Bedreigde dwergstern voor het voetlicht
Gieren krabbelen uit een diep dal
u
u
V
Natuur Milieu
Vlinder staat
onverminderd
onder druk
1
1
1
1 1
1 m
9
H
1 1
1
1
WOENSDAG 26 FEBRUAR11997
De Samenwerkende Vogelwerkgroe
pen in Noord-Holland (SVN) hebben
een themanummer uitgebracht over
de dwergstern. Een kleine vogel, ba
lancerend op de grens van blijven of
verdwijnen. Sinds de jaren vijftig is
hun aantal in Nederland sterk ge
daald, tot hooguit 400 paar. Op basis
van oude gegevens schatten sommi
gen de achteruitgang op 75 procent.
Verstoring door recreatie -loslopende
honden, lawaaivliegers- en verklei
ning/veranderingvan leefgebieden
zijn de voornaamste oorzaken van de
teloorgang. Vogelbescherming Neder
land heeft een 'Actieplan Dwergstern'
gemaakt.
Gedurende vijf jaar wordt geprobeerd
diverse doelen te realiseren. Zo moe
ten er minstens 40 potentiële broed
gebieden veiliggesteld worden, be
heerd door natuurorganisaties. Vogel
bescherming wil dat de dwergstern
niet alleen op papier, maar ook in de
praktijk beter wordt beschermd. Bij
voorbeeld door er in de broedtijd
scherper op toe te zien dat de vogels
niet worden verstoord.
Voorts mikt het actieplan op groei van
de Nederlandse broedpopulatie
dwergsterns van nu circa 400 paar tot
600 paar, waarvan minimaal 200 paar
in het Nederlandse deel van de Wad
denzee. Er is bovendien internationale
actie nodig, omdat de dwergstern een
kosmopoliet is. Broedgebieden in Ne
derland veilig stellen heeft weinig nut,
als niet tegelijkertijd de West-Atlanti
sche trekroutes en pleisterplaatsen
van deze viseter worden beschermd.
Vanzelfsprekend is (verbetering van)
de waterkwaliteit belangrijk.
Dwergsterns leven op de uiterst dyna
mische grens van land en water. Ge
nesteld wordt op schelpen-, zand- en
kiezelbanken. Een heikel pioniersbe-
staan. Dwergsterns hebben een voor
keur voor broedplaatsen waar concur
rerende soorten het niet aandurven,
vanwege de risico's. Nogal eens gaan
dwergsternnesten door onverwachte
hoogwaterstanden verloren, of ver
kleumen de jongen door gebrek aan
beschutting op het strand. Dwerg-
stems doen aan risicospreiding, door
in kleine kolonies te broeden. Mislukt
het broeden op de ene plek, dan zijn
er altijd nog kansen elders.
Het themanummer van de SVN
schenkt niet alleen aandacht aan be
schermingsperikelen enbroedbiolo-
gie. Andere aandachtspunten zijn de
trek, de overwinteringsgebieden
(kusten Mauretanië, Senegal en Gha
na), en de status van de dwergstern in
Noord-Holland. Wat dat laatste be
treft: met name op Texel broedt deze
soort op verschillende plaatsen. Langs
de kust van het vasteland van Noord-
Holland is het zeuren. Reservaten als
het Balgzand bij Den Helder en het
Normerven op Wielingen hebben wel
potentie, maar missen net die dyna
mische zones waar dit fraaie vogeltje
om verlegen zit.
Wie in Noord-Holland dwergstems
wil zien, heeft daarom de beste moge
lijkheden gedurende de voorjaarstrek.
Beste plaats is tussen half april en half
mei de Hondsbossche Zeewering bij
Petten, waar op topdagen soms 50
dwergsterns per uur worden geteld.
Vogelaars schatten dat er gedurende
de trek in totaal tot 6.000 dwergsterns
de Noord-Hollandse kust passeren.
Tijdens de herfsttrek worden veel
minder dwergsterns gezien. Vermoe
delijk vliegen de vogels dan verder uit
de kust, of over land.
