VS opnieuw in de ban van Oklahoma
Leven Tirana komt
langzaam op gang
5888KS®
Moordenaar Falcone hoopt
op status van spijtoptant
Buitenland
Stalins tijden herleven in
Loekasjenko's Wit-Rusland
«AZIË:®»'
ZATERDAG 29 MAART 1997
Proces Timothy McVeigh begint maandag in Denver
OKLAHOMA/DENVER HANS DE BRUIJN
In de beklaagdenbank zit Timothy McVeigh, een bedees
de, goedlachse, allerminst afschrikwekkend ogende 28-
jarige jongeman. Hij is de hoofdverdachte in het proces
over de ergste terreurdaad uit de Amerikaanse geschie
denis, de bomaanslag op een kantoorgebouw in Oklaho
ma City op 19 april 1995.
meenden dat hun cliënt in die
stad nooit een eerlijk proces zou
kunnen krijgen. Het zou in
Oklahoma immers zo goed als
onmogelijk zijn twaalf mensen
voor de jury te vinden, die geen
familielid of bekende bij de aan
slag hadden verloren.
Het proces, onder leiding van
recter Richard Matsch, zal niet
via de tv worden uitgezonden.
De nabestaanden van de slacht
offers zullen het proces in Den
ver ook niet rechtstreeks kun
nen volgen. Voor hen is in
Oklahoma een zwaar afge
schermd auditorium ingericht,
waar zij via een gesloten tv-cir-
cuit kunnen zien wat zich ne
genhonderd kilometer verderop
in Denver afspeelt. De pers
wordt uit die 'rechtszaal-op-af
stand' geweerd.
Maar de VS zullen de komen
de maanden met die nabe
staanden opnieuw die ver
schrikkelijke woensdag in april
1995 herbeleven. Nooit eerder
was op Amerikaanse bodem
een aanslag gepleegd met zulke
afschuwelijke gevolgen. Dit
CORRESPONDENT
Was het de wraakactie van een
extreem-rechtse fanaat of een
samenzwering van groeperin
gen die uitwaren op het schep
pen van wanorde in de Verenig
de Staten? Op die vraag moet
het proces dat maandag begint
in Denver in de staat Colorado
het antwoord verschaffen.
Om even na negen uur die
woensdagochtend ontplofte
voor de deur van het Alfred P.
Murrah-gebouw negen ver
diepingen vol federale dien
steneen vijfduizend pond
zware, uit kunstmest en benzi
ne samengestelde bom, die het
halve gebouw van de aardbo
dem veegde. Het tellen van het
aantal doden stopte pas bij 168.
Meer dan achthonderd mensen
werden gewond. En heel Ameri
ka voelde de ontploffing, alsof
die in ieders achtertuin had
plaatsgevonden.
Het proces vindt plaats in
Denver en niet in Oklahoma,
omdat McVeigh's verdedigers
soort terrorisme gebeurde altijd
in verre landen, niet in Amerika
zelf. De verdenking ging dan
ook meteen uit naar buiten
landse terroristen.
Er werd al snel geroepen om
vergelding. De ontnuchtering
kwam al binnen 48 uur met de
arrestatie van Timothy
McVeigh, een gesjeesde soldaat
met extreemrechtse sympathie-
en. Na enkele dagen had de FBI
al zoveel bewijsmateriaal tegen
hem verzameld, dat de conclu
sie al gauw onontkoombaar
was: Amerika had voor het eerst
te maken met regelrecht bin
nenlands terrorisme.
Milities
Het gevolg was een hernieuwde
belangstelling voor de uiterst
rechtse 'milities', paramilitaire
groepen die menen dat de over
heid oorzaak is van alle kwaad
in de wereld, en dat het gebruik
van geweld tegen die overheid
gerechtvaardigd is om de on
vervreemdbare belangen van
het individu veilig te stellen.
McVeigh behoorde tot dat soort
groepen en, zoals al snel zou
blijken, zijn haat tegen de over
heid kende geen grenzen.
Volgens de openbare aankla
gers was McVeigh's keuze voor
19 april symbolisch. Op exact
diezelfde dag twee jaar eerder
was in het Texaanse plaatsje
Waco een einde gekomen aan
een twee maanden durend be
leg van de boerderij van de sek
te van de zogenaamde Davi-
dians. Een geloofsgemeenschap
onder leiding van ene David
Koresh, die ook meende dat de
overheid zondig was en zich let
terlijk tot de tanden tegen die
overheid bewapende.
