Een geheimzinnig passie voor 'weten'
Van stadstram naar busvervoer
Bijbelverspreidii
opnieuw gestegen
Kerk Samenleving
Institutie van Calvi
verschijnt in Russii
rm
Opnieuw
bekeken
f'
ZATERDAG 22 MAART 1997
v
REDACTIE DICK VAN DER PLAS, c
Pater Van Kilsdonk wil Jezus uit de klauwen van de dogmatiek redden
Van Kilsdonk, die deze
week 80 jaar werd, werkt
nog altijd als een bezete
ne. Behalve zijn pasto
raat in Amsterdamse
kroegen heeft hij zijn
werk onder aidspatiën-
ten en de vele begrafe
nissen van vaak jonge
mensen. Ook gaat er
geen dag voorbij zonder
studie. „Ik heb een pas
sie voor studeren en we
ten, een letterlijke versla
ving aan studie", aldus
de pater jezuïet.
Hij weet inmiddels dat
de Jezus die in de evan
geliën en de brieven van
Paulus wordt geschil
derd, iemand anders
moet zijn geweest dan
degene die de hoogge
stemde kerkelijke dog
ma's verkondigen. Sinds
het concilie van Nicea in
325 heeft de kerk Jezus
'ten troon geheven' en is
de joodse rabbijn als his
torische figuur uit het
zicht verdwenen.
De voormalige studentenpastor
leidt naar eigen zeggen een
'dubbelleven'. „Die drift om te
weten is een heel geheimzinni
ge passie. In de praktijk van
mijn pastoraat hebben de
mensen namelijk niet de in
druk dat ik iets weet. Mijn
vuistregel is dat je als pastor
verkeerd bezig bent als de man
of vrouw tegenover je merkt
dat je meer hebt dan mavo. De
duizenden mensen die ik ont
moet, hebben geen flauw idee
dat ik een zogenaamde intel
lectueel ben."
Vanwaar dan die bezeten stu
die? „Je moet als pastor intens
blijven studeren, al was het al
leen maar om je niet te laten
imponeren door kerkmandarij-
nen en sociale wetenschappers.
Een pastor moet in onze cul
tuur ook een studiemens zijn."
Kerkleiders imponeren volgens
hem graag. „Bisschoppen heb
ben daar zelfs een pak voor."
In zijn studietijd in de jaren
veertig kreeg Van Kilsdonk
vooral met filosofie en theolo
gie te maken. Van de bijbel wist
hij na zijn priesterwijding bijna
niets. Toen hij in de hoofdstad
leraar godsdienst werd aan het
rooms-katholieke Ignatiuscol-
lege, moest hij die kennis bij-
Met enige
behoedzaamheid spreekt
de Amsterdamse pater J.
van Kilsdonk over het
thema dat hem al jaren in
de greep houdt: wie was
Jezus eigenlijk? Wat talrijke
joodse en christelijke
geleerden de laatste jaren
over de joodse rabbijn uit
de eerste eeuw ontdekken,
legt immers een bom onder
eeuwenlang gekoesterde
christelijke dogma's.
GUIDO DE BRUIN/ANP
spijkeren. Hij wilde zijn leerlin
gen het gevoel geven „dat
godsdienst iets aan het verruk
te verstand te zeggen heeft, dat
godsdienst diepzinnigheid is en
schoonheid, extase en verwon
dering, en een eindeloze cul
tuur heeft".
Nu kent hij het Nieuwe Testa
ment „min of meer van bui
ten". Hoewel de evangeliën
soms een beeld van Jezus
schetsen dat niet met de histo
rische werkelijkheid overeen
stemt, blijven ze voor Van Kils
donk overeind. „Uit de evange
liën weten we genoeg van Jezus
om Hem te kunnen en willen
navolgen. Jezus is kerkelijk nog
niet uitgediend." Die eerste
overlevering over Jezus „is zo
vol en bliksemend dat we niet
kunnen zeggen dat we niets
weten van degene die erachter
staat".
In de geloofsbelijdenis van Ni
cea, die rooms-katholieken en
protestanten nog altijd onder
schrijven en waarvan de Raad
van Kerken onlangs een oecu
menische vertaling publiceer
de, is Jezus de „eniggeboren
Zoon van God" en zelfs aan
God gelijk. Dat laatste staat in
joodse ogen gelijk aan godslas
tering. „Nicea is zeer onjoods",
aldus Van Kilsdonk. „Jezus leek
in niets meer op een man
uit Galilea, een joodse rab
bijn of een charismaticus.
