'Zonder ons
was er nog
meer fout
gegaan'
f|lHRB|Ë
ZATERDAG 29 MAART 1997
.jsjaéfe.
SAMENWERKING
Jezelf vastketenen aan vrachtwagens met
kernlading, op volle zee een schip enteren of
een metershoge fabriekspijp beklimmen.
Harde, vaak choquerende acties. Natuur en
Milieu, als genuanceerde en vriendelijke
milieubeweging doet er vrijwel nooit aan
mee. Greenpeace en Milieudefensie halen
'deze kastanjes uit het vuur'.
Toch zijn de woordvoerders van zowel
Greenpeace Nederland als Milieudefensie ze
ker te spreken over hun collega-club. „We
hebben allemaal een andere werkwijze. Dat
is maar goed ook. Als iedereen dezelfde acties
zou voeren als wij, zouden die een stuk min
der effectief zijn. Natuur en Milieu doet pri
ma werk, een prima organisatie", zegt Hans
Joosten van Greenpeace Nederland. „Boven
dien doen we af en toe wel dingen samen.
Begin deze week nog hebben we spandoeken
opgehangen op het hoofdkantoor van Unile
ver Nederland. Samen tegen genetisch gema
nipuleerde soja."
Ook directeur Teo Warns van Milieudefensie
laat zich in lovende bewoordingen uit over
Natuur en Milieu. „Hun boodschap is hard
genoeg. De manier waarop zij die brengen is
inderdaad met overleg en lobbyen, maar dat
is nou precies de taakverdeling die we heb
ben gemaakt. Zij praten, wij hangen de span
doeken op aan de deur van de kamer waar
gepraat wordt. Maar onze inzet is even
hard."
Warns herinnert zich de jaren waarin het tus-;
sen de milieugroepen beduidend minder bo
terde. Milieudefensie vond dat Natuur en
Milieu zich niet hard genoeg opstelde. „We
hebben eind jaren zeventig stevige confron
taties gehad."
Warns is tevreden over de taakverdeling tus
sen de milieugroepen.Als Natuur en Milieu
er niet zou zijn, zouden wij al het werk in
Den Haag er ook nog eens bij moeten doen.
Dat hoeft nu gelukkig niet."
e Milieubalans 1996 van het
Rijks Instituut voor Volksge-
zondheid en Milieu (RIVM)
V ;eeft opnieuw alarmerende cijfers. De uit-
M; toot van C02 en andere schadelijke gassen
teemt onverminderd toe. Het milieubeleid
chiet ernstig tekort. Zelfs milieuminister
largreeth de Boer legt het hoofd in de
choot. Het valt haar zwaar om steeds
naar weer tegen haar op wegen, vliegver-
eer en industrie beluste collega's op te
ioksen.
Het kan bijna niet anders of de mannen
n wouwen van de 25-jarige stichting Na-
uur en Milieu moeten wel verzuurd, grim-
nig, gedesillusioneerd, half-depressief en
lolstrekt pessimistisch zijn. Zó lang vech-
len en toch de wereld zien verloederen, het
ïan niet anders of dat laat zijn sporen na.
Het tegendeel blijkt het geval. Zonder te
ïervallen in geitenwollensokken-blijmoe-
iigheid, straalt Natuur en Milieu nog
leeds een optimistische strijdvaardigheid
it. Directeur Peter Nijhoff, die vanaf het
egin bij 'de club' zit, glimlacht: „Of we
iet moedeloos worden? Nee dus. Er gaat
ntegenzeggelijk veel fout, maar zonder de
eilieubeweging was er nog veel meer fout
;eeaan. Dan hadden we een paar kerncen-
lales, was de Oosterschelde permanent af
floten, was het Plateau van Margraten
sn holle kies en de Markerwaard ingepol-
lerd."
Herhaling van zetten
laderend in de jaarverslagen uit de 'kin
erjaren' van Natuur en Milieu blijkt dat
et sedert de oprichting één herhaling van
itten is geweest. In het eerste rapport van
e stichting (1972) waarschuwt Natuur en
lilieu voor de bio-industrie als sterk ver
diende bedrijfstak. „Het Landbouwschap
as woedend." Vijfentwintig jaar later is
et mestprobleem (met de zure regen die
aarvan net gevolg is) nog steeds omvang-
jk. Nijhoff: „Het mestprobleem is achter
envolgens genegeerd, gebagatelliseerd en
u worden zelfs halfzachte oplossingen
og tegengewerkt."
