Wendland ligt dwars j
Feiten &Meningen
Een onbekommerde
minister op dienstreis
Gemakswinkelen bij de pomp ondermijnt sociale samenhar;
ik
Waalse socialisten klampen
zich vast aan hun voorzitter
MAANDAG 3 MAART 1997
SISAVA MAURICE WILBRINK
Onbekommerd stapt ministère
van defensie Voorhoeve door
Bosnië. Joris bezoekt de troe
pen. En nergens is aan te zien
dat hem morgen een buitenge
woon zwaar Kamerdebat staat
te wachten.
De recente, frontale aanval van
WD-leider Bolkestein op het
NAVO-beleid van Voorhoeve is
bijzonder. Zover wil de be
windsman wel gaan. „Maar ik
maak me absoluut niet onge
rust. Er moet een inhoudelijk
debat in de Kamer worden ge
voerd. Ik hoop dat dat mogelijk
zal zijn", zegt de minister
droogjes. De vraag of hij reke
ning houdt met^aftreden, is niet
aan de orde. Voorhoeve blijft.
Screbrenica kreeg hem niet van
z'n stoel, n eigen partij al he
lemaal niet.
Trouwens al die drukte over
Voorhoeve versus Bolkestein
begrijpt hij niet. „Daar wordt
buiten de partij meer ophef
over gemaakt dan binnen de
WD." Voorhoeve is een raad
sel. Wat houdt de man nog
gaande? Weer die sympathieke
glimlach, en een antwoord ont
daan van iedere emotie. „Ik
werk gewoon hard door."
Waaraan? „De krijgsmacht
moet verder worden gemoder
niseerd, het proces van her
structurering is bijna afgerond.
En de prioriteitennota moet ge
actualiseerd worden.
De minister zal morgen met af
gepaste, zorgvuldig geformu
leerde zinnetjes geduldig uit
leggen waarom de NAVO moet
worden uitgebreid. Maar eerst
plet Joris Voorhoeve met zijn
soldatenlaarzen nog wat Bosni
sche modder.
Onlangs maakte Shell bekend bij zo'n 300-benzi-
nestations Albert Heijn- en/of Shell-selectshops
te zullen gaan vestigen. Ook andere maatschap
pijen, onder meer Texaco en Spar, kondigden
plannen aan voor de verkoop van kruidenierswa
ren vanuit shops in benzinestations. Met deze
uitbreiding van het tankshopassortiment wordt
ingespeeld op de behoefte om brandstof tanken
en het boodschappen doen te combineren. En
voor de pomphouders betekent een supermarkt
een aantrekkelijke bijverdienste.
Minister Wijers van economische zaken wenst
die ontwikkeling geen strobreed in de weg te leg
gen. Hij ziet geen bezwaren. Integendeel: er
wordt juist ingespeeld op de behoeften van de
moderne consument. Prima dus, in de visie van
deze D66-bewindsman.
Maar zo simpel ligt het niet. Door de verruiming
van de openingstijden voor winkels en de uitbrei
ding van het assortiment in benzinestations
worck een proces van schaalvergroting en nieuwe
marktordening in gang gezet met lelijke maat
schappelijke gevolgen. Niet alleen gevolgen voor
de kleine winkelier, die de strijd niet aan kan.
Maar ook voor de sociale samenhang binnen de
stad of de buurt en voor de ontwikkeling van de
werkgelegenheid in het midden- en kleinbedrijf.
Inderdaad is de consument mobieler geworden
en niet (meer) gebonden aan zijn eigen dorp of
woonwijk, voor werken noch winkelen. Zijn loya
liteit aan dorp of woonwijk zal dus tot op zekere
hoogte afhangen van het voorzieningenniveau
dat hem daar wordt geboden. Maar hier zit nou
net het knelpunt. Het voorzieningenniveau in
stad of dorp heeft het, mede door het overheids
beleid, zwaar te verduren. Slechte bereikbaar
heid, parkeerproblemen en hoge huisvestings
kosten zijn maar een paar van de problemen
waar ondernemers tegenaan lopen.
Hoe anders is dit bij tankstations. Goed bereik
baar, geen parkeerproblemen en ruimte in over
vloed. Bovendien hebben ze relatief lage huisves
tingskosten door hun in het verleden verworven
eeuwigdurende concessierechten.
