Alphen viert Koninginnedag kunstzinnig
De Passie van Leiden
Lakenhal in onbevangen
breedbeeldperspectief
Jubileumexpositie met huiveringwekkend slol
Cultuur&Kunst
'Goed, Geen Geld Terug'
bij Leidse Schouwburg
Romantiek overwint
in Grafin Mariza
BZN op z
leukst me
oude hits
ZATERDAG 19 APRIL 1997
CHEF JAN RIJSDAM, 071.
Instituut cultuurbehoud in Amsterdam
Amsterdam Amsterdam wordt de vestigingsplaats van het Insti
tuut Collectie Nederland ICN. Staatssecretaris Nuis van Cultuur
heeft dat besloten. Amsterdam heeft het daarmee gewonnen van
Den Haag als thuisbasis van het nieuwe centrum voor onder
zoek, onderwijs en advisering op het terrein van cultuurbehoud.
Nuis beschouwt het nieuwe centrum als het sluitstuk van zijn
Deltaplan voor Cultuurbehoud. Dat is in 1991 begonnen om de
achterstanden weg te werken in behoud en beheer van muse
umcollecties en archieven.
Marleen Gorris' Antonia naar Moskou
den haag/moskou Het Tsaar Peter-Jaar krijgt vanaf 25 april een
groot vervolg in Moskou. Op het programma staat een Neder
landse filmweek, waarin zes Nederlandse speelfilms worden ver
toond. In diverse zalen worden een week lang de films vertoond
van onder anderen Oscarwinnares Marleen Gorris (Antonia),
Robert Jan Westdijk (Zusje), Frans Weisz (de Hoogste Tijd) en
Paula van der Oest (de Nieuwe Moeder). Ook is een documen
taire te zien over de historie van de Nederlandse medische we
tenschap.
Reusachtige insecten, een engel die wil vliegen, een dans
op het water en een Nederlands Montmartre: het Al-
phense park Rijnstroom zal op Koninginnedag een ware
metamorfose ondergaan.
alphen aan den run Koninginnedag-spektakel 'Park-
hetty van der veen kunst'. Ook dit jaar brengt
Parkkunsteen veelheid aan
Het Parktheater, Expressie 70 en beeldende kunst, straattheater
Alfred's Diner organiseren dit en muziek. Meer dan vijftig
jaar voor de zevende keer het beeldend kunstenaars, onder
wie schilders, tekenaars, etsers,
beeldhouwers en textiele vorm
gevers, zullen hun kunsten aan
het publiek tonen. Het park zal
bovendien bezocht worden
door een aantal reusachtige in
secten, een engel, een nar, de
verstrooide Don Verzot en en
kele waterballetdansers.
Bij Alfred's Diner speelt de
hele middag de Old Rhine
Swing-band van Jan van Zwie-
ten en op het muziekpodium
wordt de muziek verzorgd door
de Alphense muziekschool.
Misk I Qhocha brengt Latijns-
Amerikaanse muziek en Extra
Large speelt popmuziek van Al
phense bodem. Voor de kinde
ren zijn er voorstellingen van
poppentheater Plunjezak en te
kenfilms in het Parkfilmhuis.
Tussen 13.30 en 16.30 uur kun
nen zij zich bovendien laten
schminken. Alfred's Diner richt
dit jaar niet één, maar drie ter
rassen in. Op het grasterras, na
bij het muziekpodium, zal een
Engelse sfeer worden gecreëerd.
De portret- en karikatuur-schil
ders die er hun opwachting ma
ken, geven aan die Engelse am
biance weer een Frans tintje.
Burgemeester School
'Parkkunst' op 30 april om :v
uur officieel openen.
kunnen echter al vanaf
uur in park Rijnstroom te in
Vanwege beperkte parkee
genheid, raadt de orgai ;rl
bezoekers aan, voor zove ijl
gelijk, met de fiets of wand io
te komen. 'Parkkunst' i
toegankelijk.
leiden pablo cabenda
De bezoekers van de Leidse
Schouwburg hebben kennelijk
niets te klagen. Een halve
maand stunten met het motto
'Niet Goed, Geld Terug' heeft
tot nu toe nog maar één
spijtoptant bij de kassa van de
bonbonnière aan de Oude Vest
opgeleverd.