HET WEER
Door Jan Visser
Hogedrukgebieden nemen de komende dagen het heft in
handen. Daardoor ondergaat het weerbeeld een duidelijke
verbetering. Vooral tijdens het weekeinde blijft het vrijwel
overal droog, laat de zon zich geregeld zien en op zondag
kan de temperatuur gemakkelijk tot een graad of 12-13 stij
gen. Kortom de lentemaand lijkt goed van start te zullen
gaan. Of de depressies ons de komende tijd helemaal met
rust zullen laten is evenwel nog lang geen uitgemaakte
zaak. De hogedrukgebieden blijven daarvoor te ver weg.
Morgen is het in ieder geval wel redelijk weer dankzij een
uitloper van een krachtig hogedrukgebied boven het zuid
westen van Europa. Dankzij dit systeem blijft het droog, is
er dikwijls zonneschijn en staat er niet meer dan een zwak
ke tot matige wind uit westelijke richtingen. De temperatu
ren lopen op tot omstreeks 9 graden.
Tijdens de avonduren neemt de bewolking weer toe en
krimpt de wind naar het zuidwesten. Vervolgens kan er op
vrijdag weer wat regen of motregen vallen en in het alge
meen zal het op deze laatste dag van de koude meteorologi
sche winter (dankzij januari/februari) en een boterzachte
sprokkelmaand bewolkt weer zijn.
Na het stormgeweld van gisternacht, volgens mijn medewer
ker in Stompwijk was het de hevigste storm sedert 17 maart
1995, duurde de onrust gisteren overdag voort. De zuidwes
tenwind bleef hard tot stormachtig doorstaan en in windsto
ten werden nog snelheden tot 90 kilometer per uur geme
ten. De buienactiviteit viel bij ons wel mee. 's Avonds trok
ken er over het noorden van het land zware buien en deze
gingen gepaard met onweer en hagel. Het weerlicht was in
westelijk Nederland goed waarneembaar en de afgelopen
nacht vielen er ook bij ons enkele buien met hagel.
Gisteren overdag bleef het heel zacht (Schiphol 11,8 graad)
maar vlak aan zee hield de aanlandige wind Bloemendaal op
een frisse 7,7 graad.
mÊÊÊÊÊÊÊIÊÊÊÊÊIÊÊtÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊIÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊIÊÊÊM
EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Noorwegen:
Vandaag vooral in het
zuidwesten veel regen en
wind. Morgen naar noord
west draaiende stormach-
wind en langs de
westkust winterse buien.
In het zuidoosten op beide
dagen wat zon. Maxima
morgen dalendun het
noorden lichte vorst, el
ders rond +4 graden.
Zweden:
Wolkenvelden en af en toe
wat regen, vooral morgen
kans op sneeuw. In het
midden en zuiden ook op
klaringen. Soms veel
wind Middagtemperatuur
op morgen omlaag naar
iets boven nul in het zui
den; elders lichte vorst.
Denemarken:
jaag winderig en en- y1- zonnig
kele buien, kans op een
sneeuw. Morgen overwegend droog
f en toe zon. Maximumtemperatuur
rond 4 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Vandaag vooral in Ierland en Engeland
enkele buien, soms met hagel. Morgen
van het westen uit toenemende bewol
king, veel wind en regen. In het zuidoos
ten op beide dagen ook opklaringen.
Maxima van 4 graden in Schotland tot
11 in de omgeving van Londen, morgen
in Ierland zachter.
België en Luxemburg:
Vandaag enkele buien, vrij veel wind en
ima rond 10 graden. Morgen droog,
perioden met zon en iets lagere maxima.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag winderig en perioden met re
gen, in de Jura en de Vogezen boven cir-
a 1500 meter sneeuw. Morgen van het
westen uit opklaringen en af en toe zon,
maar in het oosten nog bewolkt. Mid
dagtemperatuur dalend naar circa 10
graden op morgen.
Portugal:
Perioden met zon, maar vandaag in het
noorden bewolkt en af en toe regen.
Maxima van 15 graden in het noordoos
ten tot 20 op morgen in de Algarve.
