'Goede keus bestaat niet, de juiste keus wel'
'De uitvaart is
een feestdag voor
degene die naar
de hemel gaat'
Leiden Regio
Kerk Samenleving
WD hekelt
uitspraken
moslim-leider
DONDERDAG 20 FEBRUAR11997
CHEF HANS JACOBS, 071-5356414, PLV -CHEF RUDOLF KLEUN, C
Ethica bepleit meer vrijheid voor ouders bij morele dilemma 's rond aangeboren ajwijkingen
Dat standpunt verkondigt de filosofe en
medisch ethica Hanneke van den Boer-
van den Berg in haar proefschrift 'De
juiste keuze, morele dilemma's van toe
komstige ouders' waarop ze vandaag
hoopt te promoveren aan de Leidse
Rijksuniversiteit. Ze onderzocht de pro
blemen van ouders die na prenataal on
derzoek te horen kregen dat hun kind
niet gezond ter wereld zou komen.
Zij staan voor een moeilijke beslissing.
Het lijkt wel of ze het nooit goed kunnen
doen: abortus staat voor sommigen ge
lijk aan moord, gehandicapten roepen
dat ook zij recht hebben op leven, en
een gehandicapt kind ter wereld laten
komen is voor anderen juist een onaan
vaardbare last voor gezin en samenle
ving.
Van den Boer vond het tijd worden nu
eens het perspectief van de betrokken
ouders onder de loep te nemen in plaats
van uitsluitend de mening van derden.
„Het is makkelijk om een oordeel te
hebben terwijl je zelf niet in een derge
lijke situatie verkeert."
„Het belang van de betrokken ouders
wordt nogal eens onderbelicht", vindt
Van den Boer. „In onze samenleving
wordt ook steeds anders gedacht over
dit probleem. In de jaren '70 stond het
belang van de gemeenschap voorop: de
kosten en het belang van toekomstige
generaties, in de jaren '80 ging het meer
om het belang van het kind en het voor
kómen van leed. En in de jaren 90 staan
de keuzemogelijkheden van toekomsti
ge ouders meer centraal. Inmiddels
vraagt men zich af of er geen grenzen
moeten worden gesteld aan die keuzes.
Ik ben daarop tegen. Ik pleit juist voor
de vrijheid van de ouders. Alleen zij
kunnen de juiste keuze maken."
Ouders staan in hun meningsvorming
nooit alleen, benadrukt de ethica. „Zij
worden altijd beïnvloed door de mening
van derden: artsen, kerk, politici, ethici,
vrienden en familie. En die partijen wor
den op hun beurt ook weer beïnvloed
door derden. Iedereen heeft een me
ning, iedereen beïnvloedt elkaar. Kijk
maar naar de ingezonden brieven in
kranten. Je kunt je afvragen hoe vrij ou
ders nog zijn in hun beslissing."
„Voor mij staat voorop dat ouders alleen
het goede voor hun kind willen. Ze wil
len niet doden, maar ze willen ook dat
het kind gezond door het leven kan
De moeilijke beslissing of een
zwangerschap moet worden afgebroken
als er iets mis is met de foetus, is een
zaak van de ouders. Politici, kerkelijke
leiders, ethici en artsen moeten zich
terughoudend opstellen. Zij moeten
respect hebben voor de uiteindelijke
keuze van ouders en harde oordelen over
de morele juistheid daarvan opschorten.
Regelgeving om te voorkomen dat
Nederland zich op een 'hellend vlak'
begeeft met het aborteren van foetussen
met aangeboren of erfelijke
aandoeningen, is onnodig.
gaan. Dan sta je voor een dilemma als je
hoort dat je kind een lichamelijke of
geestelijke aandoening heeft. Een goede
keus is niet mogelijk. Abortus of geen
abortus: het druist allebei in tegen het
gevoel dat ouders hebben ten opzichte
van hun kind. Ze willen het bescher
men."
„De goede keus bestaat niet, maar de
juiste keus wel. En die juiste keus kun
nen alleen ouders maken. Want zij zijn
zowel de hoeders als de hoveniers: ze
beschermen het kind en ze verzorgen
het. De ouder-kind relatie is hecht, ook
als het kind nog niet geboren is. Dat be
tekent dat de ouders de beste belangen
behartigers van het kind zijn. Zij dragen
de gevolgen van hun keus en dat is ook
in het belang van hun kind, om gewenst
te zijn."
