Zalm wil verbod piramidespel
Ring voor zeldzame kleine zwaan
'Kwakzalver Schat heeft
maar wat aangerommeld'
Binnenland
arde telt in 2100
lf miljard bewoners
BBN-AMRO zet houders
buiten de deur
Boetes voor
vaders Urker
spijbelaars
Te groot strand voor Vlissingen
Onderzoek naar sabotage F-16's
(OENSDAG 26 MAART 1997
Celstraf voor doodschudden baby
iitrecht Een 25-jarige Utrechter is gisteren door de rechtbank
in Utrecht veroordeeld tot twee jaar cel met zes maanden voor
waardelijk, voor het doodschudden van zijn baby. Tegen de man
was dertig maanden cel, waarvan acht voorwaardelijk, geëist.
Het jongetje, de helft van een tweeling, kwam in augustus vorig
ilaat jaar om het leven. Hoewel de vader het huilerige kindje zo hard
loor elkaar schudde dat het later aan hersenletsel overleed, ble
ien er meer indirecte schuldigen. Zo was de dringend geadvi-
ijverde specialistische gezinshulp niet verschenen. Ziekenhuis-
reld, arts, huisarts en de kraamhulp hadden .uitdrukkelijk om die hulp
verzocht, ter ondersteuning van de zwak begaafde moeder en
verslaafde vader. Het andere kind is al uit huis geplaatst.
"Ouders zetten dochter in prostitutie
'koop y,
onds jRUNSSUM De politie heeft de ouders van een 17-jarig meisje
aangehouden, omdat zij haar in hun bordeel in Brunssum als
prostituée lieten werken. Het minderjarige meisje is op heter
daad betrapt. Ook de gastvrouw van de seksclub werd als ver-
>f°nd dachte gehoord. De ouders (40 en 39 jaar oud) zitten vast op
/erdenldng van mensenhandel. Daarop staat een celstraf van
maximaal twaalf jaar.
jBoete voor discriminerende brief
•lystad Een 42-jarige inwoner van Lelystad en lid van de Cen-
maa irumdemocraten moet duizend gulden betalen aan het Lande
lijk Bureau Racismebestrijding. Dat'heeft de politierechter in Le-
fy'Stad gisteren beslist. De man stuurde vorig jaar een brief met
discriminerende inhoud aan de minister van justitie waarin hij
inkad jfgeeft op gastarbeiders, negers en joden. De briefschrijver zei
lat hij zijn kritiek op het overheidsbeleid ten opzichte van al
lochtonen zo wilde uiten.
idf Lelystad koopt rendieren uit Lapland
ilystadHet Natuurpark Lelystad krijgt deze week een bijzon-
lere aanwinst: acht rendieren uit Zweeds Lapland. De zes
touwtjes en twee mannetjes komen vandaag of morgen aan.
Het natuurpark heeft al zeventien rendieren, die het in 1975
creeg van de Amsterdamse dierentuin Artis. De acht rendieren
irti noeten het bloed verversen en zorgen voor het nageslacht. De
op he lestaande populatie is te klein en te veel met elkaar verwant,
10 /aardoor het gevaar van inteelt te groot is.
ierste vrouwelijke hbfpresident
eeuwarden Mr. C.Eradus is benoemd tot president van het ge-
echtshof in Leeuwarden. Zij is de eerste vrouw in Nederland die
lat wordt. Eradus (46) werkte vanaf 1974 tien jaar lang als jurist
n teamhoofd in het Pieter Baancentrum, de observatiekliniek
an Justitie in Utrecht. In 1982 begon zij als rechter-plaatsver-
ia: anger bij de rechtbank in Amsterdam. In oktober 1984 werd zij
"kooihoofdstad benoemd tot rechter, in maart 1992 tot vice-pre-
ident.
>uh
Vesterbork plant Juliana-boom
/esterbork Westerbork plant op 2 april met een vertraging van
lijna negentig jaar een lindeboom in het dorp. Een raadsbesluit
Leidi aartoe uit 1909 is om onverklaarbare reden nooit uitgevoerd.