Madeira:
Geregeld zon en droog. Middagtempera
tuur rond 20 graden.
Spanje:
Aan de costa's aanhoudend veel zon. In
het noorden wolkenvelden en met name
langs de Golf van Biskaje kans op regen.
Maxima rond 18 graden, langs de cos
ta's ten zuiden van Valencia rond 22.
Canarische Eilanden:
Flink wat zon en droog. Zomers warm
met maxima rond 25 graden
Marokko:
Westkust Veel zon en droog. Middag-
temperatuur ruim boven de 20 graden.
Droog en flink wat zon. Morgen vooral in
het noorden toenemende wind en be
wolking en kans op een bui. Middagtem
peratuur aan zee vandaag ruim boven
20 graden, morgen lager.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag vrij veel bewolking en perioden
met regen, in de Alpen sneeuwgrens da
lend naar circa 1500m. In het uiterste
zuiden veelal droog. Morgen van het
noordwesten uit opklaringen en perio
den met zon. In het zuiden dan wolken
velden en in het zuidoosten steekt een
sterke Mistral op. Vandaag langs de
Middelandse Zee nog erg zacht met
maxima rond 18 graden. Morgen maxi-
a tussen 10 en 15 graden.
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon en droog. Morgen wat
meer wolken en flink toenemende wind.
Maxima ongeveer 20 graden.
Italië:
In het zuiden eerst aardig wat zon. Ver
der vrij veel bewolking. Morgen aantrek
kende de wind en van tijd tot tijd regen,
vooral langs de Adriatische kust. Van
daag maxima rond 17 graden, in het
noordoosten rond 10. Morgen overal wat
lager.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon en droog. Morgen wol
kenvelden, toenemende wind en kans
en (onweers)bui. Maxima rond 16
graden, morgen op Corsica aanmerkelijk
frisser.
Malta:
Flink wat zon en droog Morgen minder
zon en kans op een bui. Middagtempe
ratuur ongeveer 19 graden, morgen wat
lager.
Griekenland en Kreta:
Perioden met zon en vrijwel overal
droog Morgen in het noorden wolken
velden en wat frisser. Middagtempera
tuur elders rond 18 graden.
Turkije en Cyprus:
Kusten: flink wat zon en droog. Maxima
rond 16 graden.
Duitsland:
In het noorden en midden wisselend be
wolkt en enkele buien. Naar het zuiden
toe meer bewolking en regen, boven de
circa 1500m sneeuw Vrij veel wind,
morgen vooral in het Alpenmassief. Mid
dagtemperatuur tussen 10 en 15 gra
den. Morgen aanmerkelijk frisser.
Zwitserland:
Veel bewolking en vooral in het westen
i noorden regen, eerst boven 1500m
L lagedruk
H hogedruk
hecto pas
sneeuw, morgen in het noorden oo
de dalen. In het zuiden steekt moi
Foehn op en wordt het lentezacht, c
15 graden. In het noorden is het
een graad of 7.
Oostenrijk:
Vandaag eerst aan de noordzijde vai
Alpen, later ook elders, bewolkt en
tijd tot tijd regen, boven ca 130(
sneeuw. Morgen in het noorden en
ten nog wat regen of sneeuw. Flink
nemende wind. Maxima in de dalen
lend tot rond 6 graden
Polen:
Veel wind en bewolking en perioden
regen. Morgen minder wind en en
winterse buien, soms wat zon. Midi
temperatuur vandaag rond 10 grade
het zuiden zelfs hoger. Morgen circ
graden.
Tsjechië en Slowakije:
Toenemende wind en perioden mei
gen. In Slowakije eerst nog droog.
daag zacht met maxima rond 13 gra<
morgen flink kouder.
Hongarije:
Vandaag toenemende bewolking
morgen kans op wat regen. Toeneme
wind. Middagtemperatuur rond 12
den, woendag, morgen lager.
