Volgend jaar weer otters
in de Nederlandse natuur
Natuurorganisaties vrezen
bouw van stuw in de Eems
ISm
Natuur Milieu
Bunkers in
trek bij
vleermuizen
Meer lucht voor Drentse schaapskudden
WOENSDAG 29 JANUAR11997
REDACTIE: BERT DE JONG 072-5196276
BERT DE JONG
De waterkwaliteit in een aantal
natuurgebieden in Noord-Ne
derland is zo goed dat de otter,
'ambassadeur van het zoete wa
ter', terug kan keren. Dat stelt A.
de Jongh van het Otterpark
Aqualutra bij Leeuwarden. Deze
marterachtige staat sinds 1988
te boek als 'uitgestorven'. Vol
gend jaar al denkt De Jongh
nieuwe otters los te kunnen la
ten in öf de Wieden /Weerrib-
ben in Noordwest-Overijssel, öf
in de Oude Veen/De Deelen-
/Terkaplester Poelen in Mid
den-Friesland. Het betreft proe-
fuitzettingen van bij Aqua Lutra
gefokte dieren, en uit het wild
weggevangen exemplaren
(Oost-Europa).
Binnenkort zal minister Van
Aartsen van landbouw, natuur
beheer en visserij (LNV) bepa
len in welk gebied de eerste ot
ters mogen worden uitgezet.
Mogelijk begint in beide na-
tuur-enclaves tegelijkertijd een
proefproject. De Jong denkt per
gebied 20 vrouwtjes en 10 man
netjes nodig te hebben. Otters
houden er mime leefgebieden
op na. Een levensvatbare popu
latie moet kunnen beschikken
over minimaal 6.000 hectare
natuur, dan wel otter-vriende
lijk ingericht cultuurland.
De otters die losgelaten worden
zullen gedurende 4 tot 5 jaar
weinig privacy kennen. Ze krij
gen allemaal een zender inge
plant. waardoor onderzoekers
ze individueel kunnen volgen.
De zenders hebben activiteiten
schakelaars. Bij verschillende
bewegingen horen verschillen
de signalen. Niet alleen de ver
blijfplaats, ook de afgelegde
loopafstanden en verschillende
andere gedragingen kunnen op
ieder gewenst moment worden
bepaald.
Daarnaast zal er tijdens de
proefprojecten sprake zijn van
intensieve 'genetische en hor
monale monitoring': onderzoe
kers zullen haren en drollen van
otters verzamelen, om via het
DNA aan de weet te komen of
ze zich voortplanten, hoeveel gif
ze naar binnen krijgen, hoe de
verhoudingvrouwtjes/manne-
tjes zich ontwikkelt, enzovoorts.
De Jongh verwacht genoeg ge
gevens te kunnen verzamelen
om aan het eind van de proefrit
een gedegen evaluatie te kun
nen maken. De volgende stap is
dan uitvoering van een defini
tieve her-introductie op meer
dere plaatsen in ons land (on
der andere in Noord-Holland),
of, als de resultaten tegenvallen,
verder uitstel.
De Vrije Universiteit in Amster
dam heeft deze week een rap
port over de relatie otter/milieu
gepubliceerd. Daaruit blijkt dat
niet alleen in Nederland de ot
ter is verdwenen, of sterk ach
teruit is gegaan. Europabreed
zit dit dier lelijk in de knel. Nog
eens is vastgesteld dat in mar-
terachtigen, zoals otters, zeer
giftige Polychloorbifenylen
(PCB's) zich ophopen: bio-ac-
cumulatie. Het slecht afbreek
bare gif, via allerlei lozingen in
de leef- en voedselketen van de
Otters zijn zeer gevoelig voor gif, in het bijzonder PCB's. Dat krijgen ze via
Het tast de vitamine A-huishouding aan.
otters terecht gekomen, ver
stoort de uiterst belangrijke vi
tamine A-huishouding van de
dieren. Met als resultaat minder
weerstand tegen ziektes en in
fecties.
PCB's worden tevens verant
woordelijk gesteld voor vermin
derde reproductie. En als er nog
jongen worden gebaard, geven
de ouderdieren het gif via de
moedermelk door. Zelfs bij
mensen zijn PCB's in de moe
dermelk gevonden. Volgens het
hun voedsel, zoals paling, binnen.
