Over oorzaak en gevolg van de Linde(n)laar
Spiritueel
wakker blijven
Leiden Regio
Kerk Samenleving
ZATERDAG 15 FEBRUAR11997
CHEF HANS JACOBS. 071 -5356414, PLV -CHEF RUDOLF KLEUN, 071
Nieuwe spelling dwingt gemeenten tot aanpassing straatnamen
Eerst twee o's, toen één o, en
nu één woord. De Hoge Rijn
dijk maakt voor de tweede
keer in minder dan vijftig jaar
een spellingsverandering
door.
FOTO DICK HOCEWONINC
Ineens was daar de pannenkoek, en ieder
een had er een mening over. De nieuwe
spellingsregel voor de tussen-n was - als el
ke spellingsverandering - aanleiding tot
heftige discussies en vooral veel afwijzende
reacties. Maar nu de storm is geluwd, wor
den de nieuwe regels in grote lijnen braaf
gevolgd door schrijvend Nederland.
Op één punt is de discussie tot nu toe ech
ter nog niet gevoerd, en worden de oude
spellingswijzen nog niet vervangen door de
nieuwe. Dat is bij de straatnamen. Aard
rijkskundige namen mogen dan buiten de
nieuwe spellingsregels vallen, straatnamen
moeten gewoon volgens de regels worden
geschreven. Zo is Lindenlaan fout, en is
Lindelaan goed. Of u het maar even wilt
verbeteren.
Even tussendoor. Waarom is het wel pan
nenkoek en geen Lindenlaan? Dat wordt
verklaard op pagina 26 van het Groene
Boekje, de officiële Woordenlijst Neder
landse taal: Het eerste deel is een zelfstandig
naamwoord dat op een toonloze lel eindigt
en een meervoud op -en en -s heeft. In dat
geval is een tussen-n taboe. Omdat het
meervoud van linde zowel 'lindes' als 'lin
den' is, schrijven we in Lindelaan geen n.
Leiden heeft geen Lindelaan, maar wel een
Lindestraat. Da's dus goed. Maar wat te
denken van de Bruggestraat, het Galgewa
ter, de Hartesteeg, het Hazepad en de Prin-
sessekade? Onder de oude spellingsregels
was dat makkelijk. Er is maar één brug, één
galg, één hart één haas en één prinses
op de betreffende
straat/water/steeg/pad/kade. Maar dat
verhaal gaat niet meer op. Al deze straatna
men vallen nu onder de algemene regel dat
een samenstelling een tussen-n krijgt wan
neer het meervoud van het eerste deel op
een 'n' eindigt. Met anderewoorden: de
nieuwe spelling dwingt de gemeente tot
nieuwe straatnaambordjes. En de bewo
ners komen niet onder een adreswijziging
uit: Wij zijn verhuisd van het Galgewater
naar het Galgen water...
Nieuwbouw
Gaat Leiden zijn straatnamen aanpassen
aan de nieuwe spelling? De waag komt bij
ambtenaar H. Fase die de Leidse straatna-
mencommissie ondersteunt, als een volsla
gen verrassing. „Daar moeten we het eens
over hebben. Op 12 maart hebben we onze
volgende vergadering. Ik zal het dan aan de
orde stellen", meldt Fase. Hij heeft geen
idee of de gemeente verplicht is om de
spelling van de straatnamen te modernise
ren.
Moet Leiden zijn straatnamen aanpassen?
Er is in ieder geval geen Rijksopzichter die
erop toeziet dat de nieuwe spelling spoedig
op de bordjes verschijnt. „Het gaat slechts
om een geringe spellingswijziging. Het is
dan ook niet de bedoeling dat het onder
wijs nu ineens allemaal nieuwe leerboekjes
gaat aanschaffen", meldt een woordvoer
Leentje leerde Lotje lopen langs de lange
Lindenlaan. Vroeger kon dat nog, nu niet meer.
De nieuwe spelling dwingt Leentje om Lotje
mee te nemen naar de Lindelaan, zonder
tussen-n. Zo gauw het naambordje van de
Lindenlaan aan vervanging toe is, moet de
gemeente de straatnaam aanpassen aan de
nieuwe spelling.
der van het ministerie van onderwijs. „Als
er nieuwe boekjes komen, moeten die in
de nieuwe spelling zijn. Ik ga er vanuit dat
het bij straatnaamborjes niet anders werkt:
in nieuwbouwwijken hang je meteen bord
jes op in de nieuwe spelling, en als een oud
bordje aan vervanging toe is, pas je meteen
de spelling aan." Een woordvoerder van de
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
(VNG) bevestigt het verhaal, maar voegt er
nog aan toe dat gemeenten volledig auto
noom zijn in de spelling van hun straatna
men. Ondertussen is de gemeente - al dan
niet bewust - hier en daar al bezig met de
modernisering van de straatnaamspelling.
