'Geen onrust in Philips-top'
Nieuwe machthebbers, dezelfde martelmethoden
Feiten &Meningen
Neofascisme
in Frankrijk
wordt voelbaar
NS kiezen vcx
Zweeds mode
van concurrenl
Ex-leider Ecuadi
'Wie is er nu gel
VRIJDAG 14 FEBRUAR11997
NIEUWSANALYSE
Geen kosjere maaltijden meer voor joodse
en moslimkinderen op scholen in Orange,
'gezuiverde' gemeentelijke bibliotheken in
Orange, Marignane en Toulon en de aan
kondiging van een extra belasting op bedrij
ven in Vitrolles die buitenlanders in dienst
hebben. Dat zijn de eerste gevolgen van het
aantreden van extreem-rechtse gemeente
raden en burgemeesters in die vier Franse
steden.
De afgelopen week hebben 66 vooraan
staande intellectuelen en mensen uit de
Franse culturele wereld stelling genomen
tegen een aantal omstreden wetten. Zij wil
len vervolgd worden omdat zij buitenlandse
vrienden onderdak hebben verschaft zon
der te vragen naar hun papieren.
Volgens de nieuwe wettelijke regeling
moet een gastheer buitenlanders van bui
ten de Europese Unie aanmelden bij het
gemeentehuis om illegale immigratie tegen
te gaan. Elke gemeente bepaalt zijn eigen
normen: sommige kijken wat de gastheer
verdient, hoe groot de woning is of vragen
zelfs salarisstrookjes.
Een week geleden is voor het eerst een
vrouw in Lille veroordeeld omdat zij een il
legale buitenlander een paar dagen te loge
ren had. Zij wist niet dat zijn papieren niet
in orde waren. Ze raakte haar werk kwijt na
dat de politie haar op haar werkplek had
gearresteerd.
De 66 intellectuelen hebben ook mensen
onderdak verleend zonder ooit naar hun
papieren te hebben gevraagd. Zij weigeren
dat ook in de toekomst te doen en roepen
in advertenties in Franse dagbladen op tot
burgerlijke ongehoorzaamheid.
De oppositie tegen het Front groeit vooral
in de culturele wereld. Gisteren reisden
tweehonderd Parijse intellectuelen in een
speciale trein naar de Zuid-Franse haven
stad Toulon. Daar is een proces gaande
over de opheffing van een stichting die het
nationale danstheater Chateauvallon van
die stad beheert. Front-burgemeester Le
Chevallier had daarom gewaagd.
Chateauvallon is sinds de gemeente
raadsverkiezingen van 1995 het symbool
van oppositie tegen het Front, toen direc
teur Paquet elke gemeentelijke subsidie
weigerde. Hij wilde niet dat de extreem
rechtse gemeenteraad zeggenschap kreeg
in het theater dat hij 32 jaar geleden heeft
opgericht. Le Chevallier heeft Paquet twee
weken geleden ontslagen. Met de ontbin
ding van de beherende stichting poogt hij
de hand te leggen op het theater om er 'fat
soenlijke cultuur' mee te bedrijven.
Als links bestempelde Franse dagbladen
in de gemeente-bibüotheken van Orange,
Marignane en Toulon zijn inmiddels ver
vangen door extreem-rechtse publicaties.
En de nummer twee van het Front Natio
nal, Bruno Mégret, wiens vrouw Catherine
zojuist burgemeester is geworden van Vi-
troües, wil een extra gemeentelijke belasting
heffen op bedrijven die buitenlanders in
dienst hebben. Dat is een middel om hen
eruit te krijgen, zo stelde hij in de New York
Times.
Het grote gevaar is volgens schrijver Hal
ter en de gaullistische voorman in MarseUle
Muselier. dat het Front geen schrik meer
aanjaagt. Niemand schaamt zich ervoor op
het Front te stemmen en 61 procent van de
Fransen ziet wei iets in bepaalde ideeën van
de partij.
PARIJS «JAN VAN ETTEN
Cor Boonstra omarmt alsnog Jan Timmer en Frank Carrubba
Een blijk van vriendschap of een judaskus? De hartelijkheden waarmee
Cor Boonstra de uit beeld verdwijnende Jan Timmer en Frank Carrubba
gisteren overlaadde, konden het vermoeden van botsende karakters en
richtingenstrijd binnen de Phüips-leiding niet wegnemen.