,,Ik weet, eerlijk gezegd, niet
of de actie nou is mislukt of
juist niet.", aldus schouwburg
directeur Pim Wallis de Vries.
„Hoeveel bezoekers zo'n
stunt nou meer oplevert kan je
natuurlijk niet meten. Tenzij je
het aan iedereen persoonlijk
vraagt. Ik merkte in elk geval dat
het de aandacht getrokken
heeft. En de bezoekersaantallen
liepen in de loop van de maand
wel verder op."
Zozeer zelfs dat de voorstel
ling van 'De Vliegende Panters'
op 17 april bijna uitverkocht
was. De ironie wil dat dit juist
de voorstelling was waarin één
bezoeker zo teleurgesteld raakte
dat hij gebruik wenste te maken
van zijn kwaliteitsgarantie en
zijn geld terugvroeg.
Wallis de Vries was niet echt
verbaasd. „Het was een wat ou
dere heer, van wie ik me al af
vroeg of de voorstelling hem
wel zou aanspreken."
De actie 'Niet Goed, Geld Te
rug' loopt nog tot het eind van
de maand april waarna de
schouwburg zijn deuren sluit
voor een grootscheepse verbou
wing.
De Zangeres zonder Naam, de wielrenner Gerben Karstens, de schrijver Jan Wolkers, de pianist Wibi Soerjadi en de
cineast Paul Verhoeven genieten niet alleen nationale bekendheid; ze hebben bovendien gemeen dat hun wortels in
de stad Leiden liggen. Dit gegeven vormde het uitgangspunt voor een speciale tentoonstelling in De Lakenhal waar
twintig (oud)Leidenaars hun voorkeur uit de collectie van het museum combineren met een geliefd kunstvoorwerp
uit eigen bezit. De gouden jurk van De Zangeres, naast de gele trui van de wielrenner, naast de lappenpop van de ca
baretier. Op 20 verschillende video's lichten ze in het museum hun soms verrassende keuze toe.
operette
recensie maarten baanders
Voorstelling 'Grafin Mariza' door Lei
derdorps Operette Gezelschap. Gezien
18/4. Rijnlands Lyceum, Oegstgeest. Al
daar nog te zien 19/4
Romantiek, sprookjesachtige
dromen drijvend op wellui
dende muziek: dat is de we
reld van de operette. Maar
gravin Mariza, hoofdpersoon
uit de gelijknamige operette
van Emmerich Kdlman. stelt
juist alles in het werk om de
romantische dromen van de
mannen in de kiem te smoren.
Ze is rijk en aantrekkelijk en
wordt gek van de opdringerige
aanzoeken. Daarom verzint ze
een list. In de krant plaatst ze
een advertentie waarin ze haar
verloving aankondigt met
graaf Zsupan, een persoon die
ze voor de gelegenheid ver
zonnen heeft.
Dit verhaal, met alle verwik
kelingen die eruit voortvloei
en, is nu in een kleurige, sfeer
volle en zeer verzorgde uitvoe
ring van het Leiderdorps Ope
rette Gezelschap te zien en te
horen. Voorde belangrijke rol
len zijn precies de goede voca
listen gekozen. Om er een paar
te noemen: gravin Mariza on
derscheidt zich met haar voor
name stem, die later ook een
romantisch warme gloed
krijgt; de nobele rentmeester
zingt fier en helder, maar soms
toch ook weemoedig; zijn zus
ter Lisa straalt met haar lichte
en sprankelende timbre niets
dan onschuld uit. Het koor be
geleidt deze solisten uitste
kend en brengt er, vooral in de
feestscènes, goed de sfeer in.
Dit geldt ook voor de zigeu
nermeisjes, die met veel zwier
hun vrolijke en uitdagende
dansen uitvoeren, en de viool
spelende zigeuner, die de so
lopartijen op dé meest gevoe
lige momenten een warme
ondersteuning geeft.