Aan het beleg kwam een eind
toen de FBI de boerderij be
stormde. Het gebouw vatte
vlam en meer dan tachtig Davi-
dians mannen, vrouwen en
kinderen kwamen om het le
ven. McVeigh zou, zo beweren
de aanklagers, een daad hebben
willen stellen om 'Waco' te wre
ken.
Geluk
In de weken voorafgaand aan
19 april zou McVeigh samen
met zijn oude legervriend Tery
Nichols de aanslag op het gp-
bouw in Oklahoma hebben be
raamd. Hij kocht duizenden
ponden speciale kunstmest die,
samengevoegd .met benzine,
een uiterst explosief mengsel
oplevert. Op 17 april huurde hij
een bestelwagen, waarin ton
nen van het spul konden wor
den vervoerd.
Die truck of eigenlijk
slechts een deel ervan leidde
de politie uiteindelijk naar
McVeigh. Maar het zou een for-
v3 ~*i I S
i! ij)l W 1
pr~i
-jffiTi
iU
□PSM®
[lil llll
r*f|S
tl li.
E EE
Tijgj
De ruïne die overbleef van het kantoorgebouw in Oklahoma City, waarin 168 mensen de dood vonden.
foto epa
se dosis geluk vergen voor hij
kon worden opgepakt. Toen de
bom ontplofte, landde een stuk
van de as van de truck redelijk
intact op een geparkeerde auto.
De as bevatte een nummer,
waarmee uiteindelijk de her
komst van de wagen vastgesteld
kon worden: een autoverhuur
bedrijf driehonderd kilometer
verderop in Kansas.
De eigenaar kon de politie
een beschrijving geven van de
huurder: Timothy McVeigh. Hij
viel bij geluk in handen van de
politie: enkele uren na de bom
aanslag was hij door een sherrif
aangehouden omdat hij in een
auto zonder nummerbord reed.
Toen de FBI een opsporingsbe
richt naar alle politiekorpsen in
de hele VS deed uitgaan, zat
McVeigh al in een politiecel.
McVeigh heeft nooit toegege
ven verantwoordelijk te zijn ge
weest voor de aanslag, maar hij
heeft het tot nog toe ook nooit
formeel ontkend. Zijn extreme
sympathieën hij behoorde
onder meer tot neo-nazigroe-
penstaan vast. Maar velen
kunnen niet geloven dat hij al
léén heeft gehandeld.
Dat zijn vriend Terry Nichols
medeplichtig is, is wel zeker.
Maar McVeigh noch Nichols lij
ken het type om een zo zware
terreurdaad tot in de kleinste
details te beramen en uit te voe
ren. Werkten zij voor anderen?
De FBI sluit dat niet uit. Er
wordt nog steeds gezocht naar
een derde man, en vermoed
wordt dat achter hen mogelijk
nog anderen verscholen gaan.
Maar het ontbreekt de autoritei
ten aan een concreet spoor in
die richting.
McVeigh's verdediger zal in
de rechtszaal betogen dat zijn
cliënt slachtoffer is van een sa
menzwering. In extreemrechtse
kringen wordt al geruime tijd
beweerd dat de aanslag het ge
volg is van een uit de hand gelo
pen infiltratiepoging in ex
treemrechtse groeperingen
door de FBI zelf. Met andere
woorden: de overheid zou ervan
hebben geweten. Maar buiten
de extreemrechtse groepen ge
looft niemand in die theorie.
Het dictatoriale bewind van de
Wit-Russische president Aleks-
andr Loekasjenko wordt nog
strenger. Dat is wat het volk
wenst, zo zei Loekasjenko deze
week in een tv-rede. „De men
sen zeggen: Meneer de presi
dent, geef ons een dictatuur.
Wij willen de tijden van Stalin
weer terug." aldus Loekasjen
ko.
