Daglicht om zenuwstelsel
optimaal te vertroetelen
Watermanhof
Het is een
aparte
en mooie zelfs'
Leiden Regio
Zondag
naar Intratuin
Voorschoten
^intratuin
[ERDAG 19 APRIL 1997
CHEF HANS JACOBS. 071 -5356414. PLV -CHEF RUDOLF KLEUN. 071 -5356436
Waarin deze week: de
Leidse ambtenaar zich
moedig door de week
worstelt en in Oegstgeest
de noodtoestand heerst.
Hypermodern systeem in nieuwe onderkomen van Rijnland
Maandagmorgen. De brievenbus bij het stadhuis puilt weer uit.
delijk aan integrale kwaliteits
zorg doen. Tsjakka! Morgen be
ginnen.
Stadhuis Leiden, vrijdagoch
tend. Goeiesmorgens, juffrouw
Jannie, koppie koffie? 'Blieb-
blieb' doet de telefoon. 'Melk en
suiker?' klinkt het aan de andere
kant van de lijn. Hihihi. Kun je
geen briefje sturen? Hahaha.
Stadhuis Leiden, vrijdagmiddag.
Ook voor de modale ambtenaar
ligt het weekeinde op de loer.
Zullen we zondag iets leuks
gaan doen? Even mijn vrouw
bellen. Huh? In gesprek?
Mag een mens
straks in Oegst
geest nog een
praatje maken met de buur
vrouw? Ach ja, dat zal wel. Maar
twee buurvrouwen tegelijk, en
dan de overbuurvrouw er nog
bij, dat wordt een ander ver
haal. Een samenscholing heb je
al gauw.
Ook de tijd van het straatfeest
en de barbecue is voorbij. „Daar
moet u in het vervolg een ver
gunning voor aanvragen", zegt
de immer goedgeluimde burge
meester Sjoerd Scheenstra. In
Oegstgeest is niet alleen samen
scholen, maar ook drinken op
de openbare weg verboden,
't Is niet dat ze in Oegstgeest
niet houden van een praatje op
de stoep en van een gezellig
feest met bak-en-braad in de
open lucht. Maar Oegstgeest
heeft een jongerenprobleem. En
dan moeten de goeden maar
onder de kwaden lijden, denken
ze in de gemeenteraad.
Er zijn tieners die op straat
rondhangen, en voorman Jan
de Soeten van Leefbaar Oegst
geest ergert zich daar kapot aan.
Ze laten hun brommertje
warmdraaien, ze drinken een
biertje, bij ontstentenis van een
koffieshop blowen ze er ook en
ze dagen voorbijgangers uit.
Het zijn, kortom, net tieners.
En dus moet Oegstgeest maar
een politiestaat worden, vindt
De Soeten. Zijn Leefbare Oegst-
geestenaren vinden een drank
verbod lang niet ver genoeg
gaan. Nee, er moeten nog een
stuk of drie, vier andere straf
maatregelen worden genomen,
betoogde De Soeten. Een sa
menscholingsverbod zou een
mooi begin zijn.
De Soeten - die zelf in het dage
lijks leven ook weieens met lood
in de schoenen een groepje
rondhangende jongeren pas
foto mark lamers
seert - is het zat dat de politie
niets uitricht tegen dat geteisem
op straat. Maar rondhangen is
niet strafbaar. De wet kent het
woord helaas niet. Samen rond
hangen, dat heet een samen
scholing. En daar kun je wél te
gen optreden. Dan staat de wet
opeens aan je kant.
Als een overheid de noodtoe
stand uitroept - bij rampen of
dreigende burgeroorlog - wordt
vaak meteen een samenscho
lingsverbod uitgevaardigd. En
in Oegstgeest heerst een nood
toestand, vindt Leefbaar Oegst
geest. Wat de andere maatrege
len zijn waar De Soeten op zint
laat zich raden. Een avondklok.
Bewaakte grensposten. Fouille
ren bij het betreden van het
dorp.
We zullen het niet weten, want
De Soeten wil wel de architect
van de noodtoestand zijn, maar
liever niet als zodanig bekend
worden. „Willen jullie dit asje
blieft uit de publiciteit houden",
vroeg hij de verzamelde pers na
zijn vlammend betoog. Neen,
dat wilden zij niet. Had De Soe
ten dat maar geweten. „Dan
had ik om een besloten verga
dering gevraagd.