Boonstra tijdens de presentatie van de jaarcijfers.
Timmer Uet dinsdag weten dat hij om
'persoonlijke redenen' bedankte als lid
van de Raad van Commissarissen. Giste
ren liet ook vice-president Carrubba we
ten dat hij het in Eindhoven voor gezien
hield en terug ging naar de VS, waar hij
in 1991 vandaan was gehaald als direc
teur van de Hewlett Packard Laborato
ries. Ook al om 'persoonlijke redenen'.
„Echt waar", bezwoer Boonstra vanaf
het podium in het met journalisten ge
vulde Evoluon, terwijl hij de als een was
sen pop in een hoek van de voorste rij
zetelende Carrubba toegrijnsde, „er is
geen onrust binnen de leiding van Phi
lips, maar juist vastberadenheid om Phi
lips op het goede spoor te krijgen."
„That's why I need you Frank", mees
muilde Boonstra toen hij even later niet
op de juiste leeftijd van het Philipscon-
cem („honderdtwee..., honderdvier...")
kon komen en Carrubba hem te hulp
schoot met het correcte 106. Volgens
Boonstra was er ook geen sprake van dat
Carrubba voortijdig vertrok, want zijn
contractwas al in september vorig jaar
afgelopen. „We moeten hem dus dank
baar zijn dat hij zelfs langer heeft wiüen
blijven."
Carrubba blijft aan Philips verbonden
als adviseur, zei Boonstra, die na de
persconferentie nog even demonstratief
van het podium stapte om onder het
flitsen der camera's de hand van de
Amerikaan te omklemmen. „Thankyou,
Frank."
Het afstandelijke lachje van Carrubba
ademde echter een andere boodschap.
Geruchten dat ook twee andere leden
van de Phüips Groepsraad, vice-presi
dent Henk Bodt en directeur Sound&Vi-
sion Jan Tollenaar, zouden willen op
stappen, werden krachtig tegengespro
ken. Zelf wilden de heren er niet op in
gaan. President-commissaris Maljers
had ze ernaar gevraagd toen een jour-
naüst het gerucht natrok, beiden had
den het ontkend en dus zouden ze gro
te problemen krijgen met de president
commissaris als ze toch zouden zeggen
weg te wiüen.
Timmer hoefde gisteren als commissa
ris niet aanwezig te zijn, anders had
Boonstra het waarscWjrüijk ook met de
bonkige bakkerszoon wel op een
vriendschapsdemonstratie laten aanko
men. Het handen schudden is echter
geagendeerd voor de aandeelhouders
vergadering over een paar weken, zei
Boonstra. Daar neemt Timmer afscheid
van het bedrijf waar hij in 1952 als 19-
jarige begon en dat hij van 1990 tot vo
rig jaar oktober zes jaar lang leidde.
Timmer zou president-commissaris
Maljers eigenüjk over een paar maan
den opvolgen. Dit vertrek is-een treurige
afgang door de zijdeur voor Timmer, bij
de onderneming die zijn leven is gewor
den. Maar het lijkt niet waarschijnüjk
dat Timmer rechtstreeks is uitgeran
geerd door zijn troonopvolger, zoals
Timmer zelf zijn voorganger Wisse Dek
ker uiteindelijk uit de Raad van Com
missarissen zette.
Eerder is Timmer door de opeenvolging
van gebeurtenissen en voor hem onzali
ge pubüciteit murw gebeukt. Het echec
met zijn liefdesbaby Sport7, waar Boon
stra de kraan ijskoud dichtdraaide,
heeft hem vernederd.
Timmer zelf zwijgt over de redenen van
zijn vertrek, zoals hij altijd het liefst de
publiciteit meed. Maar zijn gezondheid
zal het niet zijn; hij loopt nog met
krachtige pas en ziet er slanker en veel
minder vermoeid uit dan in zijn dagen
als president-directeur. Bovendien zijn
er geen berichten dat hij zijn andere
commissariaten bij onder meer ING en
Koninküjke/SheU opgeeft.
