'God is er niet om ons te dienen'
Cultuur&Kunst
Below
Poëzie
uit de nor
Charlotte
Köhlerprijzi
Chanson in toneelvorm
Imponerend concert
Abdel-Rachman El-Bacha
'Oh Johnny', theater met een gulle lacl
een lekker lied en een brok in de keel
Paradise' aan grappen ten onder
DINSDAG 18 MAART 1997
RO Theater speelt Sofokles' Elektra
rotterdam Het RO Theater speelt van 19 maart t/m 3 mei So
fokles' Elektra. Koos Terpstra regisseerde deze klassieker. Alle
voorstellingen, evenals de première op 26 maart, zijn in het ei
gen theater aan de William Boothlaan in Rotterdam. Naast de
gastacteurs Loes Luca (Elektra), Jos van Hulst (Pylades), Joost
Prinsen (opvoeder van Orestes) en PleuniTouw (Klytaimnestra)
spelen Guus van Dam (Aigisthos), Geert Lageveen (Orestes),
Esther Scheldwacht (Chrysothemis) en Veerle van Overloop en
Harriet Stroet (koor van Myceense vrouwen).
Exportprijs voor
Trijntje Ooster
huis
Amsterdam Zangeres Trijn
tje Oosterhuis kreeg gistermid
dag in het Amsterdamse thea
ter Bellevue de Pall Mali Ex
port Prijs van dit jaar (15.000
gulden). Met de prijs probeert
een gelijknamige stichting al
sinds 1976 nieuw talent te sti
muleren.
Trijntje Oosterhuis werkt sa
men met haar broer Tjeerd en
de band Total Touch, die alle
bei een eervolle vermelding
krijgen. In de jury zaten onder
anderen oud-theaterdirecteur
Wim Bary en Martine Bijl. Eer
dere Pal Mali Exportprijzen
gingen naar onder anderen
Hans Liberg, Purper en Karin Bloemen.
De Bierleppen brengen cd uit
sassenheim Evenementenband De Bierleppen, uit de Bollen
streek, brengt in mei een cd uit. Het repertoire van De Bierlep
pen bestaat uit meedeiners, swingnummers en ontroerende ba-
lads. Op 10 mei wordt de cd officieel gepresenteerd in Het Wa
pen van Voorhout.
Bas Verheijden in finale pianoconcours
den haag De 22-jarige Nederlandse pianist Bas Verheijden is
doorgedrongen tot de finale van het Scheveningen Internatio
naal Muziek Concours. Verheijden, leerling aan het Sweelinck
Conservatorium in Amsterdam, kreeg gisteravond na de halve fi
nale te horen dat hij vrijdagavond in het Kurhaus wordt ver
wacht. Als laatste van de vier finalisten speelt hij dan Rach-
maninovs Rapsodie op een thema van Rachmaninov. Ook de
jongste deelnemer aan het concours, de zondag 18 jaar gewor
den Wit-Russische pianiste Anna Shibayeva, heeft de finale ge
haald. Zij speelt donderdagavond het Derde pianoconcert van
Beethoven. De twee andere finalisten zijn Thomas Heil (Duits
land) en Balész Réti (Hongarije).
Michael Jackson geeft extra concert
delft» Omdat de voorverkoop voor het concert op 8 juni in de
ArenA afgelopen zaterdag in een mum van tijd was uitverkocht
heeft Michael Jackson besloten een extra concert in te lassen. Op
10 juni zal hij voor de vijfde keer in de ArenA staan. Volgens Mo-
jo-woordvoerster M. Manders is het zeer bijzonder dat in een zo
volgeplande HlStory-tournee toch nog een gaatje is gevonden
voor een optreden. Bij de start van de tournee (september '96)
door Itzik GaJili. Met live muziek v
Gene Carl Band Gezien 14/3, Schouw
burg, Rotterdam.
