Grens asielbeleid is bereikt
'Shock' moet kabinet-Dehaene redden
Feiten &Meningen
'Spaarvarken'
Zwitserland is
wereldvreemd
WOENSDAG 29 JANUAR11997
NIEUWSANALYSE
Hitier noemde het neutrale Zwitserland een kleines Sta-
chelschwein en hij zou dat stekelvarkentje wel even was
sen als hij de rest van Europa onder controle had. Maar
de neutrale Alpenvesting werd verdedigd door een half
miljoen man en de Führer kam er nooit aan toe. Na de
oorlog groeide Zwitserland op van stekelvarken tot een
groot spaarvarken, vooral voor het buitenlandse vlucht-
kapitaal.
Het Alpine bankwezen werd steeds machtiger en im
muun voor binnenlandse en buitenlandse bemoeials.
Totdat het vorig jaar plotseling onder internationaal
spervuur kwam te liggen vanwege het gesjoemel met
joodse tegoeden en gestolen nazi-goud. De bankiers wa
ren razend en verschansten zich achter hun bankge
heim. Onverstandig, want opeens wierp de hele wereld
zich op de 'Gnomen van Zürich', die alom als de eigen
lijke machthebbers van Zwitserland werden afgeschil
derd.
Die indruk werd nog bevestigd door de schrikreacties
van de federale regering in Bern. Het kabinet leek rade
loos, het volk was verdeeld en het land ten prooi aan de
diepste gewetenscrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. In
Bern zette men zelfs een task force op om de buitenland
se belagers het hoofd te bieden, als ging het om een
dreigende invasie.
De Zwitserse ambassadeur in Washington moest af
treden omdat bij Bern inderdaad had aangeraden zich
niet te laten intimideren door 'malafide tegenstanders'
en 'oorlog' te voeren
tegen critici als het
Joodse Wereldcon
gres en de Ameri
kaanse senator
D'Amato. Bonds
president Delamu-
raz verweet op ou
dejaarsavond
D'Amato en de
joodse lobbyisten
het Zwitserse
bankwezen te willen
'vernietigen' en
sprak van 'losgeld
en chantagepoli-
tiek'.
Daarop werd De-
lamuraz van Was
hington tot Jeruza- Joods goud of niet? foto epa
lem als antisemiet
aan de kaak gesteld.
Zijn eigen partij eiste zijn aftreden en Delamuraz, in
middels weer gewoon minister van Economische Zaken,
heeft de voorzitter van het het Joods Wereldcongres zijn
excuses moeten aanbieden.
In wezen is de hele crisis een storm in een klein Alpen
meertje. Zwitserland is niet anti-semitisch, althans niet
meer dan enig ander land in Europa. Het brandmerk van
anti-semitisme wordt door sommige joodse belangen
groepen al snel gehanteerd als men in hun vaarwater
raakt. Bij gebrek aan een goede public-relationspolitiek
staat Zwitserland met zijn mond vol tanden tegenover
beschuldigingen, die voor een deel zijn ingegeven door
leedvermaak, omdat de rijke Zwitsers nu óók eens de re
kening krijgen gepresenteerd.
De regering heeft het bankgeheim gedeeltelijk opge
heven en de bankiers moeten vroeg of laat met de billen
bloot over het oorlogsverleden van hun voorgangers.
Bern overweegt bovendien een schadefonds van een
kwart miljard frank in te stellen voor de nazaten van
holocaust-slachtoffers. Dat is veel meer dan tot dusverre
Zweden en Portugal hebben gedaan, die bij hun neutra
liteit ruim een halve eeuw geleden ook goed garen heb
ben gesponnen. ,,Wij betalen de prijs voor onze neutrali
teit", constateert de chef van de task force, ambassadeur
Thomas Borer.
De 39-jarige Borer, die in tegenstelling tot de meeste
van zijn landgenoten verder kijkt dan de Alpen of Jura,
wijt de hysterische reacties op de buitenlandse kritiek
aan „onze Weltfremdheit, als gevolg van ons lange isole
ment in de wereld en vooral Europa". Hij behoort tot het
steeds sterker groeiende bevolkingsdeel dat aansluiting
bij Europa en de Verenigde Naties wil.
„Als we meteen hadden meegedaan, was nu mis
schien Genève en niet Brussel de hoofdstad van de Eu
ropese Unie geweest", zegt Borer. Hij meent dat Zwit
serlands Alleingangbinnen een jaar of vijf definitief is af
gelopen. „In dat proces zie ik deze crisis als een heilza
me schoktherapie. We zijn gewone Europanen en geen
buitenbeentjes. Als we eenmaal met de rest in de klas
zitten, is dit soort problemen ook voorbij."
