Ultuurstad met ferme hand op
kaart
^Dansvoorstelling met emoties
overladen Onderkoelde seksuele weemoed
Leiden
Manceau reclameschilder
'avant la lettre' in Lisse
Cultuur&Kunst
WALITEITSGARANTIE
Joods Historisch Museum
wil bekender worden
BAG 2 APRIL 1997
chef jan rijsdam, 071 -5356444
55 projecten komende maanden in Leiden
■enigmg'Del
:tie de operetf
ky. Het koori
aor de vaste c
in handen
ands Lyceum,
88of402761jditeit heeft bij onze keuze centraal gestaan. Niet
ang van een cultureel project of de mate van be
id van de makers of de groep. Er is gepoogd een
IEVAARSima samen te steUen dat een breed draagvlak
it gegeven o\nnen Leiden en de regio." Dat zei Karei Willems,
joievaars stan het projectbureau, gistermiddag bij de presen-
n van de har^ het programma van de manifestatie 'Leiden '97
rol. Hoofdstrai Culturen'.
es van hoore Culturen' toe in het Rijkmuse
um van Oudheden.
Wethouder Langenberg sprak
er zijn waardering voor uit dat
het programma niet 'op het
t ruim 55 culturele en stadhuis' in elkaar is gezet,
maar dat geluisterd is naar ge
luiden en wensen vanuit de stad
XPO
i 'Een ronde; van begin april tot en
Jan Akkerr*mber culturele hoofd-
te zun'enC{de Provincie Zuid-Hol-
dwijk space c* ruim 55 culturele en
W6. nige projecten probe-
51 ;ms en zijn staf Leiden
f.lm'A„pla>eha?Td''°Pde.c"lturt
>e films. van Nederland te zet-
ishornlaan 21
i met Pex Langenberg,
ERALE 'er cultuur van Leiden,
spreekt prf1. Scharloo, bestuurslid
agner'. stichting Leiden Muse-
Biex (zaai oo: lichtte Willems het pro
van 'Leiden Stad van
zelf. Hij hoopt dat mensen die
gewoonlijk niet naar cultuur
manifestaties of musea gaan
door dit programma over de
drempel worden geholpen en
dat de manifestatie ook vruch
ten afwerpt voor de toekomst.
Op vragen over het ontbreken
van attracties en manifestaties
sche Nedef,
e boek 'Dra
»pn nuor
ïvenant moet problemen bij
■werpwedstrijd voorkomen
'huis, Apoth«men bij architectuur-
ijden moeten voortaan
1 verleden behoren. Mi-
ise DJ. De Boer (VROM) onder-
119, Leidenle gisteren in het Haagse
rspoort een convenant
I I procedures te verbete-
cotine (hi^ de ondertekenaars be-
onder meer de Vereni-
Zoetermeer van Nederlandse Ge-
ten (VNG) en de Bond
Jederlandse Architecten
Tim fylis.
ontwerpwedstrijden zijn
i' Aiphen enkele jaren een
i in het oog. Voorzitter
riON Weeber riep twee jaar
bkdeiekfen op tot een boycot,
i overheden zetten vol-
iiiegom, hem architectenbureaus
druk aan een slecht ge-
iseerde en slecht betaal-
hiphop, Sectie mee te doen. Een
paar maanden daarna onder
streepte de bond de oproep
met een zwartboek waaruit
bleek dat vooral gemeenten
rommelen met de selectie van
architecten. Problemen deden
zich onder meer voor bij de
ontwerpopdrachten bij het
Chassétheater in Breda en het
Limburgs Museum in Venlo.
In het convenant, ontwik
keld door Rijksbouwmeester
prof. ir. Wytze Parijn, staan af
spraken tussen de overheid en
de organisaties van opdracht
gevers en ontwerpers. Zo zijn
onder meer voorbeeldmodel
len voor een prijsvraag opge
nomen. In het convenant heb
ben de partijen ook afgespro
ken een steunpunt op te rich
ten. Dat komt bij de Stichting
Architectuur Lokaal in Rotter
dam.
iet goed geld terug
m I2n] 7ïze week in de Leidse Schouwburg:
o-i7UUi3 2«.i5uur Lebbis Jansen
4 en za. 5 20.15 uur Emily, of het geheim
Timies ei van Huis Ten Bosch
Ton Lutz
eserveren (071) 5131943/4
si ail van
niltumi
met landelijke uitstraling, rea
geerde Willems enigszins panie
kerig. Hij pareerde de horzelige
vraag met het antwoord dat bij
de samenstelling van dit pro
gramma het credo 'voor en
door Leiden en de regio' uit
gangspunt is geweest. Langen
berg viel hem bij met de nuch
tere opmerking: „We moeten
kijken hoeveel kaartjes er met
dit programma worden ver
kocht. Als dat niet goed loopt, is
Leiden 97 Cultuurstad mislukt."