De kleine detailhandelaar in de binnenstad of
buurt kan hier nooit tegenop. De spelregels zijn
dus verre van gelijk, nog afgezien van de verschil
len in schaal. Het zou op zijn minst wenselijk zijn
dat de concessieverlening aan benzinestations,
die nu nog steeds onbeperkt is, aan een bepaalde
tijd wordt gebonden.
Door de nu in gang gezette ontwikkelingen dreigt
de zo belangrijke functie van het midden- en
kleinbedrijf in steden en dorpen te worden stuk
gemaakt. Koopstromen worden nog verder uit de
steden getrokken, hetgeen goed aansluit bij de
ambities van de grote detailhandelketens, die
zich buiten de steden en dorpen op goedkope lo
caties vestigen. Het gevolg is dat, naast de daling
van het voorzieningenniveau, ook een schaalver
groting in de detailhandel wordt gestimuleerd die
er toe leidt dat de werkgelegenheid daalt.
Is het toegeven aan een trend van 'gemakswinke
len' dat wel waard? Deze ontwikkeling staat in ie
der geval haaks op wat we beogen, namelijk het
weer leefbaar maken van de dorpen en de steden,
het versterken van de samenhang tussen wonen,
werken en winkelen en het bevorderen van de
werkgelegenheid.
Maar er is meer. Met de ontwikkeling van shops
bij tankstations wordt de deur weer verder open
gezet naar een samenleving die geen rust meer
kent. Die slechts eendimensionaal wordt aange
stuurd, namelijk door de eisen van de markt. En
waarin de menselijke maat steeds meer ont
breekt. Natuurlijk moet er oog zijn voor verande
rende behoeften bij de moderne consument.
Maar is het inspelen daarop wel zo wenselijk, als
de maatschappelijke gevolgen daarvan op de lan
gere termijn behoorlijk ondermijnend werken?
Terecht stelde CDA-fractieleider Heerma zich de
vraag of we ons wel realiseren dat we ovein jn
jaar wellicht tot de ontdekking moeten koL^,
dat de winkels in de binnenstad leegstaan 2i]n
daardoor een belangrijk element binnen c
ale structuur van dorp, buurt of stad is wej
len.
Ook de samenhang in het kleinste, maar r
belangrijke verband, namelijk het gezin, h
geen baat bij een 24-uurs-economie die 0
per week doordendert. Niet voor niets wo®
zondagsrust in vele landen om ons heen jtricht
terd en zal die nooit vrijwillig worden ingtf
voor een eventueel te behalen commerci&jlonc
win. jgQ
Het CDA kiest er dus voor om ontwikkeliijerci
zoals Shell en Ahold die voorstaan, te toetkaan
het maatschappelijke belang en niet alleeWien
het belang van een relatief beperkte groej» ^em
inenten of ondernemers. Daar waar de msplaat
kort- of doorschiet dient in een moderne bverla
leving de overheid haar verantwoordelijkbentel
nemen. nhet
pners
GERD LEERS EN JAN TEN HOPPEN[e ove)
ZOU g(
(Gerd Leers en Jan ten Hoopen zijn beidde st
van de Tweede Kamer voor het CDA) idhinc
'oor d
Bilzen
De door affaires achtervolgde
Waalse socialisten zijn elkaar
niet naar de keel gevlogen,
waarmee het doek zeker zou
zijn gevallen voor de rooms-ro-
de regering Dehaene. Het par
tijcongres van de PS bleef zater
dag een politiek bloedbad be
spaard en moet nu de geschie
denis ingaan als een 'historisch
keerpunt'. Moegestreden en on-
redderd klampten de socialisten
zich vast aan hun voorzitter,
Philippe Busquin, die zich met
78 procent van de stemmen
nèt overtuigend genoeg liet
herkiezen. Wat hielp: een tegen
kandidaat had zich niet aange
diend.
Het partijcongres in Luik was
het oog van de orkaan die over
het Waalse rode landschap
heeft geraasd: een bijna bladstil
moment met angstige herinne
ringen aan de voorbije storm en
in bange afwachting van het ge
weld dat misschien nog komen
gaat. Zeven partijprominenten
moesten al aftreden vanwege
affaires die allemaal met smeer
geld en partijfinanciering had
den te maken. Het laatst de
oud-partijvoorzitter en Waals
parlementsvoorzitter Guy
Spitaels. Nu Spitaels in de PS
ook bekend onder zijn geuzen
naam 'Dieu' (God) is geval
len is niemand meer veilig, be
ginnen zelfs de trouwste apos
telen zich te realiseren.
