'Het ging vooral om geld,
drank en vrouwen'
>T
Marshall Chess,
sflankeerd door zijn
vader Leonardo
(links) en zijn oom
Phil: het ging in de
eerste plaats om de
keiharde dollars.
FOTO GPD
Geld, drank en
irouwen. De artiesten
die eind jaren veertig
l kenden bij het Chess-
abel, werden bepaald
niet alleen gedreven
door idealisme maar
mal ook door andere
zaken. Het
latenmaatschappijtje
van Leonard Chess in
'hicago was het eerste
dat brood zag in de
Amerikaanse
stadsblues en werd er
groot en legendarisch
loor. Het label bestaat
niet meer, maar de
herinneringblijft
Voortleven. Precies een
halve eeuw na het
begin zijn veel
oorspronkelijke
opnames opnieuw
uitgebracht. „Als
buck Berry blank was
'fiweest, was hij groter
geworden dan Elvis.
dealisme stond niet hoog in het
I vaandel. Het ging mannen als
Howlin' Wolf, Muddy Waters en
Sonny Boy Williamson er in de eerste
plaats om vrouwen te versieren en zo veel
mogelijk geld te verdienen om dure juwe
len en grote auto's te kopen. Maar eigenlijk
is dat ook geen wonder. Die mannen wil
den zich losmaken uit de tredmolen van
armoe waarin ze in Chicago verkeerden.
En toen ze ontdekten dat ze met muziek
en heel eind konden komen, lieten ze zich
niet leiden door valse gevoelens."
Marshall Chess laat weinig heel van de
romantiek rond het historische Chess-label
van zijn vader Leonard en zijn oom Phil. In
de jaren veertig begon de Chessfamilie in
de grauwe industriestad Chicago een pla-
tenmaatschappijtje dat tot legendarische
proporties uit zou groeien.
Het was het eerste label dat na de Twee
de Wereldoorlog brood zag in zwarte Ame
rikaanse stadsblues. De eerder genoemde
Waters en Wolf namen er hun eerste pla
ten op en ook voor latere soulvedettes als
Etta James en Aretha Franklin was Chess
een springplank. Toen Sam Philips in
Memphis scoorde met zijn Sun-label door
Elvis en Jerry Lee Lewis te contracteren,
haalde Chess Chuck Berry in huis. Daar
mee had het 't perfecte zwarte antwoord
op de muziek van de blanke jeugdhelden
uit de jaren vijftig.
Opgepoetst
Het is dit jaar een halve eeuw geleden dat
Chess begon en daarom zijn veel oor
spronkelijke opnames uit die beginperiode
nog eens opgepoetst en in een fraai nieuw
jasje heruitgebracht. Leonard Chess leeft
allang niet meer, maar Marshall zorgt er
voor dat de herinnering aan zijn pioniers
werk voort blijft leven, al is hij realist ge
noeg om onder ogen te zien dat zijn vader
en oom niet gedreven werden door liefde
voor muziek toen ze met Chess van start
gingen. Net als bij hun artiesten ging het in
de eerste plaats om keiharde dollars.
Marshall was vijf jaar toen de eerste
Chess-platen van de persen rolden. „Ik
ben er dus mee opgegroeid. Ik was altijd in
de studio te vinden en deed allerlei kleine
klusjes, zoals platen inpakken. Toen ik der
tien was, begon ik er full-time te werken.
In 1955 was dat. Mijn vader was samen
met een oom uit Polen naar Amerika geko
men om een beter bestaan op te bouwen.
Ze waren niet de enige emigranten die
naar Chicago trokken, want in wezen wa
ren Howlin' Wolf, Muddy Waters en Sonny
Boy Williamson net zo goed 'buitenlan
ders'. Muddy kwam uit Mississippi en Son
ny Boy uit Arkansas. Ze waren naar de gro
te stad getrokken om geld te verdienen."