Leidt Ie boom zou het dorp sieren ter herinnering aan de geboorte
an prinses Juliana. Aan het besluit is indertijd door de raad de
nededeling toegevoegd: ,,daar de tijd van bomen pooten dit
oorjaar verstreken is, wordt besloten hiermee te wachten tot
ien herfst, en dan de soort van de boom en de plaats waar die
opto spoot zal worden, te bepalen". Het huidige college heeft beslo-
in alsnog het verzuim goed te maken.
lekomslscenario RIVM:
'N
h 1100 telt de aarde elf miljard
voners. Het gemiddeld bruto
ionaal product (wat we met
zal i allen verdienen) ligt op het
eau van Canada in 1995.
idsel en schoon drinkwater
Ien beter over de wereld zijn
spreid dan nu. Technologi-
jópteie vooruitgang ten spijt krijgt
mens het broeikaseffect niet
Ier controle. De gemiddelde
iperatuur stijgt meer dan
een van de toe-
nstscenario's die het Rijksin-
uut voor Volksgezondheid en
lieu schetst. Het instituut
ft een model ontwikkeld,
irin milieu-, gezondheids-
energieproblemen in de we-
I in hun samenhang worden
iresenteerd. Ook wereldbeel-
i van mensen zijn in dit mo-
IR verwerkt.
Ien kwart eeuw na het ver-
y ijnen van de Grenzen aan de
n, het rapport van de Club
Rome, wil het RIVM-model
i geactualiseerde visie op de
Ie eeuw brengen. Onderzoe-
5 J. Rotmans en B. de Vries
(inden een aantal scenario's
Als de huidige trends
jetten, telt de wereld over
jeeuw dus elf miljard men-
I Dat zijn er nu 5,77 miljard.
I toekomstbeeld noemen zij
Ihiërarchisch utopia.
let individualistisch utopia
etst een ander beeld: Dertien
jard aardbewoners in 2100
eh
■da
en-amsterdam gpd
eerste bank in Nederland
iapt de ABN-AMRO alle cof-
hophouders uit haar klan-
lestand. De bank wil niet
jer zaken doen met de ver-
ppunten van softdrugs, om-
deze nogal eens zijn verwe-
met criminele circuits. In
brief aan de rekeninghou-
de coffeeshops zegt de bank
zij het risico van de geldre-
niet meer aanvaardbaar
In het schrijven stelt de
dat coffeeshops 'balance-
op de rand van hetgeen wel
iet strafbaar is'. De maatre-
zeer recent landelijk inge
voerd, bevestigt woordvoerder
T. van Dijk van de ABN-AMRO
in Amsterdam. Dat nogal wat
coffeeshops inmiddels formeel
door Justitie en de gemeenten
worden gedoogd, doet volgens
Van Dijk niets aan het risico af.
Coffeeshophouder J. Brugge,
die met zijn partner twee cof
feeshops exploiteert, is woe
dend over de maatregel van de
bank. „Ik ben daar al tien jaar
klant. Dan word je eindelijk ge
doogd en zeggen ze doodleuk
dat je een crimineel bent. En
hoe zit het dan met Heineken,
met Shell, met Van der Valk.
Alsof die allemaal schone han
den hebben?"
Rechter geeft eerste bedrijf een boete in proefproces
den haag» anp
Piramidespelen moeten worden verboden, omdat het
aantal slachtoffers van deze gevaarlijke gokspelen groeit.
Dat heeft minister Zalm van financiën gisteren in het
Journaal gezegd. Hij laat juristen onderzoeken of een
dergelijk verbod mogelijk is.
De laatste groep spelers blijft
daarom altijd met lege handen
achter. Ook worden de spelers
nog wel eens geïntimideerd als
ze er uit willen stappen.
Politie en burgemeesters in
Zeeland zijn het zat en hebben
om een verbod gevraagd van
het piramidespel. Duizenden
mensen komen elke week naar
Zeeland om daar te gokken,
omdat het spel in Frankrijk en
België al verboden is. Ook is vo
rige maand een piramide-orga-
De Nederlandsche Bank waar
schuwde maandag ook al voor
de risico's van het spel waarbij
fondsen hoge uitkeringen belo
ven en doen alsof het om beleg
gingen gaat, terwijl het in feite
om gebakken lucht gaat. De pi
ramidefondsen kunnen alleen
uitkeren als het aantal inleggers
blijft groeien. Een piramidespel
bloedt vroeg of laat dood door
gebrek aan nieuwe deelnemers.
nisator gegijzeld door een con
current.
