Zeepbel-beurs staat op barsten
Feiten Meningen
Asielzoeker
Er liggen i
genoeg hob*
op de euro-Ni g<
Turkse aanvallen op Nederland mispla£
Wrs
ZATERDAG 5 APRIL 1997
152
JRDA<
Rond kerst kwamen twee ontheemde
asielzoekers aanlopen bij een asiel aan
de kustZe werden Jozef en Maria ge
doopt. Maria was in verwachting, be
viel, en kon met haar kroost spoedig
worden ondergebracht. Voor Jozef was
echter nergens plaats. Via 'n tussenper
soon werd ik benaderd. Kon ik hem
misschien opnemen? 'Dat kan', zei ik,
'mits hij eerst gecastreerd wordt, zodat
hij ophoudt met stinken.'
Dat werd mij toegezegd. Spoedig
daarna reed een busje mijn erf op en
stapte Jozef uit. Inmiddels had ik voor
hem een doorzonstalletje gebouwd met
dubbele ramen. Hij voelde zich daar
aanvankelijk het was blijkbaar te
comfortabelnog niet zo thuis, maar
thans hoef je hem 's avonds maar los te
maken of hij rent er op eigen kracht
heen.
Helaas heeft 't feit dat hij gecastreerd
werd nog niet dat effect gesorteerd wat
ik ervan had verwacht. Jozef stinkt nog
altijd onbedaarlijk. Als je hem aait, heb
je de rest van de dag zijn doordringend
parfum aan je hand zitten. Niettemin
ben ik, los van die daverende geur, erg
gelukkig met de man van Maria.
Gratis en voor niets heb ik een hoogst
efficiënt, milieuvriendelijk grasmaaima-
chientje gekregen dat niet alleen alle
stengeltjes vlak boven de grond afsnijdt,
maar bovendien 't maaisel ook meteen
verwijdert. Al het fluitenkruid wordt
omgezet in van die piepkleine, kurkdro
ge, pikzwarte pellets, die je rustig kunt
laten liggen. Ze zijn vaak (vogels?, mest
kevers?) in een
mum van tijd
verdwenen.
Jozef is een
dwergbokje van
vijftien kilo. Je
kunt hem, als
hij bokkig is en
niet wil lopen,
gemakkelijk op
tillen. Dat was
wel anders bij
mijn eerste bok.
Die kon je echt
niet van de
grond krijgen.
Wel stonk hij
veel minder. Bij
deze moet je
wel tuinhandschoenen aan als je hem
in de armen wilt nemen.
Toch, hoe klein Jozef ook is, en hoe
gemakkelijk ook in de omgang, hij heeft
een paar nadelen. Toen ik hem net had,
zat ik met mijn rug naar hem toe op
mijn hurken aan de slootkant om een
afgevallen boomtak uit het water te
trekken. Zonder dat ik erop verdacht
was, kromde hij zijn kop met zijn opval
lend grote, stevige hoorns, stormde als
een centurion-tank op mij af en ramde
mijn rug ter hoogte van mijn stuitje.
Gelulddg had ik mijn goeie goed niet
aan, want ik kwam languit in de drab
terecht. Sindsdien ben ik erop verdacht
niet met mijn rug naar hem toe te gaan
staan of zitten. Een gekromde houding
is bovendien al helemaal uit den boze.
Niets vindt hij leuker dan op je af stor
men, met de kop schuin naar voren. Als
je voor hem staat, probeert hij ook altijd
om je beentje te lichten met zijn
hoorns. Het is verbazingwekkend hoe
veel kracht zo'n ukje heeft.
Een ander nadeel van hem is dat hij
ongelofelijk doordringend kan mekke
ren. Heb je hem ergens neergezet waar
't hem niet bevalt, dan verheft hij zijn
stem, en moet je hem wel verplaatsen,
want hij overstemt gemakkelijk een
overvliegende Boeing. Uiteraard is hij
ook dol op knoppen, maar gelukkig kan
hij niet zo hoog reiken. Mijn vorige bok
kon, als hij rechtop ging staan, zowat
een wolk uit de hemel plukken, maar
dit dwergje komt niet hoger dan een
raamkozijn. Een permanente verblijfs
vergunning zit er derhalve wel in, denk
ik.
