Zwitserland 'doet boete'
met ruim negen miljard
Turkse premier Erbakan houdt voorlopig koppig stand
Netanyahu: Palestijnse
instituten moeten dicht
Bloedbad 1989 speet Deng
Buitenland
Rechtse flapuit bezorgt Major weer schandaal Zaïre wijst 40 VN'ers uit
EU-onderzoek: BSE niet
via melk overdraagbaar
Vertrek atoomtransport tot het laatst verhinderd
WOENSDAG 5 MAART 1997
7
VN vullen het ene gat met het andere
new york De in geldnood verkerende Verenigde Naties betalen
rekeningen van lidstaten niet omdat andere leden hun verplich
tingen niet voldoen. De volkerenorganisatie komt twee miljard
dollar tekort. De VN 'lenen' daarom van fondsen voor vredes
operaties. De landen die aan die operaties meedoen, draaien
derhalve zelf voor de kosten op en sturen de rekening. De hoog
ste is die van Frankrijk (135 miljoen dollar) gevolgd door de Brit
se rekening van tachtig miljoen dollar. Drie, vier en vijf staan
Nederland, Pakistan en India.
Eerste gesprek Korea's sinds 1972
i Vandaag heeft op een hotelkamer in New York e
ontmoeting plaats tussen vertegenwoordigers van de twee Ko
rea's. Het is de eerste ontmoeting tussen functionarissen uit bei
de landen in 25 jaar. Bij het overleg worden de Noord-Koreanen
geïnformeerd over het plan van de VS en Zuid-Korea voor vre
desbesprekingen waaraan ook Noord-Korea's bondgenoot Chi
na deelneemt. Elke delegatie zit in de kamer aan een eigen tafel.
De tafels staan in een driehoek opgesteld. Noord- en Zuid-Korea
voerden van 1950 tot 1953 oorlog. Ze hebben nooit vrede geslo-
Ontvoerde toeristen Colombia gedood
bocota Twee ontvoerde toeristen, een Duitser en een Oosten
rijker, zijn gisteren bij een bevrijdingsactie van het leger in Co
lombia om het leven gekomen. Een andere Duitser en een Oos
tenrijker werden bevrijd. Het leger overviel een guerrillakampe
ment, waar de ontvoerden een maand werden vastgehouden.
De legercommandant zei dat de guerrilero's de slachtoffers heb
ben vermoord. Ook vier van de ontvoerders, leden van de Revo
lutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC), kwamen bij de
actie om.
Europa geeft Bulgaren noodhulp
brussel. Bulgarije krijgt van de Europese Unie levensmiddelen
en medische hulpgoederen ter waarde van 2,4 miljoen gulden.
De medicijnen en medische apparatuur dienen volgens een be
sluit van de Europese Commissie om de medische zorg in het
land op peil te houden. Het voedel is met name bestemd voor
oude en alleenstaande mensen, kinderen en invaliden. Vanwege
de aanhoudende crisis in het land heeft de EU recent al 43,8 mil
joen gulden voor hulp aan bejaarden, wezen en invaliden ter be
schikking gesteld.
Ouders maken film over Dunblane
londen De ouders van de slachtoffertjes van het bloedbad in
het Schotse Dunblane hebben ter nagedachtenis aan hun kinde
ren een film gemaakt. De documentaire komt 12 maart op de
Britse televisie, een dag vóór de herdenking van de schietpartij,
een jaar geleden. De film bevat interviews met getroffen ouders.
Daarnaast zijn er opnames van de zestien vijf- en zesjarige kin
deren. Zij kwamen samen met hun juf om het leven toen een la
biele man het gymnastieklokaal van hun school binnendrong en
zijn wapens leegschoot.
Stierenvechters beëindigen staking
madrid. De Spaanse stierenvechters hebben gisteren hun twee
dagen oude staking beëindigd. Ze bereikten een akkoord met de
autoriteiten in Valencia, dat bijna als enige door de werkonder
breking was getroffen. De verwachting is dat andere delen van
Spanje de regeling zullen overnemen. De actié'was vooral ge
richt tegen voorschriften die bedrieglijke praktijken, zoals het af
stompen van de horens, wilde voorkomen. Een stier waarvan de
horens op het laatste moment zijn ingekort, zal aanzienlijk min
der gevaarlijk zijn, omdat het dier afstanden verkeerd zal in
schatten.