Nicea heeft impliciet een
anti-joodse uitwerking ge
had."
Vooral jonge mensen her
kennen zich volgens Van
Kilsdonk niet langer in de
goddelijke Jezus die de ge
loofsbelijdenis van Nicea
verkondigt. „Ze zouden Je
zus willen navolgen. Maar
een ten troon geheven Je
zus kun je niet navolgen.
Die maakt het evangelie in
zekere zin leeg."
Het onderzoek naar de his
torische Jezus betekent in
feite eerherstel van vroeg
christelijke ketters als Ali
us, tegen wie de formule
ringen van Nicea waren
gericht. Arius ontkende de
goddelijke natuur van Je
zus. „In de vierde eeuw
zou ik een Ariaan zijn ge
weest", meent Van Kils
donk. In kringen van he
dendaagse theologen
klinkt volgens hem „een zeker
religieus protest tegen Nicea".
„Ook de huidige kritische theo
logen in de gereformeerde we
reld zijn allemaal Ariaan.
Het onderzoek waarin Van
Kilsdonk zich verdiept, zet ook
vraagtekens bij de fundering
van het priesterambt in de
Rooms-Katholieke Kerk. Alleen
ongehuwde mannen mogen
priester worden omdat de Kerk
veronderstelt dat Jezus niet ge
trouwd was en alleen mannen
tot zijn discipelen riep. Die re
denering zou wel eens een ver
tekening van de werkelijkheid
kunnen zijn. „De gestalte van
de getrouwde man is de oudste
in het kerkelijk ambt", zei Van
Kilsdonk enkele jaren geleden
in een preek bij de eerste mis
van een pasgewijde priester.
Gewone kerkgangers zullen
Van Kilsdonk de ondergraving
van aloude dogma's niet in
dank afnemen. „De kerk is ge
roepen om oprechtheid en
waarheid te behartigen", aldus
de pater. „Maar pastoraal is het
een moeilijke taak om afstand
van Nicea te nemen." Voor het
gevoel van veel mensen gaat
immers „alles naar de vlakte".
Van Kilsdonks advies aan de
kerken is dan ook voorzichtig:
„Pas op met dogmatiseren."
Pater J. van Kilsdonk: Je moet als pastor intens blijven studeren, al was het alleen maar
ten imponeren door kerkmandarijnen en sociale wetenschappers."
om je niette I
FOTO ANP
HAARLEM ANP
Bijbelgenootschappen hebben
vorig jaar over de hele wereld
meer bijbels verspreid dan ooit.
Er gingen vorig jaar 19,4 mil
joen complete bijbels van de
hand, tegen 17,7 miljoen in
1995. Dat blijkt uit cijfers van de
Wereldbond van Bijbelgenoot
schappen (UBS).
De stijging is het grootst bij
complete bijbels. De versprei
ding van losse bijbelboeken
daalde met 4,1 miljoen tot 41,1
miljoen en die van Nieuwe Tes
tamenten steeg slechts licht tot
12,1 miljoen. In China werden
vorig jaar de meeste bijbels af
gezet (drie miljoen). De Vere
nigde Staten (2,6 miljoen) en
Brazilië (2,3 miljoen) staan op
de plaatsen twee en drie.
Hoewel de bijbelverspreiding
in Afrika als geheel daalde, steeg
de afzet van bijbels in Zaïre
spectaculair. Daar vonden vier
keer zo veel bijbels als
hun weg naar de lezers,
meer in vluchtelingenis
aan de grens met Rwand)u
de gestegen afzet in Weg
pa is opmerkelijk. Het
bijbelgenootschap is da; lai
tendeels verantwoordelii ïei
Vorig jaar verspreidde
Kopenhagen huis-aan-
speciale uitgave van hetl
Testament.
Niet alleen in Afrika,
ook in Oost-Europa weri
rig jaar minder bijbels
Dat heeft volgens de UBsfce
te maken met financiële
kingen en gebrekkige
tiekanalen. Het Wenfer
van de UBS, waarin
bijbelgenootschappen
der het Nederlands fi eg
nootschap) geld stortea
met een groot tekort i lui
lang niet alle aanvrag ee
noodlijdende bijbel; r 'i
schappen honoreren.
HUIZEN. ANP
De Institutie in de Christelijke
Godsdienst van Johannes Cal-
vijn wordt in het Russisch ver
taald. Het eerste deel verschijnt
dit voorjaar in een oplage van
20.000 exemplaren. Dit meldt
de werkgroep Calvijn voor Rus
land in de Waarheidsvriend van
deze week.