De Consumentenbond is blij
met de uitspraken van Zalm.
Ongeveer achthonderd mensen
hebben bij de organisatie ge
klaagd over het spel. „De gevol
gen zijn enorm. Familieruzies
en problemen op het werk, om
dat de spelers proberen ande
ren over te halen om ook mee te
doen. Er ontstaat heel wat ellen
de door dat spel", zegt een
woordvoerder.
Inmiddels is gistermorgen de
uitspraak in een proefproces ge
daan tegen een bedrijf dat een
piramidespel exploiteert. De
economische politierechter in
Dordrecht veroordeelde het be
drijf dat het beleggingsspel Or-
piton op de markt heeft ge
bracht tot een boete van 25.000
gulden. De rechter vindt dat de
Wet toezicht kredietwezen
(WTK) is overtreden. De eis was
50.000 gulden wegens het ver
richten van illegale bancaire
handelingen. Volgens de Eco
nomische Controle Dienst
(ECD) en het openbaar ministe
rie (OM) zou het bedrijf beleg
gingen aanbieden waarvoor
krachtens de WTK een vergun
ning nodig is.
Volgens de raadsman van het
bedrijf, mi. R. Moszkowicz, zijn
piramidespelen niet strafbaar.
Daarom probeert het OM het
bedrijf nu in een nieuw proef
proces via de WTK en de WTE
aan te pakken, omdat de Wet
op de Kansspelen geen soelaas
biedt. Volgens de advocaat is in
deze zaak helemaal geen sprake
van beleggen of van het hande
len in effecten. Het zou slechts
gaan om contracten die worden
afgesloten. Omdat de vennoot
schap achter Orpiton op chris
telijke leest is geschoeid, waar
bij het maken van winst een ne
vendoel is, had hij vrijspraak
bepleit. Tienduizend mensen
doen mee aan het Orpiton-spel.
Met de zaak is ongeveer dertien
miljoen gulden gemoeid. Grote
man achter Orpiton is A. Stok,
tevens voorganger van de Refor
matorische Huisgemeente in
Dordrecht.
en een economische welvaart
die ligt op ruim twee keer het
huidige West-Europese niveau.
Dit is een gemiddelde: In dit
wereldbeeld zijn grote wel
vaartsverschillen waarschijnlijk
en aanvaardbaar. De hoge wel
vaart maakt een hoog niveau
van de medische voorzieningen
mogelijk. De gemiddelde le
vensverwachting stijgt van 66
naar meer dan 85 jaar. Dè we-,
reldbevolking heeft meer te
eten, vooral vlees. De natuur
kan de aanwas aan. Het klimaat
is niet zo gevoelig voor versto
ringen en bovendien leidt
voortgaande technologische
ontwikkeling tot daling van het
gebruik van grondstoffen.
Volgens een derde model, het
egalitaire, zal de wereldbevol
king over een eeuw acht miljard
mensen tellen. Het bruto natio
naal product ligt op het niveau
van Portugal in 1995. Vruchtba
re landbouwgrond, olie en gas
zijn schaars. Gezinsplanning en
de voorzieningen van drinkwa
ter en voedsel in arme landen
hebben hoge prioriteit. Er wordt
belasting op fossiele brandstof
fen en water geheven. Zo wor
den milieucatastrofes voorko
men. Economische groei is er
vooral in de armere landen.
De onderzoekers stellen dat
de voortzetting van de huidige
trends niet leidt tot een duurza
me samenleving. Een lange-ter-
mijnvisie is noodzakelijk om die
duurzame toekomst in beeld te
brengen.