,,Als ouders het leven de moeite waard
vinden, zullen ze dat ook overdragen op
hun kind. En als zij het gevoel hebben
onmachtig te zijn om dit kind een ac
ceptabel leven te bieden, zullen ze er
voor kiezen de zwangerschap af te bre
ken. Ouders handelen in het belang van
het toekomstige kind en de rest van het
gezin. Bovendien neemt de kwaliteit van
het ouderschap toe als het kind gewenst
is. Het gevaar van oeverloos aborteren is
mijn inziens beperkt."
Alle regelgeving over abortus is ingege
ven vanuit een gevoel van wantrouwen,
vindt Van den Boer. „Als je negatief over
mensen denkt, vertrouw je ze niet en
denk je dat ze misbruik zullen maken
van de mogelijkheden. Maar waarom
zouden mensen dat doen? Ze hebben
zelf veel verdriet van een dergelijke in
greep. Het druist in tegen hun gevoel.
Als je uitgaat van een positief mens
beeld, iets waar ik sterk voor pleit, heb je
vertrouwen in hun keuze en respecteer
je die. Nietzsche zei ooit: 'Het Christelij
ke besluit om de wereld gemeen en
slecht te vinden heeft de wereld ook ge
meen en slecht gemaakt'."
„Het is belangrijk om respect te hebben
voor de keus van de ouders. Dat geldt
voor artsen, vrienden en anderen. We
zijn een oordelend volkje. Maar het is
voor ouders al moeilijk genoeg: denk
aan de twijfel, het verdriet over het ver
lies, de schuldgevoelens, de schaamte.
Mensen die ouders met soms gruwelijk
harde oordelen over hun besluit con
fronteren, laten hen in de steek. Ieder
een moet beseffen dat niemand een
dergelijke keus wil maken. Niemand wil
zijn ongeboren kind doden of het ge
handicapt ter wereld laten komen. Ik
vind: je mag je mening geven, maar pro
beer niet te veroordelen. Probeer soli
dair te zijn en respect te hebben voor de
ander."
Steeds meer toekomstige ouders zullen
met dit dilemma te maken krijgen, ver
wacht Van den Boer. Steeds meer ou
ders met een verhoogd risico laten een
prenataal onderzoek doen. „Het aantal
vrouwen dat bij een zwangerschap ou
der is dan 36 jaar stijgt. Bovendien ne
men de mogelijkheden van genetisch
onderzoek toe. Dat betekent dat steeds
meer mensen te weten komen dat er er
felijke aandoeningen in hun familie
voorkomen."
Het merendeel van de paren met een
verhoogd risico kiest voor prenataal on
derzoek en voor selectieve abortus als er
iets mis is. In 1990 werden 243 zwanger
schappen afgebroken omdat de foetus
was aangedaan. Daar tegenover stonden
20.000 abortussen vanwege ongewenste
zwangerschappen.
Makkelijk is die keus nooit, benadrukt
de ethica. „Dit is een probleem waar
mee velen te maken zullen krijgen, di
rect of indirect. Het zal nooit zo zijn dat
iedereen het met elkaar eens is. Dat is
een utopie. Maar ik vind wel dat je idea
len mag hebben en mag hopen dat
meer mensen nadenken en toleranter
worden. Ook onze eigen kinderen moe
ten we die deugden bijbrengen: solidari
teit, zelfrespect en respect voor de an
der, compassie en mildheid."
Van het proefschrift 'De juiste keuze, morele
dilemma's van toekomstige ouders' ver
schijnt vandaag een handelseditie. Op ter
mijn verschijnt ook een ingekorte, populai
re versie voor - aanstaande - ouders.
Hanneke van den Boer-van den E
dergelijke situatie verkeert"
„Het is makkelijk om een oordeel te hebben terwijl je zelf niet ine
FOTO HIELCO KUII
REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071 -5356481
Pater B. Demmers (Haarlem, 1924) heeft 31 jaar in de Leidse Hartebrugkerk ge
werkt. Als kapelaan en pastoor heeft hij enorm veel meegemaakt in deze paro
chie. Demmers werd geboren in een traditioneel katholiek gezin dat toch met
zijn tijd meeging. Zijn zeven jaar oudere broer werd priester en ook om zich
heen zag Demmers paters die hem als voorbeeld dienden. Op zijn dertiende ging
hij naar het seminarie in Katwijk en vervolgde zijn opleiding in Franciscaanse
kloosters. Na zijn wijding in 1951 werd Demmers kapelaan-assistent in verschil-
lende dorpen. Een jaar later kwam hij in de Noord-Hollandse parochie 't Veld als
kapelaan te werken, waar hij veel jeugdwerk deed. Vanaf 1961 was hij verbonden
aan de Hartebrugkerk. Demmers kwam binnen als de jongste van de drie kape
laans die er de pastoor assisteerden. Vijftien, jaar later bleef hij als enige over en
werd pastoor van de Hartebrugparochie. Sinds zijn pensioen in 1992 woont
Demmers bij het verzorgingshuis Roomburgh waar hij verantwoordelijk is voor
de zielzorg van de bewoners en waar hij dagelijks voorgaat in de kapel.