De Wit-Russische president,
die in het Sovjettijdperk een
boerenbedrijf leidde, bestuurt
zijn republiek in de Sovjetstijl
die hij zo bewondert. Hij heeft
kranten verboden, demonstran
ten massaal laten arresteren en
in het geheim laten berechten,
en oude sovjetsymbolen zoals
de hamer en sikkel in ere her
steld. Bij een groot deel van de
bevolking is hij mateloos popu
lair. Bij een referendum vorig
jaar verwierf hij bijna onbe
grensde macht. In het buiten
land wordt argwanend naar
Loekasjenko's ambities geke
ken. De verhouding tussen Wit-
Rusland en de Verenigde Staten
is sterk achteruit gegaan, en
zelfs Rusland, over het alge
meen een trouwe bondgenoot,
zei eerder deze week zich „ern
stige zorgen" te maken over het
feit dat ae Wit-Russen niet meer
naar de Russische televisie mo
gen kijken. Loekasjenko beloof
de in zijn tv-rede dat de Sovjet-
traditie van de subbotnik (cor
vee voor de bevolking in de
weekeindes, veelal in de vorm
van het schoonmaken van de
straten) zal herleven. De eerste
subbotnik is voor 22 april, de
geboortedag van Lenin, ge
pland. Ook had hij het over niet
nader genoemde binnen- en
buitenlandse vijanden die de
Wit-Russische economie te
gronde willen richten. Zijn ver
dediging daartegen is het in het
leven roepen van een spionage-
systeem om te controleren of er
wel hard genoeg wordt gewerkt
op het land. Wie niet aan de ei
sen voldoet, zal worden gestraft.
En niemand zal de dans ont
springen, waarschuwde hij.
„Mijn helikopter zal bijna el
ke dag boven uw hoofd han
gen."
ROME EELCO VAN DER LINDEN
De moorden op rechter Falcone en zijn opvolger Paolo Borsellino (slechts twee maanden later) brachten in
heel Italië een schok teweeg. Middels een spandoek aan de gevel dankten inwoners van Rome in de zomer
van 1992 de bestrijders van de maffia voor hun daden. archieffoto epa
CORRESPONDENT
De vorig jaar gearresteerde maffiabaas Giovanni
Brusca heeft gisteren bekend dat hij op 23 mei
1992 de bom tot ontploffing bracht die een einde
maakte aan het leven van anti-maffiarechter Gio
vanni Falcone, diens vrouw en twee lijfwachten.
Brusca zegt een spijtoptant te zijn, maar de Itali
aanse justitie heeft daar nog sterke twijfels over.
Het was de eerste keer sinds zijn arrestatie dat,
Brusca, een van de voormannen van de Corleo-
nese-clan van baas der bazen Toto Riina, getuig
de in het in Caltanisetta gehouden proces tegen
de moordenaars van Falcone. In de 'bunker-
rechtszaal' werd Brusca gadegeslagen vanuit hun
kooien door zijn padrino Riina en andere top-
maffiosi.
Brusca vertelde dat de moord op Falcone al in
1983 door Riina was beslist, maar om verschillen
de redenen pas negen jaar later werd uitgevoerd.
„Cosa Nostra heeft geen haast. Een doodvonnis is
een doodvonnis", aldus de maffiabaas. Uiteinde
lijk werd het voorjaar van 1992 uitgekozen als re
actie op een voor de maffia ontluisterende uit
spraak van het Hof van Cassatie.
Het hof bevestigde dat de door Falcone tot 'zin
gen' gebrachte spijtoptant Tommaso Buscetta de
waarheid had gesproken. Dit had desastreuze ge
volgen voor de maffia, vooral op termijn, omdat
de spijtoptanten officieel hun intrede zouden
doen in de Italiaanse justitie. Volgens Brusca was
de moord op Falcone ook een les voor ex-premier
Giulio Andreotti, die er niet in geslaagd was het
hof op andere gedachten te brengen. Vanwege
dezelfde uitspraak waren eerder Andreotti's poli
tieke vertegenwoordiger op Sicilië, Salvo Lima, en
de machtige maffiose zakenman Nino Salvo uit
de weggeruimd.
„Met de moord op Falcone sloegen we twee
vliegen in één klap", aldus Brusca. „We waren
een lastige magistraat kwijt en maakten het voor
Andreotti, de facto, onmogelijk president van de
republiek te worden." Volgens Brusca stonden
en staan waarschijnlijk nog steeds ook ex-mi
nister van justitie Claudio Martelli, de huidige
procureur van het parket van Palermo Gianni
Caselli en de politiechef Gianni De Gennaro op
de 'dodenlijst' van Cosa Nostra.
De bekentenissen van Brusca worden belang
rijk geacht, hoewel nog steeds sterke twijfel be
staat over de ware intenties van de maffioso.