Studie van leefgewoonten Siberische trekvogel
den haag theo haerkens
Twee Nederlandse amateurs-vogelaars
doen al enkele jaren in het voormalige
Oost-Duitsland onderzoek naar het wel
en wee van de kleine zwaan. Met een
'kanonnet' van twintig bij zestig meter
vangen ze de vogels om ze te voorzien
van halsringen. De plastic ringen wor
den opengebogen, over de nek aange-v
bracht en vastgelijmd.
De ervaringen met deze ringen zijn
zeer gunstig, aldus onderzoeker B.
Koks, het verenkleed wordt nauwelijks
beschadigd en de dieren zijn na een
dag aan hun halsband gewend. De gro
te cijfers en letters maken het mogelijk
het gedrag van deze zeldzame trekvo
gels vanaf grote afstand te bestuderen.
Bij ringen om de poot gaat dat niet, bo
vendien gaan die nogal eens verloren in
onderlinge vechtpartijen.
De eerste onderzoeksresultaten stem
men tevreden. Uit de eerste observaties
blijkt dat het leven van de zwanen heel
wat ingewikkelder in elkaar zit dan tot
nu toe was aangenomen. Zo vormen de
broedparen met hun jongen families
die binnen een groep van honderden
dieren toch bij elkaar blijven en samen
optrekken. Op die manier is het bij
voorbeeld mogelijk het broedsucces
van enkele individuen over een lange
reeks van jaren nauwkeurig bij te hou-
Met een zogenoemd 'schietnet', dat over de vogels in het water heen wordt geschoten,
worden de zwanen gevangen (links). Vervolgens worden ze één voor één geringd. De
vogel rechts, met de genummerde ring om de hals, wil wel graag weer vrij. Geringd en
al gaan de kleine zwanen weer het water in (onder). foto cpd hans hut
den. Koks: „De zwanen kunnen gemak- vergt. Alléén al het ingraven van het net
kelijk dertig jaar oud worden, dus het is op een favoriete plek van de vogels kost
wel een kwestie van lange adem." vier uur. De dieren worden met veel ge-
Het vangen van de zwanen is een duld naar de juiste plaats gedreven en
precies werkje dat veel voorbereiding met plastic soortgenoten naar de plek
gelokt waar het net wordt afgeschoten.
„Dat luistert nauw, je mag de vogels
niet raken, want dat zouden ze niet
overleven."
Net als veel ganzen broeden de kleine
zwanen in Siberië om in het najaar met
hun kroost naar West-Europa en Japan
uit te wijken. Vroeg in het voorjaar ver
zamelen zich de naar schatting 16.000
Europese vogels aan de boorden van de
Elbe in het voormalige Oost-Duitsland
om zich klaar te maken voor de grote
reis terug naar hun geboortegrond. Dat
is het moment dat Koks er samen met
zijn collega-onderzoeker T. Haitjema
heen gaat om de vogels te vangen en te
ringen. De mannen hebben inmiddels
ongeveer 170 vogels - één procent van
de populatie - geringd.
In het volgend winterseizoen wan
neer ze weer over Denemarken, Duits
land, Nederland, Engeland en Ierland
uitwaaieren, zijn die dieren gemakkelijk
te herkennen. De vogelaars hebben een
fijn netwerk opgebouwd van liefheb
bers die observaties doen en gezamen
lijk informatie vergaren om meer in
zicht te krijgen in hun leefgewoonten.
Koks is gefascineerd door de zwanen
omdat die met bijna non-stop vluchten
naar Siberië een enorme prestatie leve
ren. „Het is op het randje van wat mo
gelijk is", klinkt het bewonderend.
Spelers van
vier fondsen
eisen geld terug
enschede gpd
Ruim honderd spelers van vier
omstreden piramidefondsen
eisen hun geld terug, variërend
van 3.250 tot ruim 5.500 gul
den per persoon. Zij willen
hun inleg desnoods via de
rechter opeisen. Deelnemers
van Team (Cura9ao), Titan
(Baar, Zwitserland), Harten
Aas (Landgraaf) en Tramp
(Leer, Duitsland) voelen zich
bekocht, omdat managers van
de betrokken bedrijven op
voorlichtingsavonden ten on
rechte hoge winsten in het
vooruitzicht hebben voorge
steld. De actie wordt gecoördi
neerd door het Enschedese ad
vocatenkantoor Kanen, Bos
Van der Sijs. Tot nu toe hebben
ruim 120 deelnemers bij het
kantoor aangeklopt voor juri
dische bijstand. Advocaat J. de-
Jong van Lier ziet voldoende
aanknopingspunten voor een
gerichte actie. Hij wil verhaal
halen bij de managers van de
fondsen in plaats van de door
gaans slecht of niet aanspreek
bare aandeelhouders. De advo
caat spreekt van een 'onrecht
matige daad', omdat de meeste
deelnemers door de tussenper
sonen worden misleid. „Ik
maak me over deze vorm van
geldklopperij persoonlijk
kwaad."