De Christian Reformed
Church in Amerika, die het ini
tiatief hiertoe heeft genomen, is
van mening dat een Russische
Institutie 'een geweldige dienst
aan de ontwikkeling van
theologie' in het post-c 1
nistische Rusland zouj
zijn. Het kerkgeno
kwam tot deze beslis
aandrang van Russischei
nen die Calvijn in het E
Frans kunnen lezen.
De Institutie verschet
het eerst in 1536. Calvijn
1564) heeft de tekst eni
len uitgebreid. De laas
verscheen in 1559. HiP1
wordt beschouwd als e
de meest invloedrijke 5
ten van de kerkgeschiedi 6'
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE
KERK
Bedankt: voor Krimpen aan
den IJssel: H.A. Samsom te
Voorthuizen.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Vuren: J.B. Fou-
ché, kandidaat aldaar, die dit
beroep heeft aangenomen.
NED. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Alphen aan den
Rijn: drs. J. de Jonge te Hen
gelo (0).
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Hilversur bi
dr. G.C. den Hertog te!
Ja
GEREFORMEERDE GECl
TEN
Beroepen: te Alblassel
Visscher te Amersfoort !ef
delburg-Zuid: C.A. van "?l
te Stolwijk; te Doetind
Driessen te Woerden;! Pei
waal: J. Kareis te Oudep
dum.
uit de Leidsch Dagblad
ANNO 1897
Maandag 22 Maart
Men meldt uit Sassenheim: Onze bloemenliefhebbers
herinneren zich ongetwijfeld de nieuwe Narcis, door den
heer Vos onlangs ter bezichtiging gesteld in Lisse. Natuur
lijk bleef zij ook den Engelschen niet onbekend. De heer
Vos heeft nu met onze overburen een overeenkomst geslo
ten, krachtens welke hij verplicht is van de nieuwe narcis te
leveren: in 1897 10000 stuks voor 8500.-, in 1898
10000 stuks voor 7500.-, in 1899 10000 stuks voor
5500.-.
De R.-Katholieke gemeente te Roelof-Arendsveen is
weder in rouw gedompeld. Gisteravond overleed in den ou
derdom van 28 jaar de weleerw. heer A. Engelhard, die juist
drie jaar als kapelaan aldaar gefungeerd heeft, in welken
tijd Zijneerw. zich de achting en liefde der geheele paro
chie heeft verwon/en. Aangrooten eenvoud paarde hij
groote geleerdheid. Naar algemeen gevoelen is hij gevallen
als offer zijner priesterlijke bediening. Vóór eenige dagen
stond hij een kind, dat aan typhus leed, in hare laatste le
vensdagen bij, en thans ligt hij zelf door die moorddadige
ziekte neergeveld. Hij ruste in vrede!
ANNO 1972
woensdag 22 maart
Leidenaars fleuren TROS-showop met tuin vol. bloemen.
„Flora", 's werelds grootste bolbloemenveiling, doet op
het gebied van de presentatie nogal het een en ander. In
binnen-en buitenland. Op het gebied van bloemencorso's
en het aanbrengen van bloemversieringen bij de belangrijk
ste gebeurtenissen en shows. Nu gaat men meewerken aan
de TROS 'Gert en Hermien-show', die donderdagavond 27
april in kleur de lucht in gaat. Het geheel speelt zich af in
een lentetuin met zwembad, die ligt rond een bungalow.
Niek (40) en Charles (24) van der Voort, van het Leidse
bloemenmagazijn Van der Voort N.V. aan de Morsweg, die
heel veel met „Flora" samenwerken, zijn de bloemenarran-
geursvan dit landjuweel, dat op het podium van NOS-stu-
dio 4 zal worden opgebouwd.
Van der Voort is op bloemengebied een bekende naam in
Leiden. Vader Cor H. van der Voort (nu 67 en al heeft hij
het bedrijf dan overgegeven in handen van zijn twee zoons;
hij is nog iedere dag in de zaak aanwezig) stichtte de bloe
menwinkel veertig jaar geleden. Klein, op dezelfde plaats,
begonnen heeft hij zijn winkel steeds weten uit te breiden.
Nu zwaaien zijn zoons Niek en Charles de scepter. Charles,
die heel vaak bloemenstands verzorgt in de Zwitserse Mi-
groswar'enhuizen, vertelt, dat zijn broer en hij prettige con
tacten hebben met de TROS. Het begon in 1971 met het
Rijnsburgse bloemencorso en daarna volgde onder meer
het met bloemtoeven versieren van de Jaarbeurs-congres
centrum toen deze vereniging van C- toegelaten werd als Ei-
omroep.