Clinton roept klonen mensen halt toe
Washington De Amerikaanse president Clinton heeft gisteren
verboden nog overheidsgeld te besteden aan onderzoek naar het
klonen van mensen. Clinton, die zei dat de mens geen God kan
spelen, reageert op de recente doorbraken met het klonen van
dieren. Hij riep wetenschappers op 'behoedzaam en voorzichtig'
te werk te gaan. Clinton verzocht de wetenschap ook om een
vrijwillig moratorium op kloonexperimenten met mensen, tot
dat alle juridische en ethische haken en ogen zijn belicht. Clin
ton besloot de geldkraan dicht te draaien nadat onderzoekers in
Oregon twee resusaapjes hadden gekloond.
tel aviv ad bloemendaalzeggen als Netanyahu in de eer-
correspondent ste fase delen van gebied-C laat
ontruimen. Dat is het deel dat
De Israëlische premier Neta- nu nog voor honderd procent
nyahu heeft opdracht gegeven wordt beheerst door Israël,
vier Palestijnse instituten in Ook binnen het kabinet be-
Oost-Jeruzalem te sluiten. Hun staat onvrede. Een aantal minis-
werk zou verband houden met ters heeft gezegd tegen de te-
de Palestijnse Autoriteit (PA), rugtrekking te zullen stemmen
die volgens de Oslo-akkoorden als de PA daarvoor geen 'prijs'
alleen mag opereren in autono- betaalt. Volgens minister van
me gebieden. infrastructuur Sharon zal ont-
Netanyahu zei niet om welke ruiming van C-gebied de Israë-
instituten het gaat. Een paar lische onderhandelingspositie
maanden geleden verspreidde in het overleg over de uiteinde
de regering intern een lijst met lijke status van de bezette ge-
twintig instituten die zouden bieden ernstig schaden,
opereren in strijd met de Oslo- Het is nog steeds niet duide-
akkoorden. Maar Netanyahu lijk hoeveel gebied het leger
moest gisteren toegeven dat bij vrijdag zal ontruimen. Oor-
de meeste de band met de PA spronkelijk had Netanyahu
niet duidelijk is. twee k drie procent in gedach-
Het besluit komt aan de voor- ten, maar hij zou nu bereid zijn
avond van een stemming in het tot acht a tien procent. Volgens
kabinet over de Israëlische te- onbevestigde berichten heeft hij
rugtrekking van de Westelijke dat PA-leider Arafat beloofd, in
Jordaanoever. Die moet vrijdag ruil voor kalmte rondom Har
beginnen. Medewerkers van Horna, de omstreden nederzet-
Netanyahu ontkennen om het ting die Israël wil bouwen in
hardst dat het sluitingsbevel Oost-Jeruzalem. De regering
verband houdt met de weer- besloot gisteren de bouw even
stand tegen de terugtrekking. op te schorten, zodat het Hoog-
Zeventien leden van de Li- gerechtshof zich er eerst over
kud-fractie hebben al gedreigd kan uitspreken,
hun steun aan de regering op te
tqkvo RtrTerugblikkend op zijn leven
toonde de stervende Deng
De Chinese leider Deng Xiao- wroeging over de militaire inzet
ping heeft kort voor zijn overlij- tegen ongewapende demon
den spijt betuigd over het ge- stranten op 4 juni 1989. „We
welddadig neerslaan van de op- konden op dat moment niets
stand op het Tiananmen-plein anders dan zo actief mogelijk
(Plein van de Hemelse Vrede) in ingrijpen", aldus de voorman
Peking, bijna acht jaar geleden, van de Chinese communisten.
