Hond in
Parijs
god in
frankrijk
Geesten als genezers
kill
Z
ZATERDAG 12 APRIL 1997
Honden hebben een best
leven in Parijs. De
200.000 die er
rondlopen kunnen zich
laten kleden volgens de
laatste mode, zich in een
taxi verplaatsen, bij de
psycholoog op de bank
liggen en hun drollen
gewoon op straat
achterlaten. Niemand
die er vreemd van
opkijkt in de Franse
hoofdstad, Honden
staan hier op gelijke
hoogte als mensen.
oeveel zakken ik hier elke
I dag verkoop?" Henri Cyte-
val, winkelier, schudde
buikt van het lachen. „Per dag, zegt u? Ik heb
er de afgelopen vijf jaar zegge en schrijve
twee verkocht."
Cyteval heeft een zaak in het hart van Pa
rijs, waar hij de Urb-Bag verkoopt. De Urb-
Bag is niet zo maar een papieren zakje. Het is
een dubbelwandige zak die met een plastic
film is bekleed. Eraan zit ook een metalen
mond waarmee een hondendrol gepakt kan
worden. En de Urb-Bag is zo klein dat hij
makkelijk in de binnenzak past (uiteraard
vóór gebruik).
Maar Cyteval kan zijn product alleen slijten
aan stadsbesturen in den lande die het gratis
onder hondenbezitters verspreiden. „Op een
enkele bejaarde na tref je in Parijs niemand
aan die een paar franc overheeft voor een
setje van tien zakken", zegt de winkelier. „De
mensen hier zijn nogal asociaal."
Niet dat de Parijzenaar niets over heeft
voor zijn viervoeter. Marie Poirier bijvoor
beeld verdient een leuke boterham als hon
denkapster. Marie heeft ruim 4.000 klanten
die grif tussen de 100 en 150 gulden neertel
len om hun hondje te laten kappen, een be
handeling die elke twee maanden moet wor
den herhaald. De hondjes, veelal weinig gro
ter dan hun eigen uitwerpselen, worden bij
Marie op een sokkel geplaatst. Hun kop gaat
dan door een soort galg, opdat in alle rust ge
knipt, gekamd en geshampood kan worden.
Onnatuurlijk? Marie Poirier denkt van niet.
„Honden staan hier op gelijke hoogte met
mensen", zegt ze. „In Parijs slaapt een hond
bijvoorbeeld ook in bed."
Een enkele keer kapt Marie in haar salon in
het 17de arrondissement ook wel eens ande
re dieren, zoals een poes of een aap, maar
haar specialiteit is de hond. „We kappen alle
honden, vooropgesteld dat ze genoeg haar
hebben. Een boxer is natuurlijk wat moeilijk.
Honden die te agressief zijn, krijgen een
muilkorf."
Marie Poirier geeft toe dat voor een
Yorkshire die zojuist is gekortwiekt de win
ters wat koud kunnen zijn. Maar ook daar
heeft ze aan gedacht, want deze succesvolle
zakenvrouw ontwerpt ook hondenkleding.
„Ik volg grofweg de heersende mode, omdat
de kleding van de hond dan mooi aansluit op
die van zijn baas of bazin", zegt Marie. „Dit
jaar is oranje populair. Ik heb dus ook veel
'oranje gebruikt."
Bodywarmer
In Parijs zijn meer kledingzaken voor hon
den, maar een viervoeter die mee wil tellen
gaat gehuld in een Marie Poirier. Bijster
goedkoop is het niet, maar je betaalt ook
voor de naam. Marie Poirier is de Georgi Ar
mani van de hondenwereld.
Een suède bodywarmer doet 875 francs
(bijna 300 gulden), wat ook de prijs is van
een leren jasje. Daar bovenop komen dan
nog het hoedje, een truitje, een halsband en -
voor het geval meneer of mevrouw te moe
wordt - een stijlvolle tas met opening voor
het gesoigneerde hoofd. Zonnebrillen, on
misbaar voor de hete Parijse zomer, 'doet'
Marie Poirier niet. Er zijn 24 hondenwinkels
Hondenkapsters verdienen een goed belegde boterham in Parijs. Klanten tellen grif tussen de honderd en honderdvijftig gulden neer voor een be
handeling van hun huisdier. foto cpd
in Parijs waar kleding, voedsel en toiletartike
len gekocht kunnen worden. Dat lijkt veel,
maar de Franse hoofdstad telt 200.000 hon
den, naar verhouding meer dan enige andere
stad op het continent. Volgens sommige des
kundigen hebben Parijzenaars meer honden
en katten dan kinderen. Anderen spreken dat
weer tegen, maar wel staat het vast dat zij
hun huisdieren beter behandelen dan hun
kinderen.