GENEVE BOB KROON
CORRESPONDENT
Asielzoekers die al jaren in Nederland wonen, raken ingeburgerd. Dat verklaart vaak de betrokkenheid van gemeenten.
foto v/fa dennis
Het besluit van een aantal gemeenten om afgewezen asielzoekers niet langer uit hun huis te zetten, toont aan dat het ruimhartige
Nederlandse asielbeleid wel eens op een natuurlijke grens kan stuiten. Na jaren van alsmaar stijgende aantallen, lijkt het stadium
van consolidatie bereikt te zijn.
Je zet mensen, die vaak al jaren
in een bepaalde buurt of dorp
wonen, niet zo maar op straat,
zo blijkt uit het optreden van
gemeenten als Apeldoorn, Rot
terdam, Assen en Amsterdam.
Met de wet in de hand wil
staatssecretaris Schmitz (justi
tie) deze gemeenten dwingen
over te gaan tot huisuitzetting
en het stoppen van uitkeringen.
Van hun kant constateren ge
meentebesturen steeds vaker
dat de eigen inwoners daar wei
nig waardering voor hebben.
Nederland moest in enkele ja
ren tijd meer dan 150.000 asiel
zoekers een eerste onderdak
verschaffen. Dat gebeurde niet
zonder protest, maar het verzet
nam nooit grote vormen aan.
Veel van de vluchtelingen
mochten uiteindelijk in ons
land blijven, omdat zij terecht
asiel vroegen. Een deel werd af
gewezen, niet omdat er in hun
vaderland geen problemen zijn,
maar omdat zij in hun land van
herkomst weinig of geen kans
lopen vervolgd te worden.
Dat is de hoofdlijn van het be
leid: een royale opvang, maar in
voorkomende gevallen moeten
afgewezen asielzoekers het land
ook verlaten. Dat is bijna altijd
een zaak van het ministerie van
justitie. Op een enkele uitzon
dering na: asielzoekers die in
dertijd in een gemeentewoning
zijn ondergebracht en nu uitge
procedeerd raken.
Voor de voorzitter van Vluchte
lingenwerk Nederland, Jan-Nico
Scholten, is het geen vraag of
afgewezen asielzoekers in Ne
derland kunnen blijven. Een af
wijzing is een afwijzing, vindt
hij. Maar asielzoekers zouden
hun huis niet hoeven te verlaten
tot de overheid hen daadwerke
lijk op het vliegtuig durft te zet
ten. „Eerder hoeven ze hun huis
niet uit. Dat voorkomt veel pro
blemen in het illegale circuit",
aldus Scholten.
„Het huidige beleid van het rijk
is dubbelhartig. De uitgeproce
deerde asielzoeker wordt op pa
pier uitgezet. In de praktijk zet
de overheid hem meestal niet
daadwerkelijk op het vliegtuig.
Dus belanden uitgeprocedeerde
asielzoekers soms letterlijk bij
de bushalte."
Dat 'de uitgeprocedeerde asiel
zoeker' pas nu zoveel commotie
veroorzaakt, vindt Scholten niet
gek. „Het is voor de eerste keer
dat Nederland met zoveel afge
wezen asielzoekers kampt. De
afgelopen vijfjaar moesten
60.000 mensen ons land verla
ten. Daarvan zijn er slechts
20.000 uitgezet. Niemand weet
precies waar die andere 40.000
mensen uithangen.
In de woningen die bestemd
zijn voor de Regeling Opvang
Asielzoekers (ROA) wonen nu
nog zo'n 9.000 asielzoekers. De
woningen werden begin jaren
negentig door de gemeenten
beschikbaar gesteld bij gebrek
aan voldoende plaatsen in de
asielzoekerscentra. Sinds enkele
jaren is er voldoende opvangca
paciteit en kan de ROA lang
zaam verdwijnen.
In ROA-woningen werden bij
voorkeur gezinnen met jonge
kinderen geplaatst. Doordat ze
zelfstandig wonen en hun kin
deren naar plaatselijke scholen
sturen, zijn deze gezinnen veel
al redelijk ingeburgerd. Dat ver
klaart de persoonlijke betrok
kenheid van de betrokken ge
meenten.
Scholten: „Nu ze na jaren het
dorp of stadje toch moeten ver
laten, komen ook plaatselijke
bewoners in opstand. 'Waarom
moet die vrouw met twee jonge
kinderen terug naar dat akelige
Somalië?' Die gevoelens zijn
heel begrijpelijk."
Toch verschillen de gemeenten
nogal van opvatting. Zo ver als
Apeldoorn, dat de hele zaak op
het bordje van het rijk heeft ge
legd, wil vrijwel geen enkel ge
meentebestuur gaan. Het beleid
in andere gemeenten is er
meestal op gericht te voorko
men dat asielzoekers in de ille
galiteit verdwijnen.