Tot de spellingshervorming van 1953 heet
te de Hoge Rijndijk Hooge Rijndijk. De
laatste bordjes met de oude spelling zijn
inmiddels verdwenen. Toch luidt de naam
niet overal hetzelfde. Bij de Wilhelmina-
brug staat een gloednieuw straatnaam
bordje met daarop in een modern letterty
pe 'Hogerijndijk', zonder spatie. Langzaam
maar zeker lijkt de doorgaande weg rich
ting Alphen aan den Rijn voor de tweede
maal in nog geen vijftig jaar van naam te
veranderen.
De nieuwe spelling 'Hogerijndijk' is overi
gens heel wat ingrijpender dan het al dan
niet schrijven van een tussen-n. Ten eerste
wordt die 'n' niet uitgesproken en de spatie
wel. Dat wil zeggen: bij 'Hoge Rijndijk' ligt
het accent op de laatste lettergreep, bij
'Hogerijndijk' op de eerste. Ten tweede zet
een 'Hogerijndijk' de deur open voor een
'Ouderijn', een 'Stillemare' en misschien
zelfs een 'Vijfmeilaan'.
Katholiek
Als we buiten Leiden kijken, dan zijn het
vooral de Lindenlanen die er aan moeten
geloven. Op de één of andere manier blijkt
de linde een boom te zijn waar het goed
straten naar vernoemen is. En liefst na
tuurlijk lanen, want een straat met bomen
is al gauw een laan, en bovendien ligt het
lekker in de mond met die dubbele 1.
Zoeterwöude heeft een Lindenlaan, net als
Leimuiden en Sassenheim. Dat wordt daar
dus bordjes vervangen. Misschien valt er
iets te regelen met Wassenaar en Hazers-
woude-Dorp, waar de Lindelaan wel de
toets der kritiek kan doorstaan. De bordjes
'Bruggestraat' moeten niet alleen in Lei
den, maar ook in Leiderdorp en bij de brug
die Hazerswoude-Rijndijk met Koudekerk
verbindt worden vervangen. Eén brug, toch
De Bonekruidstraat in Voorhout schree
om een n, en de Papewegen in Zoeterv
de en Wassenaar hadden beter naar H;
zerswoude moeten kijken. Daar hebbe
bij het Papenpad meteen de tussen-n i
voegd. Toen omdat er misschien wel m
dan één katholiek over het pad ter kerk
ging, nu omdat de 'n' de algemene regi
In sommige plaatsen komen de spellin
regels de straatnamencommissies te hi
De Paardebloem in Rijnsburg mag bliji
evenals de Zwanebloem in Woubrugge
nieuwe spelling heeft geen invloed opi
namen van plantjes. Het heeft dus niet
met die zwaan te maken. Wanneer een
straatnamencommissie mocht besluitf
om een weg met een enorme S-bochti
vernoemen naar die kronkel, dan word
het wel weer gewoon Zwanenhals, met jj-
Ook heeft Alphen aan den Rijn geluk n
zijn Zonneweg. Niet één samenstelling r
'zon' krijgt van de Nederlandse Taalun
een tussen-n. De taalkundigen gaan er J
vanuit dat er echt maar één zon is, en
den daarom een 'n' in dit geval iets tei
van het goede. Een geluk dat er g
renkundigen hebben meegepraat over
spellingsregels.
Overigens blijft er ondanks het gelukje
de Zonneweg nog genoeg te schroever 5
Alphen. Want wat te denken van het H
veld, het Pannewerk en de Koekebakkf
steeg? Weg die bordjes, u loopt achter.
REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071 -5356481
Overste Zusters van Schijndel gaat voort in Gods spoor
Truus Sonder is realistisch. Bij
na de helft van haar mede-zus
ters is boven de tachtig, veertig
zelfs ouder dan negentig jaar.
Hun leven lang werkten ze in
het onderwijs, zieken- en be
jaardenzorg. Velen worden nu
zelf verzorgd en verpleegd. Dat
is een kwestie van accepteren
maar niet zondermeer.
„Ik vind dat we nog steeds een
stuk getuigenis kunnen zijn
voor onze maatschappij. Ook al
kunnen we dat niet meer zoals
vroeger in concrete werken ui
ten, we proberen wel oog te
houden voor het kleine, het
zwakke, het kwetsbare. Oud
worden hoeft geen tragiek te
zijn. Dat praten mensen elkaar
aan. Het gaat erom spiritueel
wakker te blijven en dan is er in
omzien naar elkaar nog veel le
ven te leven."
