Gemeentepolitiek
draait rondjes
995
ZATERDAG 29 MAART 1997
l/\
'Veel burgemeesters vinden
hun raad matig tot zwak'
De lokale politiek is in
nood. Op plaatselijk
niveau dient zich bijna
geen politiek talent
meer aan in
Nederland. Kleinere
gemeenten hebben de
grootste moeite
vacatures in de raad
op te vullen en het
kringetje van mensen
dat wil besturen, wordt
steeds kleiner.
Noodkreet uit het land:
„Politiek is niet leuk
meer, tenzij er een
relletje is.
Plaatselijke politieke afdelingen
zien hun groepje actieve leden
zienderogen slinken. Op vergade
ringen komen alleen nog de bestuursleden
en de gemeenteraadsleden, die onderling
steeds vaker stuivertje wisselen. ,De politiek
is in de jaren tachtig in een steeds kleiner
kringetje vastgedraaid en die mensen hou
den er nu mee op", zo vat hoogleraar ge-
meentekunde Wim Derksen het probleem
samen.
Derksen bekleedt de Thorbecke-leerstoel aan
de Rijksuniversiteit van Leiden. Hij deed on
der meer onderzoek naar de kandidatenlijs
ten in grote steden bij de laatste raadsverkie
zingen in 1994. „Het aantal nieuwelingen
was toen vrij groot, ongeveer de helft van de
kandidaten. Maar ze kwamen toch weer uit
dat kleine kringetje om de raadsfracties heen.
Dat is het probleem: het is een steeds kleiner
groepje mensen."
Nederlanders voelen zich niet meer geroepen
om een partij te steunen via een lidmaat
schap. Was vlak na de oorlog nog vijftien pro
cent van de bevolking lid van een politieke
groepering, tegenwoordig is dat nog maar
twee procent. „Het is een heel klein clubje en
daarbinnèn is ook nog maar een heel klein
groepje actief. We vinden de politiek niet
De Hoogmadese CDA'erTheo van Wieringen (68) is met
28 jaar raadswerk een oude rot in het vak. Hij lijkt voorlo
pig nog niet van plan om het veld te ruimen voor een jon-
„Ik ben niet zo'n opstapper."
foto archief holvast mark lamers
ret Koek, het enige Groen Links-raadslid in Alkemade: „Er is een kans dat we niet
loorgaan, want we hebben nog maar vijf actieve leden." foto bende bruyn
leuk meer, tenzij er een relletje is. Als er iets
is met de burgemeester in Ter Aar of als Bol-
kestein wat roept. De burger is minder in po
litiek geïnteresseerd; actief zijn in een partij is
er niet meer bij. Want de politiek slokt je op
en we doen al allerlei andere dingen."
Schrijnend vooorbeeld
De Groen Links-afdeling in Alkemade is een
schrijnend voorbeeld van de problemen die
plaatselijke afdelingen kunnen tegenkomen.
De afdeling is naarstig op zoek naar nieuwe
leden die actief willen zijn. „Er is een kans
dat we niet doorgaan, want we hebben nog
maar vijf actieve leden", vertelt het enige
Groen Links-raadslid Fret Koek. „Ik heb er
wel zin in om volgende keer weer in de raad
te zitten, maar dan moet ik wel back-up heb
ben. Met z'n vijven is het te doen, maar die
mensen moeten dan wel blijven zitten. An
ders wordt het hobbyisme. Negen jaar gele
den zaten we op zo'n zelfde punt, maar toen
konden we nog een paar mensen vinden."
Bij de Groen Links-afdeling is het een
kwestie van overleven. „We hebben wel ge
noeg kiezers, steeds genoeg voor één of twee
zetels." Een alliantie met andere progressieve
partijen kan er een garantie voor zijn dat het
Groen Links-geluid blijft klinken in de raad
van Alkemade. „Daar moeten we maar eens
over nadenken", aldus Koek.
