'Knel tussen scharnieren van de historie
Unieke première McCartney's 'Liverpool Oratorio'
Kort geding tegen
plasseksaffiches
Cultuur Kunst
Prachtige mannen vol weggemoffelde onzekerheid
Nederlandse diplomaat
in Iran op het matje
eids antiquariaat vindt
nbekend zelfportret Lucebert
OENSDAG 19 FEBRUAR11997
Optreden Frans Bauer afgelast
apen» Het optreden van Frans Bauer, vanavond in Danssalon
n Casa is afgelast in verband met familieomstandigheden van
ie zanger. Het optreden is verschoven naar woensdag 5 maart.
)e kaarten blijven geldig.
Jet Loo dekt de tafel voor Sissi
Het enthousiasme van dirigent Thijs
Sikking is tomeloos. Vrijdag is in de
Maria van Jessekerk in Delft de Neder
landse première van het 'Liverpool
Oratorio' dat Paul McCartney in 1991,
samen met Carl Davis! componeerde
en uitvoerde ter gelegenheid van het
150-jarig bestaan van de Royal Liver
pool Philharmonic Society.
„De ex-Beatle stelt extreem hoge ei
sen aan de premières in de diverse
landen", laat Sikking weten. „Tijdens
de gesprekken die ik met hem in Lon
den had, vertelde hij dat amateurs er
absoluut niet voor in aanmerking ko
men. Zijn redenering is: 'Ik wil niet dat
een amateurkoor het zingt, want dan
wordt het waardeloos. Het is mijn eer
ste klassieke werk en dat moet goed
worden uitgevoerd.
Hoewel amateur-dirigent van een
amateurkoor was Thijs Sikking niet
van zijn plan af te brengen. Hij heeft
dan ook vanaf 1994 met McCartney en
diens muziekuitgeverij een, in zijn
ogen, leuke strijd gevoerd om ze op
andere gedachten te brengen. „Bij een
van die besprekingen bleek, dat Paul
alleen het Concertgebouworkest en
het Nederlands Omroepkoor kende. Ik
zei: Die kunnen we ook vragen, maar
dan betaal jij het verschil in gage. Wij
gebruiken het Randstedelijk Begelei-
dings Orkest. Zover is hij niet gegaan."
Wel zijn de levensbeschrijvingen en
foto's van zo'n beetje iedereen die aan
de Delftse productie van het oratorium
meewerkt (zo'n 440 man) naar Londen
gefaxt. „Op een gegeven moment
kwam de deadline in zicht. Ik heb ge
beld en gezegd: het is nu ja of nee,
want ik moet wel verder. Vervolgens
ben ik, samen met onze voorzitter, in
het vliegtuig gestapt en hebben wij,
letterlijk, bij de uitgeverij op de stoep
gelegen. Even later hadden we onze
toestemming. Wat vermoedelijk heeft
geholpen, is onze uitstekende relatie
met het Engelse Whenhaston Boy's
Choir uit Norwich. Dit jongenskoor dat
vrijdag ook meezingt staat onder be
scherming van Andrew Lloyd Web
ber."
Het 'Liverpool Oratorio', dat Mc
Cartneys levensverhaal vertelt, wordt
gedragen door een enorm koor en or
kest. „Al heel snel bleek, dat mijn drie
koren (Bel Canto, het Delfts Jongeren
koor en het Delfts Jongenskoor) niet
toereikend genoeg waren. Begin 1996
hebben we een oproep gedaan voor
een projectkoor. Van de zeshonderd
aanmeldingen bleven er na een stem
test honderd over. Daarna heb ik de
koninklijke zangvereniging Arti Vocali
uit Antwerpen gevraagd: dit ook in het
kader van de Belgische première die in
1998 is. Er komt dus nog een uitwisse
ling. Wat ik ook wist, was dat Pro Mu-
sica uit Haaksbergen het stuk al een
aantal keren had gezongen met piano
begeleiding. Ik dacht: /lie kunnen ook
mooi meedoen. En omdat ik, uiter
aard, mannenstemmen te kort kwam,
heb ik het mannenkoor De Vereenigde
Zangers Den Haag gevraagd. Zo ver
smelt ik acht koren ofwel 360 stem
men met elkaar en heb ik behalve een
orkest en een organist (Wim Loef) ook
nog vier schitterende solisten.