Iedereen heeft zijn ei-
gen God. Dat heb ik
geleerd van een jonge
tje dat vroeger bij me
in de klas zat toen ik als kape
laan godsdienstles gaf. Alle
beelden van God verschillen
per mens en je kunt er geen
waardeoordeel over uit spre
ken. Voor de één is God een
rechter, voor de ander een va
der. Ik heb het gevoel dat pro
testanten God vaker zien als
een rechter die je straft als je
iets fout doet. Wij zien hem
meer als onze eigen vader en
dat lijkt beter bij mensen aan te
slaan want ik heb de laatste tijd
verschillende protestanten be
geleid tot hun bekering naar
het katholieke geloof. Er waren
slimme mensen onder: een
arts, een lerares, een psycho
loog. Ook een meisje van twaalf
jaar dat al heel goed wist dat ze
katholiek wilde zijn. Haar ou
ders waren katholiek en ze ging
ook mee naar de kerk, maar ze
was niet gedoopt omdat de ou
ders vonden dat zij, als ze een
maal volwassen was, zelf moest
kiezen wat ze wilde. Een jaar
lang kwam dat meisje elke
week een half uurtje bij me en
dan praatten we over het ge
loof. Dit vond ik erg leuk om te
doen, want je hebt met hele ge
dreven mensen te maken. Met
die volwassenen had ik hele
discussies over het geloof, ze
namen niet zomaar alles van
Je hoeft ook niet alles te gelo
ven als je bepaalde dogma's
maar wel aanneemt, bijvoor
beeld dat Jezus God en mens
was en dat Maria maagd was
toen ze hem kreeg. Dit laatste is
gewoon waar, want het is voor
speld in het Oude Testament.
Ook werd daarin voorspeld dat
de messias zou lijden en dat hij
uit het geslacht van koning Da
vid zou komen. Dat zijn bewij
zen. De Bijbel is het oudste en
meest vertaalde boek van de
wereld. De joodse schriftgeleer
den hebben het Oude Testa
ment ontzettend zorgvuldig
opgeschreven, tot op de kom
ma precies. Dan zouden ze
toch geen fouten maken in de
voorspellingen? Hoe het prak
tisch kan dat Jezus' moeder een
maagd was? God heeft ingegre
pen.
Toch denk ik dat er rond som
mige wonderen van Jezus wel
suggestie is geweest. Bijvoor
beeld de broodvermenigvuldi
ging. Er waren vijfduizend
mensen die gevoed werden
door vijf broden. Daar kan best
een nulletje vergeten of bijge
schreven zijn. En er zullen best
mensen zijn geweest die brood
bij zich hebben gehad en zijn
gaan delen. Maar het is toch
een wonder als je mensen zo
ver krijgt dat ze hun eigen
voedsel met een ander gaan
delen? De opwekking van La
zarus geloof ik dan wel weer.
Jezus is God en mens, dus hij
kan dat. Er stond een hele
groep mensen bij toen Lazarus
uit zijn graf kwam, dus moet
het waar zijn. Bij andere op
wekkingen zou het kunnen zijn
dat de doden schijndood waren
of in coma lagen. Maar Lazarus
is echt uit de dood opgestaan.
De motieven van iemand die
katholiek wil worden zijn bijna
altijd zuiver. Soms lijkt dat van
niet, maar kom je er al pratend
achter dat iemand wel degelijk
serieus is. Zo was er een man
die elke zondagochtend de
kerkklokken hoorde luiden.
Eerst ergerde hij zich daar aan
want hij wilde uitslapen, ver
volgens vond hij het eigenlijk
wel mooi en tenslotte werd hij
nieuwsgierig. Hij kwam mij
vragen wat er nou eigenlijk
achter stak. Op zo'n moment
merkje hoe beelden kunnen
spreken. Het sacrament be
grijpt iedereen terwijl woorden,
waar in de protestantse kerk de
nadruk op wordt gelegd, niet
altijd voor iedereen even dui
delijk zijn. Nu was er vroeger
veel franje in de katholieke
kerk, die nu gelukkig is afge
schaft. Zo stond de pastoor met
zijn rug naar de mensen die in
de kerk zaten.
Het leuke aan mijn werk heb ik
altijd gevonden dat ik met zo
veel verschillende personen
omging. Van professor tot ar
beider, van bejaarde tot kind,
met allemaal had ik te maken.
