Weinig
respect en
heel soms
waardering
unacht
ZATERDAG 8 MAART 1997
doorANNE-GINE GOEMANS
Ooit wilde ze de top bereiken
binnen het voetbal. Sinds de
agressie tegen scheidsrechters
stijgt en het respect daalt,
neemt ze genoegen meteen
plaats tussen de amateurs
derde klasse. Yvonne Derogée,
tevens internationaal
grensrechter, over droplullen'
en waardering: Het aantal
vro u welijke scheidsrech ters zal
alleen maar afnemen.
Yvonne Derogée: „Voetbal is en blijft een mannenwereld."
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER JUR ENGELCHOR
'Het aantal vrouwelijke scheidsrechters zal alleen maar afnemen'
De obstakels die ze tegenkomt, weerhou
den haar er niet van om haar jonge leerlingen
enthousiast te maken voor de voetbal. Ze
vinden het - zegt ze - maar wat interessant
dat hun juf soms naar Spanje of Wales vliegt
om te vlaggen. Juf Derogée op tv. Dat maakt
indruk bij de meisjes én de jongens...
„Als er op het schoolplein gevoetbald
wordt, vraag ik altijd aan de meiden of ze
meedoen. Ik weet natuurlijk niet precies hoe
groot mijn invloed is. Maar vorig jaar zaten in
het begin van de schoolperiode twee meisjes
uit de groep op voetbal. En aan het einde van
het jaar maar liefst zes. Ik maak geen reclame
voor damesvoetbal. Maar mijn enthousiaste
verhalen over reisjes naar het buitenland, ge
ven waarschijnlijk net dat ene duwtje in de
rug."
Streng
Ondanks de bezwaren die ze heeft, be
schouwt Yvonne Derogée het scheidsrechter
schap niet als een Grote Strijd. „Omdat ik de
meeste opmerkingen langs me heen laat
gaan. Uiteraard, ik pik niet alles. Ik ben een
strenge scheids. Noodgedwongen. Ik moet
direct duidelijk maken waar m'n grenzen lig
gen. Anders lopen de heren over me heen.
Maar ik fluit ook niet te veel. Dan krijg ik het
verwijt 'dat ze niet op damesvoetbal zitten'."
Soms, heel soms, is er ook waardering. La
ten spelers haar weten dat ze goed floot. En
een paar mannen weten zich meer te beheer
sen als zij over het veld rent. „Ze vloeken bij
voorbeeld minder. Maar voor de meesten
maakt het niet uit wie er staat. Ze gaan er ei
genlijk vanuit dat ik een man ben. Zeggen ge
woon 'klootzak' tegen me. Ik bedoel maar, ze
denken niet eens nè. Hebben zoiets van: 'Jij
moest als vrouw zo nodig fluiten? Dan pas je
je maar aan aan de mannenwereld'. Want
dat is voetbal nog steeds en zal het altijd blij
ven."
Yvonne Derogée: klein, afwachtend,
26 jaar. Doordeweeks leert ze
groep drie geduldig lezen en
schrijven. Probeert ze 39 kinderen in het ga
reel te houden. Hoort ze op weg naar haar
huis in Beverwijk de opgewonden stem
metjes nog 'Juf Juf!' nagalmen. En in het
weekend probeert Yvonne 22 volwassen
mannen in bedwang te houden. Hoort ze 's
avonds op dé bank hun verontwaardigde
stemmen nog 'Maar scheids!' roepen. „Als ik
22 zeikerds heb gehad, vraag ik me weieens
af: Waar doe ik het eigenlijk voor?"
Een vraag die ze zichzelf de afgelopen tijd
herhaaldelijk heeft gesteld. Want de opmer
king van spelers, 'scheids je verpest m'n vrije
dag', gaat even goed voor haar op. „Door de
toenemende agressie wordt mijn vrije dag
ook steeds vaker verpest", zegt Yvonne Dero
gée, sinds negen jaar scheidsrechter.
„In Nederland is er geen enkel respect voor
ons. Neem dat programma van Harry Ver-
meegen. Die man leert buitenlandse voetbal
lers om 'droplul' tegen een scheids te zeggen.
Wij zijn voor de spelers een stoorzender.
Mensen tegen wie je mag vloeken, of die je
kunt molesteren. Spelers die een scheids
rechter slaan, worden nou niet bepaald hard
handig aangepakt.