FOTO MARTIJN DE JONGE
rapport bieden de afgelopen zo
mer (1996) door de Gezond
heidsraad voorgestelde gifnor
men onvoldoende bescherming
aan PCB-gevoelige dieren zoals
otters (maar ook zeehonden).
BERT DE JONG»
Wat een geluk dat niet alle bun
kers uit de duinen zijn verdwe
nen. Met wat kleine aanpassin
gen beleven er tientallen een
tweede leven als winteronder-
komen voor vleermuizen. Het is
er aardedonker, koel en vochtig.
Door de dikke muren heerst er
binnen, ook bij heel strenge kou
buiten, een prima winterslaap
klimaat. De zoogdiertjes kun
nen er maandenlang, ogen
schijnlijk levenloos, aan muren
en plafonds hangen, terend op
zomerreserves. De bunkers zijn
vooral in trek bij grootoor- en
watervleermuizen. Andere soor
ten zijn veel zeldzamer.
Vooral in de regio Bergen-
Schoorl en in Zuid-Kennemer-
land worden diverse bunkers
door vleermuizen benut. In die
gebieden komen - niet toevallig
- ook 's zomers veel vleermui
zen voor. Met name aan de bin-
nenduinrand is nog steeds een
goed leefgebied voor de myste
rieuze gevleugelde nachtdieren.
Onderzoeker Kees Kapteyn
schat dat er thans zo'n 5Ó0
vleermuizen duttend in Noord-
Hollandse bunkers bengelen. In
Zuid-Holland zijn het er nog
meer.
Hun aantal neemt jaarlijks licht
toe, waarbij juist de zeldzame
soorten, zoals franjestaarten,
baard- en meervleermuizen, in
Twee watervleermuizen. Vroeger dacht men dat de dieren van de win
terslaapperiode gebruik maakten om te paren. Dat was een foute veron
derstelling. De beestjes zoeken domweg een beetje warmte bij elkaar.
FOTO MARTIJN DE JONGE
Nederlandse natuurorganisaties
zijn bezorgd over de plannen
voor de bouw van een stuw in
de Eems. Die plannen, afkom
stig van een Duitse werf die wil
uitbreiden, behelzen ook het
uitdiepen van deze watergrens
tussen Oost-Groningen en
Duitsland.
De Meyer-werf wil grotere crui
seschepen kunnen bouwen.
Daar heeft zij dieper vaarwater
voor nodig. De natuurbescher
mers van de Waddenvereniging,
Vereniging Natuurmonumen
ten en het Groninger Land
schap, hebben in een brief aan
verschillende Duitse overheids
instanties gesteld dat er voor de
bouw van grote cruiseschepen
maar een andere plek moet
worden gezocht.
De natuurbeschermers denken
dat de gevolgen voor het wad
milieu veel te groot zullen zijn,
als de stuw-plannen worden
uitgevoerd. Het Eems-Dollard-
gebied is een open getijdenge-
bied, met een rijke broedvogel-
populatie en een bijzondere ve
getatie. Zoet water mengt zich
daar voortdurend met zeewater.
Als de stuw er komt, verandert
die situatie drastisch. Er zal
geen geleidelijke menging meer
van zoet- en zoutwater plaats-
Tanden. De stuw vormt een
'harde' grens. En gaat die grens
open, dan stroomt in één keer
een enorme plons zoet water de
zoute Dollard in.
Bovendien vrezen de organisa
ties dat het verder uitdiepen
van de vaargeul leidt tot een
groter verschil tussen eb en
vloed. Daarnaast is de kans
groot dat de stroomsnelheid in
de Eems toeneemt. Gevolg: het
buitendijkse gebied van de
Eems komt vaker onder water te
staan, en de brakwatergrens
verschuift, door de veranderde
vloedstroom.
de lift zitten. In een bunker in
de Amsterdamse Waterleiding
duinen bijvoorbeeld konden de
tellers vorige week hun geluk
niet op bij de ontdekking van
een groepje franjestaarten.
Vroeger stonden de mergelgroe
ven in Zuid-Limburg bekend als
hèt winterkwartier voor zo 'n
2.500 vleermuizen.
Volgens Kees Kapteyn zijn de
groeven hun nummer één-sta
tus kwijt. In duinbunkers (inclu
sief oude ijskelders op landgoe
deren in de binnenduinrand)
van Zeeland, Noord- en Zuid-
Holland wordt het aantal
overwinteraars op minstens
3.000 geschat.