jraktij
"voor
jste b(
.een d
lietzn
lerzoe
beren vandaag obstakels die in'r
de euro, de nieuwe Europese njV0CL
de weg staan op te ruimen. De Ir?' g
bewindsman Zalm, voorzitter v<*0°
heten ecofin-ministerberaad,
voor een informele ontmoetii
buitenlandse collega's belegd in,U1^"'
In december 1995 viel in Mat?^
sluit om op 1 januari 1999 de Erc
en Monetaire Unie (EMU) en c
definitief in te voeren. Sindsdier[$;§
sceptici op uitstel. Zwaargewic
Duitse bewindsman Waigel $terpa
scepsis en speculaties stelselmlklijke
n. jtowir
Valutaspeculanten houden leg 61
steeds meer rekening mee dat izet v<
derdaad in 1999 van start gaat. Imilja
procedures en vooral de daaraaiige b<
de data beginnen voor hen aaiverw
winnen. ende
De Europese regeringsleiders n de v
gend voorjaar beslissen wie dezonn
munt mag invoeren. Vervolgens^treg
koersen ten opzichte van de ei)ter v>
vastgelegd. De data waarop dat p diri
ren, vormen voor valutahanc.
laatste momenten om een groti
slag te slaan. ^-vl
Zalm heeft al laten weten vooUI
data te kunnen noemen, voora
het uiterst gevoelige ogenblik jt£
koersen worden vastgesteld. Dy
windsman probeert in Noordv
overeenstemming te verkrijgen oiaag
cedures op weg naar de speciali
volgend voorjaar. rhedi
Zo moet duidelijkheid ontstalen
volgorde van behandeling van dflelei
lende rapporten die het Europees
Instituut (EMI) en de Europese ger
volgend voorjaar zullen indieneistate
portages over de economie inuurl
lidstaat zijn van doorslaggevender oa
voor het besluit wie zijn munt narrig"
voor de euro. het
De data liggen extra gevoelig, i cor
gend voorjaar ook de Franse v$r ge
op de agenda staan. Europese rapegd
over de Franse economie kite o1
zwaar stempel drukken op deztvem
;ang. ikeli
Naast deze procedurele putt p
Zalm ook nog de nodige juridisde h
kels uit de weg ruimen. Er zijn wi niel
akkoorden over de invoering va
maar nog geen wetteksten. En du-
ondernemingen en banken var t
|any jsi
Bovendien moet het Europeesr
>ok zijn licht nog laten schijnen;
wetteksten. Zalm hoopt na zate"
risten groen licht te te kunnen 1
moet de belangrijke tekst over |P
wisselkoersmechanisme, dat de
gen regelt tussen euro en muntfszj,
EMU-deelnemers nog door de veL
Een ander heikel punt in Noor,om'(
discussie over de euromuntjes. Zr
zet zich tegen het gebruik van
ogen schadelijke nikkel. Muntm; st{
de andere lidstaten willen echtei^
geringen kunnen gebruiken, ogn
muntmetaal anders te slap is. ta
Voorts houdt Nederland
randschrift 'God met Ons'. Andern t(
noemen dit weer verwarrend vr
zienden. Duitsland wil weer ge?1^
hoekig muntstuk van twintig euri^
dat de automatenindustrie daarvr
aanpassingen moet plegen.
Zalm beloofde onlangs in Bruss1
aantal compromissen te zullen
Noordwijk moet blijken hoe aart,,
die zijn. Verder ontvangen de mi
formatie over een voorselectie vaJP
pen die een internationale jury
maakt. De regeringsleiders mak
gens in juni, tijdens de Top val
dam, een definitieve keuze voor
munten. (ha,
noordwuk ton van lieropdei
TOM JANSSEN
feu
Philips-beleggingsdeskundige Dijkstra waarschuwt voor te lage rente
WM Mij WC
UtfWKUOtk
Alsof het kabinet de brand in de Haagse
Schilderswijk zelfheeft aangestoken, zo
fel blijft Turkije Nederland aanvallen.
Nauwelijks was een Turkse delegatie uit
Den Haag vertrokken, of in de VN-com-
missie voor de mensenrechten in Genè-
ve werd Nederland opnieuw ter verant
woording geroepen.
Uiteraard kan er geen enkele twijfel over
bestaan dat de brandstichting, die een
moeder en haar vijf kinderen vorige
week het leven kostte, verschrikkelijk is
en in alle toonaarden moet worden ver
oordeeld. Tegelijkertijd moet echter wor
den vastgesteld dat racistische motieven
vooralsnog niet zijn aangetoond. Daar
om zijn de reacties van Turkse zijde veel
te voorbarig.
Allereerst werd Nederland aan de
schandpaal genageld door de Turkse mi
nister van mensenrechten, Esengun. Hij
stelde vanuit Turkije dat Nederland de
veiligheid van de burgers niet garan
deert. Toen hij eenmaal met een delega
tie in Den Haag was gearriveerd, bena
drukte hij plotseling juist alle vertrouwen
in de aanpak van de Nederlandse rege
ring te hebben.