Voor de bond zijn we ook een bijzaak. Een
sluitpost op de begroting. Terwijl scheids
rechters een onmisbaar onderdeel uitmaken
van het spel. Helaas wordt dat niet zo gezien.
Ik heb ook wel eens een schop gekregen van
een speler. Maar bezorgdheid vanuit de
bond? Ja, op papier hèeft de bond de mond
vol over nazorg. Maar in de praktijk werd ik
aan m'n lot overgelaten. Moest ik zelf uit een
zwart gat zien te krabbelen. Dit soort dingen
hebben er wel voor gezorgd dat voetbal niet
meer mijn grote passie is."
Vanwege de toenemende agressie en het
ontbreken van respect zullen er volgens
Yvonne Derogée in de toekomst absoluut
niet meer vrouwelijke scheidsrechters bijko
men. „O nee, eerder minder." En dat terwijl
het aantal vrouwen in de hoogste divisie van
de amateurs al op één hand te tellen is. Bin
nen het betaalde voetbal heeft nog nooit een
vrouwelijke scheids haar schreden gezet. Dat
het ook anders kan weet de 26-jarige Bever-
wijkse sinds ze bij internationale wedstrijden
als grensrechter vlagt. „Nooit gezeik", zegt
ze. „Er heerst gewoon wederzijds respect."
Ongelijke start
Als negenjarig meisje voetbalde ze met de
jongens mee op het pleintje in haar buurt.
Diezelfde jongens vroegen haar waaïom ze
niet bij een club ging. Waarom ook niet?,
dacht ze en samen net haar moeder zocht ze
stad en land af naar een club met meisjes
voetbal. Het werd DCO, later vertrok ze naar
iDSC '74. Vanaf dat moment draaide alles om
de bal.
Negen jaar geleden zag Yvonne de aankon
diging voor een scheidsrechter-cursus in de
krant staan. Nooit weg, vond ze, om als spe
ler de regels van buiten te kennen. En voor ze
het wist floot ze als zeventienjarige 'nerveus'
haar eerste wedstrijd. De voetballerij is in
middels bekend met het fenomeen vrouwe
lijke scheids. Maar er aan wennen, merkt
Yvonne, doen de heren nooit.
„Als ik me in de kantine meld en de bar
man roept dat de scheidrechters er is, dan
roepen de spelers: 'Waar dan? Waar zit die
vent?'. En in vergelijking met mannelijke col
lega's maak ik altijd een ongelijke start. Op
een schaal van een tot tien, zit een man in
het begin van de wedstrijd op vijf. Fluit hij
goed, krijgt-ie een zeven. Maar ik start iedere
keer weer vanuit het nulpunt. Fluit ik be
roerd, dan bevestig ik hun vooroordeel. Doe
ik het goed, dan word ik vol lof in de krant
genoemd. Bleek ik toch mee te vallen."
hebben: 'Oorlog om die paar rotsen?' en zouden wel
licht levens en oorlogsbodems gespaard zijn gebleven.
Of misschien zelfs als daar een wijze staatsvrouw aan
de macht was geweest, zo iemand als mevrouw Brunt-
land in Noorwegen.
/n Nederland heeft 'vrouw aan de macht' vooralsnog
niet geleid tot het voeren van oorlog, maar wel tot een
groots milieuschandaal in Rotterdam, waar Neelie
Kroes onfris bij betrokken is, wel tot een groteske ver
spilling van gemeenschapsgeld in de vorm van een ab
surde carpoolwisselstrook, en wel tot, als het aan me
vrouw Jorritsma ligt, aanleg van die totaal overbodige
HSL-lijn, en uitbreiding van Schiphol.