Bij een tussenpersoon van
Team boekte de jurist onlangs
z'n eerste succesje. Dat ging
heel simpel, aldus De Jong van
Lier. Hij verordonneerde een
manager domweg het inleg-
geld van een cliënt, 5.500 gul
den, binnen drie uur 'cash op
kantoor te brengen'.
lelystad anp
Twee mannen uit Urk die hun
kinderen al sinds augustus vorig
jaar niet naar school sturen zijn
gisteren veroordeeld tot boetes
van 250 en 750 gulden. Dat
heeft de kantonrechter in Lely
stad bepaald. De twee verzetten
zich met hun actie tegen het
verdwijnen van bijbelse normen
op school. Volgens de rechter
ontneemt het duo zijn kroost op
deze manier ook gelijke maat
schappelijke kansen ten opzich
te van andere kinderen die wel
naar school gaan. De 57-jarige
vader haalde een dochter van
school, terwijl zijn 28-jarige
zoon zijn drie kinderen naar
huis haalde. Daar krijgen de
kinderen nog steeds les van de
ouders.
De twee kunnen er niet tegen
dat de kinderen sportles en
seksuele voorlichting krijgen en
worden onderwezen over de
theorie van de evolutieleer. De
57-jarige vader verwees tijdens
de zitting ook naar zijn andere
kinderen, die ook niet naar
school zijn geweest. Zij hebben
volgens hem hun plek in de
maatschappij wel degelijk ge
vonden.
Officier eist jaar cel voor moord op ernstig zieke vrouw
leeuwarden anp
vlissingen Het vergroten van het badstrand voor de
boulevard in Vlissingen gaat te voorspoedig. Rijks
waterstaat heeft zo'n 185.000 kubieke meter zand
laten opspuiten. Met als gevolg dat het strand zo
groot is geworden dat de duiktoren niet meer in vol
doende water staat om er deze zomer gebruik van te
kunnen maken. Bovendien kampt Vlissingen dit jaar
met een bewakingsprobleem doordat er opeens zo
veel extra mensen op het strand terecht kunnen.
foto rtr frank viergever
woensdrecht anp
Fokker Services onderzoekt samen met de Mili
taire Inlichtingendienst gevallen van mogelijke
sabotage aan F-16-straaljagers op de vliegbasis
Woensdrecht. De afgelopen anderhalve week is
bij drie toestellen bedrading van de vleugels
doorgeknipt. De toestellen stonden voor het mo
derniseren van de boordelektronica in een spe
ciale hal van Fokker Services op de vliegbasis. Bij
een kwaliteitstest kwamen de vernielingen aan
het licht. Het onderzoek richt zich mede op het
personeel van Fokker Services. Ingewijden vinden
het niet aannemelijk dat het doorknippen van de
bedrading het werk is van vandalen. „Wie een F-
16 wil beschadigen pakt een hakbijl", zegt een
van hen. Het bedrijf zegt dat de mankementen
geen gevaar konden opleveren voor de vliegers.
Een jaar cel voor de moord op
een 72-jarige ernstig zieke
vrouw uit St. Nicolaasga in april
vorig jaar. Dat eiste officier van
justitie mr. J. Stoffels gisteren
voor de rechtbank in Leeuwar
den tegen de Friese huisarts
Sippe Schat. Volgens Stoffels
staat niet onomstotelijk vast dat
de vrouw de huisarts had ge
vraagd om haar leven te beëin
digen. Er was ook geen schrifte
lijke wilsverklaring. De arts is
dus schuldig aan moord, stelt
de officier.
