Vleermuizen leven op chemische tijdbom
Natuur Milieu
Milieuvriendelijke koeltoren
Milieuonderzoek mag
niet te duur zijn
WOENSDAG 26 MAART 1997
REDACTIE «BERT DE JONG *072-5196276
Atlas moet bescherming van de nachtbraker naar een hoger plan brengen
Jarenlange studie en honderd
duizenden uren veldwerk gin
gen er aan vooraf. Maar nu ligt
de vrucht van het Vleermuis At
las Project (VAP) in de winkel:
de Atlas van de Nederlandse
vleermuizen. Verspreiding en
ecologie van deze raadselachti
ge, doch boeiende nachtactieve
zoogdieren zijn op landelijke
schaal geboekstaafd. Een mijl
paal in wat de biogeografïe
heet. Vorig jaar verscheen reeds
een Noord-Hollandse vleermui-
zenatlas.
Naar schatting doorklieven tus
sen februari/maart en oktober-
november een kleine miljoen
vleermuizen 's nachts het va
derlandse zwerk. Heel wat dus.
In de evolutie vormen de hand-
vleugeligen na de knaagdieren
niet voor niets de succesvolste
zoogdierengroep. Ze hebben
prachtige namen. Zoals water
vleermuis, laatvlieger, rosse
vleermuis, baardvleermuis, en
zovoorts. Maar moeders mooi-
sten zijn het niet. Veel mensen
vinden vleermuizen nog altijd
eng.
De meest voorkomende soort in
ons land is de gewone dwerg-
vleermuis. De populatie van dit
vliegende 'ukkie' (gewicht maxi
maal 8 gram!), behorende tot de
familie der gladneuzen, telt mo
gelijk 600.000 individuen. Van
de zeer zeldzame soorten, zoals
de vale vleermuis - de grootste
inheemse vleermuizensoort
It Fryske Gea
heeft solarboot
De Friese natuurbeschermings
organisatie It Fryske Gea zal de
ze zomer een excursieboot in
gebruik nemen die volledig op
zonne-energie vaart. Met de
zonne-energie worden twee
elektromotoren aangedreven.
Het schip wordt bijna zestien
meter lang en kan maximaal 25
personen vervoeren.
Het is het eerste schip ter we
reld van deze afmeting dat vol
ledig op zonne-energie kan va
ren. Technisch Bureau Hager
BV en Scheepswerf De Blieken
in Grouw hebben de boot ont
wikkeld in samenwerking met
de Technische Universiteit
Delft. De bouw en de ontwikke
lingskosten van de solarboot
bedragen 1,4 miljoen gulden.
De solarboot kan elf uur per dag
varen. De energie die overblijft
als het schip minder heeft geva
ren of aan de kant ligt, wordt te
ruggeleverd aan het Friese elek
triciteitsnet. Op die manier ver
dient de eigenaar de exploitatie
kosten van het schip voor een
deel terug.
met een spanwijdte van 35 tot
43 centimeter - leven er hooguit
10 tot 20.
In Nederland zijn in totaal 22
soorten vleermuizen waargeno
men, allemaal insecteneters. El
ders in de wereld zijn er ook
vleermuissoorten die vegetariër,
vampier (bloedzuigend) of car
nivoor zijn. Twee oorspronkelijk
inheemse soorten, de grote en
de kleine hoefijzemeus, staan te
boek als uitgestorven. Een mil
joen vleermuizen in Nederland
is niet mis. Toch geldt voor ze
ker 12 van de 20 niet-uitgestor-
ven soorten dat ze zeer zeld
zaam of zeldzaam zijn. Slechts
vier soorten komen algemeen
voor, vier vrij algemeen.
In 1986 wérd de Stichting Vleer
muis Onderzoek (SVO) opge
richt, die thans ongeveer 400
medewerkers telt. De SVO is
een onderdeel van de Vereni
ging voor Zoogdierkunde en
Zoogdierbescherming. Het on
derzoek naar de 'duivelskinde
ren' - vleermuizen zijn altijd ge
koppeld aan zwarte macht -
kwam eind jaren zeventig in
een stroomversnelling door de
ontwikkeling van de batdetec
tor. Elke vleermuissoort produ
ceert tijdens de jacht kenmer
kende, voor de mens onhoorba
re sonar of ultrasone geluiden
(echolocatie). De batdetector
herkent die geluiden, en vertaalt
ze in voor mensen wél te onder
scheiden piepjes.