Maar zelfs als er genoeg namen zijn gevon
den voor de kandidatenlijst, dan nog wil dat
niet zeggen dat die mensen ook raadslid wil
len worden, zo ondervond Progressief Zoe-
terwoude in deze raadsperiode. Na het ver
trek van oud-wethouder Ton Ringersma,
duurde het een jaar voordat een opvolger
was gevonden. „We hadden verwacht dat we
vier of vijf zetels zouden halen, dus de eerste
vijf personen op de lijst waren verkiesbare
mensen. We dachten dat we het goed had
den geregeld, want we hadden dat clubje
rond", vertelt fractievoorzitter Ria de Lange.
„Maar toen we iemand moesten vinden om
Ton op te volgen, was dat heel moeilijk. De
mensen hadden al andere bezigheden ge
vonden, ze wilden inmiddels niet meer en er
waren ook een paar mensen verhuisd. Ed
Vaessen heeft heel lang geaarzeld voordat hij
'ja' zei. Het had elke partij kunnen overko
men, want het is niet niks als er ineens een
wethouder opstapt.
PZ heeft daarmee wel een wijze les geleerd.
„De kandidatenlijst is geen populariteitslijst.
Als je daar op staat, kun je werkelijk verwach
ten dat je klaar moet staan als er iemand uit
valt. Daar houden we de volgende keer heel
goed rekening mee.
De Lange verwacht dat het steeds moeilijker
wordt mensen te porren voor het raadswerk
in een kleine gemeente. „Er zijn niet zoveel
mensen die staan te trappelen om allerlei
functies te bekleden. Dat is een maatschap
pelijke beweging: wat hebben omroepen of
kerken nog voor aanhang? Mensen willen het
nu binnen hun vriendenkring of relatie of ge
zin prettig hebben, of ze gaan sporten. Van
de politiek denkt een buitenstaander: dat
loopt wel. Maar dat dorp moet wél bestuurd
worden!"
'Zorgelijke situatie'
Hoewel de meeste raadsleden met de mond
belijden dat doorstroming gezond is voor het
politieke klimaat, blijkt het pluche toch ook
te kleven. Derksen: „De raadsleden die zitten,
willen vaak helemaal niet weg. Vaak zijn er
genoeg belangstellenden in het eigen clubje
van een partij, alleen kom je dan niet bij de
goede kwaliteit uit. Ik maak me dan ook veel
meer zorgen over kandidatenlijsten die vol
staan met niks. We hebben een onderzoek
gedaan onder burgemeesters, waaruit bleek
dat tweederde hun gemeenteraad matig tot
zwak vindt. Raadsleden en wethouders vin
den dat zelf ook. Dat is echt zorgelijk.
Volgens de hoogleraar gemeentekunde is het
raadslidmaatschap amper een aantrekkelijk
tijdverdrijf. „Ik verbaas me erover hoe inten
sief ze kunnen praten in zo'n gemeentehuis.
Het kost waanzinnig veel tijd. Twintig tot
dertig uur per week van vergaderen, vergade
ren en vergaderen. Ik word moe als ik zie hoe
een raad ermee omgaat: zoveel aandacht, zo
veel heen en weer gestuur van die stukken.
Terwijl iedereen vindt dat het niet zo moet."
Verslaafd
Joop Warmenhoven (70) zit al 38 jaar in de
raad voor de Voorhoutse partij Gemeentebe
langen. Dit is zijn laatste periode. Hij zou ei
genlijk dit jaar al zijn opgestapt, als het vin
den van een opvolger makkelijker was ge
weest. De strubbelingen rond de burgemees
ter hebben de animo van Voorhouters om de
politiek in te gaan danig de kop ingedrukt,
weet Warmenhoven. „Praktisch elke partij in
Voorhout heeft daar last van gehad. Mensen
denken: dat gedoe, dat geruzie, de krant staat
er vol mee. Daar ga ik niet bij zitten. En je
moet ze nog gelijk geven ook." Het ziet er
voor Gemeentebelangen nu weer gunstig uit.
„Maar we hebben wel twee jaar hard moeten
zoeken."
Warmenhoven heeft besloten tot de ko
mende verkiezingen te blijven. Dat ziet hij
niet als een straf. Integendeel. De Voorhouter
vindt het leuk in de politiek. Al is het raads
werk volgens hem ondankbaar werk, hij is er
aan verslaafd. „Je moet niet denken dat jé
schouderklopjes krijgt. Waarom ik het dan
toch heb volgehouden? Uit liefde voor het
dorp. Je kan het dorp helpen meebesturen. Je
vindt ergens wat van je werk terug. En er zit
natuurlijk een vorm van ijdelheid in."