Deng sprak over de meest be- Hij gaf als hoofd van de Cen-
treurenswaardige gebeurtenis trale Militaire Commissie op
uit zijn leven, aldus het Japanse dracht voor het schieten op de
persbureau Kyodo gisteren. Het betogers, die democratische
persbureau baseert zich op Chi- hervormingen eisten. Bij de be-
nese informanten, die evenwel teugeling van de demonstraties
niet duidelijk konden maken kwamen veel mensen om het
wanneer en tegen wie Deng zijn leven, maar exacte cijfers zijn
laatste woorden sprak. nooit bekend geworden.
Het Conservatieve Britse La
gerhuislid David Evans haat
homoseksuelen, ziet vrouwen
liefst achter het fornuis en
vindt dat jeugdige vandalen
met zweepslagen op het rechte
pad moeten worden geranseld.
Gisteren ging er een schokgolf
door het Conservatieve hoofd
kwartier, want 'brulboei' Evans
had weer eens toegeslagen. In
een interview met redacteur
tjes van een schoolkrant nog
wel.
Een 'zwarte klootzak' die we
gens verkrachting was opge
pakt in zijn kiesdistrct moest
subiet worden opgehangen of
tenminste gecastreerd. Zijn La-
bour-concurrente Melanie
Johnson heeft 'drie bastaard
kinderen' bij een vriend die
'nog nooit van zijn leven heeft
gewerkt' en cultuurminister
Virginia Bottomley zit slechts
in het kabinet omdat ze vrouw
is, maar het mens is voor de
rest dead from the neck up
wards, ofwel een geweldig
leeghoofd.
Klaarblijkelijk had Evans
niet opgemerkt dat een band
recorder zijn litanie van A tot Z
opnam. De cassette kwam bij
de plaatselijke Labour-afdeling
terecht, en die wist er wel raad
mee. Het oppositionele hoofd
kwartier brandmerkte Evans
als 'totaal ongeschikt voor het
Lagerhuis' en eiste dat hij door
de Tories zou worden vervan
gen als verkiezingskandidaat.
Misschien denkt John Major
daar wel serieus over na. Evans
noemde de premier in hetzelf
de interview een 'wraakzuchtig
politcus'. Vreemd is dat niet,
want Evans was de luitenant
van een andere rechtse Euro
hater, John Redwood, oud-ka-
binetslid en ooit uitdager van
Major voor het partijleider
schap.
De brulboei had overigens
wel een excuus. Het was niet
de bedoeling geweest dat zijn
'in besloten kring' geuite opi
nies de media zouden halen.
Maar terug neemt hij zijn
woorden niet. „Nergens voor
nodig. Buitenechtelijke kinde
ren zijn nu eenmaal bastaar
den", zei hij. Fractiegenote Eli
zabeth Peacock heeft Evans in
middels al 'de laatste der
seksisten' genoemd. Johnson,
die al 18 jaar met de vader van
haar kinderen samenwoont,
was verbijsterd. „Ik ben veel
gewend, maar Evans heeft zich
tot de goot verlaagd", was haar
reactie.
Zaïre heeft gisteren veertig me
dewerkers van de Verenigde
Naties het land uitgezet. De au
toriteiten verwijten de hulpver
leners medeverantwoordelijk te
zijn voor een slachting onder
Hutu-vluchtelingen.
De veertig komen uit een
groep van 57 VN-mede werkers
die het afgelopen weekeinde de
stad Kisangani verlieten, omdat
het daar te onveilig was gewor
den. Zaïre laakt de hulpverle
ners voor hun stilzwijgen terwijl
Rwandese troepen vluchtelin
gen uitmoordden. Volgens
Kinshasa zijn deze week zo'n
25.000 vluchtelingen vermoord
door eenheden van het Rwan
dese leger en door Rwanda ge
steunde rebellen. Het Rwandese
leger en de rebellengroeperin
gen worden gedomineerd door
Tutsi's.
Nederland heeft VN-secreta-
ris-generaal Annan gisteren alle
steun aangeboden voor een VN-
vredesmacht voor Zaïre. Neder
land heeft Annan dezelfde bij
drage toegezegd die zij vorig
jaar herfst voor de troepen
macht wilde leveren. Deze werd
destijds afgeblazen toen bleek
dat de meeste vluchtelingen al
op eigen houtje waren terugge
keerd naar Rwanda.
istanbul «jessica lutz
correspondent
De Turkse premier Erbakan kon gister
avond opgelucht even adem halen.