De mogeüjkheid dat Timmer is uitge
stapt omdat hij vindt dat Philips onder
Boonstra totaal de verkeerde kant op
gaat, is na gisteren ook van tafel. Boon
stra's plannen voor de eerstvolgende ja
ren bestaan vooral uit 'overwegingen en
studie' en zijn voor de rest een voortzet
ting van Timmers operatie Centurion.
Blijft over de psychische blokkade die
de negatieve berichten van de afgelo
pen maanden over Timmer hebben uit
gestort. Vooral de teloorgang van Sport7
door direct ingrijpen van Boonstra, die
de geldkraan ijskoud dichtdraaide,
heeft Timmer vernederd. De golf van
perspublicaties en tv-uitzendingen over
een veronderstelde 'afrekening' van
Boonstra met het beleid van Timmer
foto gpd roland de bruin
zullen ook hebben bijgedragen, ook al
misten ze echte grond. Timmer, bij zijn
aftreden in oktober vorig jaar nog een
nationale held, is in enkele maanden
tijd veel gezag kwijt geraakt.
Maar dat Boonstra's ingrepen moeten
worden beschouwd als een afrekening
met Timmers beleid is onlogisch. Boon
stra's reorganisatie is al door Timmer in
gang gezet. De conclusie dat Centurion
na 1995 een terugslag kreeg en minder
goed werkte dan voorzien, kwam van
Timmer zelf.
Het idee van de continué herstructure
ring van Phüips, nodig om slagvaardig
te büjven als wereldspeler zei Timmer
vóór Boonstra. Boonstra kapt helemaal
niet zo rigoreus met Timmers erfgoed:
hij zet er alleen vaart achter, zoals hij
zelf ook uitlegde. Niet ongebruikelijk
voor een nieuwe baas. Van financieel
analisten is er zelfs kritiek op Boonstra
omdat hij het niet snel genoeg doet.
Timmer zal, murw gebeukt, geen zin
hebben gehad nog meer te worden ge
kielhaald en na zijn stukgelopen huwe
lijk opnieuw een relatie - Timmer
woont sinds vorig jaar samen met een
nieuwe vriendin - op het spel zetten. Zo
bezien krijgt de verhuüende, diploma
tieke en nietszeggende formulering
'persoonlijke redenen' toch inhoud.
EINDHOVEN FRED VAN ESSEN
Mensenrechten in Palestijnse staat op grote schaal geschonden
„Dat de Palestijnse Autoriteit op
grote schaal mensenrechten zou
gaan schenden, dat had ik ver
wacht. Maar wat me heeft ver
rast, is dat de Palestijnse samen
leving zich zo stil houdt. Waar
zijn de inteüectuelen? Waar zijn
de universiteiten? Waar zijn de
journalisten, de schrijvers, de
dichters?"
Bassem Eid zucht Hij verbaast
zich elke dag weer over het ge
brek aan moed van zijn mede-
Palestijnen. Als directeur van de
net opgerichte Palestinian Hu-
man Rights Monitoring Group wil
hij zijn volk laten weten wat er
gebeurt in de gevangenissen van
Arafats Palestijnse Autoriteit (PA).
Eid noemt het geval van Yusef Is
mail Baba, een 32-jarige Palestijn
die eerder deze maand bij zijn
verhoor is doodgemarteld. Hij
werd opgepakt toen hij weigerde
land te verkopen aan iemand die
goede relaties onderhoudt met
het Palestijnse bestuur. De Pales
tijnse politie weigerde een lijk
schouwing en verbood de familie
foto's van het stoffeüjk overschot
te maken.
Maar tot ieders verrassing erken
de minister Freih Abu-Medein
(justitie) zonder meer dat Baba
was bezweken onder martelin
gen. Het was voor het eerst dat
zoiets openlijk werd toegegeven.
Medein noemde de arrestatie
'een flagrante schending van de
wet, omdat Baba is opgepakt
zonder een order van de politie of
de procureur-generaal'.
Uit dat laatste zou men kunnen
afleiden dat Palestijnen die met
medeweten van poütie of justitie
de cel indraaien, niets te duchten
hebben. Maar zo is het niet.