DONDERDAG 27 FEBRUARI 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 07.30 Zon onder 12
Maan op 23.45 Maanonder09
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 06.38» 18.45 06.11 12
Laag 02.04. 14.40 01.45 U
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Barcelona
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Lissabon
Stockholm
Warschau
Wenen
Bangkok
Casablanca zwaar bew
Johannesburg licht bew.
Los Angeles onbew
New Orleans regen
New York licht bew
Tel Aviv licht bew.
Tokyo onbew
Vancouver half bew.
Slecht nieuws voor de vlinders.
Volgens Index, een uitgave van
het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS), staan de popu
laties van deze fladderende die
ren onverminderd onder druk.
Begin deze eeuw telde Neder
land nog zeventig soorten
standvlinders. Dat zijn soorten
die zich in ons klimaat thuis
voelen en het gehele jaar door
aanwezig zijn.
Zeventien soorten zijn intussen
uitgestorven, achttien soorten
worden in hun voortbestaan be
dreigd. Waarvan zeven soorten
in ernstige mate. De belangrijk
ste oorzaak is de achteruitgang
van het aantal leefgebieden.
Mede door de intensieve land
bouw zijn veel vliesvleugelige
fladderaars uit het agrarisch ge
bied verdwenen.
In natuurgebieden vormen ver
zuring, verdroging en vermes
ting bedreigingen. Bovendien
leven tegenwoordig niet-trek-
kende vlinderpopulaties vaak
sterk geïsoleerd, hetgeen uitwis
seling tussen populaties belem
mert. Versnippering werkt uit
sterven in de hand. Vooral de
soorten die de heide als leefge
bied hebben, zoals het heide-
blauwtje, de aardbeivlinder en
de heivlinder, gaan volgens In
dex sterk in aantal achteruit.
Vlindertrends kunnen gevolgd
worden middels een landelijk
meetnet, beheerd door het CBS
en de Vlinderstichting. Honder
den vrijwilligers lopen sinds
1990 tussen 1 april en 1 oktober
wekelijks circa 250 vaste routes,
en boekstaven hun vlinderwaar
nemingen. Uit de tellingen
blijkt dat niet alle vlindersoor
ten in de knel zitten. Onder an
dere in de duinen en de stad
profiteren vlinders van aange
past beheer.
Een pas de deux van twee vale gieren bij een schapenkadaver in Spanje. foto martijn de jonge
Gieren zijn fantastische vliegers,
die fraaie staaltjes luchtacroba-
tiek kunnen laten zien. Stunt
vliegers zonder touwtjes. Een
maal geland zijn het gulzige
vuilnislieden, gespecialiseerd in
het opruimen van kqdavers.
Gieren zitten in Europa al heel
lang in het verdomhoekje. De
oude Grieken beschreven hoe
de lucht boven de Bosporus
soms verduisterd was door
zwermen trekkende gieren. Van
die populaties is thans hooguit
een procent over.
De aaseters werden en worden
tot op de dag van vandaag het
slachtoffer van wolven- en vos
senjacht, door het eten van voor
deze zoogdieren uitgelegd ver
giftigd aas. Geschoten wordt er
ook nog op gieren, met name in
Balkanlanden. En veel van hun
leefgebieden zijn in cultuur ge
bracht. Uit de meeste Europese
landen zijn de gieren thans ver
dwenen. In Oost-Europa en de
Balkan leven hier en daar nog
slechts enkele paren, zoals in
Slovenië, Oekraïne, Albanië en
Italië (Sardinië).
De zeldzaamste gierensoort is
momenteel de lammergier.
Eeuwenlang fel vervolgd. Men
dacht dat ze levende lammeren,
ja zelfs kleine kinderen levend
verslonden. In de Pyreneeën
weet een populatie van slechts
70 paar zich te handhaven, in
Griekenland wordt het aantal
broedparen op maar 15 geschat.
Het beste Europese gierenland
is ongetwijfeld Spanje. De
Spanjaarden zijn er nogal trots
op, wat de bescherming ten
goede komt. Naast 44 paar lam
mergieren -het aantal neemt
jaarlijks toe- telt het Iberisch
schiereiland 1.350 paar aasgie
ren, 900 paar monniksgieren en
bijna 9.000 paar vale gieren.
