopt bij deze verkie
zingen minstens drie van de ne
gentien Noord-Ierse Lagerhuis
zetels in de wacht te slepen. Het
gaat Adams niet om die zetels
zelf. Die zullen, zo heeft hij al
gezegd, niet worden bezet om
dat Sinn Fein het Britse parle
ment niet erkent en geen eed
van trouw wil zweren aan ko
ningin Elizabeth. Adams hoopt
echter op een Labour-regering
in Londen, die onder indruk
van een goed verkiezingsresul
taat van Sinn Fein bereid is zijn
partij na afkondiging van een
IRA -bestand onmiddellijk te
laten aanschuiven aan de on
derhandelingstafel.
Vóór Tony Blair bij Lpbour de
touwtjes in handen kreeg, zou
daar misschien kans op zijn ge
weest. Maar Blair heeft al ge
zegd dat hij op dit punt de poli
tiek van John Major zal volgen:
Sinn Fein wordt niet toegelaten
zolang de IRA het geweld niet
afzweert. Zijn beoogde minister
voor Noord-Ierland, Marjorie
Mowlam, werd onmiddellijk ge
corrigeerd toen zij zich liet ont
vallen dat Sinn Fein bij de her
vatting van de gesprekken op 3
juni welkom zou zijn als er een
IRA-bestand zou zijn afgekon-
digd.
Blair, die protestantse verwan
ten in Noord-Ierland heeft, leg
de de Sinn Fein-gezinde linker
vleugel van de partij al bij zijn
aantreden in 1994 het zwijgen
op. Tot die tijd was de lijn van
Labour dat een Noord-Ierse op
lossing slechts realiseerbaar is
als alle partijen het daarover
eens zijn. Daarna werd het Con
servatieve uitgangspunt overge
nomen, dat zo'n oplossing door
een meerderheid van de bevol
king moet worden gedragen. En
die meerderheid is protestants-
Unionistisch.
Naargeestig
Het naargeestige aan verkiezin
gen in Noord-Ierland is niet al
leen dat sommige kandidaten
campagne voeren in gezelschap
van bewapende lijfwachten of
met knokploegen op stap gaan.
Verkiezingen hebben ook steeds
de status quo tussen onbuig
zaam Brits-unionistisch en
compromisloos Iers-republi
keins bevestigd.
Dit wordt veroorzaakt door in
terne verdeeldheid in beide
kampen. Bij de Unionisten be
strijden in naam van koningin
en vaderland de UUP Ulster
Unionist Party) van David Trim
ble en de DUP {Democratic
Unionist Party) van de 72-jarige
dominee Ian Paisley elkaar even
hard als de katholieke tegen
Zomaar een kerk en zomaar een geestelijke in het graafschap Armagh. Twee weken geleden ging het gebouw
in vlammen op. Het is gemeengoed in Noord-Ierland. Met een gemiddelde van tien per maand leggen extre
misten van beide zijden scholen, kerken of culturele centra in de as. foto epa
stander. Ook splinterpartijen
gelieerd aan terreurorganisaties
eten daar stemmen weg.
Aan republikeinse kant is een
zelfde gevecht gaande tussen de
SDLP van John Hume en Sinn
Fein. In sommige districten
zoals Midden-Ulster, waar Sinn
Feins onderhandelaar Martin
McGuinnes kandidaat is le
vert dat bij een in meerderheid
katholieke bevolking toch een
Unionistische zetel op. In ande
re gebeurt het omgekeerde: een
katholieke kandidaat gaat bij
een overwegend protestantse
bevolking met de zetel aan de
haal.
De DUP van Paisley, op het mo
ment in het bezit van drie La
gerhuiszetels, dreigt in dit on
derlinge gevecht het onderspit
te delven. In verschillende dis
tricten heeft de op zijn retour
zijnde Paisley al kandidaten te
ruggetrokken om te voorkomen
dat een SDLP- of Sinn-Feinkan-
didaat profiteert van Unionis
tische verdeeldheid. Tot grote
woede van Sinn Fein weigert de
SDLP (vier Lagerhuiszetels)
echter om in districten waar
een van beide partijen kansloos
is gezamenlijk op te trekken.
John Hume, die het vredespro
ces op gang wist te brengen
door Adams erbij te betrekken,
heeft na de bommencampagne
van de IRA onomwonden ver
klaard dat een stem voor Sinn
Fein ook een stem voor secta-
risch geweld is. Adams probeert
in West-Belfast de zetel terug te
winnen die hij in 1992 verloor
aan de felle SDLP'er Joe Hen-
dron. Hij maakt een goede kans,
want Hendron, die de kiezers
onomwonden voorhoudt dat
Sinn Fein gelieerd is aan 'een
fascistenorganisatie', beschikt
slechts over een kleine stem-
menmeerderheid.