Thijs Sikking is dagelijks met het 'Li
verpool Oratorio' bezig. Luisteren naar
de cd van het Royal Liverpool Philhar
monic Orchestra, doet hij niet. „Het
moet mijn interpretatie worden. Ik leg
's avonds thuis de partituur op de
standaard, sluit mijn ogen, zie het or
kest, projecteer het koor ergens op de
muur en ga slaan. Droog."
Wel is Sikking gaan kijken bij de
Duitse première, vorig jaar in Dort
mund. „Dat was een koude douche.
Het stuk werd uitgevoerd in een con
certzaal en dat is niet de juiste entou
rage. Die compositie moet in z'n volle
glorie kunnen denderen. En dat gaat
het best in een kerk. Dat de mensen
daarbij op houten banken moeten zit
ten, moeten ze maar voor lief nemen."
Maria van Jessekerk (Burgwal), Delft:
'Liverpool Oratorio' van Paul Mc
Cartney en Carl Davis. Met het Delfts
Jongerenkoor, Delfts Jongenskoor,
Bel Canto Delft, Whenhaston Boy's
Choir, Arti Vocali, Pro Musica, Liver
pool Project Choir, Mannenkoor De
Vereenigde Zangers Den Haag, Han-
neke Kaasschieter (sopraan), Joke de
Vin (alt), Justin Lavender (tenor), Ni-
gel Cliffe (bas), Wim Loef (orgel) en
Thijs Sikking (dirigent), 21 februari,
20.00 uur.
Rob de Graafs toneelbewerking van Fassbinder-film vrijdag in de X
ezing Marilyn French in Amsterdam
Carla Mulder, Mirjam van Dam, Roy Peters en Wouter Steenbergen (vlnr) in 'In einem Jahr*. foto bertnienhuis
het kapitalisme van West-Duits-
land aan het eind van de jaren
zeventig: hard werken, geld ver
dienen, consumeren. Elvira
raakt als het ware bekneld in de
scharnieren van de geschiede
nis. Een droevig verhaal is het
wel, er zijn weinig lichtpuntjes
in Elvira's bestaan.
„In onze weergave van het
stuk willen we het melodrama
tische niet al te vet oplepelen, al
moet je de sentimentaliteit die
er nu eenmaal in zit, niet ont
kennen. Op een film-imitatie zit
ook niemand te wachten, dus je
moet zoeken naar een nieuwe
vorm, om er theater van te ma
ken. Wij hebben de rol van Elvi
ra uit elkaar getrokken: in een
deel van de scènes, vooral die
met handeling, wordt de rol van
Elvira gespeeld door Mirjam
van Dam, voor het overige door
Wouter Steenbergen. Die gro
tendeels zwijgende aanwezig
heid van Wouter Steenbergen
die permanent op het toneel
staat, moet de toeschouwer het
gevoel geven van de Elvira die
haar leven aan zich voorbij ziet
trekken. Ze houdt zich heel lang
staande door niet verder te den
ken dan de volgende minuut.
Wilskracht kan je het niet noe
men, maar ze gaat het leven wel
aan!"
Stichting Papa. In einem Jahr.
Rainer Werner Fassbinder.
Vertaling en regie: Rob de
Graaf. Spel: Mirjam van Dam,
Bas Jilesen, Roy Peters en Car
la Mulder. Te zien: 21 februari,
Cultureel Centrum de X, Lei
den; 26 februari, Schouwburg,
Rotterdam; 1 t/m 3 maart,
Veem Theater, Amsterdam.