Un terecht zegt elke verstandige vrouw: maar zie eens
Li hoe het onder mannen gaat. Immers precies even
slecht. Macht corrumpeert. Macht bederft. Macht
maakt dat je verhardt. Toch geloof ik niet dat mannen
zozeer in betomien kolossen ontaarden als indertijd
Golda Meir, Indira Ghandi en Maggie Thatcher. Het
uitoefenen van macht is vrouwen waarschijnlijk minder
eigen dan (sommige) mannen. In het hele dierenrijk
zijn maar opvallend weinig soorten te vinden waarbij
wijfjes de macht hebben. Haast altijd zijn de mannetjes
iets groter, en derhalve sterker, en oefenen zij de macht
uit, staan zij bovenaan in de rangorde. Het grootte-ver
schil tussen mannetjes en vrouwtjes is een graadmeter
voor het machtsverschil. Hoe groter dat verschil is, des
te meer is er sprake van verschuiving van het machts
evenwicht. Je hebt wel soorten, futen bijvoorbeeld,
waarbij mannetjes en vrouwtjes precies even groot zijn,
en ook sprekend op elkaar lijken, maar dat is vrij uit
zonderlijk. Een enkele keer is het vrouwtje groter dan
het mannetje (sommige inktvissen) en in die gevallen
heeft zij de macht. Het meest spectaculaire voorbeeld
daarvan levert het Jezus Christus vogeltje. Dat vogeltje
heet zo omdat het bijzonder lange nagels heeft en met
die lange nagels over plompebladeren loopt die op het
water liggen. Die bladeren zinken dan door het gewicht
van het vogeltje iets onder water en dan lijkt het alsof
het vogeltje op het water loopt. Vandaar de naam. Wel
nu, bij 't Jezus Christus vogeltje is het vrouwtje veel
groter dan 't mannetje. Zij heeft een flink territorium
waarin zij frank en vrij rondstapt. Ze loopt in haar terri
torium van het ene mannetje naar 't andere, en legt in
elk van de vier of vijf nesten in haar territorium een ei.
Haar kleine mannetjes moeten die eieren uitbroeden.
Zij heeft dus geen haar-em, maar een hem-em. Zij is de
P ij mensen is hetmannetje bij alle volkeren en rassen
1) steeds iets groter en sterker dan 't vrouwtje. Het
grootte-verschil is lang niet zo spectaculair als bij vele
andere soorten, maar wel zodanig dat je, biologisch ge
zien, van een soort moet spreken waarbij 't vanzelfspre
kend is dat 't mannetje domineert. In dat opzicht ver
schillen wij niet van onze naaste verwanten, de mensa
pen, want ook daarbij zijn de mannetjes groter en oefe
nen zij de macht uit. Bij de gorilla is het grootte-ver
schil spectaculairder dan bij ons, of dan bij de chim
pansee of de oerang-oetan, maar bij alle vier (mens, go
rilla, chimpansee, oerang-oetan) domineert het man
netje. Ook bij de andere apensoorten, zoals bavianen, is
steeds sprake van dominantie-hiërarchiën, met man
netjes aan de top. Wat overigens niet wegneemt dat
zich daarbij nog tal van interessante verschijnselen
voordoen, die als het ware deze rangordes doorkruisen.
Bovendien kunnen vrouwtjes onderling ook dominan
tie-hiërarchiën vormen.
Nu kun je natuurlijk zeggen: wat hebben wij met de
biologie te maken? Wat dondert het of bij de
mensapen de mannetjes altijd aan de top staan? Toch
is het de vraag of het zo gemakkelijk is tegen onze, in
dit opzicht door miljoenen jaren van geduldige evolutie
gevormde, genetische make-up in te gaan. Als je ziet
hoe vrouwen die aan de macht zijn zich ontplooien,
verbitterd raken, en er najaren machtsuitoefening uit
gaan zien, kan een mens zijn twijfels niet helemaal on
derdrukken ten aanzien van de kennelijke onvanzelf-
sprekendheid van zo'n verschijnsel. En zijn vrouwen
naast hun mannen aan de macht, dan overtreffen zij in
brute machtswellust en wreedheid vaak hun echtgeno
ten zoals onder meer in de Filipijnen, China en in Roe
menië is gebleken. Bill Clinton als president, nou voor
uit, maar Hillary? De schrik slaat je toch om het hart?
Overigens is het natuurlijk best denkbaar dat wij zul
len evolueren tot een soort waarbij, net als bij futen,
de mannetjes en vrouwtjes sprekend op elkaar lijken,
en de mannetjes zich even gemakkelijk zullen voegen
onder leidsterschap als onder leiderschap. Zoals de we
reld nu echter reilt en zeilt is vrouwelijk leiderschap in
vrijwel alle landen nog ondenkbaar. Zelfs in een land
als de Verenigde Staten zie ik binnen afzienbare tijd
nog niet een vrouw gekozen worden als president, laat
staan in landen als Rusland of China. En eerder ver
wacht ik het einde van de rooms-katholieke kerk dan
een pausin in 't Vaticaan. En bij ons? Een vrouw aan de
macht? Minister-president Kokkin? In deze eeuw zullen
we dat in ieder geval niet meer meemaken.
MAARTEN T HART
medewerker