Hier in Roomburgh heb ik al
leen met bejaarden te maken
en dat is op een bepaalde ma
nier makkelijk. Ik heb veel uit
vaarten en die doe ik altijd in
het wit, want het is een feest
dag voor degene die naar de
hemel gaat. Veel bewoners wil
len het laatste oliesel, een
kruisje op het voorhoofd met
gewijde olie en een gebed erbij.
Daardoor vinden ze rust, nu
kunnen ze vreedzaam sterven.
Alsof er een last van ze is afge
vallen, sommigen genezen zelfs
van hun kwalen door dat olie
sel. God geeft hen immers
kracht voor hun laatste reis. Als
ik dat geef voel ik ook echt
kracht van me uit
gaan en het geeft me
voldoening dat ik op
deze manier mensen
echt kan helpen.
CARINE DAMEN
DEN HAAG ANP
De WD-fractie in de Tweede
Kamer heeft zich gestoord aan
de 'onbegrijpelijke uitspraken'
van voorzitter E. Ates van de
Raad van Moskeeën over de
plannen van het kabinet om in
Nederland een imam-opleiding
op te zetten.
Ates zei deze week tijdens een
discussiebijeenkomst in Am
sterdam te vermoeden dat de
Nederlandse overheid 'een ver
borgen agenda' heeft om het le
ven van de moslims te 'manipu
leren en te controleren'. „Ik kan
alleen maar hopen dat hij niet
echt zo denkt", reageert WD-
Kamerlid Kamp als woordvoer
der minderheden van zijn frac
tie.
Naar eigen zeggen heeft Ates
jarenlang tevergeefs bij de Ne
derlandse autoriteiten aange
klopt met initiatieven voor een
imam-opleiding, 'en nu willen
de liberalen plotseling zo'n op
leiding starten'. Ates, die dit 'ui
termate verdacht' noemde,
doelde onder anderen op WD-
minister Dijkstal (Binnenlandse
Zaken). Die pleitte vorig jaar ok
tober tijdens een werkbezoek
aan Marokko voor een Neder
landse imam-opleiding.
Hier opgeleide imams kun
nen volgens Dijkstal een grotere
bijdrage leveren aan de integra
tie van islamitische migranten
in de Nederlandse samenleving
dan de door Turkse en Marok
kaanse autoriteiten gestuurde
imams. Die spreken veelal de
taal niet en weten weinig over
de Nederlandse samenleving.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE KERK
Beroepen: te Muiderberg (SoW): W.T.
Pieterse, kandidaat te Zeist, die dit
beroep heeft aangenomen; te Gelder-
malsen als predikant voor bijzondere
werkzaamheden (geestelijk verzorger
stichting 'Boldershof' aldaar): mevr.
drs. A.H. Looman-Graaskamp, kandi
daat te Geldermalsen. die dit beroep
heeft aangenomen.
Bedankt: voor Stellendam: A.L. van
ZwetteUddel.
CHR.GEREF. KERKEN
Beroepen: te Assen: P.W. Hulshof te
Delfzijl.
GEREFORMEERDEGEMEENTEN
Beroepen: te Sprang-Capelle J de
Pater te Krabbendijke; te Oosterland:
J. Kareis te Oudemirdum.
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/ vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128030
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
in der Post (adjunct)
H.G.
Redactie: C
Hoofdredactie: C
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17i
071!
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging i
ken tot het automatisch afschrijven 1
abonnementsgeld, ontvangen ƒ1,-
per betaling.
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTE! i
Voor mensen die moeilijk lezen, sled I
hebben of blind zijn (of een anderel
dicap hebben), is een samenvatting
regionale nieuws uit het Leidsch Da
geluidscassette beschikbaar. Voor in
0886-482345 (Centrum voor Gesprc
tuur. Grave).
PUBLIC RELATIONS
W. H. C. M. Steverink 071-5356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215
Tel. dag. 9.30- 11.30 uur of per post.
REDACTIE
J. Rijsdarn, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J.M. Jacobs, chef red. Groot Leiden
AJ.B.M. Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
Z I E K E N H U I Z E11
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 er
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/m vrijd
tot 17.00; St. Elisabeth Ziekenhuis: dagelijks.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 u
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voorp
bovendienvan 10.30-11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00- 15.30 uur en 19.00-19.30 ui
overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende verpleu
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 u
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klass;n
daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tot 21.01
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 i
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15.00 ul
daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-5269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 ui
Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, uitsluit# g
partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en ooriii li
de en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oogheelkundee
kunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 u
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15-17
babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.
r en 18.30-19.30 u
klasse