RUUD SEP EN AAP RIETVELD
De Klerk vindt het jammer, maar wil daar toch
niet te lang om te treuren. Het resultaat stemt
hem tevreden „Het zijn bijzondere huizen, geen
twee zijn hetzelfde. Architectonisch gezien is het
een aparte wijk. Een hele mooie zelfs, vind ik. En
hoewel er helaas een aantal milieuvriendelijke
plannen niet is uitgevoerd, is er nog heel wat over
eind gebleven." De woningen hebben bijvoor
beeld een glassoort die extra isolerend werkt en de
heipalen zijn van gerecycled beton. Tropisch
hardhout is nog steeds niet te vinden en de hoe
veelheid kunststof die gebruikt is, is minimaal.
Mevrouw Bakker is laaiend enthousiast over de
ecologische oevers. „Ik ben wel een echte tuinier
hoor, dus ik zal er niet te veel over doorzeuren,
maar ik vind ze prachtig. In plaats van houten af
rasteringen zijn kokosmatten gebruikt, die zijn
volgestopt met zaden en dat alles loopt nu uit."
Het mensvriendelijke aspect is bijna in zijn geheel
intact gebleven. „Iedereen heeft zijn huis zelf in
gedeeld en kon zo binnen zijn eigen budget zijn
ideale woning neerzetten. We konden zelf bepalen
waar we de keuken wilden, de ramen, het aantal
slaapkamers en ga zo maar door. Voor ons was dat
perfect. We hebben drie grote kinderen en we wil
den voor hen allemaal een eigen kamer. Dat lukt
niet in de meeste nieuwbouwhuizen, dat hebben
we wel gemerkt, daar moet je toch weer een zolder
gaan verbouwen ofzo."
De problemen zijn echter nog niet helemaal voor
bij. „De oplevering is niet vlekkeloos verlopen. Ze
waren veel later klaar dan gepland. Deels kwam
dat door de strenge winter, maar Egbo heeft zich
ook een beetje vergaloppeerd. Bepaalde materia
len kwamen te laat en de wand en vloerverwar
ming die sommige hebben functioneert nog
steeds niet goed." Zorgen dat dit niet snel wordt
opgelost, maakt De Klerk zich niet. „We hebben
de laatste termijn nog niet betaald. Dus Egbo blijft
tot die tijd wel bezig", grinnikt hij.
Hoe de rest van de wijk eruit gaat zien is nog niet
duidelijk. „Zoals het nu is, is het heel ruimtelijk
opgezet. Maar de gemeente kan natuurlijk beslui
ten om dat vol te bouwen. Het liefst zien wij dat
het recreatiegebied wordt. Maar ja, dat is ivishfnll
thinking." Voorlopig blijft het nog wel groen,
meent De Klerk en dat komt hem goed uit. Het
eerste buurtfeest is op die grond gepland en hij
heeft er alle vertrouwen in dat dat heel gezellig
wordt. „We zijn niet de doorsnee
'nieuwbouwwijkbewoners'. We wonen er pas een
half jaar, maar we kennen elkaar al vier jaar. We
hebben met elkaar gestreden; lief en leed gedeeld.
Dat schept een band."
Onderling is er veel contact, vertelt mevrouw Bak
ker. De bewoners helpen elkaar klussen en komen
geregeld bij elkaar over de vloer. Buiten wordt
volop gespeeld. „De kinderen kunnen goed met
elkaar overweg. Toen wij hier net woonden speel
de mijn zoon nog vaak in zijn oude wijk. Nu is hij
daar nooit meer te vinden. Hij heeft hier allemaal
nieuwe vriendjes gemaakt en heeft het hartstikke
naar zijn zin."
De Klerk is trots op de bewoners van de Water
manhof en met name op het bestuur van de be
wonersvereniging. „Zij hebben een enorme klus
geklaard. Ze wisten iedereen gedurende die rotte
periode gemotiveerd gehouden. En dat is hun ge
lukt, bijna niemand is afgehaakt. Dat is toch
uniek? Met al die amateurs zijn we er goed uitge
komen. En", vervolgt hij tevreden „nu het zonne
tje schijnt en iedereen lekker met zijn tuintje bezig
is, is al die ellende uit het verleden snel vergeven
en vergeten."
anderhalve meter door in de ka
mer. Door met lamellen het
licht op te vangen en via het
plafond de kamer in te kaatsen,
is vijf meter van daglicht te
voorzien. Dat lijkt een ldein ver
schil, maar een beetje kantoor
pand telt tientallen tot honder
den meters venster en dus een
evengroot aantal keren die drie
meter extra.
