Roofvogels boegbeeld natuurherstel
Natuur Milieu
Actieplan aanpak
watervervuiling
In 1996 meer dassen
dood in verkeer
Meeste recreanten tevreden over natuur
WOENSDAG 12 FEBRUAR11997
REDACTIE BERT DE JONG 072-5196276
Nederland is weer roofvogel-
land. Dat constateert het Cen
traal Bureau voor de Statistiek
(CBS) in het themanummer van
het periodiek 'Index'. Kieken
dieven, valken, buizerds en ha
viken vormen als het ware het
boegbeeld van het natuurher
stel. Van de in totaal achtender
tig soorten in Europa broeden
de roofvogels nestelen er negen
geregeld in ons land. Veel ande
re soorten, zoals zee- en visa
rend, houden het vooralsnog op
doortrek- en pleisterperiodes in
voorjaar, herfst en winter, maar
kunnen zich wellicht binnen af
zienbare tijd vestigen als broed-
vogel.
Het gaat vooral goed met roof
vogels die van bosrijke natuur
houden. Zoals de havik, sper
wer, buizerd en wespendief. De
aanleg van nieuwe bossen en
het ouder worden van eerder
aangelegde 'groene longen'
hebben deze soorten in de kaart
gespeeld. In het bijzonder de
havik, de grootste in ons land
broedende roofvogel, beleeft
een spectaculaire comeback. In
bijna alle landschapstypen kun
nen wandelaars tegenwoordig
haviken zien.
Van belang is ook het verande
rend bosbeheer, met meer
ruimte voor natuurlijke proces
sen. Dat leidt tot grotere variatie
en afwisseling, waaruit een rij
ker aanbod van prooidieren
voortvloeit: muizen en zangvo
gels. Het tegengaan van roofvo
gelvervolging heeft sterk bijge
dragen aan de groei van het
aantal 'kromsnavels' sinds mid
den jaren zeventig.
Roofvogels staan aan de top van
de voedselketen in de natuur.
Ze vervullen een heel belangrij
ke functie als selecteur en op
ruimer. Tussen 1950 en 1970
was het droevig met de gevleu-
Rijk, provincies, gemeenten en
waterschappen hebben een ge
meenschappelijk actieplan op
gesteld om de vervuiling van
het oppervlaktewater tegen te
gaan: 'Samen werken voor
schoon water'. Alle aandacht
gaat daarbij uit naar de zoge
noemde diffuse bronnen als
scheepvaart, landbouw en
luchtvervuiling.
Diffuse bronnen zijn veroorza
kers van watervervuiling die
niet direct zijn te lokaliseren. De
vervuilende stoffen komen ver
spreid in het water terecht door
bijvoorbeeld de uitstoot van het
wegverkeer, de uitspoeling van
meststoffen en bestrijdingsmid
delen uit de landbouw, of via de
lucht door verontreinigingen in
de atmosfeer.
Ook van schepen, steigers en
beschoeiingen langs oevers kan
vervuiling vrijkomen.
Het actieplan voorziet onder
meer in praktijktesten met een
milieuvriendelijke vangrail, en
het opstellen van maatregelen
tegen milieugevaarlijke oever
beschoeiingen. Ook willen de
opstellers kijken naar eventuele
maatregelen tegen hemelwater
dat van de wegen afspoelt in het
oppervlaktewater. Bovendien
komt er extra aandacht voor de
monstratieprojecten in de land
bouw. Milieuorganisaties vin
den de plannen onvoldoende.
Volgens Natuur en Milieu, de
Waddenvereniging, de stichting
Reinwater en Waterpakt biedt
het plan 'weinig meer dan een
opsomming van bestaand be
leid'. Minstens de helft van de
Nederlandse watervervuiling
laat het actieplan ongemoeid.
De milieuclubs eisen aanvullen
de maatregelen.
gelde predatoren gesteld. Dat
kwam vooral door het gebruik
van zeer giftige en slecht af
breekbare bestrijdingsmiddelen
in de agrarische sector, zoals
Dieldrin, Aldrin en DTT. De
prooidieren aten planten en za
den met gif, de roofvogels aten
prooidieren met gif, en het
eindresultaat laat zich raden.
Nadat de ergste gifsoorten wer
den verboden, begon het her
stel.