Humoristische vondsten,
vooral het optreden van graaf
Moritz, geven de voorstelling
een extra charme. Het verhaal
loopt erop uit dat de gravin
toch bezwijkt voor een man,
de rentmeester die niet in haar
geld, maar echt in haar geïnte
resseerd is. Zo blijkt op deze
onderhoudende avond de ro
mantiek het toch nog te win
nen van de man-onvriendelij
ke maatregel van de gravin. En
zo hoort het in een operette!
Cees Goekoop, inmiddels de langst zit
tende burgemeester uit de geschiedenis
van Leiden, geldt als een kenner van de
Griekse oudheid en bracht, geheel in
stijl, uit eigen collectie een kop van Pal-
las Athene mee. Als promotor van de
stad en zijn cultuur greep de burgerva
der de gelegenheid aan om zijn voorkeur
uit te spreken voor de jongste aankoop
van De Lakenhal. Het is het schilderij
'De Vioolspeler' van de zeventiende-
eeuwse Leidse meester Jan Lievens, een
tijdgenoot van Rembrandt met wie hij
ook nog even het atelier deelde.
Maarten van Traa is lid van de Tweede
Kamer voor de IVdA maar ontleent zijn
bekendheid vooral aan het voorzitter
schap van de naar hem genoemde com
missie die de IRT-affaire onderzocht.
Van Traa bracht zijn jeugd door in Lei
den. Uit eigen verzameling koos hij voor
een schilderijtje dat zijn moeder maakte.
Uit de collectie van De Lakenhal diepte
hij een schilderij op, voorstellende: De
Lakenhal. „Ik woonde daar tegenover,
vandaar."
Deejay 100% Isis komt uit Warmond,
van net buiten de stad. Voor de expositie
bracht ze haar 'flight-case' in, de platen-
koffer die haar op haar reizen langs de
Europese disco's steevast vergezelt. Uit
het depot van De Lakenhal diepte ze 'De
Kermistruc' op. Vooral vanwege de
kleurstelling van het schilderij.
Cabaretier Paul van Vliet studeerde in
de sleutelstad en zette in de Leidse
Schouwburg zijn eerste schreden op het
pad der lichte muzen. De pop is ge
maakt door zijn vader en dateert van
voor de Tweede Wereldoorlog.
„Wij zijn in de oorlog bij een bombarde
ment alles kwijtgeraakt", spreekt Van
Vliet de bezoeker via de video toe. „Door
een wonder is deze pop bewaard geble
ven. Hij heeft de hele oorlogstijd in de
etalage gezeten van boekhandel Van
Stockum in Den Haag. Hij zat op zes
boekjes, rood, wit, blauw - rood, wit,
blauw. De pop zelf is ook rood, wit
blauw. Het was een stil protest van de
boekhandelaar tegen de Duitse bezet
ting."
Uit de verzameling van het museum
koos Van Vliet voor een kunstwerk van
HenkVisch.
ad van kaam
beeldende kunst
Renée Kool. te zien: t/m 12/5, di t/m vr
10 00 - 17.00. za.zo. 12.00 - 17 00, ste
delijk museum De Lakenhal, Oude Singel
28032, Leiden
In de verduisterde entreehal
van de Lakenhal draait tot 12
mei een videoprojector die
beelden vertoont van kunste
nares Renée Kool. De kunste
nares heeft in opdracht van het
stedelijk het filmisch panora
ma 'Haec Libertatis Ergo' ge
maakt dat het museum in al
zijn facetten toont en in een
onbevangen historisch per
spectief plaatst. Zonder dwin
gende statements, zonder een
streng of een duidelijk omka
derde visie. Het werk beoogt
schijnbaar niet veel meer dan
gewoon mooi en sierlijk te zijn,
als eerbetoon aan een museum
dat zowel moderne kunst als
schilderijen uit de 17e eeuw
een genereus onderdak biedt.
Zo ook bij Kool. Ze snoept
zowel van de geschiedenis als
het heden en komt zo tot een
doorlopende collage van ty
pisch Leidse folklore ingebed
in het cultureel erfgoed dat als
schitterend decor een hoofdrol
speelt.
De kunstenares past voor
een spiegel een 18e eeuwse
jurk uit de Lakenhalcollectie.