De lamellen vangen direct bij
het raam licht weg. Smit zegt
hierover: „Dat is uitstekend. De
impuls om het licht aan te doen
is sterk afhankelijk van de ver
gelijking tussen buiten en bin
nen. Als het vlak bij het raam
heel helder is, lijkt het verderop
in de kamer al te gauw te don
ker. Maak je het vlak bij het
raam iets donkerder, dan gaat
de hand minder snel naar de
lichtknop." De stand van de la
mellen verandert met de stand
van de zon en dus het uur van
de dag. Een ingenieus compu
tersysteem zorgt daarvoor.
Of het hele plafond van re
flecterend materiaal wordt
voorzien is nog onzeker. „Ach
terin de kamer moet bijverlicht
worden. Dat kan met een licht
punt dat via het plafond weer
de kamer in kaatst. Dat geeft
een prettige gelijkmatige verde
ling van licht".
Het 'welbevinden' van de
werknemer van Rijnland kan
door de technische snufjes ook
onbedoeld worden vergroot. In
het pand komt waarschijnlijk
een detectiesysteem. Als de de
tector in een kamer vijf minuten
achtereen geen beweging waar
neemt, gaat het licht uit. „Ie
mand die in slaap valt kan ten
minste rustig doorslapen", con
stateert Rijnland-voorlichter H.
van den Hoek met een glimlach
op zijn gezicht.
Het daglichtsturingsysteem
kost een miljoen gulden extra;
een bedrag dat pas na twintig
jaar is terugverdiend. Omdat
het het eerste pand in Neder
land is dat op deze manier van
licht wordt voorzien krijgt Rijn
land subsidie van de Novem.
tadhuis Leiden, maan-
V V dagochtend. Volgens
de agenda zit het
weekeinde er weer op, maar de
bovenkamer kan zich daar nog
niet helemaal los van maken.
De postmedewerker heeft zo
juist een berg brieven afgele
verd. De telefoon gaat. Even
geen tijd.
Stadhuis Leiden, maandagmid
dag. De werkweek is nu echt be
gonnen. Ergens onder de berg
brieven rinkelt een onzichtbare
telefoon. Voordat je die hebt ge
vonden, hebben ze aan de an
dere kant allang neergelegd. La
ten rinkelen dus maar.
Stadhuis Leiden, dinsdagmor
gen. Werkoverleg. De brieven
blijven nog maar even liggen.
De telefoon gaat vergeefs over.
En dan nog eens.
Stadhuis Leiden, dinsdagmid
dag. Middagje ATV. Met de kin
deren wandelen in het park. Die
briefschrijvers en die bellers
moeten maar even geduld heb
ben.
Stadhuis Leiden, woensdagoch
tend. Mooi moment om die
brieven nog eens te bekijken.
Waar lagen ze ook al weer? Die
vervelende telefoon ook steeds.
Misschien maar eens een ant
woordapparaat meenemen.
Stadhuis Leiden, woensdagmid
dag. De wethouder heeft een
dik rapport afgescheiden over
postbehandeling en telefo
nische bereikbaarheid. Interes
sante kost om rustig door te le
zen. Even die telefoonstekker
eruit.
Stadhuis Leiden, donderdag
ochtend. Boos. Ambtenaren
zouden de post en de telefoon
niet serieus nemen. Wat denkt
die Langenberg wel? Alsof hij
zelf altijd zo goed bereikbaar
is... Sodemieter op met je 'tring-
tringtring'!
Stadhuis Leiden, donderdag
middag. Waar een goed gesprek
tijdens de lunch al niet goed
voor is. We gaan publieksvrien
Rubriek over straten, lanen, stegen, hofjes, grachten en vaarten in Leiden
en omgeving. Bewoners vertellen over de plezierige kanten van hun
woonomgeving maar ook over grote of kleine problemen. Vandaag de
Watermanhof in Hazerswoude-Rijndijk.
HAZERSWOUDE-RUNDUK
MARUN KRAMP
Het bordje op het kruispunt waarschuwt de voer
tuigen die de Watermanhof willen opdraaien.
