Het onbenul van onze
'verlichte drugsprofeten'
Telecommunicatie is handel geworden
Feiten &Meningen
Trek in spek?
Boek over godfather Koninklijke/Shell verspreidt nare ge
ZATERDAG 15 FEBRUARI 1997
„Spek", zegt een Amerikaanse vriendin al
tijd, „is het geheim van de Hollandse keu
ken". Hoe lang nog, vraag je je af na die vre
selijke beelden van geëlektrocuteerde var
kens die met draglines in containers wor
den gestort. Ik heb echt geen trek meer in
spek.
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik
begrijp er helemaal niets van. Als 't virus dat
varkenspest veroorzaakt voor mensen ge
heel ongevaarlijk is, vanwaar dan deze on
gelofelijk ingrijpende maatregelen? Waar
om worden dan bruut hele veestapels -
overwegend kerngezonde varkens - bij
voorbaat afgeslacht, waarvan anders waar
schijnlijk een deel zachtjes aan de ziekte
zouden overlijden.
->A. 1 waar 's
dat er allang een
vaccin bestaat te-
gen deze ziekte,
waarom is dat dan
niet allang ingespo
ten? Ik heb mij la
ten vertellen dat
men in alle Europe
se landen tot vacci
natie wilde over
gaan, maar dat De
nemarken dwars
lag. Omdat men
toen bang was dat
de consument on
gevaccineerde
Deense varkens zou
prefereren, heeft men ook elders in Europa
afgezien van vaccinatie. Uitsluitend econo
mische overwegingen hebben dus een rol
gespeeld. Het lijden der dieren - helemaal
geen punt. Daar wordt zelfs geen woord
aan vuil gemaakt.
Kent u varkens alleen in de vorm van
speklapjes en karbonaadjes? Ooit een le
vend varken meegemaakt? Het varken is
één van de allerleukste dieren. Eigenzinnig,
maar aanhankelijk. Pienterder nog dan een
hond. Loopt niet, zoals een hond, achter de
baas aan, maar wil altijd voorop lopen. Ze
ker, varkens kunnen behoorlijk agressief
zijn, en een knauw is geen zeldzaamheid,
maar daarin verschillen ze niet van de
hond.
Ik heb een vriend die eigenlijk een
stoommachientje wilde aanschaffen maar
toen per ongeluk een piepklein Vietnamees
hangbuikzwijntje heeft gekocht. Het diertje,
Knorrie genoemd, dartelde vrolijk door de
huiskamer en at alles op wat niet terugbeet.
Inmiddels is Knorrie zo omvangrijk gewor
den dat hij helaas niet meer in de huiska
mer kan rondlopen. Hij woont nu, samen
met een kip die graag op zijn rug zit, in een
mime schuur. Via een lange ren kan hij een
deel van de tuin in. Dat deel is helemaal
omgewroet. Met Knor heb je evenveel con
tact als met een hond. Je kunt hem aaien,
en als je hem toespreekt, brengt hij een ge
zellig gebrom voort dat doet denken aan
een borrelende waterkoker.
Varkens hebben er drommels goed weet
van als ze dood worden gemaakt. Een var
ken laat zich niet als een lam naar de
slachtbank leiden. Hij gaat vreselijk tekeer,
gilt en schreeuwt, kreunt, maakt geweldig'
misbaar, wil net zo weinig graag dood als
degenen die hem zo onbekommerd in- de
vorm van ham en speklapjes consumeren.
Het is onbegrijpelijk dat deze schrandere
dieren zo volstrekt rechteloos zijn en dat we
ze rücksichtslos bij duizenden afmaken als
ons dat, vanwege de varkenspest, beter uit
komt. Eens temeer bewijst dit, nog afgezien
van de problemen rondom mestoverschot,
dat de grootschalige veehouderij ronduit
barbaars is. Over honderden jaren zal men
huiverend fluisteren dat de mensen in de
twintigste eeuw medeschepselen op grote
schaal fokten om ze op te consumeren, en
dat zich daarbij vreselijke, aan genocide
verwante uitwassen voordeden als gekke-
koeienziekte of varkenspest werd geconsta
teerd.