Brusca" probeert al negen maanden het etiket
spijtoptant te veroveren, maar meer dan eens is
gebleken dat hij praatte om de justitie te mislei
den en de erkende spijtoptanten in diskrediet te
brengen.
Weduwe Hoxha
kwijnt weg
in krottenwijk
TIRANA ANP
De 76-jarige weduwe van de
Albanese ex-dictator En ver
Hoxha, die in januari na vier
jaar gevangenis werd vrijge
laten, leeft in een krotten
wijk van Tirana, in een ver
bouwde kippenfokkerij. De
bejaarde vrouw is wantrou
wend. Zij krijgt maar zelden
bezoek en blijft meestal
thuis, zegt zij.
Op haar balkon hangt was
te drogen in een wolk van
stof. In haar boekenkast
staan de verzamelde werken
van haar man, van Stalin en
van Lenin. Die behoren tot
de weinige dingen die zij
heeft kunnen meenemen
uit het paleis waar zij 45 jaar
heeft gewoond.
Nexhmija Hoxha verde
digt de politiek van haar
man die werd beschouwd
als eeri van de hardste dic
tators in de communisti
sche landen. „Vijf jaar na de
komst van het nieuwe be
wind kunnen de mensen
vergelijken. Natuurlijk was
in onze tijd niet alles per
fect; er waren problemen.
Het leven was zeker een
beetje Spartaans. Maar de
Albanezen hadden werk en
een woning. Ze konden aan
een toekomst voor hun kin
deren denken."
De weduwe leeft van ze
ventig gulden pensioen per
maand. „Men weigert zelfs
mij het statuut toe te ken
nen van veteraan van het
anti-fascistische verzet." Zij
wil echter niet klagen: „Het
is niet juist over mij te pra
ten nu het zo slecht gaat
met Albanië."
Boeven en moordenaars weer achter de tralies
TIRANA MARCEL VAN SILFHOUT
Het voormalige Daijtipark in
het centrum van de Albanese
hoofdstad wordt met de dag
drukker. De jeugd van Tirana
doet net alsof er niets aan de
hand is in het armste land van
Europa en houdt zich hier weer
dagelijks op tussen westerse
muziek en gokpaleisjes met na
men als Bar Kafe Utopia en Bar
Hydepark. De terrasjes die hier
sinds de omwenteling zijn ge
bouwd, worden door steeds
luxere en grotere horecagele
genheden vervangen. Ook nu,
gedurende de politieke en eco
nomische crisis, wordt er driftig
doorgemetseld.
Zo zijn er meer tekenen dat
het leven in Albanië overdag
(vanaf zeven uur geldt de
avondklok) normaliseert. Een
aantal internationale banken
heeft de deuren weer geopend,
de busdiensten rijden weer in
alle windrichtingen van het
land en er zijn na twee weken
isolatie eindelijk internationale
kranten te vinden in de kios
ken. Even hoopvol is dat de ge
vangenissen sinds donderdag
weer functioneren.
De staf van een vanuit Elbas-
an naar Tirana geëvacueerd
weeshuis is inmiddels bezig om
de terugtocht op te zetten voor
de 22 kinderen. Jolanda van
Sloten, een 42-jarige Neder
landse uit Vaassen, werkt in dit
enige weken geleden met be
hulp van de Engelse elite-een
heid SAS in veiligheid gebrach
te weeshuis. „De situatie dreig
de uit de hand te lopen in El-
basan", legt Van Sloten uit.
„Een gebouw van het Rode
Kruis naast ons werd geplun
derd en een bewaker werd
daarbij gedood." De evacuatie
had plaats met vijf auto's. Van
Sloten: „Er stonden twee heli
kopters klaar voor het geval het
onderweg mis zou gaan. Maar
er is op ons niet geschoten. Wel
op die heli's."
In Tirana hebben de kinde
ren en de staf onderdak gevon
den in een gasthuis van een
Nederlandse christelijke orga
nisatie. De missionarissen van
deze stichting keren volgens
Van Sloten binnenkort weer te
rug naar Tirana. Bovendien is
de situatie in Elbasan weer rus
tig genoeg om terug te kunnen
gaan.
Van Sloten blijft nuchter on
der de situatie. Ze heeft geen
moment overwogen om Alba
nië te verlaten. „Ie kunt deze
kinderen toch niet zomaar ach
terlaten?" Bang is ze ook niet,
hoewel ze niet zegt te weten
aan welke kant de politie en de
soldaten in Elbasan staan.