„Mijn grootvader was mijn pa en oom al
voor gegaan. Hij was neergestreken in een
zwarte buurt in Chicago, recht tegenover
een kerk. Het eerste waar mijn vader in
Amerika dus mee te maken kreeg, waren
zwarte mensen en hun muziek. Pa opende
een drankwinkel in die buurt en daarna
Opkomsten ondergang van het legendarische Chess-label
begon hij een klein café waarin een juke-
box'stond. En daarin zaten alleen bluespla
ten. Nog weer later begon pa samen met
mijn oom een nachtclub met live-muziek.
Er traden voornamelijk jazz-artiesten op
en die mensen vroegen steeds maar of er
geen plaat van hen opgenomen kon wor
den. Dat zette mijn pa aan het denken en
samen met mijn oom begon hij Aristocrat
Records. De eerste platen die werden uit
gebracht waren van jazz-muzikanten. De
zaken kwamen pas goed op gang toen pa
Muddy Waters liet tekenen in 1947. Muddy
was vrachtwagenchauffeur in Chicago.
Kort daarna kocht mijn vader de partners
in Aristrocrat Records uit, zodat de maat
schappij helemaal van hemzelf werd. Toen
in diezelfde tijd zijn nachtclub door brand
werd verwoest, stortte hij zich helemaal op
de platenbusiness. De naam Aristocrat
werd veranderd in Chess en het succes be
gon."
Vreemden
„Pa voelde zich aangetrokken tot de zwar
te bevolking van Clfrcago. Misschien om
dat zij net als hij vreemden bleven in die
stad. Hij was immers een Pool. Alle arties
ten die hij contracteerde, hadden nog
nooit eerder in een studio gezeten om een
plaat op te nemen. Chess kwam dan ook
echt met iets heel nieuws. Maar sommige
artiesten hadden zo htm kuren. Mondhar
monicaspeler Little Walter was bijvoor
beeld altijd dronken. En dan gedroeg hij
zich als een gek. Hij kon alleen spelen als
hij de hele nacht op was geweest.
Sonny Boy Williamson kon er ook wat
van. Hij was altijd op zoek naar drank. Op
een dag kwam hij ons kantoor binnen met
de vraag of hij wat geld kon krijgen om
whisky te kopen. In ruil daarvoor wilde hij
wel een kunstje doen. En dus haalde hij
een mondharmonica uit z'n zak die hij he
lemaal in z'n mond stopte. Hij deed z'n
mond dicht en speelde een liedje door z'n
neus. Hij maakte er een dansje bij en vroeg
van iedereen in het kantoor een dollar. Na
tuurlijk kreeg hij die en vervolgens rende
Sonny Boy weg om alcohol te kopen. Mijn
vader wist door het werk in z'n nachtclub
precies hoe hij met dronkelappen om
moest gaan. En hoe hij ze aan het werk
moest zetten. Hij sprak hun taal.
Ik heb laatst nog weer eens wat oud
bandmateriaal uit de eerste Chess-jaren
beluisterd. Tussen de nummers door hoor(
je hoe mijn vader de artiesten voortdurend
bij moest sturen en aanwijzigingen moest
geven om er iets van te maken.
Later nam mijn vader Willie DLxon in
dienst als producer en toen ging alles een
stuk gemakkelijker. De distributie van de
platen was inmiddels ook op gang geko
men. In de eerste jaren werden ze alleen in
Chicago verkocht, later kwam er ook waag
uit steden als Detroit, Cleveland en St.
Louis. Maar door de jaren heen heeft
bluesmuziek nooit echt goed verkocht in
Amerika. Ten minste niet door het hele
land heen. De artiesten op Chess waren bij
voorbeeld nooit zo succesvol in het oosten
en westen van Amerika. De markt was al
leen goed in het midden en zuiden."
Historie
„Ik ben blij dat ik de bloeiperiode van
Chess zo bewust heb meegemaakt, want
het is nu een stukje historie. Ik zie Muddy
Waters nog binnenkomen. Die man moest
altijd vrouwen om zich heen hebben, want
dan was hij op z'n best. Howlin' Wolf was
zo koppig als een ezel.