Het echte startsignaal voor
Leiden Cultuurstad wordt op 9
april gegeven in de Leidse
Stadsgehoorzaal. De volgende
dag begint in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde, het Rijksmu
seum van Oudheden, het Stede
lijk Museum De Lakenhal en
Rijksmuseum het Koninklijk
Penningkabinet de gezamenlij
ke tentoonstelling 'Focus on
Film'. In deze expositie wordt
met filmcompilaties commen
taar gegeven op de vaste collec
tie in deze musea. Zo worden
op de ramen van het Rijksmu
seum van Oudheden, dat on
derkomen biedt aan het Ko
ninklijk Penningkabinet, vieren
twintig uur per dag filmpjes ver
toond over het aardse slijk, film
pjes die worden begeleid door
het geluid van vallende munten.
Met films over vampiers en
mummies wordt commentaar
geleverd op de uitgebreide
mummie-collectie in het Rijks
museum van Oudheden.
Een andere grote manifestatie
is 'Voor mijn moeder', waarbij
in de gehele regio kunstwerken
worden vertoond die te maken
hebben met het begrip moeder
Aarde en de moeder in het alge
meen. Theatergroep Hollandia
brengt twee monologen ('Twee
stemmen') en een muziekthea
terstuk ('Machine Agricole'). De
monologen worden gespeeld op
de Leidse begraafplaats
Groenesteeg, een rustiek kerk
hof in Leiden.
Een van de opzienbarendste
produkties tijdens 'Leiden 97'
Stad van Culturen' is het ball-
roomdansen in de spekgladde,
gloednieuwe Leidse stationshal.
Vijftien maal latin en vijftien
maal ballroomdansen staan tij
dens de avondspits van 3 juni
18.30 uur geprogrammeerd.
Een productie die speciaal
voor de manifestatie is ge-
De parkiettulpen en hyacinten
van Manceau presenteren zich
in opdringerige, bonte olieverf
en lijken niets anders te willen
doen dan onverbloemd opsnij
den over hun eigen schoonheid.
Maar daar waren de schilderijen
dan ook voor bedoeld. Catalogi
en kleurenfolders bestonden
nog niet aan het begin van deze
eeuw. Dus werden de kleine pa
neeltjes die Lucien Louis Man
ceau schilderde bij de partijen
bloembollen gevoegd om klan
ten in Rusland of Amerika te
overtuigen van de schoonheid
die de Hollandse bloembollen
in zich herbergen. Maar ook al
hebben zijn miniatuurtjes de
halve wereld rondgereisd, Man
ceau zelf heeft geen geschiede
nis gemaakt. Misschien lag het
aan de plek waar hij verkoos
werkzaam te zijn. Zelfs in 1909
was Warmond al een stuk min
der mondain dan Parijs.
Het museum voor de Bloem
bollenstreek kon zich niettemin
met Manceau geen betere ver
tegenwoordiger in de schilder
kunst wensen. Uitermate gefas
cineerd door bloemen laat zijn
werk zich lezen als een staal
kaart van wat de vruchtbare
aarde tussen Warmond en Lisse
heeft voortgebracht. Van dis
creet witte rozen tot papavers
diep gekleurd van schaamteloos
rood.
Van 1909 tot aan zijn dood in
1937 verbleef Manceau in War
mond en was evenals zijn schil
derijen een graag geziene gast
in menig huishouden. Alle re
den voor het museum voor de
Bloembollenstreek om zijn ei
gen 'vergeten' kunstenaar te
koesteren.
Bestuurslid Van der Vlugt van
het museum kan ook niet pre
cies uitleggen waarom Manceau
zo in de vergetelheid is geraakt.
„Hij heeft zich nooit zo nadruk
kelijk gemengd in een bepaalde
groep kunstenaars, want hij was
voornamelijk broodschilder, en
niet alleen van bloemen. Het
was een kunstenaar die van al
les kon. Portretten, landschap
pen, stillevens. Er hangt hier
zelfs een Maria icoon. Wie weet,
misschien is zijn veelzijdigheid
ook een beetje zijn zwakke
punt."