Spanje en Frankrijk kennen
zelfs 'gierenrestaurants', waar
boeren -tegen vergoeding- ka
davers aanbieden aan de aase
ters. Leuk voor eco-toeristen.
Vooral de vale gier is in Europa
aan een comeback bezig. Mede
door succesvolle her-introduc
ties in Frankrijk en Noord-Italië.
In de Franse Cevennen wordt
de nieuwe populatie al op enke
le honderden paren geraamd.
Een paar jaar geleden verbleef
een zwervende vale 'project-
gier' enige tijd in Noord-Hol
land. Op de terugweg naar
Noord-Italië werd deze gier
doodgeschoten.
postig mag wezen." „Wat is dat voor
een apparaat daar binnen?" vroeg
Tom Poes.
„Daarbinnen is der materie-ontbin-
der!" riep de geleerde. „En niks is
daar ook met der schilderij. Pak u
weg! Hoogspanning!" Hij begon
koortsachtig op de menigte in te
dringen, maar voordat hij er in ge
slaagd was om iedereen uit de buurt
te krijgen ging het geknetter over in
een huilende toon - en daarop volg
de er een knal die het bouwwerk ge
heel in puin legde. Een dichte stof
wolk onttrok het toneeltje enige tijd
aan het oog en het geluid van vallen
de stenen drong gesmoord uit de ne
vels door. Toen de dampen opge
trokken waren was er nog slechts een
ruïne zichtbaar waaruit enkele figu
ren zich moeizaam oprichtten. „Zeer
betreurenswaardig", mompelde
Joost, verwezen om zich heen blik
kend. „Maar het komt me voor, dat
er barreltjes gemaakt zijn, wanneer ik
me zo mag uitdrukken."
„W-waar b-ben ik?" vroeg heer Ollie.
„W-waar is niks? Wat is er gebeurd,
als iemand begrijpt wat ik bedoel?"
„Der materie is ontbonden", riep de
professor uit de hoogte. „En niks is
vrijgekomen."
OPGAVE
HEINZ
Tom Poes en de Niks
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. soort xylofoon; 2. natie, ge
wicht; 3. bijbelse naam, lof; 4.
muskus; 5. deel v.e. vaartuig,
deel v.e. kolenkachel; 6. hou
ding; 7. drank, vruchtbaar oord;
8. Italiaanse vrouwelijke titel; 9.
strafwerktuig, herkauwer; 10.
trommel in een jazzband, bloed
vat; 11geluid v.e. haan.
Verticaal:
1. pluim, strafwerktuig; 2. insek-
teneter, deel v.e. etmaal,
zwaardwalvis; 3. rechtskundige
term, reukwater; 4. godsdienst,
geheel ontwikkeld insekt, fami
lielid; 5. zomerse lekkernij,
thans; 6. gewicht, bijbelse naam,
tandeloos zoogdier; 7. daas,
grond; 8. bloeiwijze, tussenzet-
sel, cijfer; 9. vaste spiritus, wild
zwijn.
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. paspoort; 2. antwoord; 3. riet
gors; 4. aflossen; 5. belhamel; 6.
ooievaar; 7. ornament; 8. lig
fiets.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn.- PARA
BOOL en STELLING. Het sleutel
woord luidt: FORMIDABEL.
De rest van het groepje voegde zich
al spoedig bij de kunstenaar Tijn, die
ongerust voor het laboratorium
stond. Binnen waren grote lichtflit
sen te zien en een hol gegons zwol er
aan tot een gierend geknetter. „Niet
binnentreden!" riep de professor
overspannen. „Daar volgt ener kort-*
sluiting!" "Waar is het schilderij?"
vroeg Terpen Tijn dreigend. „Ik moet
het fixeren!" „Waar is niks?" vulde
heer Bommel aan en Joost prevelde
op de achtergrond: „Het zou toch
juister zijn om het doekje in barrel
tjes te maken. Te vernietigen, bedoel
ik. Dat was beloofd, als ik zo vrij-
TOMPOES