Volgens het CBS heeft de toena
me van roofvogels in bosrijke
gebieden op hoge zandgronden
(Drente, Veluwe) een uitstra
lingseffect gekregen naar roof
vogelpopulaties elders. Zo is
sinds 1984 de roofvogelbevol
king van de duinen gevarieerder
geworden. Vroeger broedden er
in het duinstruweel alleen to
ren- en boomvalken. Tegen
woordig bouwen er ook bui
zerds, sperwers en haviken nes
ten. En sinds enige jaren wes-
pendieven.
Het CBS constateert dat er
steeds vaker broedsels van zeer
zeldzame roofvogels in Neder
land worden aangetroffen.
Slechtvalk en rode wouw broe
den sinds 1992 bijna jaarlijks
met een of twee paren in ons
land. Vorig jaar werd het eerste
broedgeval van de zwarte wouw
vastgesteld. Het wachten is nu
op de vestiging van de visarend.
Al een paar jaar overzomeren er
volwassen visarenden (afgelo
pen zomer een paartje in het
Naardermeer), tot broeden is
het nog niet gekomen.
Ook wordt rekening gehouden
met een spontane vestiging van
de zeearend als broedvogel: de
roofvogel der roofvogels. Zo ver
blijven er deze winter in
Flevoland (Oostvaardersplas-
sen) twee bijna volwassen zee
arenden. Gaan ze dit voorjaar
terug naar hun geboortegebied
in het noorden, of blijven ze
hier?
In het CBS-orgaan stellen roof
vogelonderzoekers Theo Ver-
strael en Arend van Dijk dat de
voortekenen aanleg nieuwe
natuur en meer ecologisch be
heer gunstig zijn voor een
verdere toename van het aantal
roofvogels in Nederland. Ge
richte maatregelen sorteren ef
fect, concludeert 'Index'.
Belangrijk is wel dat de mens
zijn houding jegens roofvogels
blijvend verandert, om te voor
komen dat de oude jacht- en
vervolgingspraktijken terug ke
ren. Vooral de havik verdient
krediet.
Rust en ruimte scoren hoogste waardering
BERT DE JONG
Er wordt wel eens gezegd dat de natuur te
veel voor de natuur is. Dat mensen er te
weinig medegebruik van kunnen/mogen
maken, en dat dat slecht is voor het maat
schappelijk draagvlak onder het natuurbe
houd. Natuurmonumenten heeft in 1995
en 1996 onderzocht hoe deze vork in de
steel steekt. Volgens de vereniging blijkt
een grote meerderheid van de onder
vraagden tevreden over de recreatiemoge
lijkheden in de natuur. Slechts eenzesde
wil meer voorzieningen.
Het onderzoek werd verricht in De Wie
den, Mantingerveld, Kaapse Bossen en
's Gravelandse buitenplaatsen. De vier ge
bieden worden, vooral in de weekeinden,
drukbezocht door zogeheten natuur- en
landschapsgerichte recreanten. Rust en
ruimte scoren de hoogste waardering: 72
procent. Ruim 47 procent van de bezoe
kers komt in de eerste plaats om te genie
ten van de bijzondere plantengroei, of
omdat er veel vogels en dieren waargeno
men kunnen worden.
Natuurbeleving is voor veel recreanten 'in
een andere wereld treden'. Even weg uit
het jachtige dagelijkse bestaan. De men
sen laven zich aan geuren en geluiden,
zien en genieten van dingen die ze in hun
directe leef- en werkomgeving nauwelijks
kunnen ervaren. Natuurmonumenten
hecht daarbij veel belang aan behoud of
ontwikkeling van grote, aaneengesloten
natuurgebieden.
Die kunnen goed gezoneerd worden. Met
een buitenste 'schil' voor wat intensievere
recreatie en de 'schillen' binnenin met het
accent op rust en/of natuur. Slim zoneren
in natuur met een ruime jas biedt duurza
me mogelijkheden aan mens en dier,
waarbij bescherming van flora en fauna
voorop blijft staan. Het onderzoek wijst uit
dat de bezoekers het recreatiebeleid van
de vereniging delen. Als de natuur onder
schikt wordt gemaakt aan de recreant,
verdwijnt hun 'andere wereld'.
In het ziekenhuis van Das Boom worden in het verkeer gedode das
sen onderzocht. foto martijn de jonge
2.200. Dat is niet veel. Circa
eenvijfde van de landelijke
stand wordt jaarlijks doodgere
den. Het gebeurt vooral op ge
meentelijke plattelandswegen
en provinciale wegen. De ver-
keersmortaliteit is in het ge
vecht voor het behoud van de
das een groot knelpunt. Onder
andere door afrasteringen en de
aanleg van speciale dassentun-
nels kunnen dassentrekroutes
heen en terug van de burchten
naar de voedselgebieden veilig
gesteld worden.