Warmenhoven snapt wel dat veel mensen
tegenwoordig niet meer staan te springen om
Hoogleraar gemeentekunde Wim Derksen: „De burger is minder in politiek geïnteresseerd. Actief zijn in een partij is er
niet meer bij. Want de politiek slokt je op en we doen al allerlei andere dingen." foto henk bouwman
in de raad te gaan zitten. Het raadswerk is er
alleen maar ingewikkelder op geworden.
„Vroeger kreeg je elke maand één dunne en
velop met stukken. Maar ja, wat bouwde men
helemaal: zes, acht huisjes. Inspraak was er
niet. Je kon het raadswerk er makkelijk bij
doen. Het is en blijft een vrije-tijdsbaan. Nu
krijg je veel meer stukken en liggen er zülke
mappen (houdt zijn vingers twintig centimer
uit elkaar) in de leeskamer. Tegenwoordig
vragen de mensen: hoeveel uren kost het me
en wat vang ik ervoor?'
De Hoogmadese CDA'er Theo van Wierin
gen (68) is met 28 jaar raadswerk ook een ou
de rot in het vak. Hij lijkt voorlopig nog niet
van plan om het veld te ruimen voor een jon
gere generatie. „Ik ben niet zo'n opstapper.
Ik ben al langer dan veertig jaar lid van het
koor en al 25 jaar charitasbestuurder. Ik moet
er wel voor waken dat ik niet die oude lui
word die daar nog steeds zit. Dat heb ik ook
in de partij gezegd: als dat het geval is, stuur
me dan weg." Het CDA kent wel de onge
schreven regel dat drie raadsperiodes genoeg
zijn. „Maar dat wordt niet zo hard gespeeld.
Voor mij werd steeds een uitzondering ge
maakt."
Ander systeem
Derksen denkt dat de oplossing ligt in een
heel ander systeem van plaatselijk besturen.
„De enige redding voor de gemeenteraden is,
dat ze zich terugtrekken uit de bestuurlijke
wereld. Formeel is de raad het hoogste or
gaan en is het college het dagelijks bestuur
dat de klusjes opknapt. Maar eigenlijk wil de
raad het allemaal zelf doen. Dat maakt het
systeem heel onduidelijk."
Het lokale bestuur zou daarom net zo moe-
ten functioneren als het parlement. De
maandelijkse marathonvergaderingen over
stoeptegels en speeltuintjes moeten worden
afgeschaft. „De gemeenteraad zou zes of acht
keer per jaar bij elkaar moeten komen om te
praten over een mooi thema of grote onder
werpen. Zo krijg je mooie debatten en heel
veel interessante mensen zullen bereid zijn
om daaraan mee te doen. De gemeenteraad
moet de moed hebben om de details los te
laten. Dat is geen kwestie van geen inspraak
of geen lokale democratie meer hebben. Er
ontstaat dan een andere manier van bestu
ren, veel meer in samenspraak met de be
trokkenen. Details moet je niet meer met de
raad bespreken, maar met de burgers."
Net als in de landelijke politiek, moet er een
scheiding komen tussen de gekozen raadsle
den en de dagelijkse bestuurders. „Daarbij
moet je denken aan een gekozen burgemees
ter, die zijn eigen wethouders kiest, net zoals
in het kabinet. De wethouders komen dus
van buiten de raad, dan is het volstrekt dua
listisch. In kleine gemeenten ligt dat wat in
gewikkelder, maar daar kan het ook."
Derksen stelt voor om ook buiten de ge
meentegrenzen naar bestuurders te zoeken.
Fractievoorzitter Jan de Soeten van Leefbaar Oegstgeest
verwacht geen enkele moeite te hebben bij het vinden van
kandidaten.foto archief holvast mark lamers
„Er kunnen ervaren mensen uit andere ge
meenten komen. Zo ontstaat een betere
scheiding van bestuur en de politiek. Het col-
Lege van burgemeester en wethouders be
stuurt de gemeente en de raad is alleen een
forum waar besloten wordt of de tanker een
paar graden gedraaid wordt.