Des te opvallender was het dat Neder
land vervolgens in de VN-commissie
voor de mensenrechten opnieuw werd
aangevallen. De brand zou een racisti
sche uitspatting zijn en de Nederlandse
autoriteiten zouden de daders zo snel
mogelijk ter verantwoording moeten
Tansu giller. archieffoto
roepen.
Voor de zoveelste maal heeft Turkije
daarmee de zaken op de kop gezet,
waarschijnlijk met de bedoeling de aan
dacht van de eigen mensenonrechten
weer even af te leiden en de Turkse ge
meenschap in Europa het gevoel te ge
ven niet alleen te staan. Hoe durft uitge
rekend een land als Turkije het in z'n
hoofd te halen om Nederland het verwijt
te maken burgers niet voldoende te be
schermen. In het verleden (Indonesië)
t si:
heeft Nederland een kwalijke rol ge^e
speeld, maar op dit moment is daarrgy
paald geen sprake van. rise
Dat kan van Turkije niet worden ge( ze
Amnesty International laat het eneijgg
het andere rapport verschijnen ovei
misstanden in Turkije. Vorige maar—
vice-premier en minister van buiter
landse zaken Qiller toe dat op politiflf
reaus wordt gemarteld. Inmiddels i»a
wet aangenomen die het voorarrest*^
perkt van dertig tot maximaal tien di i
gen. Alsof in die periode niet meer zjil
kunnen worden gemarteld. Heel wal f
Turken, en niet alleen Koerden, kun^g.
verklaren dat die situatie niet is verSj n
derd. De volgende rapporten van Ai;n
nesty zullen daar ongetwijfeld weer^
ding van maken. ,2e
In plaats dat Turkije Nederland vercr
deelt, heeft Nederland juist redenenl/ai
noeg om de misstanden in Turkije an
de kaak te stellen, omdat in dat landjni
gering, politie en leger innig samen\bpt
ken bij het schenden van de menser^
rechten. Dat is het grote verschil me^a;
derland, dat democratie hoog in het
vaandel heeft staan. Daarom zijn de
Turkse aanvallen van deze week opi
Nederlandse overheid volkomen mi'
plaatst, ook al zou alsnog blijken dat
sprake is van een racistische aanslag,
jan preenen
D
Paniek op het Damrak, afgelopen dinsdag. Voor de tweede keer in korte tijd kreeg de beurs een dreun
te verwerken, deze keer zelfs een ongekend harde. Al herstelde de beurs zich weer enigszins, de
schrik zit er goed in. En terecht, stelt hoofd beleggingsstrategie Dijkstra van de Philips pensioenfond
sen deze week in het economenvakblad ESB: want tenzij De Nederlandsche Bank de rente eindelijk
eens op peil brengt, volgt vroeger of later een dreun van jewelste.
Zenuwachtige drukte op het Damrak, afgelopen dinsdag.
Onder het motto 'koortsige koersen' pro
beert ESB wat helderheid te scheppen over
de vraag die iedereen bezig houdt die direct
of via een van de talloze beleggingsfondsen
in aandelen is gestapt: wat is er toch aan de
hand? En vooral: wat gaat er gebeuren?
Wat dat laatste betreft blijft het natuurlijk
afwachten. Bij de koersexplosie van de afge
lopen jaren een verdrievoudiging van de
AEX-index in zes jaar tijd speelden in elk
geval drie factoren een belangrijke rol. Ten
eerste was daar een florerend bedrijfsleven,
dat een stijging van de koersen rechtvaar
digde.
Ten tweede was daar de steeds dalende
rente: de rente en de koersen vormen el-
kaars spiegelbeeld. Obligaties en spaarreke
ningen vormen de natuurlijke concurrenten
van de aandelen. Naarmate de rente lager
is, leveren obligaties en spaarrekeningen
minder op en wordt de aantrekkingskracht
van aandelen navenant groter. Mede daar
om hebben bijvoorbeeld de pensioenfond
sen met hun vele honderden miljarden te
beleggen guldens de draai richting aande
lenmarkt gemaakt.
Ten derde is er de psychologische factor: als
bedrijven jaar in jaar uit winst maken en
het CPB, de OESO en andere gerenom
meerde rekenaars voorspellen dat het alle
maal lekker zal blijven gaan, dan krijgen
steeds meer mensen de kriebels. Je bent
toch wel een dief van je eigen portemonnee
als je niet in aandelen gaat: weinig risico,
hoog rendement.
Waren begin jaren negentig nog de herin
nering van de krach van 1987 en het gevoel
van 'één zwaluw maakt nog geen lente' flin
ke psychologische hobbels op weg naar de
beurs, de laatste jaren zijn die geslecht.