Het ziekenhuis van Das Boom
heeft vorig jaar een recordaan
tal van 44 dassen verzorgd. Van
dit aantal patiënten overleden
veertien aan hun verwondin
gen. De overige herstelden, en
zijn weer uitgezet in geschikte
gebieden.
Voor de dassen in Nederland
was 1996 een triest jaar. Het au
toverkeer doodde 437 van deze
dieren. In 1995 bedroeg het
aantal slachtoffers 423. De toe
name van het aantal verkeers
slachtoffers is voornamelijk te
wijten aan het drukker worden
de verkeer in de nachtelijke
uren, juist als de dassen actief
zijn.
De meeste dassen werden aan
gereden in de provincie Lim
burg (189). Dan volgen de pro
vincies Gelderland (130) en
Noord-Brabant (72). In Noord-
Holland, met een piepkleine
dassenpopulatie in het Gooi,
sneuvelden in 1996 geen dassen
op het asfalt.
De totale dassenpopulatie in
Nederland wordt geschat op
WÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmÊÊÊmÊÊÊÊÊÊÊÊm
PUZZEL
1 23456789
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. opgooi, lied; 2. afgelopen,
streling; 3. ingenieur, watering,
doctor; 4. dartel; 5. maaiwerk-
tuig, honingbij; 6. deel v.d. bij
bel, senior; 7. evenwel,
zwaardwalvis; 8. bende; 9. voor
zetsel, tovergodin, tandeloos
zoogdier; 10. vordering, vreemde
munt; 11. voederbak, naald
boom.
Verticaal:
1. steuntouw, dwaas, deel v.d.
hals; 2. nageslacht, houding; 3.
heilige, scheepslier, muzieknoot;
4. paradijs; 5. hoendersoort,
veerkracht; 6. deel v.e. verhaal;
7. en andere, tuinkamer, voorzet
sel; 8. wiel, soort papegaai; 9.
vreemde titel, tijdrekening, Euro
peaan.
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. uiensoep; 2. innemend; 3. te
genzin; 4. goedheid; 5. ellendig;
6. vlashaar; 7. eenakter; 8. ridi
cuul.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: UITGE
VER en ENGELAND. Het sleutel
woord luidt: DOGMATISCH.
HEINZ
TOMPOES
Tom Poes en de Niks
Het was een onrustige winter. Voor
de tweede keer in het seizoen werd
de schilder Terpen Tijn uit zijn slui
mer gewekt door het gekraak van de
deur en het gegiechel van een bezoe
ker. Grommend rees hij overeind en
hij deed dat zo onstuimig, dat enkele
ballonnen knallend uit elkander
sprongen. Zijn humeur leed daar on
der; het werd er trouwens niet beter
op toen zijn geprikkelde blik op het
onbeduidende gelaat van Wammes
Waggel viel.
„Dit moet afgelopen zijn, makker!"
sprak hij met raspende stem. „Dat
heen en weer gedraaf door mijn
slaapvertrek stoort de ragfijne vibra
tie van mijn dinges! Uitgerukt, vat je?
„Zo meteen", zei de bezoeker. „Ik
moet je wat vragen en ik dacht: laat
ik het maar meteen doen; dan ben ik
eraf."
„Zo", hernam de schilder, rood aan
lopend. „Zo dacht je dat, huh?"
„Ja", bevestigde Wammes. „Kijk, het
gaat om mijn schilderijtje. Ik heb het
verkocht aan een kunsthandelaar
voor een millioen. Maar dat millioen
was maar een tientje waard en nu is
het op. Zodoende. Heb je nog wat
verf voor me? Dan ga ik een nieuw
stukje maken..."
„Knoeier!" schreeuwde de meester in
grote drift. „Marktbederver! Ik zal jou
leren om mijn verf voor een tientje te
verkopen. Vooruit, zie dat je je schil
derij terugkrijgt. Ruk uit!"
Zo roepende had de kunstenaar zich
door het keetje naar de uitgang ge
werkt - en daar aangekomen wees hij
zijn bezoeker op krachtige wijze de
deur.
„Ik slaap!" tierde hij. „En ik wil niet
gestoord worden, vat je, makker?"
H
W
R
DOOR JAN VISSER
Bijna zeventig jaar geleden, 12 februari 1929, werd onder
barbaarse omstandigheden de Elfstedentocht verreden.