Cineast Rainer Werner Fassbinder maakte 'In einem Jahr
mit dreizehn Monden' in 1978 nadat een goede vriend
van hem zelfmoord had gepleegd. Om dat te vergeten of
wellicht te verwerken stortte Fassbinder zich met zijn ge
bruikelijke hartstocht in de verfilming van 'In einem
Jahr...' In een paar weken tijd maakte hij de filmopna
mes, voor een deel al improviserend op de set. Toneel
schrijver Rob de Graaf heeft een Nederlandse vertaling
gemaakt die aanstaande vrijdag te zien in Cultureel Cen
trum de X in Leiden.
De Graaf: „'In einem Jahr...' ver
telt het verhaal van een trans-
seksueel die zijn leven begint
als Erwin en eindigt als Elvira.
Transseksualiteit is echter geen
hoofdthema. Het stuk gaat
vooral over een bijzonder en
universeel personage: Elvira is
iemand die absoluut en puur
leeft, die elk vermogen tot rela
tivering mist. Met overrompe
lende naïviteit probeert zij zich
staande te houden in haar
moeizame leven."
„De keuze om zich om te la
ten bouwen tot vrouw is eigen
lijk tamelijk willekeurig geno
men, om beter in de smaak te
vallen bij iemand op wie zij/hij
verliefd was. Elvira doet voort
durend wanhopig haar best om
aardig te worden gevondfen. 'In
einem Jahr...' is een soort re
constructie van enkele flarden
uit haar leven. Het is een drama
waarin je steeds een volgend
Stukje ziet van haar ontwikke
ling. Langzaam begin je te be
grijpen hoe het komt dat ze is
zoals ze is."
De Graaf liep al enkele jaren
rond met het plan om iets te
doen met het stuk. In Frankfurt
ging hij op zoek naar het oor
spronkelijke filmscript. Van de
uitgever kreeg hij toestemming
om het te vertalen: Het stuk is,
hoewel het door Fassbinder in
een paar weken tijd in elkaar
gezet is, erg mooi van taal en
opbouw, vindt hij: „Fassbinder
gebruikt sobere taal die heel di
rect werkt. Het is prettig om dat
opnieuw te kneden tot het weer
mooi is."
In korte episoden - meestal
dialogen, een enkele wat lange
re monoloog - wordt het treuri
ge leven van Erwin/Elvira ge
schetst: geboren in de oorlogs
jaren, terwijl vader aan het front
was, en dus als ongewenst kind
in het weeshuis beland. Op een
haar na geadopteerd door een
vriendelijke familie, maar door
een papieren kwestie ging dat
op het laatst niet door. De baan
die Erwin had als slachter, is
voor Elvira onbereikbaar en zij
belandt al gauw in het animeer-
circuit.
Rob de Graaf: „Waarschijnlijk
zou Fassbinder het niet goed
keuren - althans niet als enige
verklaring - maar als je Elvira
psychoanalytisch zou willen
duiden, is daar aanleiding ge
noeg toe. Als baby wordt ze
meteen al verstoten en als kind
kreeg ze door die op het laatste
nippertje mislukte adoptie een
tweede dreun. Van jongs af aan
is ze eraan gewend geraakt dat
mensen je niet geven wat je
graag wilt hebben."
„Natuurlijk spelen er meer
factoren een rol, al wordt dat
niet hardop zo benoemd: het
onverwerkte oorlogsverleden
van Duitsland, het opgroeien in
msterdam De Amerikaanse feministische schrijfster Marilyn
rench houdt morgen om 20.00 uur een lezing in De Rode Hoed
lAmsterdam. French zal het hebben over de invloed van Simo-
e de Beauvoir op haar werk. Vervolgens zal zij in discussie tre-
en met prof. dr. Christel van Boheemen over dit onderwerp,
an Boheemen is hoogleraar moderne Engelse letterkunde aan
e UvA en kenner van het werk van French. Kaarten zijn te be-
ellen via: 020-5252119.
loedkopere bijbels in Boekenweek
\arlem Het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) biedt tij-
ens de komende Boekenweek twee bijbeluitgaven tegen ver-
agde prijzen aan. De Boekenweek, die van 12 tot en met 22
aart plaats heeft, staat dit jaar in het teken van het thema
lijn God'. Het NBG speelt op het Boekenweekthema in door
et Nieuwe Testament en de Psalmen in twee vertalingen vijf
ïlden goedkoper aan te bieden. Het gaat om de NBG-vertaling
it 1951 en de vorig jaar herziene vertaling van de Groot Nieuws
ijbel in alledaags Nederlands.