Dankzij de batdetector konden
vleermuizen 's zomers eindelijk
Moeders mooiste is het niet, maar een mooie naam heeft-ie wel wel: de grote rosse vleermuis. In Nederland
een bijzondere dwaalgast, aangetroffen in Grootebroek.
van en naar hun slaapverblijven
gevolgd worden. Tevens konden
's nachts hun jachttechnieken
uitgebreid bestudeerd worden,
en daarmee de wijze waarop ze
van het landschap gebruik ma
ken, danwel welke eisen ze aan
het landschap stellen. Ook wer
den talrijke tot dan onbekende
kraamkolonies ontdekt. Van de
in de atlas verwerkte inventari-
satiegegevens is 94% verkregen
met behulp van de batdetector.
Tot de doorbraak van de batde
tector beperkte het onderzoek
zich in hoofdzaak tot inventari
saties in bekende winterverblij
ven, zoals de Zuid-Limburgse
mergelgroeven.
Van een zoogdierengroep waar
van qua status en verspreiding
heel weinig bekend was, zijn
deze beestjes in ons land nu de
zoogdierengroep waarvan het
meest bekend is! De atlas moet
de bescherming van vleermui-
FOTO MARTIJN DE JONGE
zen naar een hoger plan tillen.
Biedt daarvoor handvatten.
Vleermuizen 'genieten' al heel
lang wettelijke bescherming,
maar dat is niet voldoende. Ook
hun voedsel, hun jachtgebie
den, overwinterplaatsen en
kraamkolonies moeten bewaard
blijven. Ze zijn weinig mobiel
(op enkele trekkende soorten
na) en planten zich slechts
langzaam voort. Omdat ze aan
de top van de voedselketen
staan, zijn ze erg kwetsbaar.
De nachtbrakers leven als het
ware op een chemische tijd
bom. Vrijwel iedere mug, kever
of vlinder die ze eten bevat gif.
De concentraties van onder an
dere DDT en PCB's zijn in vleer
muizen nog immer onaan
vaardbaar hoog, wat onder
meer gevolgen heeft voor de re
productie. Vleermuizen kunnen
per nacht 30% van hun eigen
gewicht aan insecten verorbe
ren. Van verminderd middelen
gebruik in de groene sectoren
zullen vleermuizen profiteren.
In Nederland zijn vleermuizen
in flinke mate van mensen af
hankelijk. Ze maken gebruik
van (kerk)zolders, kelders, for
ten en bunkers, spouwmuren,
holle bomen, enzovoorts. Bo
vendien blijken door mensen
gecreërde semi-natuurlijke en
waterrijkelandschapstypen,
liefst kleinschalig en gevarieerd,
van zeer groot belang als jacht
gebied.
Tegelijkertijd vormt de mens
vandaag de dag hun voornaam
ste vijand. Al genoemd is het
gifprobleem. Verder worden
holle bomen omgezaagd,
spouwmuren volgespoten met
isolatieschuim, kerkzolders geï
soleerd, het kleinschalige land
schap onttakeld, etcetera.
Atlas van de Nederlandse vleermuizen. Uit
gegeven door de Koninklijke Nederlandse
Natuurhistorische Vereniging (KNNV). Uit
gegeven door KNNV-uitgeveri] Utrecht.
Prijs: 49 gulden. Bestellen door dit bedrag
plus 7,50 gulden verzendkosten over te ma
ken op giro 13028 van de uitgeverij (onder
vermelding van 'bestelling NB65 Vleermui-
tiengemeten Het is de
ultieme droom van elke
Greenpeace-activist:
geen stoomwolken
meer uit de koeltoren
van de kerncentrale in
Dodewaard, maar een
vrolijke pruik uitbotten
de twijgen. Milieu
vriendelijke biomassa,
goed voor vele kilo
watts groene stroom.
Maar, dromen zijn be
drog. Iets is lang niet
altijd wat het lijkt. De
vorm roept weliswaar
associaties op met die
van een koeltoren, het
is er niet een. Het gaat
hier om een erg laag bij
de grond omgezaagde
wilg op het toekomsti
ge natuureiland Tien-
gemeten, waarvan de
levenssappen nog zo
veel kracht hadden dat
zich op de stronk een
bundel nieuwe twijgen
hebben ontwikkeld.
Milieuvriendelijk, dat
wèl.
