Cultuur Kunst
'Schoonheid is de baas'
Oud en nieuw naadloos in elkaar over
n Zweden en Soerjadi
«ken tournee door VS
Vrolijke schilderijen
fleuren ziekenhuis op
~~)AG 5 APRIL 1997
ku
MI
fclJSDAM. 071-5356444
Htwedstrijd Vrienden Leidse Hout
Ter gelegenheid van haar 10-jarig jubileum houdt de
"Ijing Vrienden van de Leidse Hout een dichtwedstrijd.
oud worden opgeroepen om zich te laten inspireren
in en om het Leidse stadspark en zich vervolgens op
pad te begeven. Er zijn twee wedstrijdcategorieën:
jongeren tot en met zestien jaar en één voor deelne-
dan zestien. De winnaar in elke categorie ontvangt,
len oorkonde, een bedrag van 200 gulden. Een deskundi-
"Hmaakt de prijswinnaars op zondag 11 mei bekend tijdens
i aleumfeest in de Leidse Hout. Deelnemers moeten hun
t vóór 25 april, voorzien van naam, leeftijd, adres en tele-
ïmmer, inleveren bij het secretariaat van de Vereniging
in de Johan de Wittstraat 3, 2334 AL in Leiden.
[Jenburg onder toezicht
De gemeente Utrecht heeft Muziekcentrum Vreden-
hder 'verscherpt toezicht' gesteld. Dit gebeurde nadat was
en dat het centrum kampt met een tekort van 1,1 miljoen
I. Een speciale commissie gaat een jaar lang de uitgaven
leren. Indien de directie van Vredenburg in dat tijdsbestek
[paalde uitgaven van mening verschilt met de gemeente-
idewerkers, besluiten B en W en de gemeenteraad. In de
Tssie zitten de directeur en boekhouder van Vredenburg,
je medewerkers van de gemeentelijke diensten financiën
(uur. Directeur P. Smids van Vredenburg hoopt dat de ge-
je beter inzicht krijgt in de problemen van Vredenburg.
Jijk vinden we een manier om er financieel bovenop te
Arlandse expositie in New York
sgRüi Tien jonge in Nederland werkende kunstenaars zul
lende maand een gezamenlijke presentatie van hun werk
17fen in de New Yorkse kunstenaarswijk Soho. Ze expose-
gezamenlijk bij de Abney Gallery op Broadway. De uit-
- iren kunstenaars zijn Ivo van den Baar, Nell Berger, J. C.
olf.S.G. van der Deen, Nicole Driessens, Araun Gordijn,
Salewijn, Egon Viebre, Sarah Wong, Kauro Yamamoto.
P/I
Aede carrière voor Das Boot
en» De spraakmakende film over een Duitse duikbootbe-
ng in de Tweede Wereldoorlog, Das Boot, komt in een uit-
de versie in de bioscopen. Het grootste naoorlogse com-
ile succes van de West-Duitse cinema gaat komend week
in de Verenigde Staten in dertig zalen in voorpremière,
aakten de Bavaria-filmstudio's in het Zuid-Duitse Mün-
jsteren bekend.
i
Het luxe boekwerk van Leidse kunstenaar Willem van Scheijndel
P-
john oomkes
in Nederlands populair-
iieke musici, Wibi Soer-
j Jaap van Zweden, gaan
ari 1999 gezamenlijk op
langs de oostkust van
inigde Staten. Pianist
en dirigent Van Zwe-
^rken samen met het
Jands Symphony Or-
based in Enschede, alias
vr est van het Oosten,
ra incertreeks omvat zes-
®redens tussen 9 en 26
1999, waaronder een
de Newyorkse Carne-
In de aanbiedingsfol-
n drie programmavoor-
stellen: De Ouverture uit Wage
naars Getemde Feeks, Brahms
Eerste Symfonie en het Tweede
Pianoconcert van Rach-
maninov. Misha's Mengelbergs
Radierungen von Rembrandt,
Liszts Eerste Pianoconert en
Sjostakovitsj Zesde Symfonie
dan wel Mozarts Vioolconcert of
Bruckners Vierde Symfonie zijn
ook mogelijk.
Manager Rob Groen laat we
ten dat er nog een vioolsolist
moet worden gecontracteerd:
„Jaap speelt niet zelf; hij moet
zich profileren als dirigent".