Een paar jaar later, in 1974, ageert hoog-
raar milieukunde Lucas Reijnaers van ae
lilieuclub tegen DNA-recombinatietech-
iek: het veranderen van erfelijk materiaal,
e geschiedenis herhaalt zich opnieuw
ant enkele weken geleden kwam Natuur
a Milieu in actie tegen het gebruik van
inetisch gemanipuleerde soja.
Twee voorbeelden uit een lange rij. De
irecteur heeft er geen behoefte aan deze
nislukkingen' weg-te poetsen. „We weten
leeds beter hoe ernstig de milieusituatie
elke politieke partij heeft milieuspecia-
iten in huis en desondanks gaan burgers,
olitici en bedrijven onverminderd door
iet zich milieuonvriendelijk te gedragen.
et vliegverkeer groeit hoewel iedereen
eet dat kerosine zwaar verontreinigend is
a dat vliegtuigen een enorme herrie ma-
De lijst met milieuproblemen is lang,
Directeur Peter Nijhoff, vanaf het begin be
trokken bij de stichting Natuur en Milieu:
„Of we niet moedeloos worden? Nee dus."
FOTO MICHAEL KOOREN
heel lang, maar de afgelopen jaren is er wel
een aantal onderwerpen van weggestreept.
„Gelukkig zijn er af en toe grote en kleine
successen. Zo is CFK uit de spuitbus ge
haald, werd opeens de katalysator inge
voerd en hebben we uitbreiding van de
kernenergie in Nederland weten te voorko
men."
Nijhoff vertelt dat 'zijn' club de gewoon
te heeft een verloren strijd goed te analyse
ren. „Maar vooral ook winst te vieren. Als
iemand een zaak of kwestie wint, dan trak
teert hij of zij op stroopwafels. En geloof
me, we hebben nier heel vaak koek bij de
koffie. Vorige week nog, omdat we via de
rechter de industriële lozingen op de Maas
in Wallonië hebben weten te stoppen."
Taakverdeling
Het optimisme van Nijhoff lijkt wat mis
plaatst. Een beetje kenner van natuur- en
milieuzaken wèet dat de bio-diversiteit (de
verscheidenheid aan planten en dieren)
nog steeds achteruit holt, dat de C02-uit-
stoot almaar groeit, dat de grondwater- en
bodemverontreiniging nog decennia zal
doorwoekeren en ae schaarse groene
ruimte stukje bij beetje wordt opgeslokt
voor woningbouw en wegenaanleg. Wordt
het geen tijd voor harde actie? Voor met de
vuist "op tafel slaan, de kont tegen de krib
gooien en oproepen tot burgerlijke onge
hoorzaamheid? Is de stichting niet veel te
braaf bezig met in alle redelijkheid praten
met al die boosdoeners?
Nijhoff glimlacht weer. De oproep is
hem bekend en wordt ook nog wel eens in
eigen huis (er werken bij Natuur en Milieu
ruim 60 mensen) gedaan. „We hebben
binnen de milieuwereld een duidelijke
taakverdeling. Groepen als Greenpeace en
Milieudefensie zijn echte actiegroepen.
Met in het oog springende acties zoals die
met die ballonnen tegen Schiphol probe
ren zij de publieke verontwaardiging te
mobiliseren. Wij zijn meer de cluo van
praten mèt Wij ricnten ons niet direct op
Jubilerende Stichting Natuur en Milieu blijjt optimistisch
het grote publiek, maar vooral op de be
langrijkste spelers in het milieuveld. Op de
werkgevers, de vakbonden, de boeren, de
waterwinners, de bedrijven en natuurlijk
de politiek.
Ook in de milieuwereld lijkt de Koude
Oorlog voorbij en dat past goed in de stra
tegie van Natuur en Milieu. Vroeger waren
oliemaatschappijen, industriën en boeren
per definitie partijen die de milieubewe
ging bestreed. Daar praatte je niet mee,
daar vocht je alleen maar tegen. De vijan
den van weleer zijn de bondgenoten van
nu.