Liever een burgertrut dan een consument van overheids-.xtc
Jaarlijks sterven in Nederland talloze mensen door drank (2.000) of tabak
(30.000). En als het aan een aantal salon-progressievelingen ligt, komen
daar nog eens wie weet hoeveel duizenden doden bij, omdat het toch de
gewoonste zaak van de wereld moet zijn dat je snuift, spuit, slikt of in
een opgevoerde paddestoel hapt.
Van dergelijk lichtzinnig gebab
bel vanuit de luxe leunstoel van
wat verlichte intellectuelen en
kunstenaars zou je van de weer
omstuit aartsconservatief wor
den. Alsof er niet talloze rokers
zijn die dolgraag van hun mo
gelijk dodelijke verslaving af
zouden willen. Alsof al die ge
woontedrinkers en -blowers
nog concurrentie nodig hebben
van weer een omvangrijke pro
bleemgroep.
Ieder zijn eigen roes, betogen
de Amsterdamse socioloog Erik
van Ree en televisiedier Theo
van Gogh in een pamflet dat ze
deze week met steun van een
aantal bekende Nederlanders
aan het volk kenbaar maakten.
Nog levend in de alles-moet-
kunnen-atmosfeervan de jaren
zeventig en tachtig, vinden zij
dat iedereen recht heeft op zijn
eigen hallucinerende ervaring.
Want het is niet vanzelfspre
kend dat je daardoor in de goot
belandt. Er zijn immers mensen
die hun kostbare drugsgewoon
tes - of zullen we het toch maar
een verslaving noemen - kun
nen betalen. De mens heeft het
recht op zijn eigen roes, zelfs als
dat tot zelfvernietiging kan lei
den. Risico's zijn er altijd in het
leven. Omkomen kun je name
lijk ook van bergbeklimmen en
van vet eten kun je ook ziektes
krijgen.
Wie gelooft in de ultieme vrij
heid van het individu, kan bij
deze argumenten alleen in
stemmend knikken. Maar toch
is daar geen reden voor. Steeds
meer lopen we in de maat
schappij aan tegen de grenzen
van de individuele vrijheden en
rechten. Omdat we samen in dit
land wonen en andermans vrij
heden een inbreuk op ons leven
kunnen zijn. Omdat de samen
leving is gebaseerd op de ge
dachte dat we enigszins solidair
zijn met elkaar. Maar die solida
riteit erodeert als iedereen al
leen maar aan zijn eigen ikke,
ikke, ikke denkt.
Juist de afgelopen jaren is de
politieke discussie over normen
en waarden weer opgelaaid. De
te ver doorgeslagen individuali
sering heeft de maatschappij
opgezadeld met maatschappe
lijk of moreel ongewenste uit
wassen. En dan staat zo iemand
als Van Ree op die het nodig
vindt om vanuit zijn eigen com
fortabele positie het taboe op
harddrugsgebruik weg te wis
sen. Wat in de praktijk neer
komt op een propaganda-actie.
Nu zal de voorbeeldfunctie van
deze Amsterdamse socioloog
niet zo groot zijn. Maar je be
roepen op de steun van 'makers
van uw favoriete televisiepro
gramma's, directeuren van be
drijven waar u werkt, auteurs
van wetenschappelijke rappor
ten, cabaretiers, musici, journa
listen en politici' omdat ook die
zich klaarblijkelijk met enige re
gelmaat bedwelmen, is een re
gelrechte aansporing om dit ge
drag na te volgen. Coke en xtc
worden hier aangeprezen als re
cept voor succes.
Maar het 'probleemloze' drug
gebruik van bijvoorbeeld Han-
neke Groenteman bestond uit
één xtc-pil en Adelheid Roosen
komt niet verder dan een lijntje
coke in haar studententijd.
En passant worden alle nadelige
kanten van harddrugsgebruik
door de pamflettisten even on
der het tapijt geveegd. Natuur
lijk zit er wel een risico aan,
maar wij - die niet tot de ver
lichte geesten behoren - zijn
eenzijdig voorgelicht en bang
gemaakt voor de duistere we
reld van de harddrugs. Wie eens
een verslaafde in zijn familie,
kennissen- of vriendenkl ing
heeft meegemaakt, zal die angst
echter terecht vinden.
Want in de praktijk komt het er
gewoon op neer dat vijfentwin
tigduizend heroïneverslaafden
een leven aan de rand van de
samenleving leiden. De realiteit
van alledag is dat mensen er
niet in slagen hun gebruik in de
hand te houden of om ermee te
stoppen als ze merken dat ze
niet langer normaal kunnen
functioneren. En als dat laatste
wel lukt, ligt hun hele leven
vaak onherroepelijk in duigen.