Voor Manceau echter was dat
een uitkomst. In de jaren die hij
met zijn gezin op een zolderka
mer in Warmond sleet werd hij
ingeschakeld door bloembol
lenhandelaren. Net voor de tijd
dat de concurrerende kleuren
fotografie opkwam, moest Man
ceau het 'plaatje' bij het 'bloem
pje' kleuren en deed zo dienst
als reclameschilder.
Heel wat van zijn schilderijen
zijn ook beland bij gezinnen in
Warmond en omstreken die
graag een groot schilderij van
zijn hand vrilden hebben. „Bij
het museum wisten we daarvan
en we hebben een oproep ge
plaatst in een vaktijdschrift voor
bloembollenkwekers,'' vertelt
Van der Lugt. „Zo hebben we
een hoop Manceaus boven wa
ter weten te halen. En hoewel er
weinig tot niets van hem in
boeken te lezen is, zijn we door
de overlevering toch nog heel
wat over hem te weten geko
men."
Het blijkt dat Manceau in eer
ste instantie naar Parijs toog op
uitnodiging van de Franse Ope
ra. Hij ontwierp en schilderde
daar decors en ontving de titel
'Officier d'Académie' van de
Franse minister van Onderwijs
en Schone Kunsten. Naast zijn
werk voor de Opera vervaardig
de hij talrijke aquarellen, pente
keningen en olieverfschilderijen
om Het gezin van zeven te kun
nen onderhouden. „Om de ou
dere meisjes van Manceau hing
altijd zo'n vreemd luchtje, nu
noemen we dat parfum, maar
daar hadden zij nog geen weet
van," lezen we in de catalogus.
Op 6 augustus 1937, zestig
jaar geleden, overleed Lucien
Manceau. En drie jaar na zijn
sterven op 3 september 1940,
staat er in 'de notulen van het
RK bestuur te Warmond: „De
eerwaarde voorzitter deelt me
de dat er voor de uitvaart en be
grafenis van wijlen de heer en
mevrouw Manceau nog niet be
taald is. Er is een schrijven van
een schoonzoon, die aanbiedt
dit te willen regelen." Manceau
was al bijna vergeten.
Dertig acts op Drum Rhythm
Snoop Doggy Dogg. Zap Ma
ma, Eboman, Run DMC en
Third World zijn enkele be
kende namen onder de tien
tallen artiesten die op vrijdag 9
en zaterdag 10 mei optreden
op het Drum Rhythm Festival
1997 in Amsterdam. Het is dc
zesde keer dat het festival
wordt gehouden. Het laat een
breed scala zien aan vertegen
woordigers van diverse mu
ziekstromingen. Op de twee
dagen treden telkens ruim vijf
tien acts op. De concerten zijn
op vier verschillende podia op
het terrein van de Westergas
fabriek.
De voorverkoop van kaarten
is al begonnen. Het program
ma begint elke dag om zes uur
's middags. Na afloop van de
concerten zijn er after-parties.
enorm en doet enerzijds den
ken aan een meditatie, ander
zijds aan een behagen dat het
lichaam vervult zodra het niet
meer door al die woeste driften
voortgestuwd wordt.
De troost die de vrienden el
kaar geven na het leed dat ze el
kaar hebben aangedaan, be
staat uit voorzichtige omhelzin
gen. Het spannende van de
voorstelling is dat woestheid en
tederheid elkaar steeds onver
wachter afwisselen. Glashelder
wordt zichtbaar hoe dicht
agressie en liefde bij elkaar lig
gen. Dit geeft beide gevoelens
een adembenemende diepte.
Op verschillende momenten
komt een erotische lading te
voorschijn, het duidelijkst als de
jongens op elkaar gaan liggen
en hun tongen tegen elkaar aan
bewegen. Door de grote con
trasten krijgt zo'n moment een
buitengewone zuiverheid.
'Truus Bronkhorst, Marien
Jongewaard Friends' is een
maakt, is de opera 'Socrates'
van de Leidse componist War
ner van Es. Een 'mannenopera'
over de nadagen van de Griekse
denker. De opera 'Les festes de
l'amour et de Bacchus' van de
Franse barokcomponist Jean-
Baptiste Lully (1632-1687)
wordt in mei en juni uitgevoerd
door amateurzangers die wor
den bijgestaan door professio
nals. Voorts is er een koren-
zangdag, een Nacht van de
Kunst, zijn architectuurten
toonstellingen en wordt er uit
gebreid aandacht besteed aan
de inmiddels landelijke beken
de muurgedichten op Leidse
gevels.
Internationale attracties zijn
het uit Parijs afkomstige Cirque
Plume' en 'Circus Ronaldo' uit
Vlaanderen, gezelschappen die
het begrip circus een geheel ei
gen invulling geven.