rouden medaille voor boek VPRO
ipzig De jury van de internationale competitie voor het fraaist
itworpen boek uit de hele wereld, heeft uit 523 inzendingen
n VPRO-uitgave de gouden medaille toegekend. Het gaat om
tboek 'Veiligheid en bedreiging in de 21ste eeuw', vormgege-
n door Mieke Gerritzen. Twee andere Nederlandse inzendin-
n kregen een eervolle vermelding. De prijsuitreiking is 21
ïlisabeth Taylor
pgenomen
is anceles De Amerikaan-
1 actrice Elisabeth Taylor
gisteren opgenomen in
I in ziekenhuis in Los An-
les voor verwijdering van
n hersentumor. De in-
eep heeft nog deze week
aats. Volgens de artsen
at het om een goedaardi-
tumor dat in z'n geheel
Iworden verwijderd. Eli-
beth Taylor vierde voor
jin het ziekenhuis wordt
igenomen eerst nog haar
iste verjaardag. Artsen
«rspellen een volledige
aezing van de bejaarde
ollywood-ster.
Elisabeth Taylor. foto •archief
'De twaalf gezworenengaaf op toneel gebracht
toneel
recensie susanne lammers
Voorstelling: De twaalf gezworenen van Reginald Rose door Noord Ne
derlands Toneel Regie: André van den Heuvel. Gezien. 18/2, Schouw
burg, Leiden. Nog te zien: 14/3, Parktheater, Alphen.
Een jury moet zich uitspreken over een moordzaak.
Unaniem oordelen over leven of dood van een zestien
jarige jongen die zijn vader vermoord zou hebben. Elf
zijn overtuigd van de schuld van de jongen, eentje twij
felt en stemt 'onschuldig'. Om tot een eensluidend oor
deel te komen, zullen ze moeten gaan praten. Reginald
Rose bedacht een jury die bestaat uit de meest verschil
lend denkbare types. Een koele, geborneerde effecten
handelaar, een brave huisschilder, een onverschillige
reclamejongen, een racistische garagehouder, een voor
de nazi's gevluchte joodse horlogemaker en nog zeven
andere, minstens zo uitgesproken figuren. Dat botst.
De verschillende karakters tegen elkaar aangezet, dat is
de aantrekkelijkste kant van het stuk. Het langzaam
ontspinnen van de feiten en de morele strekking is eer
der een alibi, hoe belangrijk het ook is om vooroorde
len, gemakzucht en projecties aan de kaak te stellen.
'Twelve Angry Men' heette het stuk oorspronkelijk,
maar het is niet voor kwaaie mannen, maar voor grote
acteursi geschreven. André van den Heuvel zocht de
juiste bij elkaar. Het opbloeien van al die verschillende
mannen-typen, dat is wat 'De twaalf gezworenen' zo
om van te genieten maakt. Bij opkomst nog een vorme
loos zootje mannen, ongemakkelijk, een beetje onze
ker, emmerend over de hitte, overduidelijk geërgerd
door het lange proces. En betrekkelijk moeizaam en
hortend komt het los. Om de beurt krijgt elk personage
even de hoofdrol, krijgt het de kans zichzelf van een
achtergrond en een karakter te voorzien, en maakt ver
volgens weer plaats voor de volgende.
Frederik de Groot is de eerste die zijn personage mag
uittillen boven de groep. Hij profileert zich als de man,
die altijd twijfelen zal, die zich bij voorkeur niet aan zal
9luiten bij het groepsgedrag, en hij houdt dat voorbeel
dig tot het einde toe vol, als de andere elf hun 'schuldig'
ingeslikt hébben. De volgende die schittert, is Jan Ver
hoeven, die als een lispelend oud mannetje zijn onbe
duidendheid in het dagelijks leven compenseert met
een Miss Marple-achtige psychologische scherpzinnig
heid voor ogenschijnlijke details. En zo volgen er nog
tien: het is balsem voor de ziel.