En het is niet alleen het leven
van de verslaafden dat drama
tisch verstoord raakt, maar ook
dat van hun omgeving.
CDA-Kamerlid Wim van de
Camp kwalificeerde de actie
van Van Ree en Theo van Gogh
deze week als elitair en onver-
Amerikaanse lobby komt onderhandelaars op vingers kijken
Vandaag loopt de termijn af waarbinnen een akkoord bereikt
moet zijn over de wereldwijde liberalisering van telecomdien-
sten. Nu al gaat het om een internationale markt van meer dan
een biljoen gulden. Slagen de diplomaten en ministers er niet op
tijd in compromissen te bereiken, dan wordt het de komende ja
ren 'ieder voor zich', zo verwachten diplomaten bij de Wereld
Handels Organisatie WTO.
Over het opruimen van han
delsbelemmeringen tussen lan
den worden met enige regel
maat afspraken gemaakt. Het
laatste algemene akkoord betrof
de zogenoemde Uruguay Ronde
van het GATT, tegenwoordig de
Wereld Handels Organisatie
WTO. Traditionele onderwer
pen op dergelijke rondes zijn
concurrentieverstorende zaken
als landbouwsubsidies, maxi
male invoerquota en lagere in
voerheffingen. Afspraken over
de handel in diensten, vooral
toegespitst op die van allerhan
de nieuwe telecommunicatie
diensten, vielen daar tot nu toe
buiten. Vandaag komt daar mo
gelijk een einde aan.
Dan komen de ministers van
de leden van de WTO (inmid
dels vrijwel alle leden van de
Verenigde Naties) bijeen in Ge-
nève om een akkoord te berei
ken over liberalisering van de
internationale telecommunica
tie. De Verenigde Staten, met
binnen hun grenzen veel toon
aangevende bedrijven op dit ge
bied, hebben jarenlang op een
dergelijk verdrag aangedrongen.
Maar in Europa en verschillen
de Aziatische landen zijn er
weerstanden te overwinnen.
De Nederlandse delegatie bij
de WTO in Genève is redelijk te
vreden met de tot nu bereikte
compromissen. De Nederlandse
markten voor telecommunicatie
zijn al vergaand geprivatiseerd.
Voor een invasie van Holly-
woodproducten, waar vooral de
Fransen huiverig voor zijn, be
staat hier minder vrees.
Amerikanen en Nederlanders
•kunnen wat dat betreft wel sa
men door een deur. Maar voor
een bonte verzameling andere
nationaliteiten geldt dat niet.
De vraag is dan ook of de Ame
rikaanse regering uiteindelijk
akkoord gaat met allerlei com
promissen, die meestal een tij
delijke of gedeeltelijke beper
king inhouden van de toegang
tot de telecom-consumenten
van die landen.
Europese diplomaten in Ge
nève hebben dezer dagen met
schrik de enorme delegatie
Amerikanen in Zwitserland zien
arriveren. Minstens tien Ameri
kaanse parlementariërs komen
de onderhandelaars op de vin
gers kijken. En daar achter weet
men de machtige lobby van uit
eenlopende Amerikaanse con
cerns op het gebied van media,
film, multimedia tot de defen
sie-industrie aan toe (satellie
ten).
Zeggen de Amerikanen van
daag 'nee' tegen de maatregelen
die de diverse landen en lan
dengroepen (zoals de Europese
Unie) hebben voorgesteld, dan'
spat de zaak naar verwachting
uiteen. Landen zullen dan ieder
voor zich proberen akkoorden
te sluiten met andere landen, of
de grenzen dicht gooien voor
buitenlandse bedrijven.
Bij enkele problemen zullen
de Amerikanen zich op de een
of andere manier moeten neer
leggen. Zo hebben 57 landen
weliswaar een aanbod gedaan
om hun telecomsector te libera
liseren, maar in veel van die
voorstellen blijft het buiten
landse telecombedrijven verbo
den een meerderheid te verwer
ven in de nationale bedrijven.