„Maar dan alleen op bepaalde onderde
len", haast Nijhoff zich erbij te zeggen. „Zo
hebben we met Shell afspraken over een
gezamenlijk onderzoek naar zonne-ener-
gie. Het is broodnodig dat die technologie
snel wordt ontwikkeld. Een aantal ontwik
kelingslanden staat aan de vooravond van
een welvaartsspurt en we moeten voorko
men dat zij, net als wij, de fout maken
daarvoor uitsluitend fossiele brandstof te
gebruiken. Dus hebben wij een aantal gro
te bedrijven, waaronder Shell, gevraagd de
studie naar de technologie te intensive
ren."
Nijhoff struikelt bijna over zijn woorden
in de haast hieraan toe te voegen: „Maar
we verkopen hiermee echt niet onze ziel
en zaligheid. Shell komt ons als felle tegen
stander tegen in kwesties als de Brent
Spar."
Ook dichter bij huis, in het Groene Hart,
schudt Natuur en Milieu de hand met een
partij die ze vroeger de rug toekeerde: de
boeren. De milieuclub, ae boeren, de
ANWB en Natuurmonumenten hebben de
handen ineengeslagen om samen te zor
gen voor behoud van de open groene
ruimte. Natuur en Milieu ziet ook de land
bouw als bewaker van die openheid en
zoekt nu samen met de boeren naar een
vorm van landbouw waarbij grond en wa
ter niet worden vervuild, de ruimte open
blijft en de boer toch goed wegkomt.
Linke soep; heulen met de 'vijand'. De
directeur reageert bijna geïrriteerd. „Ho-
ho, we mogen dan een convenant afslui
ten, maar dat weerhoudt ons er echt piet
van om kritisch te blijven. We vormen coa
lities op onderdelen. We hebben de boeren
gevonden in het Groene Hart, maai- op het
gebied van bestrijdingsmiddelen en over
matig mestgebruik zitten we ze nog steeds
op de huid en slepen we ze zo nodig voor
de rechter."
Belangrijk
Samen tot een oplossing komen: het kan
nuttig zijn als beide partijen bereid zijn
hun eenmaal betrokken stellingen niet
koste wat het kost in te blijven nemen. Als
de nieuwerwetse 'nut-en-noodzaak-dis-
cussies' over nieuwe ontwikkelingén niet
verworden tot een 'we hebben eigenlijk al
besloten, maar je mag meepraten over de
vraag hoe het wordt uitgevoerd'.
De milieubeweging moet de vinger aan
de pols houden, zo blijkt uit het verhaal
van Nijhoff. Nederland staat aan de voor
avond van drie belangrijke besluiten: de
komst van een Tweede Maasvlakte, de uit
breiding van Schiphol en de aanleg van
een bouwlocatie voor de kust tussen Hoek
van Holland en Schevenipgen. Het kabinet
wil dergelijke ingrijpende besluiten gefun
deerd nemen en voert dus eerst een nut-
en-noodzaak-discussie.
De milieubeweging is aan tafel gescho
ven voor de eerste ronde daarvan: de
Tweede Maasvlakte. Die duurde maar kort:
de beweging ging met een vieze smaak in
de mond van tafel. „De kaarten waren al
geschud. Die Maasvlakte komt er als het
aan Rotterdam ligt, het is alleen de vraag
hoe."
Volgens Nijhoff worden de projecten ge
kenmerkt door uit het lood hangende in
formatie en argumenten. „Er wordt ge
schermd met 'goed voor de economie en
de werkgelegenheid'. Maar het zijn telkens
diegenen die er zakelijk gewin bij hebben
die de argumenten bedenken. Je moet je
afvragen wat daar nu werkelijk wéér van is.
En of de miljardeninvestering niet zó kan,
dat zowel het milieu als de economie erbij
gebaat zijn."
Inmiddels is er een commissie geïnstal
leerd onder leiding van L. Hermans, com
missaris der Koningin in Friesland, die on
derzoekt of de discussie wel eerlijk gevoerd
wordt. En uit het, nog geheime, antwoord
blijkt dat de voorstanders niet-volledig en
bovendien vervormde informatie geven.
„Ik verwacht en hoop dat de discussie
rond Schiphol en de kustlocatie dus eerlij
ker gevoerd wordt.