Om zijn eigen werkstress te be
zweren, wilde Itzik Galili voor
Scapino nu eens een komisch
dansstuk maken. Hoe moeilijk
het is om leuk te zijn, zeker als
je je het zo vast hebt voorgeno
men, bewijst zijn Below Paradi
se. In het eerste deel zien we de
twaalf dansers in met open vier
kantjes opengewerkte strakke
stoeipakjes bewegen in en rond
zwarte dozen.
Ze piepen - gedeeltelijk - uit
een wand van dozen, dragen
een doos om het lijf, waar een
ander dan weer het hoofd in
steekt, of zijn tegen de vier zij
den van een doos geplakt zodat
ze gevieren kaleidoscoopje kun
nen spelen. Een bewegend
prentenboek dus, waarvan veel
verloren gaat omdat je het
stomweg niet kunt zien.
Meestal is het te donker door
het gebruik van alsmaar wisse
lende lichtvlakjes op het toneel,
met te weinig licht dus en door
gezet tot vervelens toe.
Bij dit alles klinkt live muziek
van de componist Gene Carl.
Rond een niet al te moeilijk mo
tief van zes kwartnoten maakte
hij voor zijn zevenmansband
een compositie die de dans wel
licht gedienstig begeleidt, maar
als muziekstuk niet veel voor
stelt, en soms dooijast als een
oubollige B-rockmusical.
Het tweede deel, dat meer
kleur, actie en structuur heeft,
blijft vooral overeind door de
twaalf prachtige dansers. Hun
energie blijft meeslepend hoog
en de dansprestaties vol bra
voure. In dit deel dragen de
dansers dozen om het lijf, die
soms een douche, een telefoon,
een wc-rol, of een gedekte kof
fietafel blijkt te bevatten. De do
zen lijken een belevingswereld
te verbeelden, die alsmaar mee-
getorst moet worden.
Een misser is het vraag-en-
antwoord-spel tussen de jon
gens en de meisjes, dat in koor
gebeurt waardoor het onver
staanbaar is. Een grap met de
vier zwaantjes, compleet met
een lolbroekerige versie van de
bijbehorende muziek is pijnlijk
lach-of-ik-schiet-werk. Een scè
ne waarin danser Luiz Martin
een liefdesliedje zingt, is echter
De spirituele ontwikkeling van Nick Cave
Vorig jaar nog had het Australische fenomeen Nick Cave
veel succes met 'Murder ballads', een uitzinnige plaat ge
vuld met fictieve verhalen over moord en doodslag.
'Where the wild roses grow', een duet met landgenote
Kylie Minogue, slingerde hem zelfs de hitlijsten in. Maar
nu is er 'The boatman's call', zo ongeveer het tegendeel
van zijn voorganger. Een ingetogen album vol liefde en
religie. Is het beest getemd?
amsterdam jacob haagsma
,,Er heerst een soort mythe dat
ik een jaar of tien geleden clean
geworden zou zijn," vertelt Nick
Cave. „Dat is niet zo. Ik gebruik
nog steeds, nu en dan. Het zit in
mijn aard om de boel af en toe
te verzieken. Een hang naar
zelfdestructie. Dat is altijd al zo
geweest en ik zie geen reden
waarom dat zou veranderen.
Maar het grootste deel van de
tijd neem ik geen drugs. Mijn
creativiteit hangt niet langer sa
men met een naald in mijn
arm."
Nick Cave is in een openhar
tige bui. 'The boatman's call' is
dan ook de meest openhartige
en persoonlijke plaat uit zijn in
middels behoorlijk uitdijende
discografie. De nieuwe is een
bijzonder ingetogen plaat ge
worden, waarop Cave zijn ob
sessies en gevoelens nu eens
open en bloot neerlegt. Hoe an
ders was dat in het verleden,
toen Cave, in navolging van een
favoriete schrijver als William
Faulkner, zover ging om hele
mythologieën te construeren
rond zijn werk. Hij schreef nog
een zeer Faulkneriaanse roman
ook: 'And the ass saw the angel',
doordesemd met religieuze
beelden.