FOTO MARTIJN DE JONGE
De kwaliteit van milieuonder-
zoek naar onder meer bodem
vervuiling en waterverontreini
ging neemt af. Vooral door de
prijzenslag op de milieumarkt
bestaan er grote verschillen in
de manier waarop laboratoria
analyses uitvoeren en interpre
teren. Volgens E. Ruwiel van het
ministerie van VROM (onder
andere milieu) is er duidelijk
sprake van een neerwaartse spi
raal en van wat hij noemt
'kwaliteitserosie'.
Het ministerie wil de spiraal
ombuigen. Onder andere door
lijsten aan te leggen van labora
toria met een soort keurmerk
(accreditatie) voor het uitvoeren
van gespecialiseerd onderzoek.
De eerste lijst komt begin april
uit en heeft betrekking op het
Bouwstoffenbesluit.
De resultaten van milieuonder
zoeken zijn van groot belang.
Zo is voor de bouw van wonin
gen of kantoren steeds een bo
demonderzoek nodig. Ook wor
den zeer regelmatig monsters
van bijvoorbeeld afvalwater ge
nomen, om te bezien of onder
nemingen zich aan lozingsaf
spraken houden.
Veel handhavers van milieuwet
ten gaan er blind van uit dat de
onderzoeksgegevens van com
merciële laboratoria de werke
lijkheid weergeven. In lang niet
alle gevallen is dat zo, stelt
VROM. De grote concurrentie
op de markt van milieuonder
zoek is een belangrijke boos
doener.
Een grondige analyse van
bodemmonsters kostte tien jaar
geleden nog circa 1.500 gulden.
Nu voeren laboratoria zo'n ana
lyse uit voor 200 tot 300 gulden.
Veel opdrachtgevers, ook over
heden, stellen bovendien niet
altijd prijs op gedegen (duur)
onderzoek. Laboratoria en over
heden nemen goedkopere, lager
opgeleide/minder ervaren me
dewerkers in dienst. En er wordt
bezuinigd op de analyses zelf.
■■1
I I 7
3 4
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
Iandere naam voor de maand
april; 2. hinder, onbeslist spel; 3.
bijwoord, soort papegaai, rond
hout; 4. spierpijn; 5. bevel,
schutsluis; 6. knaagdier, spinne-
weefsel; 7. voertuig, jong
schaap; 3. stijf; 9. gereed, vis,
uitroep; 10. brilslang, driekleur;
II. vaandel.
Verticaal:
1. luister, bloemenring; 2. vogel,
bosgang, dandy; 3. spil, verlich
tingsmiddel, bevestiging; 4. on
beweeglijk, verfstof;'5. mannelijk
dier, meteen; 6. bijbelse naam,
Spaanse landvoogd; 7. voertuig,
kerkgezang, muzieknoot; 8.
grappenmaker, Turkse titel,
scharnier; 9. tegenstrevend, ster
renbeeld.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. typerend; 2. eerzucht; 3.
noodhulp; 4. taboeret; 5. ame
thist; 6. marifoon; 7. etenstijd;
8. nankinet.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: TENTA
MEN en PROBEREN. Het sleu
telwoord luidt: FORTUINLIJK.
Heer Ollie zat nu dus in de plaats van
de burgemeester aan het hoofd van de
tafel, zoals hij gewenst had. Maar hij
beleefde er niet veel vreugde aan. „Een
aanslag!" hoorde men de magistraat
op de vloer klagen. „Haal de politie!"
Er ontstond een luid rumoer toen de
raad van zijn zetels verrees. „Zo kan ik
niet spreken!" riep de wethouder uit.
„Wat is dat hier voor een janboel?"
„Geen wonder dat de rivier buiten zijn
oevers treedt!" riep de rode fractie.