Een motie van wantrouwen tegen hem
en zijn ministersploeg werd met 272
tegen 265 stemmen verworpen. Daar
mee overleefde de regering in een
week tijd twee van dergelijke moties.
Maar het was gisteren een gespannen
zitting. Alhoewel de motie, ingediend
door de grootste oppositiepartij,
'slechts' de ongelijke salarisverhoging
voor ambtenaren betrof leger en po
litie krijgen 42 procent, niet-gewapen-
de ambtenaren 30 was de sfeer ner
veus na het militaire ingrijpen van af
gelopen weekeinde.
De Nationale Veiligheidsraad, een
overlegorgaan bestaande uit de presi
dent, de premier, de ministers van bin
nen- en buitenlandse zaken en defen
sie en de legertop, vergaderde vrijdag
tot diep in de nacht over de toename
van het fundamentalisme onder het
bewind van Erbakans islamistische
Welvaartspartij en Tansu (gillers con
servatieve Juiste Pad Partij.
De generaals lijken niet onder de in
druk van de beloofde loonsverhoging.
Tijdens het weekeinde confronteerden
ze Erbakan met een eisenpakket om
het land weer in een seculiere baan te
krijgen. Daar kan hij, zo voegde de ge
nerale staf er aan toe, op straffe van
'maatregelen' niet onderuit. Van de
premier wordt echter het onmogelijke
gevraagd: hij moet als het ware het be
staansrecht van zijn partij ontkennen.
Dat weigert hij vooralsnog koppig.
Nadat hij en zijn vice-premier Ciller
maandag de koppen bijeen staken, be
leed (giller hun beider intentie om aan
de macht te blijven: „Ik sta er garant
voor dat onze staat seculier blijft. Het
leger bewaakt de democratie." Er
bakan ging op zoek naar steun bij de
oppositie, die hem echter uitnodigden
om af te treden. „De Nationale Veilig
heidsraad kan niet bepalen of een re
gering aanblijft. Dat kan alleen het par
lement", zo reageerde Erbakan woe
dend.
En terecht. Want zowel zijn coalitie
partner als de oppositie verschuilt zich
achter het leger, een instituut dat in elk
land per definitie ondemocratisch is.
Iedereen vindt het kennelijk wel best
dat de militairen de kastanjes uit het
vuur halen.
De reden daarvoor is simpel. De Wel
vaartspartij beweert het monopolie te
hebben op de gelovige kiezers, maar
voor elke partij is godsdienst een on
derwerp dat met fluwelen handschoe
nen dient aangepakt te worden. Alleen
het leger, dat volgens een recente opi
niepeiling het vertrouwen geniet van
90 procent van de bevolking, kan zich
wagen aan maatregelen die de invloed
van religie beperken.
De militairen eisen dat het aantal
koranscholen en imamopleidingen
drastisch wordt teruggedraaid, dat de
leerplichtige leeftijd wordt verhoogd
van 5 naar 8 jaar en dat het verbod op
religieuze sekten en islamitische kle
derdracht wordt afgedwongen. Het zijn
eisen die ook het electoraat van de
Juiste Pad Partij en oppositieleider de
Moederlandpartij tegen de borst stui
ten.
Zelfs de sociaal-democraten zouden
zulke ingrepen niet aandurven. Het is
overigens het leger zelf dat na de
staatsgreep in 1980 het geloof stimu
leerde om het 'communistische ge
vaar' onder de toenemend linkse be
volking de kop in te drukken. In zekere
zin heeft het zelf de Welvaartspartij
groot gemaakt. Te groot, vindt het nu.
Tijdens de kabinetsraad van morgen
zal het eisenpakket van de militairen
worden besproken. De liberale vleugel
binnen de Welvaartspartij zal een gul
den middenweg willen vinden. De ra
dicale aanhang vindt echter dat het
punt is gekomen om uit de regering te
stappen en nieuwe verkiezingen af te
dwingen. Het ingrijpen van het leger is
tenslotte prachtig propagandamateri
aal.