„Op mijn vorige platen schiep
ik een wereld, die zich ergens
parallel aan de onze afspeelde.
Met een eigen moraliteit van
goed en kwaad, op nogal oud
testamentische wijze. Het ging
zelfs zover dat ik bij bepaalde
songs eerst, voor mezelf, de plek
beschreef waar een en ander
zich afspeelde." Toppunt van
deze benaderingen was wel
'Murder ballads', vol fictieve
moordpartijen. „Die plaat heb
ben we als het ware met één
hand gemaakt,", zo blikt Cave
terug. „Ik ben er trots op, maar
ik heb er niet voor hoeven lij
den. Ik schreef wat moorddadi
ge teksten als bleek dat we nog
geen album vol hadden, mijn
groep speelde een ruig ritme en
hup, weer een nummer klaar.
We zeiden nog tegen elkaar: als
we geweten hadden dat het
zo'n succes zou worden, had
den we beter ons best gedaan."
'The boatman's call' is in alle
opzichten een tegenpool. Veel
soberder van toon en Cave
heeft het mythologiseren deze
keer gelaten, althans, daar gaan
we maar vanuit. „Ik heb deze
plaat geschreven in Londen en
daar spelen de nummers zich
dan ook af, daar en op het plat
teland rond Londen waar ook
het nodige met me gebeurd is.
'The boatman's call' gaat over
de alledaagse menselijke pijn,
denk ik. Het melodrama, de
hysterie, het bloedvergieten heb
ik achter me gelaten."
„Deze songs documenteren
wat er met mij aan de hand
was, de laatste paar jaar," zegt
Cave. „Ik heb de afgelopen tijd
een paar relaties doorgemaakt
en had geen flauw idee hoe ik
daar nu mee om moest gaan.
Schrijven helpt dan om greep te
krijgen op die situatie. Ik krijg
geen kick meer van gewelddadi
ge teksten. Hoe ouder ik word,
hoe beter ik weet waar ik over
wil schrijven. Liefde, liefde, lief
de, daar komt het op neer. Dat
is uiteindelijk alles wat je over
houdt."
Wie de bezonken toon van
'The boatman's call' tot zich
laat doordringen, hoort hoe Ca
ve geregeld, op het orgel, de
sfeer van de aloude, gewijde
hymnen (gezangen) probeert te
benaderen. Niet zo vreemd, als
je de teksten erbij pakt. Daarin
geeft de voormalige wildeman
ongeremd lucht aan zijn reli
gieus gemoed. „Religie en lief
de, dat komt op hetzelfde neer."
'I don't believe in an interven
tionist God', is de openingszin
van het openingsnummer van
de plaat. „Ik geloof niet dat God
er is om ons te dienen," zo ver-
Dansers bewegen in met vierkantjes opengewerkte strakke stoeipakjes.
fenomenaal. Martin ligt op zijn of 'lekker', 'meer daar', 'harder',
buik, een contrabas begeleidt Een heerlijk moment, en op een
hem vanuit de orkestbak maar onverklaarbare manier is het
de drummer is op het toneel en nog ontroerend ook.
drumt er met bosjes riet lekker Maar zoals de grappenmaker
op los, op de blote rug van de die beseft dat hij niet leuk is en
danser. Tussen het zingen dat tracht te bezweren door
kreunt Martin van 'meer hier', steeds luidruchtiger en opdrin-
CHEF JAN RIJSDAM. 071-5355.
scheveningen» anp
Iedereen kan deze week et;
ballon tegenkomen n*
daarin het gedicht van ee;
gevangene. Vanaf de binnet
plaats van de gevangenis j-
Scheveningen werden gisit.
ren driehonderd ballonne
opgelaten met daarin ee
pennenvrucht van een ged?
tineerde. De schrijvers zittes
vast in de verschillende pen)
tentiaire inrichtingen in orj
land. Hun gedichten zijn od
te vinden in het boekje 'Ce
met Uitzicht', dat gisteren
Scheveningen werd
senteerd. Het bundeltje!*
vat ook tekeningen en schf
derijen van gevangenen.