Allemaal prachtige, zeer diverse mannen op het to
neel, die bovendien niet alleen voor zichzelf, maar ook
met elkaar spelen. Met hun machtstrijdjes en wegge
moffelde onzekerheidjes aan de ene, en trouw en rpe-
demenselijkheid aan de andere kant. Zelden wordt
mannengroepsgedrag zo gaaf op het toneel gebracht.
groningen anp
Een tiental scholen, kerkge
meenschappen en leden van
het Gereformeerd Politiek Ver
bond hebben een kort geding
aangespannen tegen het Gro
ninger Museum. Ze eisen dat de
rechter de verspreiding van zes
tig plasseks-affiches in Gronin
gen verbiedt.
Het museum wil deze posters,
waarop een vrouw bij een man
in de mond plast, in de stad op
hangen ter promotie vkn een
overzichtstentoonstelling van
de Amerikaanse kunstfotograaf
Andres Serrano. Volgens de ei
sers is de reclamefoto van de
kunstenaar aanstotelijk voor de
eerbaarheid. Ze beschouwen de
affiches niet als kunst, maar als
ordinaire pornografie.
De zaak dient morgenoch
tend, een dag voordat het Gro
ninger Museum de posters wil
verspreiden ter promotie van de
expositie, die aanstaande zon
dag voor publiek opengaat.
GPV-raadslid D. de Jong
maakte vorige week al bezwaar
tegen de tentoonstelling en het
aankondigingsaffiche van Serra
no. Hij heeft scholen, kerken en
partijgenoten gemobiliseerd het
kort geding aan te spannen.
Volgens de advocaat van de ac
tievoerders moet de rechter ver
spreiding van de posters verbie
den, omdat ze op straat niet te
ontwijken zijn. Voor het muse
um geldt dat de bezoeker weet
waaraan hij toe is, aldus de
raadsman.
Motörhead staakt
Gronings concert
groningen. gpd
De legendarische Engelse hard-
rockgroep Motörhead staakte
gisteravond na drie kwartier een
optreden in De Oosterpoort in
Groningen. Zanger/bassist
Lemmy Kilmister had in die tijd
tot twee keer toe een glas bier
over zich heen gekregen. Het
was de eerste keer dat de groep
een optreden voortijdig moest
beëindigen. Vanaf het eerste
nummer werd er uit het publiek
met bier gegooid, maar dat is
een 'gewoon' verschijnsel. Maar
tijdens het nummer Orgasma-
tron werden Kilmister en zijn
gitaar met bier overgoten. Geen
ongevaarlijke situatie vanwege
de kans te worden geëlektrocu-
teerd. Na een korte pauze en
een waarschuwing hervatte de
groep haar optreden, maar
stopte definitief na een tweede
glas bier over de zanger/bassist.
brussel anp
De Iraanse regering in Tehe
ran heeft de tijdelijk zaakge
lastigde van Nederland op het
matje geroepen om uiüeg te
komen geven over uitspraken
van minister Van Mierlo.
Van Mierlo was afgelopen
week als EU-voorzitter te gast
in Qatar op een vergadering
van Golfstaten. Hij- riep die
landen op „alles in het werk te
stellen om een eind te maken
aan de onacceptabele fatwa
tegen Rushdie". In 1989 ver
klaarde de toenmalige Iraanse
leider Khomeiny de Britse
schrijver Salman Rushdie vo
gelvrij in verband met diens
boek 'De Duivelsverzen', dat
godslasterlijk zou zijn.
Volgens Van Mierlo kan de
Europese Unie het Iraanse
doodvonnis tegen Rushdie
niet langer zien als een geschil
tussen moslims en christenen
of tussen Oost en West. „Het is
domweg een kwestie van be
schaving", aldus Van Mierlo
gisteren. De Europese Unie
voert momenteel een zogehe
ten kritische dialoog met Iran.