Ja, die mannen hadden allemaal hun ei
genaardigheden. Maar ie waren dan ook
geen normale mensen. Neem alleen al die
namen. Als iemand zich met zo'n naam
voorstelt verwacht je toch niet van doen te
hebben met een aangepast burgermanne
tje. Ze waren excentriek en vooral nadat ze
POP
Een lijstje van de re-releases van het
Chess-label. Met de elpees, die op het
Chess-label nu als cd zijn uitgebracht
dus.
FONTANELLAS BASS - rescued - the best of...
CHUCK BERRY - Sweet Utile Rock 'n Roller
THE DELLS On Their Corner
SUGAR PIE DESANTO - Down In The Basement
BO DIDDLEY Rare And Well Done
WILLIE DIXON The Chess Box
ARETHA FRANKLIN - Gospel
BUDDY GUY - The Complete
JOHN LEE HOOKER - The Missing Album
HOWLIN' WOLF - Ain't Gonna Be Your Dog
HOWLIN' WOLF - The Genuine Article
AHMAD JAMAL - At The Pershing
ETTA JAMES - Come A Little Closer
ETTA JAMES - These Foolish Things
RAMSEY LEWIS TRIO - Greatest Hits
LITTLE MILTON - If Walls Could Talk
LITTLE WALTER - Confessin' The Blues
LITTLE WALTER - Blues With A Feelin'
MEMPHIS SLIM - The Real Folk Blues
KOKO TAYLOR - The Chess Years
MUDDY WATERS - Electric Mud
MUDDY WATERS - One More Mile
MUDDY WATERS - Complete Plantation Rec.
SONNY BOY WILLIAMSON - Bummer Road
JIMMY WITH ERSPOON - Spoon So Easy
een paar hits hadden gehad, voelden ze
zich echte sterren. En dat waren ze ook in
de zwarte gemeenschap. Toen deze man
nen begonnen, waren ze een jaar of twin
tig. Ze waren jong en sexy. Dat tijdperk in
hun leven wordt maar al te vaak vergeten,
want er werden in die tijd nauwelijks foto's
van hen gemaakt. Iedereen die tegenwoor
dig over blues schrijft, voert altijd oude
zwarte kerels op. Ze vergetep de beginja
ren van de blues. De tijd dat die artiesten
jong waren en dure Cadillacs wilden. Ze
waren uit Mississippi gekomen waar ze op
een ezel hadden gereden. En nu hadden ze
de kans om zich te verbeteren.
Van de plaatverkoop alleen werden ze
trouwens niet rijk. Je had al een hit als je
vijf- tot zevenduizend platen verkocht. En
van elke verkochte plaat kregen ze maar
een paar centen aan royalties. Nee, het
geld moest komen van de optredens. Als je
een hit had en je werd op de radio in Chi
cago gedraaid, dan kon je zo drie- tot vier
honderd dollar op een avond verdienen
met optredens. En dat was wat in de jaren
vijftig. Tegenwoordig zou dat dus een paar
duizend dollar zijn. Daarom konden die
artiesten dure auto's en kleren kopen. En
zich omringen met vrouwen."
sotteren
„Ik herinner me John Lee Hooker ook nog
goed uit zijn Chess-periode. Hij kwam uit
Detroit en hij stotterde. Bluesartiesten
hadden het altijd over motherfucker.
Hooker kon dat woord nooit uitspreken.
Als hij je wilde uitvloeken zei hij wel tien
keer: moth-moth-moth... En dan kwam er
nog eens tien keer: fuck-fuck-fuck... Ja, zo
herinner ik me John Lee Hooker.
Chuck Berry was weer een heel ander
verhaal. Hij werkte in een schoonheidssa
lon, waar hij dames kapte. In St. Louis was
dat. Hij kwam naar Chicago omdat hij een
bluesnummer op wilde nemen. Zijn idool
was Muddy Waters. Eenmaal in Chicago
ging Chuck naar een optreden van Muddy
en na afloop vroeg hij hem: Meneer Wa
ters, ik wil ook een platencontract, hoe
moet ik dat aanpakken? Muddy zei: je
moet met een demo naar Chess gaan,
want dat is de beste. Nadat Chuck zich bij
mijn vader had binnengepraat, speelde hij
Wee Wee Hours. Daarna deed hij Ida Red
en mijn vader en oom waren onder de in
druk.