Cel met Uitzicht is een ir.
tiatief van de Stichting Eb
dus. Die zorgt voor de op
vang en begeleiding ve
mensen die uit de gevang
nis komen en hun leven wee
moeten oppakken. Vorig ja»
oktober organiseerde 4
stichting een manifestatie
waarvoor al veel tekeningg
en gedichten werden
maakt. Besloten werd totee
vervolg in de vorm van eg
boekje.
amsterdam» anp
Nick Cave: „Het zit in mijn aard om de boel af en toe te verzieken."
klaart Cave die boude geloofs
belijdenis. „Eerder dat wij er
zijn om God te dienen."
„Ik geef het niet graag toe,"
grinnikt Cave, „maar ik ben
bang dat ik een religieus mens
ben. Ik lees nu een ldeine twin
tig jaar regelmatig in de bijbel,
en dat doe je niet om de span
nende verhalen of de mooie
taal." Lange tijd ging Caves
voorkeur uit naar het Oude Tes
tament. „Daarin trof je een wre
de, jaloerse, humeurige God die
naar believen hele volkeren uit
roeide. Dat vatte mijn houding
in die tijd goed samen. Ik haatte
de wereld. Maar als je ouder
wordt valt het zwaar om je haat
te blijven koesteren. Nu is het
vooral het lijdensverhaal van
Christus dat me aanspreekt. Ie
mand die lijdt voor zijn geloof,
dat is een mooie allegorie voor
het lot van de menselijke soort."
Religie is voor Cave in elk ge
val geen set gedragsregels. „Uit
eindelijk word je niet beoor
deeld op hoe je je gedraagt,
maar op de mate waarop je je
potentieel gebruikt. Dat is wat
het verhaal van Christus mij
leert." Niet dat we hier opeens
met een christen van doen heb
ben, want die term is hem te
zeer verbonden met het insti
tuut kerk. „De kerk houdt het
woord van Christus weliswaar
levend, maar op een perverse
manier. Het gaat alleen maar
om macht."
Uiteindelijk worden we alle
maal ouder en wijzer, zelfs Nick
Cave. Met zijn vaderschap en
zijn spirituele ontwikkeling is
ook zijn motivatie veranderd.
„Het schijnt dat het leven veel
rauwer is dan vroeger, maar
toch peur ik er meer schoon
heid uit. Vroeger maakte ik pla
ten omdat ik het idee had dat ik
een nul was als ik niks deed. Nu
schrijf ik om te begrijpen wat er
om me heen, en met mij, ge
beurt. Dat is iets heel anders."
De Charlotte Köhler-pnj
1997 zijn toegekend aan
beeldend kunstenaars Me
Bolink, Yeal Davids en Ro5 jj
Zandvliet, decorontwerper i
van der Meyden en aan air
tect Tom Frantzen.
De jaarlijkse onderscheic
gen zijn een bekroning
veelbelovende kunstenaars!
35 jaar en goed voor een bei
van 10.000 gulden. De prijs
reiking is donderdag 10 apri
Odeon te Amsterdam.
Het is dit jaar de tiendel c'
dat de Charlotte Köhler-piip
worden uitgereikt. De in 1!
overleden actrice heeft ten
moediging van veelbelove
jonge kunstenaars de helft
haar vermogen ondergebn
in een Fonds op Naam, ort
gebracht bij het Prins Bernl
Fonds.
wordt geroepen, memoreert de
vijftigjarige Koolschijn net als in
een diepte-interview betekenis
volle aspecten en emoties uit
zijn eigen leven.
Hugo Koolschijn kan daarbij
meesterlijk met bepaalde stern-
modulaties diverse personages
kenschetsen zonder in platte ty
petjesmakerij te vervallen. Het
afgelopen seizoen heeft hij in de
eveneens door hem geschreven
en gespeelde 'Zangles' dit pro
cédé net zo grandioos toege
past. Respect en genegenheid
voor zijn kort daarvoor overle
den zangleraar en vriend vorm
den toen de aanleiding voor het
maken van die voorstelling.