Lucien Louis
Manceau: zijn
miniatuurtjes
reisden de
halve wereld
rond. foto pr
Het loods Historisch Museum
in Amsterdam wil meer lande
lijke bekendheid. Onder het
mofto 'Ie wordt wijzer in het
Joods Historisch Museum' be
gint 9 april een uitgebreide
publiekscampage om duidelijk
te maken waar het museum
voor staat. Jaarlijks trekt het
zo'n honderdduizend bezoe
kers. Dat aantal moet vooral
niet zakken. De campagne valt
samen met de viering van
twee feestjes: het tienjarig be
statin in het nieuwe onderko
men aan het Jonas Daniël
Meijerplein en de 65e verjaar
dag. Tot de verhuizing naar de
vier Hoogduitse synagogen
aan het plein in de vroegere
Amsterdamse jodenbuurt was
het museum in de Waag op de
Nieuwmarkt gevestigd.
De campagne die tot en met
25 mei duurt, zal ingaan op de
verschillende uitingen van de
joodse cultuur: van koosjer
eten tot het verschil tussen li
IM x
berale en orthodoxe joden
van typisch joodse namen to
kledingvoorschriften in de sy
nagoge. Tijdens de adverten
tieweken krijgen alle bezoe
kers een gratis jubileumboek
je.
en zusjes van de 'Girl from
Ipanema' in precies de juiste
verhoudingen mengen. Josee
weet wat Brazilianen beweegt,
letterlijk en figuurlijk.
Het is prijzenswaardig dat
Koning het aandurft om de
standards hier en daar van een
nieuw arrangement te voorzien.
Maar de muzikanten hebben
virtusositeit en de vaak daar
mee gepaard gaande neiging
om de nummers met een licht
verteerbaar jazz-fusion sausje te
overgieten. Het typisch Brazi
liaanse is dan nog net te proe
ven. Josee zingt overtuigend
met een glijdende frasering en
een nauwkeurig geboetseerde
nonchalanche die de soms
moeilijke intervallen moeiteloos
neemt, maar laat toch elke let
tergreep perfect uitkomen. In
de hogere regionen echter ha
pert het weieens. Als ze 'Cho-
vendo na Roseira' zingt smok
kelt ze een beetje met het volu
me van de hoogste noten.
Het tekort aan tempo wordt
nog gauw voor de pauze ge
compenseerd met een aantal
'sophisticated' samba's. Inge
houden erotiek die het onderlijf
laat dansen op een manier waar
het bovenlichaam geen weet
van heeft. Na de pauze komt
het pas echt los. In weerwil van
het strenge pluche probeert ze
de zaal aan het dansen te krij
gen. En hoewel het op het podi
um klinkt alsof elk moment een
'batucada' straatorkest uit de
coulissen kan denderen zit de
zaal genietend maar ietwat on
wennig op de stoel. Het publiek
durft nog niet zo goed. Dus be
sluit men maar op de Neder
landse manier, met veel ap
plaus, gehoor te geven aan zijn
enthousiasme.
Thee.
Indonesisch eten
en een pot
jasmijn-thee.
"M'n vnenden willen altijd een
biertje erbij. Maar die heerlijke
geur van jasmijn vind ik zelf
eigenlijk lekkerder, beter passen.
Thuis drink ik 'm uit van
die mooie porceleinen komme
tjes. Toen ik bij Simon Lévelt
om jasmijnthee vroeg bleek dat
ze wel vier soorten hadden, en
vier verhalen.
Ook over andere thee. Over
de ligging van de theetuinen,
over het plukken, de twee
bovenste blaadjes zijn voor de
top-kwaliteit, van de Darjeeling,
bijvoorbeeld. Wat een verschil
proef je toch, als je er een beet
je op let. Stil genieten."
De jubileumtentoonstelling
die premier Kok op 17 april
opent, is gewijd aan de textiel-
collectie. Die presentatie is het
resultaat van een 23 jaar du
rend conserveringsproject. Het
is voor het eerst dat het muse
um een overzicht biedt van
het eigen materiaal. 'Joods
Stof. Verhalend textiel uit de
eigen collectie' duurt tot en
met 19 oktober. Gelijktijdig
zijn onder de titel 'Joodse
vrouwen wereldwijd' zestig
zwart-wit foto's van de Ameri
kaanse Joan Roth (1942) te
zien. De fotografe reisde tien
jaar langs verschillende joodse
gemeenschappen in Ethiopië,
Jemen, India, Marokko, Boe-
chara, Oost-Europa, Rusland,
de Oekraïne en Israël
jeschouwing maarten
ir, ZO U baanders
Elling: Truus Bronkhorst, Marien
ro van «aard Friends Gezien 29/3 De
stdageitse School. In Leiden te zien. 9/4 en
14-1710/4 LAKtheater, 20.30 uur.