In het chique 16de arrondissement zijn al
chocolaatjes voor honden te koop alsmede
verjaardagstaarten, gemaakt van rundvlees.
En tegenwoordig komt de kerstman ook niet
meer voor de kinderen alleen; een postorder
bedrijf heeft nu voor de viervoeters 'feestsiga-
ren' van vlees in de aanbieding.
Parijs telt tachtig 'salons de toilettages'
(een soort badhuizen), want een hond moet
schoon zijn. Als de hond met natte haren
buiten komt en het is wat frisjes, kan een
hondentaxi worden overwogen. Dit zijn voer
tuigen die slechts één plaats achterin heb
ben, voor de baas of bazin. Daarnaast is een
plateau van 70 bij 120 centimeter, waarop
een donzen matras is geplaatst - de plaats
voorde hond.
Er zijn ook hondenpsychologen, zoals Pa
trick Payance. „Door te praten met zijn baas,
krijg ik een beeld van de situatie waarin de
hond verkeert", zegt Payance. „Zo kan ik bij
voorbeeld verklaren waarom een hond agres
sief is." Als de psycholoog faalt, is daar nog
altijd de hondenastroloog. Een tekkel tje is
bijtgraag, onbetrouwbaar, nukkig en heeft
lange tenen. De gezinssituatie laat evenwel
niets te wensen over. Wat kan de oorzaak
zijn? De astroloog weet raad. Meneer is in ok
tober geboren; meneer is een Weegschaal.
Vandaar.
Een hond kan volgens de laatste mode ge
kleed gaan, zich in taxi's verplaatsen, bij de
psycholoog op de bank liggen en zijn drollen
gewoon op straat achterlaten, maar zelfs aan
het mooiste leven komt eens een einde. En
wat dan? De achterblijvers hebben in de Pa
rijse agglomeratie de keuze uit een drietal
kerkhoven, maar begraven is kostbaar. Een
graf kost al gauw een paar duizend francs
(minimaal duizend gulden) en een eikenhou
ten kistje doet 530 (zo'n 200 gulden) tot 1200
Dus waarom niet gewoon een crematie?
CIAD, buiten Parijs, doet het al vanaf 600
ffancs voor een hondje ter grootte van zijn
drol. Een ander, Cremadog, is een ietsje
duurder, maai' biedt dan ook een unieke ser
vice: de as, zo zegt de folder, wordt afgeleverd
in een „menselijke urn."
Privé-kliniek in Durban als enige gespecialiseerd in traditionele Afrikaanse gezondheidszorg
^^ale Street in Durban is een ty-
pisch Zuid-Afrikaanse bedrijfs-
straat. In het ene pand zit een
ïidenzaak, even verderop een bedrijf dat in
laten doet, daarnaast een garage, honderd
iter verder een grooüiandel in rieten meu-
len. Zwaar vrachtverkeer dendert af en
op de stoepen proberen handelaren in
ing en fruit klanten te lokken, een Ken-
cky Fried Chicken is het plaatselijke hoog-
)unt van culinair genot. De straat is druk
gelijktijdig desolaat.
Het Vrijheid Traditioneel Ziekenhuis is ge-
in een voormalig winkelpand. De in-
J valt in de drukte op straat alleen op
or het aantal mensen met krukken en an-
re handicaps voor de deur. Binnen in de
I. de gewezen showroom, zitten zo'n veer
mensen te wachten: moeders met kinde
een man zo mager als een skelet, bejaar-
n met vermoeide ogen.
Ze komen van heinde en verre naar deze
ivé-kliniek, die als enige in Zuid-Afrika ge-
ecialiseerd is in de traditionele Afrikaanse
zondheidszorg. Maar in tegenstelling tot
el andere traditionele genezers ontkennen
behandelaars in het Vrijheid Traditioneel
jkenhuis niet dat de westerse behandelin-
in sommige gevallen effectiever zijn. En
gebruiken zelfs stethoscopen, bloeddruk
eters en bloedsui^ertests.