De Stichting tot behoud van de Drentse
schaapskudden heeft een donatie van veer
tigduizend gulden ontvangen van de Vuil
Afvoer Maatschappij (VAM) in Drente. Met
dit bedrag komt de stichting een stap ver
der in haar pogingen de vijf schaapskudden
voor het karakteristieke Drentse heideland
schap te behouden.
Met de schenking adopteert de VAM acht
honderd schapen, zo heeft woordvoeder H.
van Dam namens de stichting bekendge
maakt. De Stichting tot behoud van de
Drentse schaapskudden raakte in oktober
1994 in financiële moeilijkheden toen de
provincie Drente de subsidiekraan dicht
draaide. Sindsdien moet zij het hebben van
particuliere donaties en schenkingen door
bedrijven. Verder vergaart de stichting in
komsten door de verkoop van schapen, wol
en kaas en vlees van geslachte rammen.
,,We zetten die veertigduizend gulden op de
bank. Want onze stichting wil in de toe
komst proberen de vijf schaapskudden te
exploiteren uit de rente van ons tegoed",
verklaart Van Dam. „Ons saldo bedraagt na
de VAM-schenking 100.000 gulden, dus we
moeten nog heel wat sparen voordat onze
doelstelling is veiliggesteld.
Van Dams stichting waakt thans over zo'n
duizend schapen in Drente, die zijn ver
deeld over vijf kudden. Die hebben hun uit
valsbasis in Balloo, Holtinge, Odoorn, Or-
velte en Ruinen. Over enkele maanden ko
men daar naar schatting tweeduizend lam
meren bij.
Van Dam wijst op het belang van de scha
pen voor het karakteristieke Drentse land
schap. „Door de begrazing worden grassen
en jonge boomscheuten tussen de heide
weggevreten, waardoor een belangrijke bij
drage wordt geleverd aan de instandhou
ding van dit type landschap."
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. waskuip; 2. wedstrijdbeker,
gravure; 3. adellijke titel; 4.
Turkse titel, soort papegaai; 5.
op deze manier, vogel, ten bedra
ge van; 6, bazige vrouw, dierege-
luid; 7. voorzetsel, ten nisterm,
briefaanhef; 8. tros bananen,
hengelsnoer; 9. waakzaam; 10.
projektieplaatje, roem; 11. man
nelijk dier.
Verticaal:
1. antitankgeschut; 2. Japans
bordspel, familielid; 3. muziek
instrument, graansoort; 4. groot
vader, speelkaart, dun stuk hout;
5. vogel, een zekere; 6. vogel,
kolenemmer, herkauwer; 7. vul
kaan in Italië, hemellichaam; 8.
rondhout, Chinese lengtemaat;
9. ziekelijke kwelzucht.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. kameraad; 2. woelmuis; 3.
aberdeen; 4. rariteit; 5. te
kenaap; 6. ironisch; 7. elegance;
8.rotsvast.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: KWAR
TIER en MEERKOET. Het sleu
telwoord luidt: DISCUTABEL.
HEINZ
'O:
TOMPOES
Tom Poes en de Niks
De voetstappen van Wammes Wag
gel naderden reeds de buitendeur en
de witte gestalte van Niks begon
doorzichtig te worden. „Laat de verf-
plaat niet gaan!" jammerde het
ventje handenwringend. „Waar hij
gaat zal ik bekijkbaar zijn en dat mag
niet mogen!" Heer Ollie wendde zich
korrelig om doch nu stond hij tegen
over de bediende Joost, die nerveus
binnentrad. „Excuseer, heer Olivier!"
riep de trouwe knecht. „Koop toch
dat schilderij, als ik zo vrij mag zijn.
Het is een erezaak om het in diggel-
tjes te maken. Te vernietigen, meen
ik. We hebben niets aan de toe
komstvoorspellingen van de heer
Niks gehad, maar hij heeft goed ge-
kijkt. Gekeken, wanneer ik me zo
mag uitdrukken. En daarom..."
„Koop het toch", drong nu ook Tom
Poes aan. „Niet om het kapot te ma
ken; dat niet. Maar wel om Niks in de
gaten te kunnen houden!" „Nee!"
riep heer Bommel met zware stem.