De betrokkenheid bij de samen
leving is bij de Zusters gebleven.
Op tal van terreinen vindt mo
rele en financiële ondersteuning
van initiatieven plaats, zoals
voor de opvang van vluchtelin
gen en andere nieuwetijdse
groepen van kwetsbaren. In no
vember, bij het 160-jarig be
staan van hun congregatie, heb
ben de Zusters van Schijndel
zich opnieuw gebogen over hun
spiritualiteit. „Voortgaan in het
spoor van Gods barmhartig
heid", omschrijft de algemeen
overste het. In het volgen van
die weg kan ze niet om de wer
kelijkheid heen. „We hebben
pas een klooster verkocht, dat
wordt bestuurscentrum van de
nieuwe gemeente Laarbeek. Het
is een inkrimping maar ik ga
daar niet gebukt onder."
Ze wijst op het begin/Door een
dorpspastoor die in 1836 in
Schijndel heel eenvoudig met
een paar zusters een
breischooltje begon. Van daar
uit diende voor hen het andere
liefdewerk zich vanzelf aan. „Zij
hebben op hun weg nooit voor-
Truus Sonder (59) is
sinds twee jaar
algemeen overste
van de Zusters van
Schijndel. Het is
een van de circa
125 sterk
vergrijzende
congregaties van
vrouwelijke
religieuzen in ons
land. Zuster Truus,
geboren en getogen
in het Twentse
Bornerbroek, viert
deze maand dat ze
veertig jaar geleden
haar intrede deed.
Een gesprek over
geloven en doen,
toen en nu.
zien dat hun werk zou uitgroei
en tot een congregatie van over
de duizend leden. Ze hebben
gewoon gedaan wat hen voor
de voeten kwam. Anno 1997
komt ons dit voor de voeten",
zegt ze en wijst op de feiten. In
heel West-Europa is er een ster
ke vergrijzing van congregaties.
De omringende samenleving
veroudert ook, weet ze. „Het
gaat om de uitdaging waardig
oud te worden. Daar liggen voor
ons nog veel mogelijkheden. Ik
kan daar best warm van wor
den."
Op de huishoudschool in Bome
kwam ze voor het eerst in con
tact met de 'Zusters van Liefde
van Jezus en Maria, Moeder van
Goede Bijstand', zoals de con
gregatie van Schijndel officieel
heet. De zusters leidden in de
Twentse plaats een goed deel
van het onderwijs. Na haar in
trede in 1957 volgde Truus Son
der de kweekschool en stond
acht jaar lang (in het zuiden van
het land) voor de klas.
Geboeid door de vernieuwende
wind van het Tweede Vaticaans
Concillie stapte ze in 1975 in
het vormingswerk voor religieu
zen. Bijna twintig jaar lang hielp
ze mee aan de vernieuwing bin
nen ordes en congregaties in
Nederland, België en Duitsland.
Het eerste wat binnen haar ei
gen congregatie zichtbaar was,
was het afleggen van het habijt
en het voortaan dragen van
burgerkleding. Zusters werd
meer eigenheid gegund, ook
Truus Sonder. Ze legde de haar
bij intrede gegeven zusternaam
Alide af en nam haar eigen
naam weer aan omdat ze zich
daar prettiger bij voelde.
Of alle vernieuwing en demo
cratisering binnen de religieuze
en kerkelijke muren de moeite
waard geweest zijn? Zeker, maar
de ontwikkelingen mogen voor
haar nog niet stoppen. „Hoe in
grijpend de vernieuwing hier en
daar ook geweest is, op een
aantal niveaus heeft ze nog
geen toegang gehad en dan
denk ik met name aan de struc
tuur van de kerk. Het is allemaal
nog te kort geweest. Ik ben er
heUig van overtuigd dat voor de
echte omwentelingen en ver
nieuwingen van binnenuit,
meer dan een generatie nodig
Toen ze in 1959 intrad was door
de Zusters van Schijndel al
meer dan een eeuw onbetaald
liefdewerk verricht, zoals zovele
congregaties belangeloos hun
diensten aan de samenleving
verrichten. Zuster Truus: „We
hebben het werk zo gedaan dat
het maatschappelijk gezien en
erkend werd. Allengs zijn zowel
in onderwijs als ziekenzorg le
ken gaan meewerken, kwamen
er betaalde banen en werd het
werk van de congregaties maat
schappelijk ingekapseld. „Mis
schien is dat voor ons niet de
beste ontwikkeling geweest.