Een woordvoerster van de ge
meente Den Haag: „Formeel
voeren wij de wet wel uit. Ook
het individueel toetsen moet,
daar kom je niet onderuit." Den
Haag heeft echter nog geen
huis uitzetting do orge vo er d
omdat de procedure lang duurt.
„Vergeet verder niet dat er ook
mensen zijn die uit zichzélf ver
trekken, omdat hun uitkering
wordt stopgezet."
In Midden-Nederland raken af
gewezen asielzoekers hun huis
en uitkering kwijt. Gemeenten
in de regio Utrecht volgen voor
lopig niet het voorbeeld van
Apeldoorn. Dat geldt ook voor
de stad Utrecht, die echter geen
actief beleid voert waarbij men
sen uit hun ROA-woning wor
den gezet en geen geld meer
krijgen.
In de praktijk, lost het probleem
zich vaak vanzelf op. „Als men
sen een negatieve beslissing
hebben gehad, gaan ze in hoger
beroep en mogen dan alsnog
blijven. Het gebeurt ook dat we
bij een ROA-woning komen en
dan blijken de bewoners met de
noorderzon te zijn vertrokken",
zegt een woordvoerder.
IJsselstein is een van de weinige
uitzonderingen. Vijf afgewezen
asielzoekers kunnen daar uit
humanitaire overwegingen blij
ven zitten, mét uitkering. Nieu-
wegein kijkt voorlopig de kat uit
de boom, maar sliiit niet uit
beleid aan te passen.
De verantwoordelijke wetho
der Van der Nat wil de uitzet
ting van drie Ethiopiërs nog
maals aan de gemeenteraad
voorleggen, voordat daadwe
lijk tot actie wordt overgega;
De Ethiopiërs krijgen sinds
financiële steun van kerken
opvangplaatsen voor asielzo
kers. Kosten: 15 miljoen gulc1
voor huisvesting en uitkerinj
Jaarlijks raken in de hoofdst;1
zo'n 35 asielzoekers uitgeprc
deerd. Als zij door de rijksov
heid niet op het vliegtuig wo
den gezet, geeft de stad ze
al nog wel een uitkering. „Dt
rekening sturen we naai
nisterie van justitie. Als asiel k
zoekers zijn uitgeprocedeerd
zijn wij in principe niet meei r
verantwoordelijk voor hun v
zijn", aldus een woordvoerd
van de gemeente.
DEN HAAG LOUIS BURGERS
WIM STEVENHAGEN
Hoeveel corruptie-affaires kan een re
geringspartij verdragen voordat de to
tale ontreddering toeslaat? Deze vraag
staat bovenaan de Belgische politieke
agenda, nu de Waalse socialistische
partij (PS) na de moord op Cools, de
aandelenzwendel, de Agusta-affaire en
de omkoping door Uniop een nieuwe
kaakslag heeft moeten incasseren: de
smeergeldzaak-Dassault.
Alle Belgische oppostiepartijen zien in
de nieuwe affaire aanleiding hun ver
trouwen in de coalitie-Dehaene op te
zeggen. De Parti Socialiste zelf over
weegt een 'shocktherapie' om het ge
zag van de partij te herstellen en het
kabinet te redden.
Volgens de Brusselse minister-presi
dent Charles Picqué hangt de PSna re
cente onthullingen inzake Dassault be
wusteloos in de touwen en zijn radicale
maatregelen vereist om de in Wallonië
almachtige partij weer tot leven te wek
ken. Daarmee maakte Picqué een radi
cale omezwaai. Eerder had de rege
ringsleider van het gewest Brussel nog
gepleit voor een algehele amnestie voor
wie zich met illegale partijfinanciering
had ingelaten.
Maar voor amnestie is het klimaat in
België, een halfjaar na de 'Witte Mars'
en midden in de discussie over een
'Nieuwe Politieke Cultuur' niet bepaald
rijp. Opmerkelijk is dat deze keer ook
coalitiepartner CVP openlijk druk uit
oefent op de PS om schoon schip te
maken. Premier Dehaene brak met zijn
gewoonte zich nooit publiek in coali
tieperikelen te mengen en zei dat
„volledig duidelijk moet zijn dat cor
ruptie niet is toegelaten. Nu niet en
toen niet". CVP-partijvoorzitter Van
Peel deinsde er zelf niet voor terug een
ultimatum te stellen. „Wij geven de PS
enkele uren of dagen de tijd om orde
op zaken te stellen", liet hij weten.