Overigens krijgt de samenwer
king Soerjadi-Van Zweden een
opmaat in Enschede.
Willem van Scheijndel is
een kunstenaar die zich
niet gebonden voelt aan
kunststromingen of modes.
,,Als het schilderij klaar is,
vraag ik me altijd af: wil ik
dit in mijn eigen huis han
gen? Dat is mijn enige cri
terium." Hij werkt gestaag
door, verzaakt nooit want:
„Voor de kunst moet je al
tijd klaarstaan. Schoonheid
is de baas en die baas duldt
niet dat je een dagje niet
komt."
leiden pablo cabenda
En gezien de productiviteit van
de schilder is hij zelfs nooit te
laat geweest. Een 120 bladzijden
tellend luxe boekwerk 'Een keu
ze uit het oeuvre' illustreert Van
Scheijndels werkdrift met een
paar honderd schilderijen.
Het werk van Van Scheijndel
laat zich niet gemakkelijk onder
één noemer plaatsen. Hoewel
latere werken duidelijk zijn sig
natuur dragen. Zijn olieverf
schilderijen, die het strand als
onderwerp hebben, zijn soms
als polaroids waarvan op som
mige plekken de kleuren zo zijn
verschoven dat ze gaten hebben
laten vallen. Op andere plekken
heeft hij de tinten juist over el
kaar heen aangebracht, als la
gen cellofaan die naar gelang
hun dikte een min of meer
doordringbare diepte van kleur
suggereren. Groepen Masaï in
Kenia die met veel zwarte en ro
de vegen zijn neergezet lijken
door het kleurgebruik woeste
groepsrituelen uit te beelden.
Kleur is prominent aanwezig, of
beter gezegd felle contrasten
daarin.
De latere werken van Van
Scheijndel zijn altijd ingebed in
eenvoudige geometrische vor
men en simpele primaire kleu
ren die weinig ruimte laten voor
figuratie. Maar zelfs bij zijn
meest abstracte doeken speelt
altijd een hardnekkige drang tot
beeldvorming, in de meest let
terlijke zin van het woord, een
rol. Vlakken, cirkels en vegen
die schijnbaar toevallig ge
plaatst zijn, vervullen een func
tie die pas duidelijk wordt bij
onbevangen bestudering. Een
torso is een rechthoek, een cir
kel een hoofd. Soms kan zelfs
de titel duidelijkheid verschaf-
fen.
Damesportretten
Van Scheijndel is niet de eerste
of enige kunstenaar die ope-
Van Scheijndel is in zijn recente werk weer teruggekeerd naar zijn geliefde Afrika.
reert in het schemergebied tus
sen abstract en figuratief. Zelfs
Mondriaan, die streefde naar
volledige uitbanning van de
zichtbare werkelijkheid, heeft in
zijn vroege werken zijn aardse
bomen steeds verder geabstra
heerd tot vormen van een geo
metrische wereld. Maar bij Van
Scheijndel lijkt het of de ont
wikkeling van figuratief naar ab
stract zich nooit helemaal heeft
doorgezet. In plaats daarvan is
hij om een stabiel evenwichts
punt blijven slingeren om daar
na met een bocht weer terug te
keren naar het figuratieve.
In zijn allervroegste werk spe
len damesportretten een hoofd
rol. In dezelfde periode is er al
een mate van abstractie waar te
nemen in zijn industrieland
schappen waarvoor Van
Scheijndel geïnspireerd was
door de boeken van Kafka en
Orwell. Stakerige schoorstenen
zijn zwartgeblakerde ribben die
in een vuilzwarte lucht steken
en het doek overstromen met
een prachtige angstaanjagende
somberte.
Later verschijnen er doeken
waarin voor het eerst gestileer
de mensenvormen opduiken.
Het doek 'Tibet' toont zowel in
opzet als in thematiek verwant
schap met vroege 'improvisa
ties' van Kandinsky. Op zoek
naar zijn eigen handschrift ging
Van Scheijndel in de jaren tach
tig meer experimenteren. Het
kleurenpalet werd een stuk uit
bundiger met een duidelijke
plaats voor de primaire kleuren
en verdere abstractie.