De nadruk ligt echter op traditie: het ge-
fik van kruiden, vermalen dierlijke pro
leten en vooral ook het advies van voorou-
rlijke geesten. Want zij zijn het die de aan-
akelijke diagnose stellen. „Een,patiënt die
mij binnenkomt, vertelt mij niet wat hij
0 inkeert. Eerst ga ik in trance en praat met
'geesten van mijn voorouders. Op basis
Mvan vertel ik de patiënt wat er mis met
lm is. Hij kan nee zeggen als dat niet klopt,
m spreek ik verder met de geesten", zegt
'ten Ntuli, een van de vier sangoma's, tra-
ionele genezers, die aan het hospitaal is
toonden.
Sangoma word je niet zomaar. Het is een
1 die je uit het hiernamaals wordt aange-
kt Of een last, het is maar hoe je het be
kt. Ntuli was er in ieder geval niet blij mee
en haar gestorven voorouders haar tot haar
•k riepen. „Ik had onderwijzeres willen
'tden", zegt ze. Maar tijdens haar opleiding
eeg ze enorme last van hoofdpijnen. „Ik
!fd helemaal gek van het lawaai van de kin-
ren."
Ze besloot een opleiding tot secretaresse te
an volgen, maar de ziekteverschijnselen
ifden alleen maar erger. Behalve hoofdpij
Het Vrijheid Traditioneel Ziekenhuis in Durban is als
enige privé-kliniek in Zuid-Afrika gespecialiseerd in de
traditionele Afrikaanse gezondheidszorg. Voorouderlijke
geesten stellen daarin de diagnose. Via een sangoma, een
traditionele genezer die daartoe 'geroepen' wordt. „Eerst
ga ik in trance en praat met de geesten van mijn
voorouders. Op basis daarvan vertel ik de patiënt water
mis met. hem is.
wmmmmmsi
nen kreeg ze nu ook visioenen en hoorde ze
stemmen. In haar droom verschenen haar
voorouders die zeiden dat ze sangoma moest
worden.
„Dat was nogal wat. Mijn grootvader was
een kruidendokter, maar mijn ouders waren
helemaal van dat pad af. Mijn vader is evan
gelist, mijn moeder een moderne verloskun
dige. Voor hen was het erg moeilijk dat ik me
met zaken als het raadplegen van de voorou
ders ging bezighouden."
Vooral als ze in haar ouderlijk huis séances
organiseerde waarbij ze zichzelf in een trance
danste, had haar moeder het er moeilijk mee.
Maar haar hoofdpijnen verdwenen als
sneeuw voor de zon.
Keurig
Zelf hikt ze nog steeds aan tegen de leefregels
van haar roeping. „Ik moet me altijd keurig
gedragen. Ik kan me nooit echt laten gaan,
kan bijvoorbeeld niet naar feesten toe en
moet altijd zorgen dat ik bereikbaar ben voor
patiënten, anders vinden de mensen je niet
meer geloofwaardig en worden ook de voor
vaderen boos. Je bent als sangoma enigszins
uitgesloten van je eigen gemeenschap.
Ntuli heeft haar traditionele opleiding,
waarin ze werd ingewijd in het gebruik van
kruiden en andere traditionele medicijnen,
aangevuld met kennis over westerse genees
kunde en homeopaüiie. Maar de patiënten
komen in de eerste plaats voor haar traditio
nele kennis. Meer dan tachtig procent van de
zwarte Zuid-Afrikanen gaat in geval van ziek
te eerst naar een sangoma of een nyanga, een
specialist in kruiden. Pas als het niet anders
kan, wordt een westerse 'dokter geraad
pleegd.
Het Vrijheid Traditioneel Ziekenhuis telt
zo'n dertig bedden. Een aantal douchegordij
nen schermt de 'vrouwenzaal' af van de rest
van de hal. Het is er niet druk vandaag. Drie
vrouwen liggen halfnaakt op de simpele ijze
ren bedden. Er hangt een wat schrale geur
van urine. Even verderop is de apotheek,
waar in een stalen rek de kruidenaftreksels
klaarstaan in keurige plastic flesjes.