Steeds nieuwe recordwinsten en explode
rende aandelenkoersen: ze veroorzaakten
samen een stormloop op aandelen, die voor
een vliegwieleffect zorgden.
Dat is een gevaarlijke ontwikkeling, want
daarmee krijgt de beurs trekjes van een pi
ramidespel. Niet de bedrijfsresultaten vor
men dan immers nog de basis voor de koer
sen, maar een niets met die economische
basis te maken hebbende factor als de hoe
veelheid nieuwe inleggers. En alles wat op
drijfzand is gebouwd, zinkt gemakkelijk in
de prut.
Een belangrijke vraag is natuurlijk of dat
punt al is bereikt. Daar zijn wel aanwijzin
gen voor: een redelijk objectieve factor als
de koers/winstverhouding (de prijs van een
aandeel gedeeld door de winst per aandeel)
ligt op de Amsterdamse beurs vanaf 1995,
het jaar waarin de grote stormloop op aan
delen begon, ruim boven het gemiddelde
van de Europese beurzen. Laurens Blom
van de financiële research-instelling FDA
ziet, zo schrijft hij in ESB, echter geen enke
le reden waarom de koersen niet blijven
stijgen. De rente is laag, en de loonmatiging
en daarmee de rentabiliteit van het be
drijfsleven blijft voorlopig wel gehand
haafd.
Een ernstige waarschuwing daarentegen
komt van Philips-pensioenman Dijkstra. Hij
concentreert zich op de rente. Die is een
van de weinige instrumenten waarmee een
bank redelijk effectief (economische) ont
wikkelingen kan sturen. Maar, zegt hij, dat
doet De Nederlandsche Bank niet. Die laat
het monetaire beleid sinds jaar en dag af
hangen van wat de Bundesbank doet. Zo
lang beide landen economisch redelijk ge
lijk op gaan, zoals lange tijd het geval was, is
daar ook geen bezwaar tegen.
Maar de afgelopen vijfjaar zijn Nederland
en Duitsland economisch uit elkaar ge
groeid. Duitsland zit in een dal. De Duitsers
hebben dus alle belang bij een lage rente
om de investeringen en de consumptie aan
te jagen. Het Internationaal Monetair Fonds
meldt in een nog geheim rapport dat de
Nederlandse economie daarentegen juist
oververhit dreigt te raken: de bedrijven kun
nen de vraag naar hun spullen nauwelijks
aan, zodat inflatie op de loer ligt. Alle reden
dus om de gulden via een renteverhoging
wat duurder te maken, zo de vraag af te
remmen en oplopende inflatie te voorko
men.
Alleen: dat zal niet gebeuren. De reden is de
komst van de euro, stelt Dijkstra. Een com
missie onder leiding van voormalig Bundes-
bankpresident Schlesinger heeft niet zo
lang geleden voorgesteld de huidige wissel
koersen in het Europese Monetaire Stelsel
als uitgangspunt te nemen voor de omwis-
selkoersen bij de invoering van de euro.
Dan ligt het niet lekker als De Nederland
sche Bank daar door heen gaat fietsen door
de gulden duurder te gaan maken ten op
zichte van de mark. Temeer niet daar uitge
rekend DNB- topman Wim Duisenberg
straks die euro moet gaan invoeren en de
eerste tijd beheren.
De te lage rente blijft dus, concludeert Dijk
stra. Dat betekent dat de vraag naar goede
ren blijft groeien, dat de. bedrijven op volle
toeren draaien en hoge winsten blijven ma
ken, en dat de aandelenkoersen dus blijven
stijgen. Pas als de zaak volledig oververhit
raakt en de inflatie toeslaat, zal de rente
sterk gaan stijgen. Dan is het uit met de pret
en dondert de zaak in elkaar.
Vergelijk het maar met de huizenmarkt: de
prijzen staan daar al lang niet meer in ver
houding tot de reële waarde. Dat kan voort
duren zolang de rente zo extreem laag blijft
als nu. Als de rente flink omhoog gaat, spat
de markt waarschijnlijk als een zeepbel uit
elkaar.
Precies hetzelfde zal gebeuren op de beurs
als de rente gaat stijgen, voorspelt Dijkstra.
En het is onvermijdelijk, denkt hij: het ge
beurde in Duitsland in 1973 en, recenter, in
1989 in Japan. En één ding staat voor hem
daarbij als een paal boven water: hoe hoger
de koersen op dat moment zijn opgedre
ven, 'des te desastreuzer uiteindelijk de ge
volgen zullen zijn'.