Chuck was werkelijk iets anders. Alleen
z'n teksten deugden niet en dus stuurden
ze hem weg met de opdracht een betere
tekst te schrijven. Het volgende weekend
kwam Chuck terug met Maybellene. Daar
werd onmiddellijk een plaatje van geperst
en mijn pa nam het mee naar New York
om het aan de discjockey Alan Freed te la
ten horen.
Die man had destijds een hele grote
naam, want hij was degene die de term
rock 'n roll had uitgevonden. Alan draaide
Maybellene een keertje en toen mijn vader
terug kwam in Chicago, was mijn oom in
alle staten. Hij kreeg minstens vijftig tele
foontjes per uur over dat liedje. Pa heeft la
ter vaak gezegd: 'Als Chuck Berry blank
was geweest, was hij groter geworden dan
Elvis'Maar omdat hij zwart was, wilden
veel grote radiostations hem niet draaien.
Toen Chuck bij Chess kwam, was hij 28.
Er wordt nog wel eens gezegd dat er jaloe
zie was tussen Chuck Berry en Jerry Lee
Lewis, maar daar heb ik nooit iets van ge
merkt. Alleen tussen Muddy Waters en
Howlin' Wolf was een echte competitie
aan de gang. Zij probeerden elkaar in Chi
cago altijd de beste optredens af te snoe-
pen.^Toen Chess Bo Diddley binnenhaal
de, keek Chuck Berry wel een beetje met
scheve ogen naar hem. Bo was straatmuzi
kant voor hij een contract bij Chess kreeg.
En na z'n eerste opname werd hij meteen
een ster. Zowel hij als Chuck zou later een
heel invloedrijke gitarist blijken te zijn.
Zonder hen zou rock 'n roll anders geklon-*
ken hebben.
Vrouwen hebb'en we niet veel op Chess
.gehad. Etta James en Aretha Franklin wa
ren twee van de weinigen. Etta had het
hoog in haar bol. Als ze op pad ging, had
ze altijd een gezelschap van vijf verzorg
sters bij zich, onder wie een kapster. Als ze
ergens binnenkwam, leek het wel alsof er
een koningin binnenschreed met haar ge
volg. Etta was van niets iets geworden en
dat liet ze merken."
Zakenman
Leonard Chess was en bleef zakenman.
Toen hij het Chess-label in 1967 dan ook
voor veel geld kon verkopen, aarzelde hij
geen moment. En vervolgens begon hij in
Chicago een radiostation. Leonard had van
die nieuwe uitdaging echter niet lang ple
zier, want hij overleed in 1969. Phil was bij
Chess gebleven, maar het zou voor hem
nooit meer worden wat het was. De nieu
we eigenaren van het label hadden van de
bluesbusiness geen kaas gegeten en het
raakte in de versukkeling.
Marshall: „Mijn oom werd er uitgewerkt,
want het enige wat bij Chess nog telde, wa
ren verkoopcijfers. En daar hadden mijn
vader en oom nooit op gelet. Het enige wat
zij ooit hadden gedaan, was platen maken
en uitbrengen. Mijn oom is toen naar het
westen getrokken om zich op paarden
races te storten. Ik heb na de verkoop nog
anderhalf jaar voor Chess gewerkt en toen
ben ik naar Engeland gegaan om daar met
groepen als de Rolling Stones te werken.
Chess ging failliet en werd opgekocht door
Sugar Hill Records. Die maakten er een su-
blabel van waarop rapmuzikanten een
kans kregen. En in die rappers hoor ik weer
een beetje de bluesartiesten uit de eerste
jaren van Chess. Want ook die muzikanten
komen uit de getto's en hopen met hun
muziek op een beter bestaan."