'Zangles' is humoristischer en
lichter van toon dan 'Een Fran
se zanger'. Niet in het minst
door de onbedoelde ironie,
waarmee Koolschijn zijn eigen
twijfels en zwakheden onder de
loep nam en de wijze waarop
hij het toneelvak en alles wat er
omheen dwarrelt beschrijft. In
'Een Franse zanger' heeft hij de
moed opgebracht nog een stap
verder te gaan in zijn zelfbe
spiegelingen. Het resultaat is
een intiem en gevoelig chanson
in toneelvorm, doortrokken van
weemoed en van berusting om
dat de zaken nu eenmaal gaan,
zoals ze moeten gaan.
Koolschijn. Regie. Gijs de Lange Gezel
schap Toneelgroep Amsterdam Gezien-
14/3, Theater Bellevue (première), nog te
zien aldaar 18/3 t/m 22/3 en 25/3 t/m
29/3; Toneelschuur Haarlem, 3/4 t/m
5/4, Blauwe Zaal Utrecht. 11/4 en 12/4.
Vijftien was Hugo Koolschijn
toen hij in de jaren zestig voor
het eerst Gilbert Bécaud op tv
zag. Sindsdien is deze Franse
chansonnier zijn idool. Hij kent
al zijn liedjes uit het hoofd: tien
tallen optredens - ook die bui
ten Nederland - heeft hij bijge
woond. Los van zijn bewonde
ring voor diens zangteksten en
vertolking ervan adoreerde hij
Bécaud om zijn patserige, tegen
het louche en soms pathetische
aanleunende levenshouding.
Anderhalfjaar geleden woon
de hij opnieuw een concert van
hem bij. Het was een ontnuch-
terende bevestiging van wat
hem twee jaar daarvoor reeds
pijnlijk opviel: Bécaud heeft zijn
talent overleefd en is zich
krampachtig aan het herhalen.
Het inspireerde hem tot het
schrijven en opvoeren van het
solostuk 'Een Franse zanger'.
Behalve dat Bécaud in de voor
stelling levendig voor de geest
recensie lidy van der spek
Concert Abdel-Rachman El-Bacha in de
Internationale Pianistenserie. Gehoord:
16/3, Stadsgehoorzaal, Leiden.
mogen parelen. Daar werd
breekbaarheid af en toe
Maar prachtig waren weer
warme en duidelijke acceni
van de linkerhand.
De pianist Abdel-Rachman El-
Bacha is een en al beheerst
heid en beschouwing. Zijn
spel is van een pure vanzelf
sprekendheid, grandioze virtu
ositeit en een diepe ingetogen
heid, die in deze combinatie
weinig voorkomt.
Mozarts Sonate in C gleed
als vloeibaar goud uit z'n han
den. Omdat zijn spel zo vlek
keloos verloopt krijg je af en
toe de indruk van oppervlak
kigheid. Om dat dan toch weer
zo snel mogelijk te vergeten,
omdat het allemaal té mooi is
voor enig wantrouwen. In
Schubert was dat gevoel van
delicate miniaturen die af en
toe een diepere toets nodig
hebben, nog het meest aanwe
zig. Bijna onwezenlijk schoon
was de klankenzee van de
rechterhand in Impromptus nr
2 in Es, maar nr 4 in As had
mijns inziens weer wat meer
Het eerste en laatste
van het Chopinprogramma
de pauze behoorden tot de
lerhoogste top. Het meest \c
travert gespeeld, inventiefi de
een bijzonder subtiel peda loi
gebruik, weerklonken de Ti m
ations brillantes' in Bes enl en
Rondo is Es. Gecompone dc
op 22-jarige leeftijd, in dei Hi
riode dat Chopin dik bevrii ij;
was met Mendelssohn,1
kan je horen. Zo waren pn
hiertussen weer een paari
zurkas die vaag onbeha
opriepen. Is dit nu verrass
nieuw zoals El-Bacha de
in a speelt? Getuigt het
een hele nieuwe spiritual n|
of is het misschien mi
diep dan je wel wilt denkei
Toch was dit concert
z'n eventuele vraagtekens
ponerend, alleen al om d
zeer bijzondere stijl van
Ien.