Ze doet dat ongegeneerd be
vallig als iemand die zich niet
bewust is van een spiedende
camera. Zangkoor 'de Stem
des Volks' zingt over haar favo
riete stad tegen een immens
doek van Van Bree waarop de
burgemeester zijn degen aan
biedt aan het volk. Ruiters op
stokpaardjes berijden de
Burcht. De verwijzingen naar
Leiden zijn duidelijk aanwezig,
maar worden nergens aan de
kijker opgedrongen. Dat maakt
dat de film eerder besprenkeld
is met Leidse curiosa dan
zwaar doordrenkt. Zowel bij de
uitvoering als bij de inhoud
krijgt de surrealistische, absur
distische kaleidoscoop een
luchtige toon die niet verplicht
tot kijken, maar eerder ver
vloeit tot een warme troost
door de nimmer aflatende aan
wezigheid van herkenbare
beelden.
De Burcht, de Lakenhal, mo
len De Put. Kool gebruikt ze al
lemaal, plaatst ze prominent
op de voorgrond en doet be
scheiden een stapje terug. Over
sommige scenes zijn silhouet
ten geprojecteerd van perso
nen die meer als historische fi
guranten dan als figuren die
nen. Ze vormen een echo van
de optredende 'acteurs' die
'overschaduwd' worden door
hun leeftijdgenoten in de 18e
en 17e eeuw, op hun beurt
weer verduisterd door de scha
duwen van toevallig passeren
de museumbezoekers. Het le
vert - onbedoeld? - een vreem
de sensatie op van tijdsbele
ving, vergelijkbaar met de lichl
vervreemdende beleving van
plaats.
Een gedeelte van de film is
met een ronddraaiende came
ra opgenomen in de overdekte
binnenplaats van het museum,
vijf stappen verwijderd van de
entreehal. Kool laat door de
bewuste projectie van licht op
donker en vice versa een over
lapping van tijd op tijd plaats
vinden en overeenkomstig één
van plaats op plaats. Op die
wijze laat ze de toeschouwer
de dromerige keus tussen toen
en hier, en daar en nu, waarbij
de grens in soft focus letterlijk
niet altijd scherp te trekken is.
RECENSIE SUSANNE LAMM! ei
Concert BZN Gehoord 18/4,
gehoorzaal, Leiden.
BZN en de fan weten w
aan elkaar hebben. Doo
renlange oefening zijn l
partijen uitstekend op d
ingespeeld. Iedereen
wat hem gevraagd word
het resultaat is een peil
avond. De hele afgeli
Stadsgehoorzaal is ra;
enthousiast als BZN
meer dan gemakkelijk ii
gehoor liggende li<
speelt. De oude hits ken
dereen van buiten, dei
we spreken genoeg
zo mee te zingen. BZN m
zomerse muziek voor de
sitivo, een mooie intro
je zonvakantie. Een Hol
se basis met een woc
Spaans of Frans, wat s
tende duetten, uitpai
met een beetje bomben
'gewoon doen' met heel
gebbetjes. Vooral licht
teerbare muziek.
Ze spelen veel van
nieuwe cd: wereldsucce
in het onmiskenbare j
dat de groep elk num.
aan weet te trekken. Laf
ma, El Condor Pasa (I'd
ther be a hammer), Lili!
len, en niet altijd steekt
versie boven de meest
kende uit. Lili Marlen i
ineens familie van 'the
drummerboy' en op son
ge momenten drongen
vreemd genoeg beelden
de gelijknamige Fassbin
film op. Ook kregen we1
le Printemps' van Miche!