Partijvoorzitter Busquin heeft
zijn kameraden zaterdag plech
tig beloofd dat hij de leider is
die de partij voor de ondergang
kan behoeden. Nog dit jaar wil
Busquin een hervormingsplan
voor de PS afronden, waarbij
zowel het partijprogramma, de
partij-organisatie, de partij-cul
tuur als de partij-moraal onder
handen worden genomen. Zo
moeten alle PS-afgevaardigdi-
gen straks hun nevenfuncties
opbiechten en wordt vergaande
belangenvermengingverboden.
De PS is niet vanzelf tot deze
'zuiveringsoperatie' gekomen.
De afgelopen maanden hebben
de coalitiepartners CVP en SP
(de Vlaamse socialisten) in wis
selende bewoordingen duidelijk
gemaakt dat de PS orde op za
ken moet stellen op straffe van
verlies van regeringsmacht. Met
name CVP-partijvoorzitter Mare
van Peel draaide de duim
schroeven aan.
De herverkiezing van Busquin is
na weken van trammelant weer
het eerste signaal dat de PS
•poogt zijn zelfvertrouwen te
hervinden. „Ik stem voor Bus
quin omdat hij onze militanten
de eer kan teruggeven socialist
te zijn", zei Laurette Onkelinx,
minister-president van de Fran
se gemeenschap. Maar de steun
voor Busquin kon de vertwijfe
ling in de partij niet helemaal
wegmasseren. Zo waren er par
tijafdelingen als de Brusselse,
die Busquin een tijdelijk man
daat wilden geven. Jacques
Santkin vroeg namens de fede
ratie Luxemburg naar daden
„die erop wijzen dat we begre
pen hebben dat er wat schort".
Het was een verkapte oproep
tot het snellen van nog meer
koppen.
Aan de integriteit van Busquin
zelf durft bijna geen enkele
Waalse socialist in deze benarde
tijden openlijk te twijfelen,
maar toch geeft zijn rol bij de
jongste Dassault-smeergeldzaak
te denken. Busquin heeft na
lang zwijgen en ontwijken on
langs toegegeven dat hij na zijn
aantreden in 1992 wist dat de
PS er een geheime bankreke
ning in Luxemburg op nahield.
Busquin wist ook dat zijn partij
secretaris Moriau, wiens on
schendbaarheid vorige week
werd opgeheven, 'verveeld' zat
met een zeker bedrag dat op die
rekening was gestald. Maar de
partijvoorzitter zou tegen zijn
secretaris simpelweg gezegd
hebben: 'Maak het in orde'.
Zonder naar de herkomst van
het geld te informeren. Busquin
zou tenslotte nooit gedacht
hebben dat het weggesluisde
geld een erfenis van de vori
ge PS-generatie iets met
steekpenningen te maken had.
Deze lezing van Busquin is
voorzichtig gezegd merkwaar
dig. Was Busquin in 1992 wer
kelijk zo naïief? Wat te doen als
één van de drie andere gearres
teerde partijapparatsjiks (Her-
manus, Pirot, Detaille) met be
lastende verklaringen komen?
In dat geval zou niet alleen de
man in wie de PS nu al zijn ver
trouwen heeft gesteld bezwij
ken, ook de partij en daarmee
de regering komt dan in gevaar.
Busquin is zich daarvan blijk
baar als geen ander bewust. „Ik
kom naar dit congres om mijn
waardigheid als mens en de
toekomst van de partij op het
spel te zetten", hield hij de afge
vaardigden zaterdag voor. Je
kon een speld horen vallen.
luik paul koopman
correspondent
Begrijp ons goed: we hebben natuórlijk niets
tegen Belgiè- Maar toch denken we bij VSB Bank dat
u echt niet naar onze Zuiderburen hoeft te vluchten
als u belastinggeld wilt besparen Waar u dan wel naar
toe moet? Gewoon: naar het dichtstbijzijnde VSB
Bankkantoor. Voor een adviesgesprek met een van
onze adviseurs
U krijgt dan alle mogelijkheden waarmee u in de
toekomst duizenden guldens belastinggeld kunt
bespèren, op een presenteerblaadje aangeboden. Zoals
bijvoorbeeld de VSB BeursprofijtKoopsom (let op:
de sluitingsdatum hiervoor is 21 maart 1997) die u
zelfs over 1996 nog een aanzienlijke aftrekpost kan
opleveren. Maar we vertellen u ook graag meer over
de andere speciaal door ons ontwikkelde fiscaal-
vriendelijke producten die bovendien garant staan
voor een hoog rendement, zoals BeursprofijtSparen,
CombinatieSparen en Groei Vermogen.