KiS
Hi
geriger te worden, zo meende
Galili het ook te moeten hebben
van meer, en groter, en nog uit-
gelatener. Met als enig effect dat
Below Paradise als geheel, on
danks de fenomenale individu
ele dansprestaties, jammerlijk
in het water valt.
Johnny Jordaan'. Tekst. Lars Boom. Muziek. Martin van
Dijk. Regie: Mart Sijm. Met: Rob van de Meeberg, Fred
Florusse en Carry Tefsen. Gezien: 17/3, Werkteater, Am
sterdam. Nog te zien: t/m 27/4 van di t/m za. Zo. mati
nee. Reserveren: AUB-Ticketshop 020-6211211 en bij de
landelijke VW's.
Rob van de Meeberg werd na de première
van 'Oh Johnny' overladen met schouder
klopjes. Maar het mooiste compliment
kreeg hij van Ton, de vriend van de in 1989
overleden Johnny Jordaan. Nog tijdens het
slotapplaus stond hij op van zijn stoel op de
eerste rij om de acteur te feliciteren. Net als
een jaar eerder met Wim Kan, had Van de
Meeberg nu de zanger van het Jordaanlied
indrukwekkend gestalte gegeven.
'Oh Johnny' is goed voor een gulle lach,
een lekker lied en brokken in de keel. Zel
den zal er tijdens een voorstelling zo spon
taan zijn meegezongen, gedeind en geklapt
als bij dit 'theatrale levenslied', dat Lars
Boom schreef, op basis van talloze getuige
nissen en zijn liedjes. Een voorstelling ook
waarin de oude Amsterdamse Jordaan tot
leven komt en waarin Lars Boom en Martin
van Dijk het Jordaanrepertoire zowaar ver
rijken met een paar prachtige liedjes.
'Oh Johnny' lijkt zich aanvankelijk te ont
wikkelen als een feest, maar naarmate de
avond vordert wordt het drama in het leven
van de man die in de jaren vijftig als een ko
meet aan de Nederlandse sterrenhemel
omhoog schoot, schrijnender. De contras
ten tussen zijn successen en tegenslagen
worden groter.
Carry Tefsen speelt zijn moeder, zijn
vrouw en Tante Leen. En Fred Florusse zet
mannen neer, zoals Wim Sonneveld, zijn
vriend Ton, neef Willy Alberti en de man dié
hem namens de fiscus confronteert met
een fikse belastingschuld. Even is het wat
verwarrend om steeds dezelfde mannen in
andere rollen te zien, maar door kleine aan
wijzingen in de tekst en lichte accented
selingen in de kleding wordt veel snel
delijk.
Hoewel, Carry Tefsen dreigde aan«
lijk terug te keren tot Mien Dobbel*
Gelukkig krijgt ze na de pauze wal
nummers waarin ze meer karakter van
rollen laat zien. Ook Fred Florusse zon Mr
de duidelijkheid misschien wat meel
centen kunnen leggen, al is hij daaren» Et;
ontroerend, zoals hij als Ton het haai »ijc
Johnny verzorgt. Maar als de tenor Wil'
berti komt hij vocaal tekort.
Erg? Het valt mee. De wisselwerk!
sen het enthousiaste publiek en de W
die zichtbaar plezier beleven aan hmfL,
len, doet zulke bezwaren snel vergel
als Van de Meeberg virtuoos en niet*j|01
brato van Westertoren tot Linden#
voortreffelijk muzikaal begeleid, het Jw
Jordaan-geluid soms angstig dicht b n
dert, spoelt elk bezwaar weg in de
van herkenning die door de zaal gaan.