li jongens rennen uitgela-
let toneel op, alsof ze gaan
ïiietje Ken- Met hun mooie, atleti-
lichamen stralen ze een
me levenslust uit. Maar er
.t dreunende muziek, die
ring. Z| met vrolijke stemming
i een onheilspellend gevoel
Wat gaat er om in die ze-
jongens? Welke kant
>mt hun energie op? Al
REEKV neemt de voorstelling een
'kkende wending. Tussen
leven vrienden in 'Truus
rste zotkhorst, Marien Jongewaard
n 'Psjtiends' heerst een extreme
Gruyjgsjg Eén van hen ligt weer-
u op op de grond. De anderen
>ppen hem één voor één
URG htig in het kruis. Daarna
',uur; h de jongens elkaar met op-
en F»lde laanten en hun agressie
dt zo waanzinnig groot, dat
jan het lichaam van een an-
jr niet genoeg hebben en zich-
beginnen te geselen. Ze
sen duetten die de kracht en
eid van een worsteling heb-
compleet met keelstoten.
^^ctreem geweld is geen onge
in thema in de voorstellin-
van Truus Bronkhorst en
tien Jongewaard. In 'Good-
Body' uit 1996 beeldden de
isers uitputtende en wrede
de,echten uit- Het was verplet-
.jl .^ïnd om te zien en het greep
ar laaf de keel. Ook de persona-
eren uit de voorstelling reageer-
l in de tweede helft met af-
iuw en rouw op de brute scè-
n ds. De nieuwe productie,
dscluus Bronkhorst, Marien Jon-
mawaard Friends' is weer net
^indrukwekkend, maar nu op
IS651 slJbtielere manier. De ge-
lddadige impulsen gaan op
,n raffineerde wijze over in hun
{enpool: liefde en erotiek.
ressie en tederheid schuiven
muziek
recensie pablo cabenda
Concert Josee Koning e grupo, Tribute to
Antonio Carlos Jobim Gehoord: 1/4,
Leidse Schouwburg, Leiden
„Dames en heren, over enkele
minuten zullen we landen op
het vliegveld van Rio de Janeiro.
Zou u zo vriendelijk willen zijn
uw sigaretten te doven, de rie
men weer vast te doen en uw
rugleuning in de juiste positie te
zetten."
Josee Koning doet een beetje
alsof ze de aanwezigen in de
Leidse Schouwburg meeneemt
naar Brazilië. Maar het zijn er
zo weinig dat het waarschijnlijk
moeite zou kosten zelfs een half
airbusje te vullen. Ook al komen
de samba en de bossanova er
vandaan, Rio is schijnbaar niet
zo'n populaire vakantiebestem
ming voor het Leidse schouw
burgpubliek.
Voor Josee wel. In 1995 nam
ze daar met bekende Ameri
kaanse fusion muzikanten als
Tom Scott en Nathan East en
Braziliaan Dori Caymmi haar
favoriete nummers van de baas
der bossanova's Antonio Carlos
Jobim op. Jobim, door Brazilia
nen liefdevol Tom genoemd,
heeft zacht wiegende klassie
kers op zijn naam staan als 'One
note samba' en 'Agua de beber'.
En Josee laat vaak de onder
koelde seksuele weemoed en de
lyrische toonzetting die beide
typerend zijn voor de broertjes
dansvoorstelling met zoveel
emoties dat je soms bijna ver
geet hoe fraai de bewegingen en
het toneelbeeld op zichzelf zijn.
De lichamen die strekkende,
golvende en draaiende bewe
gingen maken, worden weer
spiegeld in een reeks schijnbaar
willekeurig tegen de zijwand ge
plaatste spiegels.
Zo wordt de dans die zich op
het toneel afspeelt tegelijk ver
werkt tot een prachtige collage.
als aanrollende golven over el
kaar heen. Dat bepaalt het rit
me van de voorstelling.
Troost
Als de jongens alle energie uit
hun lichamen gezweet hebben,
verlangen ze naar rust en troost.
Deze passages bestaan prachti
ge, uitgebalanceerde bewegin
gen, die je door hun lage tempo
rustig kunt bekijken. De con
centratie waarmee deze bewe
gingen worden uitgevoerd is
Extreem geweld is geen ongewoon thema in de voorstellingen van Truus Bronkhorst.