Schat schond allerlei regels en
criteria en probeerde alles om
de zaak geheim te houden. „Bo
vendien heeft Schat medisch
gezien maar wat aangerom
meld", aldus Stoffels. Hij schil
derde Schat af als een kwakzal
ver die 'onzorgvuldig onprofes
sioneel en op mensonterende
wijze had gehandeld'.
Dokter Schat beëindigde in
de nacht van 17 op 10 april vo
rig jaar het leven van de vrouw.
Ze zou hem daarom meermalen
hebben gevraagd. Maar Schat
was de enige die van dat ver
zoek afwist. Niemand mocht
horen van de euthanasie, zo
zou de gelovige, katholieke
vrouw Schat op het hart hebben
gedrukt. Voor de huisarts ont
stond daérmee het dilemma:
Handelen volgens de voor
schriften met alle openheid die
daarbij hoort of het respecteren
van de privacy-wens van de
vrouw. Hij koos welbewust voor
het laatste. Er werd geen tweede
arts geconsulteerd en op de
overlijdensakte vulde Schat 'na
tuurlijke dood' in.
Volgens Justitie is er, behalve
de verklaring van de huisarts,
geen bewijs voor het euthana
sieverzoek en staat de moord
daarmee vast. Als dokter zou
Schat ook nog dubieus hebben
gehandeld. Zo wist hij niet pre
cies welke middelen hij moest
toedienen om de vrouw op een
menswaardige wijze te laten
sterven. Hij keek het idee af van
de meervoudige moordenares
bijgenaamd Engel des Doods,
om het omstreden middel insu
line te gebruiken. In combinatie
met onder meer morfine spoot
Schat dat bij de vrouw in de
aderen. Vervolgens liet hij haar
alleen, in de hoop dat ze zou
sterven. Eenmaal thuis aange
komen begon hij te twijfelen
aan de juiste dosering. Om het
zekere voor het onzekere te ne
men ging de huisarts terug.
Omdat de vrouw nog leefde, gaf
hij nog een aantal injecties. De
vrouw overleed 's nachts, zon
der arts of familie.
Haar dood in verpleeghuis
Doniahiem in St. Nicolaasga
kwam voor familie en vrienden
als een donderslag bij heldere
hemel. De vrouw was ernstig
ziek maar had, volgens deskun
digen, nog enkele weken of zelfs
maanden te leven. Haar plotse
linge dood was voor de ver
pleegkundigen en de kinderen
onverklaarbaar. „Moeder zou
nooit dood gewild hebben zon
der van ons afscheid te nemen",
zo zei één van de zoons later.
Getuigen-deskundigen in de
huisartsgeneeskunde verklaar
den bij de rechtbank dat Schat
eigenlijk perfect had gewerkt
hoewel hij beter bij de sterven
de vrouw had kunnen blijven.
Professor K. Gill, emeritus
hoogleraar in de huisartsge
neeskunde, wees op de afschu
welijke situatie, waarin mensen
aan het einde van het leven
vaak verkommeren omdat art
sen de hete adem van Justitie in
hun nek voelen. „Met een hond
zijn we vaak humaner bezig dan
met een mens", aldus Gill. Als
patiënten de arts vragen de zaak
geheim te houden dan moet de
arts dit respecteren, vindt de
professor.
De advocaten van Schat, de
broers mr. W. en H. Anker, we
zen vooral op het verzoek van
de vrouw, gecombineerd met
het privacy-aspect, waardoor de
arts tot levensbeëindiging was
overgegaan. Moord vinden zij
een veel te zwaar delict. Daar
naast willen de verdedigers
vooral een voorwaardelijke cel
straf.
Schat probeert inmiddels in
Amsterdam een nieuwe praktijk
te openen. In St. Nicolaasga was
de tegenwerking door onder an
deren collega-artsen en zieken
verzorgenden zo groot, dat hij
daar zijn praktijk sloot. Schat
moet zich mogelijk ook nog
voor de tuchtrechter verant
woorden. In het ergste geval
kan hij dan worden gedwongen
zijn beroep neer te leggen.