Een ander probleem is dat
van de definities. Wanneer is
iets telecom en wanneer is het
omroep. Omroep valt buiten
het verdrag over telecom, maar
hoe zit het met uitzendingen via
Internet, met betaal-tv of uit
zendingen per satelliet De Eu
ropese Unie heeft deze week
voor zichzelf een scheidslijn ge
trokken: betaal-tv valt nog wel
onder omroep, maar een video
conferentie is telecom en valt
dus onder de termen van het
ontwerpverdrag. Vooral de
Zuid-Europese landen, onder
leiding van Frankrijk, hebben
de definitie van 'omroep' zo
breed mogelijk proberen te staatsondernemingen zijn in
houden. Amerika niet welkom. Dat
Tussen Europa en de VS is er wordt dus dag en nacht door-
verschil van mening over de werken, de komende dagen in
verdeling van de ruimte voor Genève.
satellietdiensten en de toegang
tot de Amerikaanse markt voor den haag marien van den bos
Europese bedrijven. Europese
TOM JANSSEN
Deterding in de jaren dertig op het Duitse landgoed Dobbin. Aan zijn zijde zijn derde vrouw, Charlotte Kna-
ack. Deze foto stamt uit de collectie van de familie Deterding.
Wie nijver feiten vergaart en die
uitstrooit over 300 pagina's
pleegt daarmee nog geen goede
geschiedschrijving. Paul Hen
drix' boek over Henri Deterding
(1866-1939), de man die van
Koninklijke/Shell een wereld
concern maakte, is daarvan een
voorbeeld. De auteur wil op en
kele punten per se zijn gelijk
halen. Hij doet dat zo kramp
achtig dat hij zijn doel voorbij
schiet. Jammer, want in Hen-
drix' pap drijft zeker één boei
ende krent.
Ook nu nog huldigt de Konink
lijke/Shell Groep het adagium
van haar aartsvader: wij staan
buiten de politiek. Waar de
grens ligt tussen politiek en eco
nomie blijft echter de vraag. Dat
geldt voor het hedendaagse
Ogoniland (Nigeria) evenzeer
als voor vroegere bemoeienis
sen met bijvoorbeeld nazi-
Duitsland.
Wat opvalt is dat de 'onpolitie
ke' oliereus zich altijd heeft ver
zekerd van perfecte politieke
contacten. Zo kreeg Deterding
begin deze eeuw voor elkaar dat
de Nederlandse regering, toen
dat voor het oliebedrijf nuttig
was, een zaakgelastigde in Te
heran stationeerde. Goede rela
ties had hij met met Hitiers
bankier Schacht, met de Duitse
rassenfilosoof Rosenberg en
met topnazi Göring. Dat politici
als Colijn en Churchill ooit op
de loonlijst prijkten, legde even
min windeieren.
Of Deterding daarbij het politie
ke van het economische kon
scheiden, komt straks ter spra
ke. Eerst zij opgemerkt dat Hen-
drix meent dat hij een Deter-
ding-biografie heeft geschreven,
terwijl hij de lezer eerder een
geschiedenis van Koninklijke/S-
hell tot 1940 offreert. De mens
Deterding leren we nauwelijks
kennen. Hoe zat het precies met
zijn drie huwelijken, wat voor
vader was hij, met welke morele
dilemma's kampte hij op
dergelijke vragen krijgt de lezer
geen adequaat antwoord.
Daarmee belanden we bij het
eerste punt dat Hendrix per se
wil scoren: Deterding was vol
gens de auteur een genie, een
reus. een fantastische kerel. Nu
zal niemand bestrijden dat De
terding als ondernemer een kei
was, maar als conclusie van een
nieuw dik boek is dat wel ma
ger.
Nog armzaliger is de manier
waarop de auteur denkt af te re
kenen met alles links van het
politieke midden. Hendrix:
„Wie geschiedenis wil schrijven
over de eerste helft van deze
eeuw zal partij moeten kiezen.
Hij zal of het Marxistisch-Leni-
nistische model moeten kiezen,
of het Christelijk-liberale. Zelf
heb ik gekozen voor het Chris
telijk-liberale model". Dat mag.
Maar waar hij dat 'een princi
pieel punt' noemt, had Hendrix
wel moeten uitleggen waarom
volgens hem die keuze zo es
sentieel is.
De manier waarop hij zijn keu
ze uitwerkt, doet bovendien
eerder denken aan de stijl van
een pamflettist dan aan die van
een geschiedschrijver. Zo
schuift hij zonder ordentelijke
bewijsvoering dr. L. de Jong als
halve geschiedsvervalser terzij
de.