De spreekkamer ernaast mag alleen wor
den betreden zonder schoenen. Het is een
Rale ruimte, met aan een kant een kast met
tal van onduidelijke voorwerpen. Op de
grond ligt een geitenvel met daarop een potje
met kruiden. „De rook daarvan heb ik nodig
om met mijn voorouders te spreken", zegt
Ntuli. Tijdens de consulten is ze in sangoma-
dracht: een pruik van kralensnoeren om haar
hoofd, kettingen om hals en polsen en een
bonte, met kralen bestikte rok. Ze heeft ook
een zak met verschillende dierenbotten, ste
nen en schelpen, die de patiënt moet wer
pen. Uit het patroon leest de sangoma verde
re aanwijzingen van de voorouders.
Stekelvarken
Het ziekenhuis behandelt patiënten alleen op
de traditionele Afrikaanse wijze. De zieken
krijgen afdronken van kruiden te drinken of
injecties met behulp van een pen van een
stekelvarken. Ook worden kruidenpoeders
rechtstreeks in de huid gewreven nadat de
huid met een scheermes is ingekerfd. De me
dicijnen bestrijden niet alleen lichamelijke
ziekten, ook geestelijke klachten worden zo
behandeld.
Volgens Ntuli werkt de traditionele genees
kunde buitengewoon goed bij de behande
ling van bepaalde ziekten, zoals beroertes.
Maar iedere dag komt het volgens haar enke
le keren voor dat ze iemand doorverwijzen
naar een gewoon ziekenhuis. Tbc bijvoor
beeld is een ziekte waar de traditionele gene
zers geen medicijn voor hebben.
„Ook als mensen te ziek zijn, doordat ze
bijvoorbeeld te lang met diarree zijn blijven
doorlopen en zwaar zijn uitgedroogd, verwij
zen we hen eerst door naar een westers zie
kenhuis om daar met behulp van een infuus
aan te sterken. Daarna kunnen ze terugko
men om de achterliggende ziekte traditioneel
te laten behandelen."
Door ervaring wijs geworden bestellen de
genezers voor patiënten die ze doorverwij
zen, meteen een ambulance: „Velen willen
niet naar een westerse dokter en als je hen
naar huis laat gaan, lopen ze zo door naar de
volgende traditionele genezer. Maar als het
om een tbc-patiënt gaat of iemand die echt
aan het uitdrogen is, dan is dat niet verant
woord."
Onzin
Een belangrijk verschil tussen de 'artsen' in
het Vrijheid Ziekenhuis en andere traditione
le genezers is, dat Ntuli zich bewust is van
het bestaan van bacteriën en virussen. Ze
kent het besmettingsgevaar van tbc en wijt
aids niet aan hekserij. Ze stuurt mensen naar
huis met gratis condooms en advies over vei
lig vrijen. De stekelvarkenpennen worden ge
steriliseerd, de scheermessen bij iedere pa
tiënt vervangen en zo nodig draagt ze rubber
handschoenen voor onderzoek.
Ntuli en haar collega's mogen de westerse
geneeskunde dan wel erkennen, omgekeerd
is dat nog niet het geval. Er zijn wel wat art
sen die interesse hebben voor wat er in het
Vrijheid Traditioneel Ziekenhuis gebeurt,
maar de meesten doen het toch nog steeds af
als volslagen onzin. Als gevolg daarvan is er
geen enkele controle op traditionele genezers
en komt die vorm van gezondheidszorg, waar
het overgrote deel van de Zuid-Afrikaanse
bevolking het meeste vertrouwen in heeft,
niet in aanmerking voor vergoeding van ver
zekeringen.
Patiënten moeten alles zelf betalen. Met
honderd rand (40 gulden) voor een consult
en 50 rand per nacht per bed is behandeling
in het ziekenhuisje alleen weggelegd voor de
welgestelden. Maar Ntuli heeft hoop, „Deze
regering is bereid meer naar ons te luisteren
dan vroeger. Het zou heel mooi zijn als we
enige financiële steun konden krijgen."
Queen Ntuli, een van de vier traditionele genezers van het Vrijheid Traditioneel Ziekenhuis, op
een geitenvel met een potje met kruiden. „Eerst ga ik in trance. Dan praat ik met de geesten van
mijn voorouders." foto cpd