„De burgemeester kan niet eens orde
houden op een vergadering van de ge
meenteraad." „Orde!" riep heer Bom
mel met piepende stem. „Ik heb het
woord! Ik bedoel: ik wilde alleen maar
de plaats van Dickerdack hebben om
iets te kunnen zeggen..." Men liet hem
echter niet uitspreken. Ruwe handen
grepen hem vast en begonnen hem
naar de deur te werken, terwijl het ge
roep tot getier aanzwol. „Het komt al
lemaal van de ring", legde de dwerg
uit. „Hij is gerond en gehard in de vu
ren van de grote Dralpen - en dat geeft
grote kracht!" „Is er dan geen manier
om die ring weer kwijt te raken?"
vroeg Tom Poes bekommerd. „Geen
gewone manier, ventje", riep de an
der. „Niet met groene zeep of een
zaagje! Nee, nee! Er zijn maar twee
kansen. De ene is om een andere suk
kel te vinden, die hem graag hebben
wil, zoals die markies gedaan heeft. En
de tweede is om een week lang te le
ven zonder iets van een ander te wil
len hebben. Andermans goed niet en
andermans status niet. Als dat lukt,
laat die Pikkin-ring vanzelf los; maar
het valt niet mee, knechtje! Het valt
niet mee!" Met deze woorden sprong
hij op en verdween giechelend in het
woud; Tom Poes bezorgd achterla
tend. „Ik zal heer Ollie moeten hel
pen", dacht hij. „Alleen speelt hij dat
nooit klaar."
■I
H
W
R
DOOR JAN VISSER
Er zit een beetje muziek in de weersverwachtingen
voor Pasen. Op Goede Vrijdag en vooral zaterdag kan
er nog wat regen of een bui vallen, tijdens Pasen kun
nen we de regenjas en paraplu waarschijnlijk thuis la
ten. Een hogedrukgebied bij Ierland verplaatst zich
namelijk naar het westen van Europa. Deze ontwikke
ling heeft tot gevolg dat storingen uit onze omgeving
worden geweerd. Wel blijft de wind uit het westen
waaien. Daarmee wordt tamelijk vochtige lucht aange
voerd zodat het over het algemeen bewolkt weer zal
zijn. Verder geen paasbeste temperaturen. Het kwik
beweegt zich overdag zo rond de 10 graden.
Morgen is het Sint Rupert en deze dag heeft in de
volksweerkunde een slechte naam. Over het algemeen
is het op of rond 27 maart vaak slecht weer. De nega
tieve score ligt over een lange reeks van jaren zelfs
rond de 75 procent. Ook morgen zal het geen fraai
weer zijn. Over onze omgeving bevindt zich namelijk
een front waarlangs veel bewolking voorkomt en uit het
wolkendek valt enige regen. Dat gebeurt overigens met
name de komende nacht en donderdagavond. De tem
peraturen blijven tamelijk hoog met de komende nacht
minima omstreeks 7 graden en donderdagmiddag
maxima tot een graad of 12. Vlak aan zee is het min
der zacht. De wind is morgen westelijk en matig, aan
zee nog enige tijd krachtig.
Onder invloed van het koude zeewater blijven de tem
peraturen in de kustgebieden doorgaans enkele gra
den achter bij het binnenland. Qua aantal uren zon
zijn de kustgebieden evenwel veel beter af. Gisteren
was daar weer zo'n aardig voorbeeld van. Al in de loop
van de ochtend scheen de zon op de Zuid-Hollandse
stranden, 's middags ook in Noord-Holland (Bloemen-
daal nagenoeg wolkenloos vanaf 14.30 uur) en gaan
deweg werd het opklaringsgebied breder. Meer naar
het oosten ontstond echter steeds nieuwe convectieve
bewolking. Met 11 graden was Schiphol het zachtst.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Perioden met regen, eerst
nog kans op sneeuw. Een
stormachtige wind en
langs de westkust bijzon
der veel regen. Maxima
ongeveer 9 graden, in het
noorden kouder, droger en
rustiger.
Zweden:
In de zuidelijke helft zeer
onstuimig met regen en
wind. Eerst nog kans op
sneeuw of ijzel. In het
noorden kalmer. Middag-
temperatuur uiteenlopend
tussen het vriespunt in
Lapland tot 10 graden ten.
zuiden van de grote me-
Denemarken:
Bewolkt en regenachtig.
Middagtemperatuur onge
veer 10 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Wolkenvelden en hier en daar wat regen.
In het zuiden ook wat zon. Veel wind.
Middagtemperatuur ongeveer 12 gra
den, in het oosten van Engeland met
wat zon ruim boven de 15 graden.
België en Luxemburg:
Aan de bewolkte en zachte kant. In het
binnenland ook wat zon. Veelal droog en
middagtemperatur ongeveer 13 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Droog en perioden met zon. In de nacht
en ochtend kans öp mist. Middagtempe
ratuur ongeveer 14 graden.
Portugal:
Veel zon en droog. Aan de zuidkust en
kele wolken en veel wind. Middagtem
peratuur morgen ongeveer 23 graden,
aan zee iets lager.