De affaire-Dassault hoort thuis in het
rijtje van 'oude spoken' die al vier PS-
politici van het pluche hebben gejaagd:
Guy Mathot, Guy Spitaels, Guy Coëme
en Alain van der Biest. Deze keer staat
weer de carrière van oud PS-voorzitter
Guy Spitaels op het spel, de man die tot
1992 de scepter zwaaide over het rode
bolwerk en door zijn kameraden Dien
(God) werd genoemd.
De inval gisteren door de Luikse politie
in het hoofdkwartier van de PS wordt
gezien als een eerste stap op weg naar
de berechting van Spitaels, die door de
gewezen kabinetschef van oud-PS-mi-
nister Moureaux aan de schandpaal is
genageld. Die kabinetschef, Merry Her-
manus, zit met de ex-rechterhand van
Spitaels, Francois Pirot, in voorarrest.
De zaak-Dassault kwam in een stroom
versnelling nadat de Franse justitie do
cumenten van de wapenfabrikant over
maakte aan het parket van Luik. Daar
uit zou blijken dat Dassault de PS mil
joenen guldens aan steekpenningen
betaalde om de order voor de moderni
sering van Belgische F16's in 1989 bin
nen te slepen.
Hermanus stuurde 13 januari een brief
aan zowel Spitaels als aan de huidige
PS-voorzitter Busquin met de vraag
wat te doen met de 10 miljoen Belgi
sche frank van Dassault die nog op een
Luxemburgse rekening was achterge
bleven. Dat zou het restant zijn van de
30 miljoen die Dassault in 1989 betaal
de. Tijdens zijn verhoor verklaarde
Hermanus dat niemand minder dan
Spitaels, nu Waals parlementsvoorzit
ter, hem destijds had verzocht het geld
'discreet' in ontvangst te nemen.
Spitaels ontkent in alle toonaarden.
De PS zit lelijk met de jongste affaire in
de maag. Een groep van zestien partij-
prominenten riep in een verklaring alle
niet met name genoemde 'beschuldig
de personen' op 'in het belang van de
PS en het land terug te treden uit de or
ganen van de partij'. De zestien namen
in hun verklaring wel de huidige voor
zitter Busquin in bescherming, die ge
roemd werd vanwege zijn morele inte
griteit, maar vermeden nadrukkelijk
Spitaels de hand te reiken.
De zaak-Dassault ontregelt het werk
van het kabinet-Dehaene, terwijl de fe
derale regeerploeg nog maar net beko
men was van de opschudding rond
vice-premier van PS-huize Elio di
Rupo. Di Rupo bevond zich eind vorig
jaar wekenlang in het oog van een pu
blicitaire orkaan, nadat een gedetineer
de homoseksueel hem had beschuldigd
van seksueel verkeer met minderjarige
jongens. De aanklacht werd gevolgd
door een hele stroom anonieme getui
genissen, die uiteindelijk zó dubieus
bleken dat Di Rupo met de schrik vrij
kwam.
Volgens de liberale oppositiepartijen
PRL en VLD is nu de maat vol. „De CVP
brengt de democratie in gevaar door
vast te houden aan een regering met de
PS", schamperde VLD-leider Herman
de Croo. De linkerflank van de opposi
tie hekelt het feit dat het kabinet-
Dehaene meer energie steekt in het
'managen' van interne crises dein in
besturen van het land.
Hoewel de oppositie zich al warmlo
voor de regeermacht, is de kans tocl
niet groot dat de regering-Dehaene
struikelt. Daarvoor is 1997 een te cn
ciaal jaar, waarin te grote belangen1 j
het spel staan. Zo moet België zich
kwalificeren voor de Europese een
heidsmunt, een project dat een stra
begrotingsbeleid en forse bezuinigii
gen vergt. Die taak wordt alleen aan
ploeg-Dehaene toevertrouwd.
De eventuele val van Spitaels hoeft I
vendien de regering niet te raken. D
vijf huidige PS-ministers waren er d
ook als de kippen bij om te verklare
dat de partij al danig orde op zaken
heeft gesteld en dat nu een 'nieuwe
neratie politici' aan de macht is.
De PS put ook moed uit het feit dat
voorgaande affaires de partij geen
groot stemmenverlies hebben opgei
verd. Na het gedwongen aftreden v<
drie ministers in de nasleep van de
Agusta-affaire kwam de PS bij de ve
kiezingen van 1994 als overwinnaar
de bus. De vijf huidige PS-bewindsli
den hebben gisteren aangekondigd
'dialoog- en luisterontmoetingen' te
gaan organiseren met de achterban
dat voldoende is om de aangeslagei
weer op de been te krijgen, valt te b
zien. Maar het ontbreekt de vijf, on(
wie vice-premier Elio di Rupo, niet i
moed. „Geen enkel onderwerp is ta
boe", belooft hun communiqué.
BRUSSEL PAUL KOOPMAN
CORRESPONDENT