'Nieuwe wijk in aanbouw, veilige snelheid 20 km'
want, gaat het bordje verder, er zijn 'onverlichte
obstakels' en 'uithollingen overdwars'. In de straat
blijkt het allemaal wel mee te vallen. De uithollin
gen overdwars zijn waarschijnlijk al volgestort en
de onverlichte obstakels kunnen alleen maar dui
den op de stapels planken en de bergen grond en
stenen die her en der op de stoepen liggen. Die
obstakels zijn echter van zeer tijdelijke aard, want
de bewoners van de vijftien huizen aan de Water
manhof zijn druk aan het klussen. Zoals in elke
nieuwe wijk wordt ook hier de eerste lente aange
grepen om van de lap grond om de woningen een
waar lusthof te maken.
De ligging van de straat werkt daarin mee. Aan de
westzijde ligt het groen van voetbalvereniging Ber-
nardus en aan de oostzijde beginnen de weilan
den van de boer die even verderop zijn bedrijf
heeft. Polderslootjes omringen het wijkje. Bewo
ner H. de Klerk geniet er elke dag van. „Ik ben heel
blij dat ik hier woon, het is prachtig geworden.
Maar", vervolgt hij met iets minder enthousiasme
in zijn stem, „dat hebben we ook wel verdiend.
We hebben daar hard voor gestreden."
Vier jaar geleden begon die strijd. Toen kochten
27 geïnteresseerden eeh stuk bouwgrond van de
gemeente Rijnwoude. Het plan om daar mens- en
milieuvriendelijke woningen op te bouwen, kwam
van de familie Bakker, de overburen van De Klerk.
„Uit ideologisch oogpunt wilden wij ecologisch
bouwen. We hebben toen een architect benaderd
en die is een tekening gaan maken. Andere geïnte
resseerden waren daarna snel geregeld", herinnert
mevrouw Bakker zich. In plaats van dakpannen
zouden de huizen een vegetatiedak krijgen. Kunst
stof en beton moest zo min mogelijk gebruikt
worden en tropisch hardhout was uit den boze.
De Rotterdamse architect F. van der Werf had in
het eerste opzetje de tekenhaak in de kast laten
liggen: rechte hoeken waren bijna niet te vinden.
Daarvoor in de plaats waren er organische ronde
vormen. „We willen de huizen ontwerpen als een
tweede huid, die lekker zit, prettig aanvoelt en die
ook goed ademt", zei hij destijds. Dat die huid al
binnen een zeer korte termijn een face-lift nodig
zou hebben, was iets dat niemand nog kon voor
zien.
Een half jaar na de presentatie van de tekeningen
kwam aannemer Egbo ineens met een prijsopgave
die per huis 65.000 gulden boven de bedragen la
gen die de bewoners met de aannemer hadden af
gesproken. „Onbegijpelijk", zegt De Klerk, die zich
er nog steeds over kan opwinden. „We hadden de
grond al gekocht, de bouwrente ging lopen en
De milieu en mensvriendelijke huizen aan de Watermanhof. Ze zijn jarenlang de inzet geweest van een strijd tussen de aannemer en eigenaars. Het was een vervelende
periode, vindt De Klerk, maar het resultaat mag er wezen: een hechte band tussen de bewoners, en een prachtige wijk. foto henk bouwman
toen begon het gelazer."
De aanstaande bewoners wilden een andere aan
nemer. Eentje die veel goedkoper was en die bo
vendien meer ervaring had met milieuvriendelijk
bouwen. „En dat bleek toen dus niet mogelijk. De
gemeente had een wurgcontract gesloten met Eg
bo." Een destijds zestien jaar oude overeenkomst
waarin stond dat de aannemer alle woningen
(zo'n 500) in de nieuwe wijk Zonneveld mocht
bouwen. Egbo had dat kunnen afdwingen omdat
het eigenaar van de grond was waarop de wijk
moest komen.
„De gemeente was in eerste instantie op onze
hand, maar toen ze het contract nog eens beter las
draaide ze honderdtachtig graden om. In de over
eenkomst werd de gemeente bij contractbreuk
een boete van anderhalf miljoen in het vooruit
zicht gesteld. Dus je begrijpt, vanaf dat moment
keek ze wel uit."
Egbo en de gemeente Rijnwoude spanden een
kort geding aan tegen de bewonersvereniging
waarvan De Klerk ondertussen voorzitter was. De
Haagse rechtbank besliste, dat de toekomstige be
woners verder moesten onderhandelen met Egbo.