Wilt u voorlopig nog in Nederland blijven
wonen? Kom dan snel langs of bel voor meer infor
matie gratis met de adviseurs van VSB Bank: 06-0331,
24 uur per dag, 7 dagen per week.
VSB'BANK
VSB. Daar kom je verder mee.
o tfortis
Boeren en buitenlui protesteren tegen 'bezettingsmacht' Gorleben
Als de trein met atoomafval
vanavond volgens plan in
Dannenberg aankomt, zijn
er al meer dan 30.000 man
politie ingezet. Dan volgt
nog de laatste achttien kilo*
meter over de weg naar Gor
leben, waar het afval uit de
Duitse centrales Gundrem-
mingen en Neckarwestheim
en het Franse La Hague 'tij
delijk' wordt opgeslagen.
Het is de grootste politieac
tie van de Duitse na-oorlog-
se geschiedenis.
„Weet u waar ik me enorm kwaad over
maak", zegt Wolf-Dieter Jührend: „Dat
we hier door de heren in Bonn uitge
maakt worden voor 'chaoten'. Ze doen
net alsof wij onverantwoordelijke gekken
zijn, die er op uit zijn het gezag te on
dermijnen. Maar wie is hier onverant
woordelijk bezig? De lui die ons hun
kernafval opdringen of wij die daar ook
voor onze kinderen tegen protesteren?"
Jührend is verzekeringsagent en 'geen
schuimbekkende anarchist', zoals hij la
chend verzekert. Gistermiddag stond hij
langs de weg tussen Dannenberg en
Gorleben samen met zijn vrouw Ingrid
en duizenden andere sympathisanten
naar de optocht van honderden tractor
en te kijken. De stoet was ruim tien kilo
meter lang, sommige trekkers waren op
getuigd als praalwagens tijdens het car
naval. Bondskanselier Kohl, minister van
milieu Angela Merkel en een regionale
parlementariër die bekend staat als een
voorstander van kernenergie waren het
mikpunt van de meestal goedmoedige
spot. Het was het protest van de boeren
van het Wendland, het vlakke door de ri
vieren Elbe en Jeetzel omhelsde gebied
150 kilometer ten zuidoosten van Ham
burg, tegen het transport van zes contai
ners met kernafval, die 'voorlopig' in
Gorleben worden opgeslagen. ,Als de
boeren in actie komen, is er iets mis",
zegt Jührend. „Want boeren zijn door
gaans gezagsgetrouw. Zeker in een con
servatieve streek als de onze."
De boeren vormden gisteren de voor
hoede van het protest dat door 'brede la
gen van de bevolking' wordt gesteund.
Inwoners van dorpen als Dannenberg,
Hitzacker en natuurlijk Gorleben voeren
al jaren lang strijd tegen 'Bonn', dat hun
streek heeft uitverkoren als opslagplaats
voor het kernafval. Een keer per jaar,
meestal in het voorjaar, rijdt een trein
met Castor-containers met afgewerkte
brandstaven het station van Dannen
berg binnen, waar de containers worden
overgeladen op vrachwagens voor de
laatste achttien kilometer naar Gorle
ben. En elke keer is Gorleben het brand
punt van het verzet tegen de kernener
gie.
Dat verzet is meestal, maar niet altijd
vreedzaam.
Verleden jaar waren er ruim twintigdui
zend politiemannen nodig om de trein
en vervolgens de opleggers met de Cas
tors naar de opslagplaats in Gorleben te
escorteren. Ze moesten met wapenstok
en waterkanon het verzet breken van ac
tievoerders die met zitblokkades en
brandende hooibalen de achttien kilo
meter naar de opslagloodsen tot een
marathon maakten die alleen in slakke-
gang kon worden afgelegd. Aan beide
kanten vielen toen rake klappen. Dit jaar
zijn al dertigduizend politiemensen in
gezet.