„Ik heb nee gezegd - en ik houd me
daar aan. Het geld groeit me niet op
de rug. Een miljoen voor dat klad
werk; wat denken jullie wel? Mijn
goede vader zou het nooit hebben
goedgekeurd!" Op dat moment viel
de voordeur met een slag dicht en
het witte kereltje loste plotseling in
de lucht op. „Ziezo", hernam heer
Ollie tevreden. „We zijn Niks kwijt."
„O, nee", zei Tom Poes, „Niks is
overal, alleen ziet u hem nu niet
meer." „Het is héél betreurenswaar
dig", prevelde Joost. Hij verliet het
vertrek en toen hij door de duistere
gang liep viel het hem voor het eerst
weer op hoe diep de schaduwen wa
ren. „Het is vreemd", mompelde hij
met trillende lippen. „Ik voel, dat ik
gadegeslagen word. Onzin natuurlijk,
want er is niemand. Het is niks. Maar
toch..."
H
T
HHBHHBi
WEER
DOOR JAN VISSER
Januari verkrijgt geen plaatsje op de eregalerij der koudsten.
Door het sudderende gedrag van de winter vanaf de helft van
de maand is de gemiddelde temperatuur in De Bilt inmiddels
opgelopen tot omstreeks-1,5 graad. De elite van deze eeuw,
de louwmaanden van de jaren 1949, 1942 en 1963, scoor-
den circa 4 graden lager met respectievelijk -5,5 graad, -5,1 j.j
en -5,3. Kouder dan dit jaar waren ook 1941, 1979, 1985 en
1987.
Spijtig voor de recordjagers is natuurlijk het feit dat de natuur^
zich zelden iets aantrekt van kalendergrenzen. De koudegolf
Kerstmis-Driekoningen zou over de periode 16 december-15
januari namelijk op gemiddeld -3,3 graden uitkomen. De kou-U
degolf overschaduwt overigens de droogte van de laatste tijd.
Januari wordt onmiskenbaar de droogste van de eeuw maar
als we verder in het verleden gluren dan zijn er wel eens dro
gere maanden geweest. Zo viel er in Zwanenburg in januari
1763 helemaal geen neerslag. Het actuele weer wordt nog al
tijd bepaald door een luchtdrukreus van meer dan 1040 hPa.
In deze situatie verandert de komende dagen niet veel maar
van vrijdag af wel enige accentverschuivingen. i.ï
Een nieuwe hogedrukcel wordt dan tussen Schotland en NooM
wegen, later zuidelijk Scandinavië verwacht. Langs de flanken
van het hogedrukgebied dringt in het weekeinde koudere
lucht ons land binnen. Wanneer het dan 's nachts wat breder
opklaart vriest het 4 tot 6 graden. Overigens nemen in de loop
van het weekeinde de neerslagkansen toe doordat van het
westen uit een front dichterbij komt.
Morgen is opnieuw een dag met overheersend wolkenvelden,
weinig wind en temperaturen omstreeks 4 graden. Gisteren
scheen de zon in het noorden en er heersten daar locaal tem
peraturen tot 7 graden. Bij ons ging de ochtendmist over in
laaghangende bewolking en kwam de zon er niet aan te pas.
Schiphol was het minst koud met een maximumtemperatuur
van 5,3 graad.
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
Noorwegen:
Onstuimig en bewolkt
weer met veel regen of
sneeuw. In het zuidoosten
veel rustiger en droger.
Maxima meest tussen de
Oen 5graden.
Zweden:
Veel bewolking en vooral
in het noorden sneeuw of
regen. Tamelijk veel wind.
Middagtemperatuur rond
3 graden, in het uiterste
noorden kouder.
Denemarken:
Bewolkt, winderig en over
wegend droog weer. Mid
dagtemperatuur rond 4
graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Rustig weer met wolken
velden of mist en 's mid
dags ook wat zon. In
Schotland kans op een
bui, verder droog. Middagtemperatuur
ongeveer 6 graden.
België en Luxemburg:
Meest bewolkt, mistig en rustig weer.
Droog. Middagtemperatuur ongeveer 4
graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wolkenvelden, ook af en toe zon en
droog. Langs de westkust wel kans op
wat regen. In de nacht en ochtend plaat
selijk mist. Verder vrij rustig en fris met
maxima iets boven het vriespunt.