Hoewel Van Scheijndel zich
later zou verzetten tegen de on
beperkte invloeden die nog
steéds aan de Cobra-beweging
worden toegeschreven, ont
kwam hij in deze periode zelf
Strijkers
ontstijgen
zwaartekracht
muziek
ook niet aan een lichte beïn
vloeding. Van Scheijndel ge
bruikte wel onderwerpen uit
zijn dagelijkse leven. De televi
siebeelden van de Golfoorlog en
de reizen die hij maakte naar
Polen, Kenia en Tanzania. Eind
jaren negentig is Van Scheijndel
weer teruggekeerd naar zijn ge
liefde Afrika. Maar nu worden
de vrouwen individueel uitge
beeld met vast omlijnde con
touren waarbinnen de kleuren
gevangen zitten. Alleen de bon
te kleding herinnert nog aan de
woeste halfabstracte Masaï van
begin jaren negentig.
recensie li dy van der spek
Concert in de Meesterserie door
'Nieuw Sinfonietta Amsterdam', diri
gent Jurjen Hempel, m.m.v Pieter
Wispelwey, cello. Gehoord 4/4 in de
Stadsgehoorzaal Leiden.
'Nieuw Sinfonietta Amster
dam' ontstijgt al spelend de
zwaartekracht. Het spel van
deze strijkers is verend licht
en doorzichtig. Zelfs in de
breedste fortissimi blijft de
samenklank slank en ijl en
dit een hele avond lang.
In het contrastrijke pro
gramma leunt Stravinski te
gen Tsjaikovski en Loeven-
die tegen Dvorak. Stravins-
kis Concerto in D zit vol on
voorspelbare hortende rit
mes. Kleine felle zinnetjes,
mooi strak en droog ge
speeld scheren als pingpong
ballen over 't net. Lange uit
halen, klakkende staccatos,
felle dansende streken.
En dan is er Tsjaikovski,
vier korte lyrische stukken.
De cellist Pieter Wispelwey
en Nieuw Sinfonietta, onder
leiding van een vurig en
zeer adequaat dirigerende
Jurjen Hempel, zijn twee
zielen één gedachte. De
lichtheid van het orkest is
prachtig om Wispelweys
volmaakte spel heen gedra
peerd. De Wals, de Noctur
ne, het Andante Cantabile,
het is allemaal superieur en
op wolken gedragen, zelfs
de razendsnelle dans over
de snaren in het 'Pezzo
Capriccioso' is als een lente
regen.
Theo Loevendie heeft het
geluk om bij zo'n magnifie
ke uitvoering van een van
zijn composities voor strij
kers en slagwerk 'Vueltas'
aanwezig te zijn. 't Slagwerk
is licht, droog, woodblocks
en geklingel. De plukkende
strijkers kwebbelen en fluis
teren door elkaar, verglijden
tot een lang signaal en wèg
is alles. Verbazend.
Daartegenaan is Dvordks
Serenade in E, een reeks
lichte stukken, verwant aan
het divertimento, het top
punt van elegantie en verfij
ning. De marsachtige bui
tendelen in een pittig tem
po gespeeld, tillen de
dansante middendelen op,
die weer tekenend voor dit
orkest zonder gewicht maar
des te intenser voorbijzwe-
ven.
cstreet Boys
laars TMF
>ic Awards
:oi
3 re
rste prijzen in de cate-
beste single, beste al-
1 beste video waren de
reet Boys gisteravond
Haagse Statenhal de
E te winnaars van de
lusic Awards. De Ame-
63lse band werd op de
rolgd door Michael
Marco Borsato en
INf Touch (allen twee eer
zen).
luziekprijzen zijn in
door de Nederlandse
czender The Music
(TMF) in samenwer-
net het popblad Hit-
Kijkers en lezers kon-
ontact opnemen met
riedia en zo hun favo-
artiesten naar voren
en.
iet ien categorieën waren
n jjfeld in binnenlandse en
me landse acts. Naast
o0 0 en Total Touch (zan-
Trijntje Oosterhuis in
i)arte categorie) kregen
ggjharly Lownoise Men-
j ëo, Van Dik Hout, Nas-
Nance namens Neder-
en award. Van de bui
dse acts vielen naast
tide namen Toni Brax-
Kiie Spice Girls, Dune,
öubt en 3T die eer ten
De uitreiking werd op-
erd door optredens
ider meer 3T, No Mer-
ff Johson, Guus Meeu-
lerman Brood, Total
en Van Dik Hout. Ex-
;r van 2 Unlimited Ray
'Sjaard presenteerde er
jerste solo-single Three
IA Day.