MACHTSVERTOON
Langs de wegen rond Dannenberg staan
tientallen busjes van de mobiele een
heid, waarin politiemannen en -vrou
wen verveeld de uren tellen. Bij elke
spoorwegovergang houden politieman
nen met pantserwagens de wacht. Gis
termiddag, tijdens het vreedzame corso
van de boeren, verstoorde het intimide
rende geronk van de helikopters de zon
dagsrust.
Het machtsvertoon moet de relschop-
enk
Gorleben is overal, aldus het plaatsnaambord dat een der duizenden demonstranten tegen het kerntransport bij Danneberg meediGra
forojen t
De naam Gorleben heeft ze gewijzigd in 'gernleben', graag leven,
pers afschrikken, maar heeft de bevol
king tegen de politie in het harnas ge
jaagd. 'De bezettingsmacht moet weg' is
een leus die niet alleen door met fel ge
kleurde hanekammen getooide hoofden
gescandeerd wordt. In een grote adver
tentie in de 'Elbe-Jeetzel-Zeitung' wer
den de 'beste gasten in uniform' er za
terdag aan herinnerd wie hun 'ware te
genstanders' zijn. „Niet de actievoerders
en burgers die hun verzet zien als het
laatste, vertwijfelde middel tegen een
dolgedraaide overheid, maar de cyni
sche figuren"die jullie naar ons Wend
land sturen".
Tussen Dannenberg en Gorleben heb
ben activisten tentenkampen ingericht
vanwaar de strijd tegen de 'atoomstaat'
wordt gevoerd. De sfeer is vol verwach
ting, serieus maar (nog) niet grimmig.
Woodstock zonder muziek. In het vrou
wenkamp, waar de kernenergie 'van uit
een radikaal-feministies perspektief
wordt afgewezen, wordt mannelijke be
zoekers bits de uitgang gewezen. In de
meeste kampen voert, ondanks de
schijn van het alternatieve tegendeel, de
Duitse zin voor orde de boventoon.
Honden moeten aan de lijn, de pers
moet zich bij het info-centrum melden,
wie zijn auto slordig parkeert, vindt bij
terugkeer een vermanend briefje onder
de ruitenwissers. En actievoerders met
kleine kinderen worden geattendeerd op
de 'kinderopvang' die open gaat, zodra
de 'hete fase', het transport van Dan
nenberg naar Gorleben, aanbreekt.
VREEDZAAM
In het hoofdkamp even buiten Dannen
berg bespreekt Bernd Dörgeloh, woord
voerder van de actiegroep 'Wij liggen
dwars' het risico dat het protest toch
weer uitloopt op een veldslag met de
ME. De sympathisanten van 'Wij liggen
dwars' hebben een verklaring onderte
kend, dat ze geen geweld zullen gebrui
ken en hebben een cursus .'vreedzaam
protest' kunnen volgen, zegt Dörgeloh.
„Maar als ze geprovoceerd worden door
de politie kan het moeilijk worden."
En als er onder zijn leden relschoppers
blijken te zitten, blaast hij dan de actie
af? Hij is oprecht verbaasd over zoveel
naïviteit. „Natuurlijk niet. Die wflvra;
geïsoleerd en dan zullen we ze tdelsb
brengen. Het belangrijkste is datvinc
tie als agressor wordt ontmaskerle lil
Elke zondagmiddag zingt een grjes 1;
'verontruste Dannenbergers' vocomt
poort van het rangeerterrein, wafemai
trein van zijn vracht wordt ontds De
testliederen tegen de 'nucleaire t ee
zin'. Psalm 58:, Wij hebben genoezinj
den, Give Peace a Chance en andfiiste
evergreens uit het versleten demi
tie-repertoire. De plaatselijke mu
raar, een veertiger met grijze paa
staart en geruit Arafat-sjaaltje, ha"|l
de gelegenheid een nieuw lied gf*-®"*
poneerd. 'Wendland, vrij land, di 1
komt, maar wij liggen dwars. All^Qj
politie, de atoomstaat heeft een 1
voor zijn kop. Maar wij doen nie^L^
(refrein wordt twee keer herhaal!
politiemannen hangen over eenh^i
hek en kijken verveeld naar een £rst
dat voor hen heen en weer dansj
een mantra het refrein opdreuntgn pj
doen niet mee, wij doen niet met.pc_]
GORLEBEN PETER VAN NUUSENBURG tn zij