Portugal:
Af en toe zon, ook wolken en een enkele
bui, morgen aan de westkust kans op
pittige buien en vrij veel wind. Maxi
mumtemperatuur aan zee rond 15 gra-
Madeira:
Wolkenvelden en van tijd tot tijd buiige
regen, misschien met onweer. In de loop
van morgen opklaringen. Middagtempe
ratuur ongeveer 18 graden.
Spanje:
Eerst in het noorden en oosten wolken
velden en af en toe (buiige) regen, mis
schien met onweer. In de loop van mor
gen juist van het westen uit wolken en
regen. Overigens flink wat zon en droog.
Middagtemperatuur vandaag van een
graad of 7 in het noorden tot 17 aan de
costa's in het zuiden, morgen warmer.
Canarische Eilanden:
Af en toe zon en een enkele regen- of
onweersbui. Maxima rond 23 graden.
Marokko:
Westkust: Geregeld zon, maar vooral in
het zuiden soms ook uitgestrekte wol
kenvelden. Kleine kans op een bui. Mid
dagtemperatuur vlak aan zee ongeveer
20 graden.
Wisselende bewolking en eerst nog een
enkele bui, misschien met onweer. Mid
dagtemperatuur rond 17 graden.
Zuid-Frankrijk:
Langzaam wat meer zon en droog. Al
leen vandaag langs de Middellandse Zee
nog kans op een bui. Minder koud met
maxima van ongeveer 9 graden, in het
uiterste zuiden plaatselijk 15 graden. In
de Alpen en Pyreneeën temperatuur op
2000 meter weer oplopend tot rond -5
graden.
Mallorca en Ibiza:
Naast zon ook bewolking en vooral van
daag kans op een enkele regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur rond 15
graden.
Italië:
Perioden met zon en op de meeste
plaatsen droog. In de nacht en ochtend
kans op mist. Middagtemperatuur van 4
in het noorden tot een graad of 15 op Si-
Corsica en Sardinië:
Geregeld zon en eerst nog een enkel
buitje Middagtemperatuur ongeveer 15
graden.
Malta:
Perioden met zon en eerst nog een klei
ne kans op een bui. Middagtemperatuur
ongeveer 15 graden.
Griekenland en Kreta:
Flinke zonnige perioden en op de mees
te plaatsen droog. Op de Egeïsche Zee
vooral op morgen veel wind. Koud met
maxima meest tussen de 6 en 12 gra-
Turkije en Cyprus:
Kusten: kil met maxima van 5 graden
rond de Dardanellen tot 12 op Cyprus.
Verder naast zon ook veel stapelwolken
en op de meeste plaatsen droog. Tame
lijk veel wind.
Duitsland:
Wolkenvelden en hier en daar wat lichte
sneeuw of mogelijk ijzel. 's Nachts
plaatselijk mist en overdag soms wat
zon. Middagtemperatuur uiteenlopend
van rond het vriespunt in het zuiden tot
plus 4 graden langs de Noordzee-kust.
Zwitserland:
Geleidelijk meer zon en droog. In de da
len maxima rond het vriespunt Tempe
ratuur op 2000 meter oplopend naar
min 4 graden.
Oostenrijk:
Wolkenvelden, ook langzaam wat
zon en op de meeste plaatsen drc
Maxima in de dalen rond het vriespi
Temperatuur op 2000 meter gaat
min 7 graden.
Wolkenvelden, soms ook een opklar
en meestentijds droog. Wel kans
mist. Middagtemperatuur iets boven
vriespunt. C1EJ
Tsjechië en Slowakije: iv,
Rustig weer met wolkenvelden of n)
en waarschijnlijk droog. Middagtemnj
ratuur rond het vriespunt.
Hongarije:
Nevelig weer met wolkenvelden en of1
meeste plaatsen droog. Maxima iets in
ven nul. |gi
DONDERDAG 30 JANUARI 1997
Zon- en maanstanden
Zon op 08.23 Zon onder 17[^v
Maan op
Maan onder 10pe
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.35 19.49 07.08
Laag 03.05 15.45 02.46
Weerrapporten 29 januari 07 u
De Bilt
Deelen
Eelde
Den Helder
Rotterdam
Vlissingen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona'
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Dublin
Frankfurt
Genève
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
licht bew. ono 3
Stockholm c
Warschau t
Wenen s
Zürich 2
Bangkok c
Buenos Aires c
Johannesburg c
Los Angeles c
New Orleans 2
New York c
TelAviv 2
Tokyo I
Toronto c