Het vroor 18 graden en van de 303 deelnemers kwamen er
155, veelal met bevroren ledematen, over de finish. Op die
dag brandde het Leidse stadhuis af. Wat de meesten toen
is bijgebleven, was het gigantische ijspaleis dat tijdens de
bluswerkzaamheden ontstond. Het bluswater bevroor na
melijk terstond.
Nu geen spoor van Siberische weersomstandigheden.
Vanmiddag en vanavond is het met 10-11 graden zelfs
zeer zacht weer. Bovendien regent het en staat er aan de
kust een harde, soms stormachtige zuidwestenwind. De
regen houdt de komende nacht aan. Dan namelijk pas
seert het koufront van een actief lagedrukcomplex boven
het noordelijk deel van de Noordzee en het zuiden van
Scandinavië.
Aan de achterzijde van het front stroomt morgen minder
zachte lucht over ons land. De middagtemperaturen
schommelen maximaal rond de 7 graden. Verder veran
dert er niet veel. Er vallen buien, mogelijk vergezeld van
onweer en hagel en de iets geruimde wind is aan de kust
opnieuw hard tot stormachtig. Boven land is de wind vrij
krachtig tot krachtig.
Donderdagavond nemen wind en buiigheid af en worden
er enkele opklaringen verwacht. Ondertussen schuift een
nieuw neerslaggebied ten zuiden van ons land naar het Al
pengebied. Tijdens het weekeinde is het met 4-5 graden
overdag en 's nachts temperaturen rond het vriespunt een
stuk kouder. Tevens kunnen er aanvankelijk enkele win
terse buien vallen. Zeer koud wordt het in Noord Europa
maar deze luchtmassa's kunnen onze omgeving niet be
reiken.
In de loop van het weekeinde bereiken uitlopers van een
nieuw slechtweergebied ons land. Sedert gisteravond is
het gaan regenen en waaien. Vanochtend was de wind
krachtig tot hard en tapte Schiphol 7 en Bloemendaal aan
Zee en Valkenburg 6 mm neerslag af.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig toten met
donderdag.
Noorwegen:
Iets rustiger weer. Wel
veel bewolking en af en
toe regen, ten noorden van
Trondheim sneeuw. Van
daag in het zuidoosten
droog en enkele opklarin
gen. Maxima in de zuide
lijke helft tussen +2 en +5
graden, elders lichte en op
de Noordkaap zeer strenge
Zweden:
Vandaag n het midden en
kele opklaringen en meest
droog. Elders bewolkt, in
het uiterste zuiden wat re
gen en in het noorden af
en toe sneeuw. Sterk afne
mende wind. Morgen in
het hele land regen of
sneeuw. Maxima tussen
+2 en +6 graden. In
Lapland strenge vorst.
Denemarken:
Nog steeds veel wind. Verder bewolkt en
regen. Morgen nog een enkele bui. Mid-
dagtemperatuur ongeveer 6 graden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Aanhoudend wisselvallig met veel be
wolking en vooral vandaag regen. Mor
gen in het oosten kans op een opklaring,
maar in het westen van Ierland en
Schotland enkele buien, mogelijk met
onweer en hagel. Van tijd tot tijd veel
wind. Maxima vandaag ongeveer 11 gra
den, in Schotland rond 8 graden. Mor
gen aanmerkelijk lager.
België en Luxemburg:
Veel bewolking en af en toe regen. Mor
gen later op de dag in de Ardennen mo
gelijk natte sneeuw. Een stevige wind.
Maxima vandaag boven de 10 graden,
morgen eronder.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wolkenvelden en af en toe regen. Vooral
morgen in de Jura en de Vogezen boven
900 meter sneeuw. Stevige wind. Van
daag maxima rond 13 graden, morgen
iets lager.
Portugal:
Perioden met zon. In de Algarve overwe
gend zonnig. In het noorden meer wol
kenvelden en mogelijk wat regen. Maxi
ma van 15 graden in de omgeving van
Porto tot 19 in de Algarve.
Madeira:
Volop zon en droog. Middagtemperatuur
ongeveer 20 graden.
Spanje:
Perioden met zon. Langs de Golf van
Biskaje meer bewolking en mogelijk wat
regen. Langs de meeste Costa's volop
zon. Middagtemperatuur rond 16 gra
den, in Andalusië en langs de zuidelijke
en zuidwestelijke Costa's zelfs 20 gra-
Canarische Eilanden:
Volop zon en droog. Maxima ongeveer
23 graden.