Uit Hendrix' laatste honderd
pagina's stijgt zelfs een geur op
die doet denken aan de walm
uit een groenbak in de zomer.
Neem Fritz Mannheimer(1893-
1939), op wie Deterding nogal
gebeten was. Hij mag dan een
frauduleus bankier zijn geweest,
het is toch onfris als Hendrix
Mannheimers gerommel tel
kens in één adem noemt met
's mans joodse afkomst.
Niet onfris, wel wat naïef is de
wijze waarop Hendrix tracht te
bewijzen dat Deterding geen
nazi-vriend was. Om zijn doel te
bereiken, voert de auteur weinig
relevante excuses aan. Neem de
twee landgoederen die Deter
ding in nazi-Duitsland kocht.
Een daarvan schafte hij aan om
dat het goedkoop was. Zo'n bui
tenkansje, maken we uit Hen
drix betoog op, kon geen wel
denkend mens laten lopen.
Maar tegelijk deelt hij de lezer
mee: „Hoewel in de ogen van
buitenstaanders Hitier nog
steeds niet al te vast in het zadel
zat, zat hij er na de Röhm-
putsch voor Deterding vast ge
noeg in om in Mecklenburg een
landgoed te kopen". Was Deter
ding dan geen buitenstaander?
Vond hij het kennelijk pas ver
antwoord zijn geld in Duitsland
te steken toen de Führersteeds
meer macht vergaarde?
In een poging zijn held van
blaam te zuiveren, meldt Hen
drix dat Deterding tegen Hitiers
'discriminatie' van de joden
was. Die discriminatie, gaat
Hendrix voort, 'was voor een
economisch herstel van Duits
land alleen maar schadelijk,
meende hij (Deterding, red.)'.
Fijn argument tegen de joden
jacht!
En wat schrijft Hendrix verder?
„Uit die warwinkel pakte Deter
ding het probleem waaraan Hit-
ler-Duitsland uiteindelijk ten
onder is gegaan: het joodse pro
bleem". Maar het probleem wa
ren toch de nazi's, niet de jo
den? Hendrix laadt met zijn for
mulering een erg vervelende
schijn op zich.
Onder ai dat negatieve dreigt de
enige echte krent in het boek
geheel onder te sneeuwen. „Wie
een boek wil lezen over de olie
industrie, zal in de index bijna
altijd een verwijzing vinden
naar de Achnacarry- of AS-IS-
overeenkomsten. Slaat!
op, dan leest hij dat diti
tionalekartelovereenkoi 1
zijn, die dateren uit 192!
zoals ik in deze biografit j
toon, niet juist", aldus F
„AS-IS dateert van 1902
een spelregel die Deterd ot
troduceerde om consuii
continuïteit van leverinj
zorgen."
Het is waardevol dat H
uitlegt wat AS-IS voorstf
dat Deterding dat systef
eerder bedacht dan de li
menen. Helaas wordt hi
na weer wat warrig. Zo i
Hendrix dat Deterdingl
morele plicht vond zijn
mers continuïteit van le
te garanderen, om even
lijk uit de doeken te doe R
puur economischemoti
het AS-IS-idee ten gron> rrj
gen.
Al met al is deze 300 paj
lange bewieroking van I
ding op onderdelen inte
maar overheersen de m Be
ronald frisart
Paul Hendrix: Henri P
ding. De Koninklijke, d m
en de Rotchilds. Uitg.
gevers, 368 blz., geboni m
BN 90 12 08306 0, f69
Harddrugs gebruiken: De gewoonste zaak van de wereld? archieffoto
antwoord. Hij heeft volkomen
gelijk. Het is te hopen dat de
lichtzinnige oprisping van deze
lieden snel in de vergetelheid
raakt. Laat eenieder die gebrui
ken wil dat vooral héél schijn
heilig doen. Een toekomst waar
bij we massaal op weg van werk
naar huis langs de snelweg bin
nenwippen bij de AH-Shellshop
voor een volle tank, een thuis-
menu en een door de overheid
goedgekeurde strip xtc-pillen
uit de 'drugstore' mag van mij
eeuwig uitblijven. Dan maar
een burgertrut.
den haag ans bouwmans