„Geef ze wat geld en ze kijken
al snel even een andere kant op
als er ergens iets gebeurt."
Gevangenissen
Bedri £oku, de directeur van de
drie gevangenissen in Tirana
(met een capaciteit van vier
honderd a zeshonderd gevan
genen), zegt dat er inmiddels al
weer twaalf personen zijn op
gesloten. Qoku: „Drie daarvan
zijn vrijwillig naar de gevange
nis teruggekeerd omdat ze
geen eten en familie hadden."
De rest bestaat onder meer uit
opgepakte bendeleden en en
kele van moord verdachte Al
banezen.
De condities in de voor een
deel gesloopte gevangenissen
zijn middeleeuws. Maar dat
waren ze ook voordat de ge
vangenen tijdens de rellen van
een paar weken geleden wisten
uit te breken. Diverse kogelga
ten in een van de gangen her
inneren daar overigens nog
aan.
„Hier, dit is de cel van Fatos
Nano", legt een bewaker tij
dens een ronde door een van
de gevangenissen uit. De cel
van de inmiddels weer op vrije
voeten gestelde voormalige lei
der van de Socialistische Partij
is enkele tochtige meters hoog,
heeft een onbereikbaar, piep
klein raampje en is slechts twee
bij drie meter groot. Verwar
ming en een bed ontbreken. De
vloer is van beton. Ook de toi
letten en douchegelegenheden
ademen verval. De politieke ge
vangen waren de enigen die al
leen in een cel zaten. De ande
re, wat grotere cellen huisvest
ten vier tot zes personen.
De bewaker is sceptisch over
het oppakken van de ontsnapte
criminelen. Hij en zijn collega's
zijn als de dood voor de diverse
bendes. Die zullen hun vrien
den waarschijnlijk weer net zo
snel en gewapenderhand uit de
Een visser maakt in alle rust zijn netten gereed voor de vangst, terwijl op de achtergrond in de haven van Durres, veertig kilometer van Tirana,
twee schepen branden. De boten zijn in de fik gestoken door Albanezen die probeerden te vluchten maar het land niet uit kunnen.
foto ap david brauchu
cel bevrijden. Volgens de bewa
ker, die anoniem wil blijven,
zijn diverse ex-gevangenen in
een uniform gehesen. „De
nieuwe politiechef van Tropoja
zat vast omdat hij zijn eigen
broer heeft vermoord. Nu geeft
hij leiding aan de politie in zijn
oude woonplaats." Ook in Tira
na heeft de politie volgens de
bewaker diverse gevangenen
gerecruteerd. „Er is geen enkel
toezicht op. Ze zijn al blij als ze
voldoende mensen in dienst
krijgen."
Het ziekenhuis in Tirana mag
ook niet naar westerse normen
worden beoordeeld. Maar hier
functioneert alles nog heel be
hoorlijk. Tekorten aan voedsel
en medicijnen zijn er niet. Eén
van de artsen, Ardian Shtylla,
zegt dat er inmiddels minder
mensen met schotwonden bin
nen komen dan een paar dagen
geleden. „Maar we krijgen nu
wel meer mensen uit andere
steden en dorpen die elders
voor hun wonden zijn behan
deld, maar complicaties heb
ben gekregen."
De campus van het universi
teitscomplex, waar normaal ge
sproken enkele duizenden stu
denten leven, blijft een spook
stad. „Ik heb meerdere verha
len gehoord van verkrachtin
gen van studentes", zegt de
nog op de campus woonachti
ge professor Enver Roshi. „Het
is een probleem dat hier al ja
ren gaande is, maar tijdens de
rellen in Tirana konden veel
studentes helemaal geen kant
uit terwijl er hier geen bewa
king op het terrein was. Het
was gruwelijk."
Enkele studenten zijn achter
gebleven in de kleine apparte
menten. Roshi: „Sommigen
kunnen niet terug naar hun ou
ders omdat die in het buiten
land zitten of omdat er geen
vervoer naar hun woonplaatsen
is." Roshi ziet niet in hoe de
universiteiten weer open kun
nen gaan zolang er 's nachts
gewapende bendes blijven ope
reren. „In Albanië studeren
meer meisjes dan jongens. Dat
is een van de goede projecten
geweest in de communistische
tijd. Maar de jongens hebben
in dit land een achterstand ge
kregen. Dat is nu een groot
probleem."