Yusef Baba was al het twaalfde
dodelijke slachtoffer van de mar
telpraktijken van het Palestijnse
veiligheidsapparaat.
„Na dertig jaar Israëlische bezet
ting gaat ons lijden gewoon
door", stelt Eid somber vast. „De
zelfde methoden worden nu ge
hanteerd door een andere macht.
In feite is het aüeen maar erger
geworden. Daarmee bedoel ik
niet dat we terug wiüen naar de
bezetting. Verre van dat. Maar de
schendingen die nu door de PA
worden begaan, zijn veel pijnlij
ker.
Tijdens de intifada heb ik uitge
breid onderzoek verricht naar
martelingen in Israëlische gevan
genissen. Ik heb gesproken met
Palestijnse slachtoffers, die trots
en openlijk vertelden hoe de vei
ligheidsdienst hen onder handen
had genomen. Maar als je men
sen die onder de PA zijn gemar
teld naar hun ervaringen vraagt,
beginnen ze meestal te huilen en
zwijgen ze. 'Als je praat zullen we
je opnieuw laten oppakken', is
hen bij hun vrijlating ingepe
perd."
Het is niet aüeen angst, maar ook
diepe schaamte, zegt Eid. De
beulen behoren nu immers tot
hun eigen volk. En bij wijze van
extra straf maakt de PA vaak ook
nog eens bekend dat de gevange
ne coüaboreerde met Israël. Dat
betekent een schandvlek op de
hele famüie.
Als veldwerker van de Israëlische
mensenrechtenbeweging B'tselem
vestigde Bassem Eid zijn reputa
tie tijdens de Palestijnse opstand,
de intifada. Hij reisde de bezette
gebieden af om getuigenissen te
noteren van Palestijnen die in Is
raëlische gevangenschap waren
gemarteld of van hun nabestaan
den. Hij voerde actie tegen de ge
heime Israëlische arrestatieteams
en tegen de executie van voort -
vluchtigen. Vorig jaar vertrok hij
bij B'tselem omdat hij geen kri
tiek op de PA wil leveren als me
dewerker van een Israëlisch insti
tuut.
Israëlische militairen controleren inwoners van Hebron. Wat de mensenrechten betreft zijn de Palestijnen er sinds
het zelfbestuur niet erg op vooruit gegaan. foto reuters
Zolang Israël het mikpunt was,
was Eid voor de Palestijnse lei
ders een held. Maar de stemming
sloeg om toen hij de moord op
Palestijnen aan de kaak ging stel
len. Onbekenden dreigden hem
te vermoorden. Kolonel Jibrü Ra-
joub, de commandant van de nu
al beruchte Palestijnse 'preventie
ve veüigheidsdienst' liet hem ar
resteren. Dankzij zijn internatio
nale connecties was Eid binnen
twee dagen weer vrij man, maar
de dienst had haar visitekaartje
afgegeven. 'Maak je tong korter',
kreeg Eid te horen. „Maar mijn
tong zal aüeen maar groeien."
Volgens Eid ontwikkelt de PA zich
langs dezelfde lijnen als andere
Arabische regimes. „De PA ope
reert met dezelfde mentaliteit.
Arabische leiders zijn ervan over
tuigd dat ze aüeen door het ge
bruik van geweld kunnen blijven
zitten. Volgens de Oslo-akkoor
den kan de Palestijnse Raad, het
parlement, wetten uitvaardigen.
Maar tot nu toe zijn al vier ont
werpen door Arafat zonder dui
delijke reden afgewezen. Nie
mand durft hem te vragen waar
om. Het lijkt wel of dat heilig
schennis zou zijn."
Eid heeft zijn eigen organisatie
opgericht omdat de al bestaande
zichzelf zouden censureren. „Tot
nu toe heeft geen enkele organi
satie het aangedurfd een uitge
breid rapport te laten verschijnen
over het gedrag van de PA. In Pa
lestijnse gevangenissen worden
honderden mensen zwaar gemar
teld en er zijn al elf Palestijnen ter
dood veroordeeld. Arafat heeft
hen twee weken geleden amnes
tie verleend, maar zolang de
rechters de doodstraf kunnen op
leggen, is er sprake van een ern
stige schending van mensenrech
ten."