Aftreden wil ook de progressievere tak
van de Juiste Pad Partij. Die ergert zich
al tijden aan het optreden van de coali
tiepartner, die bijvoorbeeld het ambte
narenapparaat volgepropt heeft met
70.000 sympathisanten.
Maar verkiezingen zijn voor de libera
len uit den boze. Hun partij staat lager
dan ooit in de peilingen en zou met
moeite de kiesdrempel van 10 procent
halen. Zij willen derhalve een nieuwe
regering vormen met de oppositie. Die
zijn daartoe bereid. Morgen zal blijken
of Erbakan en Qiller hun partijen nog
in de hand hebben.
Zwitserland zal in een ongekende boetedoening voor het
gesjoemel van ,de Zwitserse Nationale Bank met nazi
goud en tegoeden van joodse oorlogsslachtoffers een hu
manitair solidariteitsfonds van meer dan negen miljard
gulden instellen. Deze mededeling, in feite een schuldbe
kentenis, werd vanmorgen gedaan door bondspresident
Arnold Koller voor een gezamenlijke zitting van de Zwit
serse Tweede Kamer en Senaat.
bern bob kroon
correspondent
Het solidariteitsfonds is na de
Duitse Wiedergutmachungs-be-
talingen van na de Tweede We
reldoorlog het grootste financië
le gebaar dat een Europees land
ooit heeft gemaakt om met zijn
oorlogsverleden in het reine te
komen.
Voor het fonds zal zeven mil
jard frank (9 miljard gulden)
worden onttrokken aan de
goudreserves van de Nationale
Bank, die op ruim 13 miljard
frank worden geschat. Volgens
Koller zal het vermogen 'op
normale commerciële wijze'
worden beheerd, zodat er tot in
lengte van jaren honderden
miljoenen per jaar kunnen wor
den uitgekeerd voor de 'leniging
van menselijke noden in bin
nen- en buitenland'.
Dit even verrassende als spec
taculaire gebaar, zei Koller, is
een tastbaar bewijs dat Zwitser
land 'boete doet' en zijn weinig
frisse oorlogsverleden niet lan
ger met 'een mantel van stil
zwijgen' wil bedekken. Hij doel
de daarbij voornamelijk op het
'harteloze gedrag' van het Zwit
serse bankwezen in en na de
oorlog.
Het fonds is niet bestemd
voor schadeloosstelling van
joodse oorlogsslachtoffers die
hun geld aan Zwitserse han
delsbanken hadden toever
trouwd. Daarvoor is het 'Holo
caustfonds' bestemd, waarin de
handelsbanken inmiddels 100
miljoen frank hebben gestort en
dat vandaag nog werd verdub
beld door de Nationale Bank.
Ook het bedrijfsleven draagt
vijftig miljoen frank bij, zodat
het Holocaustfonds over een
kwart miljard frank (ruim 300
miljoen gulden) beschikt. De
eerste uitkeringen worden nog
vóór de zomer verwacht.
De eerste reacties op het
Zwitserse zoenoffer waren on
verdeeld gunstig. De meeste
parlementariërs hopen nu op
minder felle buitenlandse kri
tiek op het neutrale Alpenland.
brussel» aly knol
correspondent
Het risico dat de gekke-koei-
enziekte BSE door de con
sumptie van melk kan worden
overgedragen is te verwaarlo
zen. De overdraagbaarheid
van de infectie van koe op kalf
is al vrijwel nihil, dus laat
staan de overdraagbaarheid
van de ziekte van koe op
Dat concludeert het Weten
schappelijk Veterinair Comité
van de Europese Unie na een
onderzoek van alle gegevens
die tot dusverre over BSE be
schikbaar zijn. „Geen enkele
wetenschapper zal u ooit zeg
gen dat het voor honderd pro
cent veilig is", zei een woord
voerder van de Europese
Commissie gisteren. „Maar
het is veilig om melk te consu
meren." Desalniettemin wordt
in het gisteren gepubliceerde
rapport aanbevolen geen melk
voor consumptie vrij te geven,
die afkomstig is van BSE-ver-
dachte dieren. Ook mag geen
biest (eerste melk van een koe
na het kalven) van BSE-ver-
dachte dieren op de een of an
dere manier worden verwerkt
in producten die bestemd zijn
voor menselijke consumptie.