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat82 071-5356356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/ vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128 030
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
H. G. van der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C. M. Steverink 071-5356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215
Tel. dag. 9.30- 11.30 uur of per post.
REDACTIE
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J.M. Jacobs, chef red. Groot Leiden
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindred. regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
Redactie:
Hoofdredactie:
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30tv
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtig
verstrekken tot het automat»
van het abonnementsgeld, or
korting per betaling.
VERZENDING PER POJ
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSf
Voor mensen die moeilijk lezen
ogen hebben of blind zijn (of en
leeshandicap hebben), is een saw
het regionale nieuws uit het Leids)
geluidscassette beschikbaar Vooti
0886-482345 (Centrum voor Ge?
Lectuur. Grave).
Z I E K E N H U I Z
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 er
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00, woensdag 13.00 uur (Diaconessé
dagelijks St.Elisabeth Ziekenhuis.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voor p;
bovendien van 10.30 -11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00-15.30 uur en 19.00-19.30
overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende verpief
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uu
daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tot 2II
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14 30 uur en
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klass
daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-5269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00 uurt'
18.30-19.30uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00uif
Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, uitsluiten
partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voorouders van opgenomen kinderen is er een ruime'
mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en oorhet
neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uuroogheelkunde en het'1
14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15-17$
babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak
De laatste rit van het
stadstrammetje op 8
oktober 1960 staat
veel oudere Leide
naars waarschijnlijk
nog helder voor
ogen. Velen wilden
de laatste rit mee
maken of hadden de
moeite genomen om
het trammetje langs
de route op de Hoge
Rijndijk, Hogewoerd
of Breestraat uit te
zwaaien. De tram
met de reclames van
bijvoorbeeld 'Kolen
van Wijnjes' of het
Leidsch Dagblad
had tenslotte heel
lang deel uitgemaakt
van de gemeen
schap. Aan de ande
re kant werd er ook
veel geklaagd over
de tram. Niet veel
beter dan de paar
dentram. Kom maar
op met die bus. Die
is veel sneller.
De tram maakte plaats voor
bussen van de Eltax en enkele
jaren later voor die van de NZH.
Al snel na de opheffing van de
lijn werden de sporen op het
traject opgebroken en de bo
venleiding verwijderd. Alle rij
tuigen werden in brand gesto
ken. Een motorwagen werd
overgedragen aan de Tramweg
Stichting, die de tram restau
reerde. Daarnaast restten er nog
vele foto's, boeken en vooral
herinneringen aan hoe mooi en
plezierig het was. Hoe langer
geleden hoe mooier het wordt.
De elektrische tram van de
Noord-Zuid-Hollandsche
T ram weg- Maatschappij
(NZHTM) kwam op 1 septem
ber 1911 in de plaats van de
dienst die tot die tijd met de
paardentram werd uitgevoerd.
De route liep eerst van het sta
tion tot aan de Hoge Rijndijk.
De lengte van dat traject was
2750 meter. Ruim een maand
latér werd het traject uitgebreid
tot aan Endegeest in Oegst-
geest. Het stadstrammetje
maakte daarbij gebruik van de
De Hogewoerd in 1997: geen sporen meer van de tram. Wel van andersoortige voertuigen.
sporen van de stoomtramlijn
Leiden-Haarlem. De lijn was
behoudens op een klein gedeel
te in de smalle Hogewoerd dub-
belsporig uitgevoerd.
Al leidde dat dubbelspoor op
de Hoge Rijndijk wel tot proble
men omdat het zuidelijk ge
deelte te kampen had met een
verzakking. Een van het station
komende tram moest wachten
op de Utrechtsche Brug totdat
het voertuig vanaf de Hoge
Rijndijk was gepasseerd. In
1923 begon de gemeente Lei
den met het dempen van de
sloten bij de Hooge Rijndijk,
zoals dat toen nog werd ge
schreven, en behoorden die
problemen tot het verleden.
Ook elders gingen de in 1923 bij
Beynes in Haarlem gebouwde
houten tweeassige motorwa
gens niet op volle kracht door
de straten. Vaak was het een
kwestie van slechts een meter
ruimte aan beide kanten. Dat
leverde aardige plaatjes op,
maar gaf ook reden tot moppe- Op de Hogewoerd wordt de tram uitgewuifd.
FOTO ARCHIEF JAN HOLVAST