De EU wil in tegenstelling tot
de Verenigde Staten in gesprek
blijven met Iran om het land
niet volledig te isoleren. Van
Mierlo erkende dinsdag dat de
kritische dialoog „weinig
vruchten afwerpt". Zo langza
merhand wordt het punt be
reikt dat voortzetting van de
dialoog in gevaar komt, aldus
de minister.
Apeldoorn Ze staan me
nigeen in het geheugen
gegrift, de filmbeelden uit
de driedelige serie 'Sissi',
met Romy Schneider in de
titelrol. Liefhebbers van
deze Oostenrijkse hofro-
mantiek kunnen binnen
kort in Paleis Het Loo in
Apeldoorn terecht. Het
museum richt met origi
nele stukken uit de Ween-
se Hofburg een dinerzaal
in zoals Sissi, haar keizer
Franz Josef en hun voor
gangers dat moeten heb
ben gedaan. Op tafel staan
onder meer het zwart en
witte met bloemen ver
sierde servies van de
foto archief Weense hofleverancier
Lobmeyr, het verguld zil
veren bestek van de Fran-
ontwerper Charles Percier, glazen en karaffen met het keizer-
jke wapen, vergulde kandelaars, monumentale vazen en beel-
en op reflecterende spiegelplateaus. Weense hofmuziek com-
leteert het geheel.
i n/amsterdam gpd
ichilder, tekenaar en dichter
ertus Swaanswijk verwierf
af de jaren vijftig grote be
dheid onder zijn pseudo-
li Lucebert. Het Leidse anti-
riaat AioloZ heeft een onbe-
i zelfportret op de kop ge-
dat Lucebert waarschijnlijk
ft gemaakt in de tijd dat hij
151 debuteerde met de bun-
Triangel in de jungle'. Uit
periode waren nog geen
lortretten van hem bekend.
oZ neemt de kleurige pas-
ikening mee naar de ko-
ide 18de Europese Antiqua-
leurs.
et in krachtige contouren
tgegeven gezicht maakt
uit van de ruime collectie
itwerk, tekeningen, mono-
ieën en krantenloiipsels van
aver de in 1994 overleden
stenaar. Daarbij is ook zijn
iverhaal 'Miep Mietologie'
1964. Als neusje van de zalm
«nteert AioloZ op de beurs
'endien een album met 40
's die de Amerikaan Harry
I His in 1910 van de overstro-
g van Parijs maakte. Deze
age prints' (eerste afdruk-
tonen de Franse hoofdstad
en tijdelijk Venetië,
e beurs staat onder auspici-
an de Nederlandsche Ver
ging van Antiquaren en
ft als thema 'Weerloos maar
aard' gekregen. Onder de 38
nemers in het RAI Congres-
turn in Amsterdam zijn ver-
tde Nederlandse antiquari-
als B.M. Israël (Amster-
I, Kuyper en Van der Steur
1 irlem) en Van Stockum
i Haag). Uit Zwitserland,
land, Duitsland en Dene-
ten komen dit keer in totaal
|n antiquariaten naar de
fdstad. De actuele inbreng
Een onbekend zelfportret van Lucebert dat hij waarschijnlijk in 1951
heeft gemaakt. foto gpd
van het Leidse antiquariaat is
een van de voorbeelden die la
ten zien dat het zwaartepunt
van de beurs zich geleidelijk van
eeuwenoude manuscripten en
eerste drukken (incunabelen)
naar moderne Nederlandse lite
ratuur en topografie heeft ver
plaatst. Op de beurs komen ver
der ook liefhebbers van oude
boeken over tuinen, de dieren
wereld, kookkunst, Indonesië,
reizen en vele andere onderwer
pen aan bod.
De Europese Antiquarenbeurs
(RAI Congrescentrum, Amster
dam) duurt van donderdag tot
en met zaterdag. De openings
tijden zijn op donderdag van
16.00 tot 21.00 uur, op vrijdag
van 11.00 uur tot 18.00 uur en
op zaterdag van 11.00 tot 18.00
uur.