De doodstraf, legt Eid uit, is on
derdeel van de Palestijnse revolu
tionaire rechtspraak die in 1979
door de PLO is vastgelegd. Arafat
heeft in aprü 1995 op basis van
datzelfde document een order
uitgevaardigd voor de oprichting
van een 'staatsveiligheid-recht-
bank', die inmiddels al meer dan
zestig Palestijnen heeft berecht.
Eid: „Een verdachte wordt soms
binnen vijf minuten tot levens
lang veroordeeld. Een advocaat
krijgt hij niet."
Arafats regering staat onder zware
Israëlische en Amerikaanse druk
om de radicale oppositie te on
derdrukken. „Ik weet dat en ik
vermeld het ook altijd", zegt Eid.
„Maar dat neemt niet weg dat de
PA moet weten dat een arrestant
rechten heeft. Je kunt niet ie
mand zes maanden of zelfs twee
jaar gevangen houden zonder een
aanklacht in te dienen."
Uit de reactie van Europese lan
den op zijn werk leidt Eid af dat
die aüeen maar belang hebben bij
het zo sterk mogeüjk maken van
de PA. Hij citeert een Britse diplo
maat: „Die zei: ik weet dat u een
slechte reputatie geniet bij de Pa
lestijnse Autoriteit. Als we uw
werk steunen, zou dat kunnen
leiden tot misverstanden tussen
ons en de PA. Het betekent in fei
te", zegt Eid bitter, „dat het Pales
tijnse volk wat Europa betreft
mag lijden, als het vredesproces
maar verder gaat.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Is de treinreiziger beter af met concurrentie op i
concurrentie om het spoor? Voor die vraag ziet
ter Jorritsma (verkeer en waterstaat) zich gestel*
heeft aangekondigd binnenkort te zullen kiezen
ze twee varianten voor marktwerking in het raüi
na het jaar 2000. Om een antwoord op die vraa£
den zal zij een vergelijking moeten maken tusse
Britse en het Zweedse model.
In Groot-Brittannië is in principe het spoor vrijg
voor iedereen die treindiensten wil onderhoude
currentie op het spoor dus. Voordeel van die vai
dat verschillende maatschappijen elkaar naar hi
staan en elkaar dwingen de prijzen zo laag mogi
houden. Ideaal voor de consument, zo lijkt het.
schijn bedriegt. Want als gevolg van de scherpe
currentiestrijd hebben de ondernemingen nauw
geld om te investeren in bijvoorbeeld comfortat
materieel of een betere infrastructuur.
Meer dan twintig ondernemingen voeren de stri
het Britse spoor. Ze bezitten geen treinen, maar
hun materieel van drie speciale ondernemingen
het gebruik van het spoor betalen ze weer aan e
der bedrijf, dat het railnet beheert. Het gevecht}
vooral om de grote rendabele lijnen, want daan
geld te verdienen. De reizigers treffen daar dan
goede voorzieningen. Moeten ze echter de regio
dan maken ze kennis met de keerzijde van de m
Oude boemels die slecht aansluiten op grote lijn
Kortom, het Britse spoor zit in een negatieve spi
die zo'n beetje het schrikbeeld is van de Nederla
Spoorwegen.
NS Reizigers ziet het al gebeuren dat de concurn
strijd losbarst om de twaalf lucratieve intercitydi
die ons land kent. De gevolgen zullen groot zijn
overige 88 treindiensten waarvan er een aantal
veer quitte draaien, maar de meeste verliesgevei
Nu is de situatie zo dat onrendabele stoptreinen
den gefinancierd uit winsten die worden gemaal
de intercity's. De vraag is of dat straks nog het gt
zijn als verschillende ondernemingen de hoofdli
gaan exploiteren en de winsten per bedrijf marg
worden.
Het is om die reden dat NS Reizigers voorstand!
concurrentie óm het spoor, het Zweedse model.
Zweden bepalen regionale overheden welke om
ming in een bepaald gebied voor een bepaalde t
openbaar vervoer mag exploiteren. Het is daarb
kunst om voor zo'n re
gio een zo gunstig mo
gelijk pakket te leveren
van op elkaar aanslui
tende trein- en busdien
sten. Wie dat voor de
laagste prijs kan, mag
aan de slag.