„De raad moet terug naar de kern van de po
litiek en de grote politieke vragen", vindt
Derksen. „De algemene politieke visie moet
je door de gemeenteraad laten doen. Die
mensen moeten daar zitten voor de werk
loosheidsbestrijding, dingen die het individu
ele belang overschrijden. Raadsleden zitten
er wat mij betreft niet om ónze belangen te
behartigen. Ze zijn er niet voor de details,
maar voor de grote zaken."
'JE MOET OOK
ZELF WAT
LATEN ZIEN'
aar de partij-afdelingen
meeliften met het succes van
Wim Kok of Frits Bolkestein, kie
zen lokale partijen juist de plaat
selijke onderwerpen als speer
punt om kiezers te winnen. Toch
is het de vraag of die puur lokale
aanpak genoeg vruchten afwerpt
om blijvend een positie te ver
overen in het politieke krachten
veld. Het heeft alles te maken
met de plaatselijke situatie.
Bij Verenigd Noordwijk is dat wel
degelijk het geval. Althans vol
gens Koos Smit, het enig overge
bleven fractielid. Drie fractiele
den hebben zich afgescheiden,
na een intern conflict. „Het gaat
uitstekend", zegt Smit niettemin.
„We hebben voldoende be
stuursleden. Die gaan hoe dan
ook door. Verder zijn er perso
nen die zich spontaan aanmeld
den. We hebben ruim voldoende
mensen om de lijst te kunnen
vullen."
Verenigd Noordwijk heeft een
vaste kern van mensen die actief
meedenken, aldus Smit. Het ge
heim? „Uitstraling." De in 1994
opgerichte partij heeft zich vol
gens Smit nadrukkelijk geprofi
leerd en staat klaar om in de ko
mende raadsperiode mee te re
geren. „Dat is je verplichting. Je
moet niet alleen zeggen: het
moet anders, je moet ook zelf
wat laten zien en je verantwoor
delijkheid nemen."
Burgerbelangen Leiderdorp
(BBL) zegt ook stevig in het zadel
te zitten. Maar of dat werkelijk zo
is, valt te betwijfelen. Woord
voerder Niek Blans laat het ach
terste van zijn tong niet zien. Hij
wil wel kwijt dat hij 'niet de in
druk' heeft dat het vinden van
kandidaten een probleem wordt
voor BBL. Wel maakt hij zich
zorgen over de 'aderlating' die de
gehele Leiderdorpse politiek te
wachten staat. Een groot aantal
raadsleden houdt het daar over
een jaar voor gezien. „Dat tekent
wel de nood die er is", aldus
Blans. Waar BBL mensen van
daan haalt, wil Blans niet zeggen.
„We hebben onze eigen kana
len."
Volgens hem heeft BBL zich de
afgelopen drie jaar genoeg ge
profileerd om burgers te interes
seren voor het raadswerk. Die
overtuiging staat lijnrecht op de
opkomst bij ledenvergaderingen
van de lokale partij. Daar ver
schijnt vaak slechts een handje
vol
Het succes van Leefbaar Oegst
geest (LO) is nog altijd zichtbaar.
Drie jaar na de grote verkiezings
klapper is de partij nog steeds ge
noodzaakt om voor elke verga
dering de aula van een school te
huren. De partij haalde bij de
laatste verkiezingen vanuit het
niets 42 procent van de stem
men. Hoewel LO binnen een jaar
genoodzaakt was uit het college
te stappen, verwacht fractievoor
zitter Jan de Soeten geen enkele
moeite te hebben bij het vinden
van kandidaten. De onvrede in
de gemeente over de manier van
besturen is nog altijd levens
groot. „Ik meet het af aan het le
denaantal: 550. Dat is nog steeds
buitengewoon veel. En bij verga
deringen zitten er toch een man
of tachtig en soms meer dan
honderd."
Het zijn aantallen waarvan veel
andere partijen alleen kunnen
dromen.
Fractievoorzitter Ria de Lange van Progressief Zoeterwoude: „De kandidatenlijst is geen populariteitslijst. Als
je daar op staat, kun je werkelijk verwachten datje klaar moet staan als er iemand uitvalt, foto ben de bruyn