Madeira:
Geregeld zon en meest droog. Maxi
mumtemperatuur ongeveer 19 graden.
Spanje:
Vandaag in het zuiden eerst nog een en
kele regen- of onweersbui. Verder flink
wat zon en droog. Middagtemperatuur
ongeveer 20 graden, in het binnenland
lokaal dicht bij de 25. Bij Gibraltar erg
veel wind.
Canarische Eilanden:
Vandaag perioden met zon en droog.
Morgen meer wolken en een enkele re
gen of onweersbui. Middagtemperatuur
tussen 20 en 25 graden.
Marokko:
Westkust: Geregeld zon, maar ook een
paar pittige regen- of onweersbuien. Vrij
veel wind. Middagtemperatuur ongeveer
23 graden.
Tunesië:
Zonnige perioden en kans op een bui.
Middagtemperatuur aan zee rond 20
graden.
Zuid-Frankrijk:
Flinke zonnige perioden en droog. In de
nacht en ochtend lokaal mistbanken.
Aan de noordkant van de Pyreneeën
eerst nog bewolking. Middagtempera
tuur ongeveer 15 graden, morgen hoger
en in het uiterste zuiden plaatselijk iets
boven de 20 graden.
Mallorca en Ibiza:
In de loop van vandaag, en ook morgen,
droog en geregeld zon. Middagtempera
tuur ongeveer 18 graden.
Italië:
Langzamerhand meer zon en droog.
Eerst vrij veel wind. Maxima ongeveer
18 graden.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon en droog. Maxima
rond 18 graden.
Malta:
Eerst nog kans op een bui, verder flink
wat zon en droog. Middagtemperatuur
ongeveer 17 graden.
Griekenland en Kreta:
Afnemende buienkans en steeds meer
zon. Maxima rond 16 graden, in het
noordoosten lager.
Turkije en Cyprus:
Kusten: Flink wat zon en op de meeste
plaatsen droog, maar langs de Turkse
westkust vandaag wel een pittige bui
Fris met maxima van hooguit 15 graden.
Duitsland:
Wolkenvelden en vooral in het noorden
hier en daar regen en vrij veel wind.
Naar het zuiden toe redelijk wat zon en
droog. In ochtend plaatselijk mist. Maxi
ma van 10 in het noorden tot plaatselijk
16 in het zuidwesten.
Zwitserland:
Droog en steeds meer zon. Middagtem
peratuur ongeveer 15 graden.
Oostenrijk:
Stilaan wat meer zon en droog. Morgen
in het noorden toenemende bewolking.
Middagtemperatuur ongeveer 11
den.
Polen:
Eerst van tijd tot tijd zon en droog. W
gen bewolkt, winderig en regenachl
Maximumtemperatuur rond het vnl
punt in het noordoosten en 7 i
zuidwesten, morgen overal rond 9 g
Tsjechië en Slowakije:
Af en toe zon tussen de wolkenveld
door. Bijna overal droog. Middagtemp
ratuur ongeveer 12 graden.
Hongarije:
In de nacht en vroege ochtend kans
mist. Verder geregeld zon en droog. M
dagtemperatuur ongeveer 13 graden.
DONDERDAG 27 MAART 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 06.26 Zon onder 19.1
Maan op 22.43 Maan onder07.
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 05.38 17.48 05.11 17.
Laag 01.05 13.46 00.46 13.
Weerrapporten 26 maart 07 u
ar bew.
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde zwaar bev
Eindhoven half bew.
Den Helder half bew.
Rotterdam zwaar bev
Twente zwaar bev
Vlissingen zwaar bev
Maastricht licht bew
Aberdeen regen
Athene zwaar bev
Barcelona on bew.
Berlijn half bew.
Boedapest zwaar bev
Bordeaux mist
Dublin
Frankfurt
Geneve
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen half bew.
Las Palmas
bew.
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
half bew.
half bew.
licht be
half bew.
Split
Stockholm
Warschau
Wenen
Zurich
Bangkok
Buenos Aires
Casablanca
Johannesburg half bew
Los Angeles
New Orleans licht bew.
New York zwaar bev
Tel Aviv
Tokyo lichtbew.
Toronto licht bew.
Tunis half bew.
Vancouver half bew
W
IAI
IAL
1AL
\AL
ïginn
nglist
et on