De Nederlandse Spoor
wegen gokken er een
beetje op dat het ook in
Nederland die kant op
gaat. In Friesland, Gel
derland en Zeeland zijn
al vergaande samenwerkingsverbanden aangegi
met streekbusondememingen om tot beter opei
vervoer te komen. In Friesland zal die samenwej
waarschijnlijk zelfs leiden tot de oprichting van|
nieuwe gezamenüjke onderneming die bussen 4
nen gaat exploiteren.
De eerste stappen van Jorritsma op weg naar
werking in de raüsector neigen ook de kant op \j
currentie om het spoor. Ze wü gaan experimentj
met budgetten voor regionale overheden die m
ken kunnen aanbesteden, zo blijkt uit de brief -
week naar de Tweede Kamer is gegaan. Maar J<
blijft daarin onduidelijk over de toekomst. Voorf
riode na 2000 maakt ze nog geen keuze.
Wel signaleert de minister al een probleem dati
doemt als wordt gekozen voor een volledig opi
currentiestrijd op het spoor. De diverse spoorwi
schappijen zuüen dan te maken krijgen met de
kingen van het net. Gevolg is dat de beheerder ik
rails, het van de NS afgesplitste en onder verantf
delijkheid van de minister vallende Railned, zal
ingrijpen. Het zal deze organisatie zijn die moei
len wie in de spits de meest lucratieve treinen n
den en wie in geval van storingen het eerst wee.|
mag. Terecht signaleert de minister nu al dat df
atie kan leiden tot een nieuwe vorm van vergaai"
overheidsbemoeienis.
De reizigersorganisatie Rover ziet in elk geval ni
een model waarbij de concurrentiestrijd vrijwel
ten koste gaat van de kwaüteit van het openbaa
voer. Samenwerking tussen busmaatschappijei
spoorwegen en een goede afstemming tussen
se regionale netwerken en het kernnet (onder
in de Randstad) zullen, zo is de overtuiging van
vrijwel zeker leiden tot een beter resultaat voor
ziger.
UTRECHT «RON KRACHTEN
ti
„De Amerikaanse president Clinton speelt sa» Ot
zijn Argentijnse coüega Menem droomt van ei w
ère als profvoetballer en de Peruaanse presidei ei
mori hield ooit zijn hemd aan in een warm ba< ;e
zijn zij afgezet vanwege geestelijk onvermogen
Ex-president Abdala Bucaram van Ecuador, bij
naamd El Loco (De Gek), wel en heeft zich er o|
klaagd. „Ik gedraag me in het openbaar zoals i 1
privé doe, en daarom beweren ze dat ik gek be J
geet niet dat wanneer ik zing, de armen een m
dollar krijgen. Het is sociaal werk", aldus Buca 4
dens een bezoek aan Argentinië. De ex-presid( t
kreeg veel aandacht wegens zijn Spaanstalige)
king van Jaühouse Rock en zijn cd Een Verheft )M
Het parlement had vorige week genoeg van zij
sen en zette hem af. 0]
Bucaram maakt momenteel een rondreis door ce
Amerika om de autoriteiten aldaar op zijn har
krijgen. Hij heeft voor 26 februari een grootse!
keer voorspeld, met een landelijke demonstrai
heel Ecuador lam zal moeten leggen. Maar hei ua
meer verrassingen in petto. Zo zou hij tijdelijk w
gaan houden in Panama, waar hij zelfs van pk ,e|
gen kabinetsvergaderingen te houden. 'e]
De Argentijnse president Menem droeg zijn ai pS
deur in Ecuador eerder deze week nog op om ;e
naar de beëdiging van de nieuwe president te
omdat hij van mening is dat het parlement on ,n(
matig heeft gehandeld bij de afzetting van Bik s
Maar aan de vooravond van Bucarams bezoek
gentinië bleek weinig van Menems steun. Hij J :e
schriftelijke verklaring uit waarin hij slechts sti0
zegt aan de Ecuadoraanse democratie maar vï Zj.-
naam van Bucaram niet voorkomt.
BUENOS AIRES AP