gain, dat net zo aanstel
klonk als het origineel
overbekende 'Nathalie'
puntiger, maar vooral in{
gener mogen zijn. Als i
zinger verliest het lied
een deel van zijn charme
Het leukst is BZN me
oude successen. Dan hl
ze op hun allereigenst
tuurlijk werd er eventje
Jantje Smit gerefereerd
hoe spijtig het was dat 1
niet bij kon zijn om zijn
zingen. Gelukkig maakt
rola, overigens geen fa
van de jongste Volen
mer-in-de-muziek, datgi
goed door 'Mama' te zii
Waarbij het natuurlijk
gemiste kans was dat z
Italiaanse versie van B
mino Gigli zong in plaat
de Nederlandse van Heil
Joods Historisch Museum bestaat 65 jaar
amsterdam franqdise ledeboer
In het Joods Historisch Muse
um (JHM) getuigen voorwerpen
van textiel uit vele eeuwen over
de groei en bloei van het joden
dom in Nederland. Kostbare
mantels en voorhangen voor de
eredienst pronken er in zacht
licht naast speldenkussens en
linnengoed. Maar er ligt ook
een gele lap stof vol jodenster
ren, naar nu pas ontdekt niet
gemaakt in het getto van het
Poolse Lodz maar in de gecon
fisqueerde joods-Enschedese
textielfabriek De Nijverheid. Sa
men met andere voorwerpen
uit de Tweede Wereldoorlog
krijgt de jubileumexpositie
'Joods van Stof zq een huive
ringwekkend slot.
Het JHM viert met deze expo
sitie dat het tien jaar geleden
verhuisde van De Waag op de
Nieuwmarkt naar het fraai ge
restaureerde complex van de
vier Hoogduitse synagogen op
het Jonas Daniël Meijerplein.
Omdat het museum in 1932
open ging, wordt tegelijk stil ge
staan bij het 65-jarig bestaan.
Het bezoekersaantal schom
melt al jaren rond de 100.000.
Het museum is daar heel tevre
den mee, maar kondigde eerder
dit jaar toch een uitgebreide pu
bliciteitscampagne aan. Die is
vooral bedoeld om nieuwe pu
blieksgroepen aan te boren.
Want volgens directeur Judith
Belinfante denken nog te veel
mensen dat haar museum niets
voor hen is en weten ze als regel
weinig over de joodse cultuur.
Onder het motto 'Je wordt
wijzer in het Joods Historisch
Museum' is onder meer een
nuttig en bovendien geestig
boekje uitgebracht waarin ant
woorden worden gegeven op
vragen als 'Is een liberale jood
een WD'er?', 'Is een Bar mitswa
een café voor joden?' en 'Loopt
een jood naar de synagoge van
wege het parkeerprobleem?'
Ook de educatieve begelei
ding van deze jubileumexposi
tie is voorbeeldig. Aan de hand
van een helder geschreven gids
je worden de bezoekers in kort
bestek voorgelicht over de ge
schiedenis en religieuze beteke
nis van de voorwerpen. Wie
geen idee heeft wat de kronen
op de voorhangen betekenen
steekt zo bijvoorbeeld op dat
daarmee de joodse Tora (wet)
wordt gesymboliseerd.
Het tekstbord bij de ingang
meldt met gepaste trots dat de
ze expositie het resultaat is van
een conserveringsproject van 23
jaar. Door intensief gebruik en
ouderdom waren veel voorwer
pen ernstig in verval geraakt,
maar onder leiding van Cecilia
Niers zijn ze schitterend opge
knapt. Een videofilm van de res
tauratie van een Portugese ge
bedsmantel maakt duidelijk
hoeveel uren monnikenwerk
dat heeft gekost.
Natalie Rothstein, textielex-
pert van het Victoria Albert
Museum in Londen, werd inge
schakeld om de herkomst van
de vaak eeuwenoude stoffen te
traceren. En projectbegeleider
Julie-Marthe Cohen van het
JHM stak vele uren in het on
derzoek naar de gebruikers en
Een rol geel katoen bedrukt met jodensterren, gemaakt in Fabriek de Nijverheid in 1942.
productie van de voorwerpen, gekost. Het spoor leidde ten-
Mede dankzij haar speurwerk slotte naar de Enschedese fa-
werd ontdekt dat er voor de hriek die onder Duits beheer
569.355 Nederlandse jodenster- was komen te staan. De rotsvas-
ren niet meer dan 10.000 strek- te overtuiging dat ook de Ne-
kende meter stof nodig is ge- derlandse jodensterren uit Lodz
weest. De productie moet niet kwamen bleek dan ook niet
meer dan een dag werk hebben meer op waarheid te berusten.