Overigens is Nijhoff faliekant tegenstan
der van de drie ontwikkelingen. De Maas
vlakte -is bestemd voor containeroverslag.
„Voorstanders schermen met vergroting
van de werkgelegenheid. Tegelijkertijd
echter vertelt een directeur van een contai-
nerbedrijf op de televisie vol trots dat zijn
nieuwe bedrijf nauwelijks mankracht no
dig heeft. Die Tweede Maasvlakte levert
dus helemaal geen extra werk op, maar
tast wèl de duinen van Voome op onaan
vaardbare wijze aan
Schiphol, met zijn geluidoverlast en
luchtvervuiling, sluit hij evenmin in zijn
hart. Natuur en Milieu blijft erbij dat een
fikse verhoging van de brandstofprijs het
vliegen behoorlijk kan terugdringen.
„Maar ja", zegt hij enigszins gelaten, „Wel
ke politieke partij durft daar nou conse
quent zijn nek voor uit te steken?"
Belofte
Nijhoff is een optimist in hart en nieren.
De invloed van ae milieubeweging is groot.
Nijhoff hoopt en verwacht dat in het re
geerakkoord van de regering die halverwe
ge 1998 wordt gekozen, drie zaken worden
opgenomen. „Dat woningbouw veel meer
binnen de bestaande steden komt zodat de
kustlocatie overbodig is, dat het aantal
vliegvergunningen voor korte afstanden
drastisch wordt teruggebracht waardoor er
geen uitbreiding van Schiphol nodig is en
dat de huidige haven van Rotterdam wordt
opgelapt en de Tweede Maasvlakte wordt
afgeblazen." Een glimlach breekt door op
zijn gezicht. „Dat is de inzet en ik beloof u
dat ik in augustus 1998 op stroopwafels
trakteer. Drie per persoon.
INJilieuproblemen als de aanleg van de
Tweede Maasvlakte en het dichtslibben van
het Groene Hart zijn groot en belangrijk,
maar volgens Nijhoff peanuts vergeleken met
het grote wereldvraagstuk: het broeikaseffect.
Er kqmen nog steeds erg veel C02
(uitlaatgassen, industrie) en andere broeikas
gassen (methaan, CFK) in de atmosfeer te
recht. De gassen blijven als een deken boven
de aarde hangen. De warmte van de zon kan
daardoor niet meer afgevoerd worden; de
aarde warmt steeds verder op. Daardoor ver
andert het klimaat en stijgt de zeespiegel.
Vooral arme landen als Bangladesh kunnen
zich niet wapenen tegen de stijgende water
spiegel. Daar is simpelweg geen geld voor.
Nijhoff vreest dat er doden gaan vallen.
Natuur en Milieu is niet alleen een milieube
weging, maar heeft ook een rechtvaardige sa
menleving en eerlijke verdeling van de wel
vaart hoog in het vaandel staan. Het rijke
westen stookt zich ongans en veroorzaakt het
broeikaseffect, de Derde Wereld (zelf overi
gens mede-veroorzaker van dat effect) heeft
het nakijken.
Nederland ondervindt natuurlijk ook de na
delige effecten van het broeikaseffect. Nijhoff
ziet dat als een goede graadmeter voor het
evenwicht dat Nederland weet te bereiken
tussen economie en ecologie. Het kabinet
streeft naar economische groei zonder dat de
milieuschade toeneemt en het broeikaseffect
geeft aan in hoeverre dat lukt. Het resultaat
van die meting is volgens Nijhoff weinig be
moedigend: „Daar word ik dus droevig van."
Volgende maand verschijnt het
jubileumnummer van een
organisatie die in 25 jaar een
poot begrip werd: de Stichting
Natuur en Milieu. Een kwart
teuw van roepen dat de
bioindustrie afgeschaft behoort te
worden, dat er minder fossiele
brandstof moet worden gebruikt,
dat kernenergie uit den boze is en
dat manipuleren met genetisch
materiaal niet zomaar kan.
Vijfentwintig jaar van knokken
tegen zure regen, het
broeikaseffect, indamming van de
zee en klakkeloos spuiten van
bestrijdingsmiddelen. Het lijkt een
periode van vechten tegen de
bierkaai.Maar zo is het niet.
Zonder ons was het nog veel fouter
llföÉ
i"-' ,\V|3
VRAAGSTUKKEN