Marokko;
Zonnig, rustig en droog. Maxima oplo
pend tot ruim boven 20 graden op mor
gen.
Tunesië:
Zonnig en droog. Middagtemperatuur
oplopend tot 20 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag nog kans op mist. Verder wol
kenvelden en mogelijk wat regen. In de
Pyreneeën, de Alpen en langs de Mid
dellandse Zee waarschijnlijk droog en in
de Provence enkele opklaringen. Mor
gen later op de dag in Les Landes inten
sievere neerslag. Middagtemperatuur
tussen de 12 en 17 graden, morgen iets
lager.
Mallorca en Ibiza:
Vrij zonnig en droog. Middagtempera
tuur ongeveer 17 graden.
Italië:
Vandaag op veel plaatsen zon, maar
langs de Middellandse Zeestranden
soms hardnekkige bewolking. Morgen
meer wolken; waarschijnlijk
droog. In de Po-vlakte eerst nog kans op
mist. Maxima uiteenlopend van 8 gra
den in het noorden tot 16 in het zuiden
en op Sicilië. Langs de Adria wordt hel
maar 10 graden.
Corsica en Sardinië:
Flink wat zon en droog. Morgen wa
meer wolken. Middagtemperatuur onge
veer 15 graden.
Malta:
Veel zon en droog. Morgen ook enkele
wolkenvelden. Middagtemperatuur on
geveer 17 graden.
Griekenland en Kreta:
Flinke perioden met zon en droog. Mor
gen in het westen ook wolkenvelden.
Maxima uiteenlopend van 12 graden
rond Thessaloniki tot 15 in het zuiden
en op Kreta.
Turkije en Cyprus:
Kusten: Flink wat zon en droog. Middag
temperatuur uiteenlopend van 11 gra
den rond de Dardanellen tot 15 in het
zuiden en op Cyprus.
Duitsland:
Veel bewolking en af en toe regen, op de
hoogste Alpentoppen wat sneeuw. Mor
gen later op de dag ook hoog in de mid
delgebergten wat sneeuw. Aanhoudende
stevige wind. Middagtemperatuur in het
laagland tijdelijk rond 10 graden.
Zwitserland:
Veel bewolking en in het noorden en
westen van de Alpen af en toe regen, bo
ven 1500 meter sneeuw. In het zin
vandaag nog opklaringen. Morgent
de sneeuwgrens naar 1200 meter, li!
ma in de dalen rond 10 graden.
Oostenrijk:
Veel bewolking en vooral op Morgc
het westen en noorden af en toe re
boven 1200 meter sneeuw. In Kam
en Steiermark vandaag nog ger:
zon. Middagtemperatuur ir
tussen 7 en 10 graden.
Veel bewolking af en toe regen, me'
me op morgen. Vandaag in het zuio
ten nog droog. Een stevige wind.
ma vandaag rond 5 graden, morger
eenlopend van 6 in het noorden la
in het zuiden.
Tsjechië en Slowakije:
Toenemende bewolking en vc
Tsjechië af en toe regen. Hoog ir
gen sneeuw. Vandaag in Slowakije
wat zon, maar in de ochtend plaats
mist. Flink toenemende wind. Mie
temperatuur oplopend tot rond 9gn
op morgen.
Hongarije:
Vandaagochtend nog kans op mist
der geregeld zon en droog. Middag
peratuur ongeveer 6 graden.
DONDERDAG 13 FEBRUAR11997
Zon- en maanstanden
Zon op 07.59 Zon onder i
Maan op 10.48 MaanonderQ
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.45 20.09 07.18»
Laag 03.20 15.55 03.01
Weerrapporten 12 februari 07 u
Amsterdam half bew.
Deelen
Eelde
Den Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
motregen wzw 4 8
hall be
'egen
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Genève
Helsinki sneei
Innsbruck reger
Istanbul onbe
Klagenfurt licht1
Kopenhagen licht
Las Palmas licht
Lissabon zwaai
Madrid 6
Malaga
Mallorca
Malta
Rome zwaar bew
Split half bew
Stockholm onbew.
Warschau half bew.
Wenen regen
Zurich regen
Bangkok half bew.
Buenos Aires onbew.
Casablanca onbew.
Johannesburg half bew
Los Angeles onbew.
New Orleans onbew.
New York licht bew.
TelAviv licht bew
Vancouver regen
Aanleg nieuwe bossen speelt havik, sperwer en buizerd in de kaan
BERT DE JONG»