Leids architectenbureau realiseerde uitbreiding Vredespaleis
leiden sandra smallenburg
De Franse architect L.M. Cor
donnier heeft er in 1903 waar
schijnlijk nooit bij stilgestaan
dat het Permanent Hof van Ar
bitrage in onze tijd zo'n grote
rol zou spelen in het oplossen
van geschillen tussen verschil
lende landen. Het Vredespaleis
in Den Haag, dat in 1907 naar
zijn ontwerp werd gebouwd en
dat onderdak biedt aan het Hof
van Arbitrage en het Internatio
naal Gerechtshof, kampte al
snel met ruimtegebrek. In 1975
werd een prijsvraag uitgeschre
ven voor een uitbreiding met
nieuwe werkvertrekken voor de
rechjters. Het Leidse architec
tenbureau B&D architekten bv
won de prijsvraag en bouwde
een nieuwe vleugel aan de ach
terzijde van het paleis. Die
bleek ook al snel te klein. On
langs realiseerde het Leidse bu
reau een tweede uitbreiding,
waarbij ook het Vredespaleis
zelf verbouwd en gerestaureerd
werd. Aan de gebruikers van het
Vredespaleis - de internationale
rechters en hun medewerkers -
vroegen de Leidse architecten
van B&D destijds wat voor wen
sen zij hadden voor hun nieuwe
werkvertrekken. Die bleken
sterk te verschillen, maar una
niem spraken zij zich uit voor
het behoud van de prachtige
tuin van het paleis; de rozen
perken en de 'Haagse beek' die
dwars over het terrein loopt en
ook de hofvijver voedt. De nieu
we vleugel die in 1977 werd ge
bouwd, werd daarom als het
ware opgetild, op kolommen
geplaatst, zodat de tuin en de
beek onder het gebouw door
konden lopen. Ook bij het
De dakramen, die zijn gemaakt tussen de oude erkers, zorgen voor voldoende daglicht in de achterliggende
werkvertrekken in de kap van het Vredespaleis. Ze verstoren het totaalbeeld nauwelijks, foto henkde graaf
laatste uitbreidingsplan waren
het behoud van de tuin en het
zo efficiënt mogelijk gebruik
maken van de beschikbare
ruimte de belangrijkste uit
gangspunten.
„Bij een uitbreiding van een
uitbreiding moet je natuurlijk
opletten dat het geen rommelig
geheel wordt", vertelt projectar
chitect Egbert van Dijk tijdens
een rondleiding door het paleis
en de aangrenzende nieuw
bouw. „We hebben er daarom
voor gekozen de nieuwbouw uit
1977 in exact dezelfde stijl uit te
breiden. De vleugel die er stond
is gespiegeld, waardoor een
haast symmetrisch gebouw is
ontstaan."
Een andere overweging om in
dezelfde stijl te bouwen was dat
alle rechters die in het gebouw
werken een gelijkwaardig kan
toor moesten krijgen. „Dat punt
ligt erg gevoelig", glimlacht Van
Dijk. ,,Als een rechter uit het
ene land een groter werkvertrek
krijgt dan een rechter uit een
ander land, voelt de laatste zich
achtergesteld en ontstaan er
scheve verhoudingen. Vandaar
dat we hebben gestreefd naar
gelijkwaardigheid, zowel in het
interieur als in het exterieur."
Het bleek niet altijd gemakke
lijk om aan dezelfde materialen
te komen die in 1977 waren ge
bruikt. De steengroeve waaruit
het natuursteen afkomstig was
bleek niet meer te bestaan, net
zo min als de steenfabriek die
destijds de materialen leverde.
Voor de speciale fineerhout-
soort socupera waarvan de deu
ren waren vervaardigd, heeft
het architectenbureau heel Eu
ropa afgezocht omdat nergens
meer platen van drie meter
lengte te krijgen waren. Maar de
zoektocht naar exact gelijkende
hout- en steensoorten heeft er
voor gezorgd dat je nu niet
meer kunt onderscheiden wat
oud en wat nieuw is. De twee
helften van het nieuwe gebouw
lopen naadloos in elkaar over.