Zo niet, dan stond hen een boete te wachten die
twee keer zo hoog was als die van de gemeente bij
contractbreuk.
„We hebben niet verloren", oordeelt De Klerk ach
teraf. „Uiteindelijk is de gemeente ons tegemoet
gekomen in de kosten van het bouwrijp maken
van de grond en heeft Egbo vijf procent van zijn
prijs afgehaald." Maar toch bleven de kosten ho
ger dan geraamd. De toekomstige bewoners
moesten bezuinigen op hun droomhuis. Het vege
tatiedak werd geschrapt. Een aantal eigenaars be
sloot om de wand en vloerverwarming achterwege
te laten. En ook de organische ronde vormen zijn
op het oog niet meer terug te vinden. De huizen
zijn juist rechthoekig en hebben iets statigs.
nkfl M, MONICA WESSELING
nsen voelen zich lekker bij
M joende en helder daglicht,
aan ivoor niets wordt steeds va-
aan 'winter-depressieven'
lichttherapietje voorge-
leven. Daglicht in kantoren
(hter nog steeds een zeld-
-1 til miheid. Kantoorpanden wor-
lore per definitie uitgerust met
iiarmaturen. Het Hoog-
mraadschap van Rijnland
il als in eerste bedrijf in Ne-
fae land het daglicht, systema-
h beter gebruiken. Het nieu-
and van Rijnland - dat de
jnde jaren aan de Ples-
edej njaan in Leiden verrijst -
een daglichtsturingsys-
'n b. Lamellen voor de ramen
teri igen het daglicht op en kaat-
n b i'het via het plafond wordt de
1 uerin.
den eter gebruik van daglicht
ur) art niet alleen energie, het
nat troetelt ook het vegetatief ze-
■s o vstelsel van de werknemers,
robi zenuwstelsel, simpel gezegd
gel welbevinden van de mens,
el* geert sterk op 'echt' licht,
ray iglicht voelt lekkerder aan",
-eni rit P. Smit op, de projectlei-
voor de nieuwbouw. „Na-
opArlijk li ht bestaat uit veel
anti er verschillende golflengten
kunstlicht. Dat prikkelt de
senen, activeert de mens en
ltprettig aan".
léer licht is prettig, maar de
enö jóng van licht of donker
uiterst subjectief. Dezelfde
Niet voor niets wordt steeds vaker aan 'winter-depressieven' een licht
therapietje voorgeschreven. foto loek zuyderduin
lichtintensiteit doet een werk
nemer aan een zwarte tafel, wél
een lamp aanknippen, terwijl
een werknemer aan een wit
werkblad die behoefte niet
voelt. 'Lekker licht' blijkt dus
voor tweeërlei uiüeg vatbaar.
Zorg voor het energieverbruik
van het nieuwe pand en het
welbevinden van de ruim 300
mensen die daarin moeten wer
ken, bracht Smit naar het licht-
laboratorium Bartenbach in het
Oostenrijkse Innsbruck. Het lab
doet onderzoek naar 'lichterva-
ringen'.
Smit: „Fantastische proeven.
Jat kan, want op zondag 20 april zijn wij geopend van 10.00 tot 17.00 uur.
Zo zie je twee dia's van een gro
te transparante vertrekhal van
een vliegveld. De ene dia toont
een heldere, prettige hal, de an
dere oogt donker en somber.
Het is dezelfde hal met dezelfde
verlichting maar met verschil
lende kleuren en andere materi
alen ingericht. Ongelooflijk dat
kleur en materiaal zo veel ver
schil maakt." Proefpersonen
werden onderworpen aan dag
licht en kunstlicht. Bij gelijke
lichtsterkte voelt kunstlicht al
tijd minder prettig aan dan dag
licht, zo constateerden de on
derzoekers.
Haaks op deze bevindingen
staan de bouwvoorschriften van
de rijksgebouwendienst. „Die
spreekt alleen over aantallen lux
als ze het over lichtsterkte heeft.
Met de omgeving of het verschil
tussen dag- en kunslicht wordt
absoluut geen rekenening ge
houden." Rijnland wil ook meer
dan alleen de objectieve 'kille'
lux en gebruikt daarom de can-
dela als maat voor de verlich
ting. De candela is de lichtin
tensiteit die de mens ervaart.
Terug naar het pand. Meer
daglicht opvangen is goed voor
de portemonnee en het welbe
hagen. Normaal dringt daglicht