Het comité houdt het er op
dat met BSE-besmet diermeel
de meest waarschijnlijke oor
zaak is geweest voor de steeds
verdere verspreiding van de
gekke-koeienziekte. BSE heeft
tot nu toe vooral in Groot-Brit-
tannië toegeslagen als gevolg
van een versoepeling van de
bereidingsmethoden voor
diermeel.
Turkije mag
van premiers
niet in de EU
brussel anp
Turkije mag van de zes chris
ten-democratische regeringslei
ders in Europa geen lid van de
Europese Unie (EU) worden.
Dat hebben zij gisteren laten
weten na een vergadering in
Brussel van de Europese Volks
partij (EVP), het Europese sa
menwerkingsverband van de
christen-democraten.
„We streven een innige en in
tensieve samenwerking met de
Turken na. Als lid is Turkije ech
ter niet acceptabel", aldus
Wilfried Martens, EVP-voorzit-
ter en oud-premier van België.
Verder dan de vervolmaking
van de douane-unie willen de
zes premiers, onder wie de
Duitse bondskanselier Kohl
daarom niet gaan.
De uitspraak van Martens
dreigt de uitbreiding van de
NAVO in gevaar te brengen. De
Turkse minister van buiten
landse zaken (giller heeft on
langs nog laten weten dat haar
land oostwaartse uitbreiding
van de NAVO zal tegenhouden
als Turkije geen EU-lid mag
worden.
De zes leiders willen verder
meer samenwerking in de EU
op het gebied van politie en jus
titie. Het Verdrag van Schengen,
dat het vrije verkeer van burgers
regelt, zou voor alle landen van
toepassing moeten zijn. Verder
dient justitiesamenwerking een
integraal onderdeel van het Eu
ropees beleid te worden, met
een centrale en regelende rol
voor de Europese Commissie.
De politie- en justitiesamen
werking, de zogeheten derde
Europese pijler, dient daarom
volgens de EVP te worden opge
nomen in het Verdrag van Am
sterdam, waarin Nederland als
EU-voorzitter een sturende rol
speelt. Martens wilde niet zeg
gen of ook een harmonisatie
van het Europese strafbeleid,
onder meer voor vergrijpen op
het gebied van drugs, deel moet
uitmaken van de derde pijler.
Frankrijk streeft hier wel naar.
Betogers bij Gorleben hielden tot het laatste moment stand tegen de waterkanonnen die de politie inzette. foto reuters
gorleben peter van nuijsenburg
vervolg voorpagina
Tot vlak voor het vertrek van de opleggers met het nu
cleaire afval uit twee Duitse en een Franse kerncentrale
was het onzeker of het transport van de trein naar de
opslagplaats daadwerkelijk kon rijden.
Militante actievoerders waren er ondanks de beveili
ging door duizenden agenten vannacht toch in ge
slaagd ook de weg van de zogenaamde alternatieve
route te ondergraven. Pas om half negen vanmorgen
kon het sein op veilig worden gezet. Het wegdek was
sterk genoeg om de ruim dertig ton zware opleggers te
dragen. De politie zou de situatie meester zijn, maar
moest steeds weer de aanvallen van militante activisten
afslaan.
De door de politie uitverkoren kortere route was al
eerder volledig onbegaanbaar gemaakt. Tientallen trac
toren blokkeerden de weg, die op diverse plaatsen bo
vendien met tunnels was ondergraven.
De hele nacht hadden de actievoerders in de ijzige
kou op de vlakte voor het station in Dannenberg gebi
vakkeerd. Kampvuren, mobiele schijnwerpers van de
politie en de lichtbundels van de voortdurend rondcir
kelende helikopters zorgden voor bijna surrealistische
taferelen. Een sociaal-democratische parlementariër
pobeerde 'beide partijen' op te roepen tot bezinning,
maar zijn woorden gingen verloren in het geraas van de
helikopters.