Ook in het Vredespaleis zelf
werd gezocht naar een oplos
sing voor het ruimtegebrek. On
der de kap van het oude ge
bouw bleek een zee van ruimte
te schuilen. Op ingenieuze ma
nier hebben de architecten van
B&D deze loze ruimte omge
toverd tot moderne kantoren
voor de ondersteunende dien
sten van het gerechtshof. Een
andere inventieve oplossing
was het ombouwen van een ou
de, niet meer in gebruik zijnde
schoorsteen tot liftschacht voor
een personenlift. Deze brengt je
nu'vanuit de marmeren gangen
van het paleis binnen enkele se
conden in de nok van het ge
bouw waar de moderne kanto
ren zijn gevestigd.
Nok
Op één plek in het paleis is nog
te zien hoe de binnenkant van
de kap er uitzag voor de ver
bouwing. Aan het eind van een
lange gang met aan weerszijden
kantoorkamers kom je in de
nok van het gebouw terecht.
Hier is de historische kap nog in
volle glorie te aanschouwen. De
oude draagconstructie is hier
niet vervangen, maar verweven
met de nieuwe onderdelen. Dit
architectonische grapje ver
beeldt treffend hoe oud en
nieuw op vloeiende wijze zijn
geïntegreerd in dit vernieuwde
Vredespaleis.
beeldende kunst
recensie sandra smallenburg
Tentoonstelling 'Piet Dirkx'. Te zien
t/m 20/4, dagelijks van 10-17 uur. Ga
lerie AZL, Albinusdreef 2, Leiden
In de catalogus die bij de ten
toonstelling van Piet Dirkx in
het AZL ter inzage ligt, is een
foto van Brigitte Bardot afge
drukt. Met haar volle lippen is
zij afgebeeld terwijl ze een
knots van een sigaar rookt. Je
vraagt je af wat de foto daar
doet tussen de reproducties
van kunstwerken van Dirkx.
Wanneer je de tentoonstel
ling bekijkt, ontdek je dat de
foto van het Franse sekssym-
bool twee elementen bevat die
door de kunstenaar regelmatig
worden afgebeeld in zijn schil
derijen: lippen en sigaren. In
het werk 'Essay on gardening'
heeft Dirkx, zelf een fervent si-
garenliefhebber, lege sigaren-
doosjes op de houten achter
grond geplakt en beschilderd
in verschillende kleuren. Daar
naast hangt een groot mono
chroom gekleurd schilderij,
waar in de dikke laag verf
steeds dezelfde lippen zijn ge
krast.
In de catalogus staat nog
een foto die een aanwijzing
geeft over het werk van Dirkx:
een afbeelding van het atelier
van Mondriaan. Veel herinnert
aan de werken van Mondri
aan, door het kleurgebruik
(primaire kleuren), de vlakver
deling (in horizontalen en ver
ticalen), de titel ('Boogie Won
derland') of de manier van op
hangen (een kwartslag ge
draaid, zodat het schilderij een
ruitvorm krijgt). Maar waar
Piet Mondriaan uiterst berede
neerd en gedisciplineerd te
werk ging, lijkt Piet Dirkx de
abstracte vormen veel onge
compliceerder en intuïtiever
op het paneel aan te brengen.
De foto van het georganiseer
de en opgeruimde atelier van
Mondriaan naast het chaoti
sche en rommelige van Dirkx
is in dat opzicht veelzeggend.
Een van de redenen waarom
de schilderijen van Dirkx zo
spontaan, zo barstensvol ener
gie overkomen, heeft te maken
met zijn bijzondere verfge-
bruik. Experimenterend met
verf stuitte de kunstenaar op
een procédé dat al bij de oude
Egyptenaren bekend was en
dat voldeed aan zijn wensen
om een levendige verfhuid te
verkrijgen. Hij mengt pigment
met warme vloeibare was tot
een stroperig mengsel, dat
snel op het hout gesmeerd
moet worden omdat het on
middellijk stolt. Tijd om een
weloverwogen compositie
neer te zetten heeft Dirkx dus
niet.
In een openbare ruimte als
het Academisch Ziekenhuis
komen de schilderijen uitste
kend tot hun recht. Ze fleuren
de ruimte op. En ook al zijn
sommige werken wel erg zoet
- zoals het zuurstokkleurige
'Nafkap' waarop enkel hartjes
zijn geschilderd - waar het uit
eindelijk om gaat is dat de
werken iets op de toeschouwer
weten over te brengen. In dit
geval is dat een gezonde dosis
humor en een flinke portie
vrolijkheid. En dat kan in een
ziekenhuis nooit kwaad.