Want we raakten een stuk ei
genheid kwijt."
Als voorbeeld noemt ze het be
heer van ziekenhuizen. „Die
runden we op ons eigen ritme.
Toen de ziekenhuiszusters
moesten overschakelen op de
achturige werkdag hebben ze
het zwaar gehad. Ze moesten in
acht uur al dat werk doen waar
ze vroeger misschien wel twaalf
of veertien uur over deden maar
waar ze zich veel lekkerder bij-
voelden." Van de mensen waar
over ze praat wonen er 110 in
het Moederhuis aan de Pastoor
van Erpstraat in Schijndel. Het
management van hun dagelijk
se verzorging is uitbesteed. Za
kelijk is ze een grote werkgever
maar ze ziet zich als eindverant
woordelijke liever als voorgang
ster van een geloofsgemeen
schap.
Geloven is vandaag de dag voor
haar veel breder dan wat zich
binnen kerkelijke instituten laat
vangen. „De spiritualiteit ligt
niet binnen de muren maar
midden in het leven. Op veel
plaatsen zijn goede dingen aan
de gang waar mensen elkaar
vinden op bewogenheid. Of het
nu gaat om wereldwinkels, bij-
Truus Sonder: „Het
gaat om de uitda
ging waardig oud
te worden. Daar
liggen voor ons
nog veel mogelijk
heden."
FOTO GPD
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 7 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071 -5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128030
Redactie: C
Hoofdredactie: C
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot I
standsvrouwen, gehandicapten
of initiatieven om de multicul
turele samenleving inhoud te
geven, overal blijft er beweging.
Ook onder jongeren. Die zijn
best bereid ergens in te stappen
en ergens voor te staan, ook al
staat dat los van het traditionele
geloof en kerk." Ze wil daar jon
geren niet op vastpinnen. „Je
moet hen volwassenheid van le
ven laten vinden en dan mag je
als jongere best een tijdje rond
kijken. Ik denk dat wij in onze
jeugd geloven te vroeg gemoe
ten hebben. Zo hoorde het en
zo deed je het, terwijl je er ei
genlijk nog niet aan toe was om
daar je hele leven naar te rich-
Voor haar eigen geloofsleven
beschouwt ze het leven zelf als
voornaamste bron. „Al dat wat
er voor je voeten komt. Het is
de weg van zien, daar speelt het
zich af." Ze put persoonlijk veel
uit het Titus Brandsma Instituut
voor spiritualiteit in Nijmegen,
het tijdschrift Speling en teksten
en liederen van Huub Ooster
huis. De rijkdom daaruit kop
pelt ze aan haar ervaring en
kennis die ze achttien jaar lang
heeft opgedaan in het geven
van vormingswerk. „Je moest
daarvoor voortdurend program
ma's ontwikkelen, veel lezen en
studeren. Dat is eveneens een
grote inspiratiebron voor mij
geweest."
„God was voor mij vroeger hoog
en ver weg. Hij is mij nu veel
meer nabij. Geloven was vroe
ger wat de kerk zei dat je moest
geloven. Zelf had je bijna geen
toegang tot God. Dat ligt nu veel
opener. God gaat met ieder
mens een eigen weg. Niet dat je
op je eentje kunt geloven. Maar
je kunt je eigen geloofservaring
wel inbrengen in de gemeente
en horen naar hoe anderen ge
loven. Dan breng je eikaars ge
loof verder."
H.G.
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
in der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C. M. Steverink 071-5356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215
Tel. dag. 9.30 -11.30 uur of per post.
REDACTIE
J. Rijsdam, chef redactie nieuwsdienst/kunst
J.M. Jacobs, chef red. Groot Leiden
A.J B M Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
IENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtigin
ken tot het automatisch afschrijv
1, ontvangen
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSET
Voor mensen die moeilijk lezen, sh
hebben of blind zijn (of een ande
dicap hebben), is een samenvatte
regionale nieuws uit het Leidsch D
geluidscassette beschikbaar. Voor
0886-482345 (Centrum voc
ZIEKENHUIZ
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/m vrij
tot 17.00; St. Elisabeth Ziekenhuis: dagelijks.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden,
bovendien van 10.30-11.15 uur en van 19.45-21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00 - 15.30 uur en 19.00-19.30
overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende
dige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur,
daarnaast ook 1115-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tc
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voorouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.31
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, kla
daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-5269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.0
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 u
Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, uitslui
partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is er eenf
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neu
de en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oogheelkundd
kunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15-1
babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak
