Verkiezingen eerste stap naar herstel
GOED
KOOP
'Gevangenisstraf blijft vergelding'
Tsjetsjenen gaan vandaag naar de stembus
Studio Sport
gewoon weer
tegen zevenen
Feiten &Meningen
MAANDAG 27 JANUAR11997
OPINIE
'We' zijn er klaar voor. Het eetschema is
rond: zondagavond om zes uur aan tafel,
vijf voor half zeven afwassen en dan om
kwart voor zeven voor de buis. Mocht er
vertraging ontstaan, dan kan het bord op
schoot worden genomen en kan weer 'ou
derwets tv worden gekeken. De onderhan
delingen daarover zijn bij mij thuis afge
rond, het contract is getekend, dus daarover
kan in elk geval geen discussie meer ont
staan. Alleen nog over het voetbal zelf.
Als het meezit, herleven die goede oude tij
den binnenkort. Alles wijst er immers op
dat 'we' gaan winnen. Het komt er nu al
leen nog op aan dat de NOS de samenvat
tingen van het voetbal in de eredivisie kan
blijven uitzenden. Gebeurt dat, dan zal ge
hoor worden gegeven aan de wens van de
Nederlanders die de overkoepelende om
roep heeft laten interviewen. Gevraagd
werd wanneer zij op zondagavond het liefst
naar Studio Sport willen kijken. Driekwart
antwoordde: kwart voor zeven. Het tijdstip
waarop altijd kon worden afgestemd op het
sportprogramma, totdat Sport7 er dit sei
zoen ongevraagd met 'onze' uitzending
vandoor ging.
Door de overval van Sport7 werd Studio
Sport met zijn voetbal verbannen naar tien
uur 's avonds. Een onmogelijke tijd. Veel te
laat. De volgende wedstrijd is dan bij wijze
van spreken al weer gespeeld. Sport7 zou
het alternatief worden, maar was helemaal
niets. Nooit wist je wanneer wat zou wor
den uitgezonden. Na elk doelpunt volgde
een kwartier reclame. Je werd bedolven on
der de 'doelpunten van de week, maar op
de goals waarin je werkelijk geïnteresseerd
was, kon je uren wachten.
Omdat Sport7 zoveel zendtijd beschikbaar
had, werd alles en iedereen geïnterviewd.
Tot de comervlag aan toe. Interviewer: 'En
wat ging er vanmiddag door je heen?' Vlag:
'Nou, het was verschrikkelijk koud'. Inter
viewer: "Maar het was toch een hartverwar
mende wedstrijd?' Vlag: 'Daar merkje nooit
zoveel van. Je moet altijd stilstaan en mag
nooit de spelers volgen'. Interviewer: 'Het
voordeel voor jou is toch dat je regelmatig
in beeld komt'.
Verwacht werd dat door de komst van
Sport7 veel meer Nederlanders in de ban
van de bal zouden raken. In plaats daarvan
haakten maar liefst 900.000 voetballiefheb
bers af. Hun uitlaatklep was dichtgeslagen.
Collega's op werk of de Riaggs konden de
volgende morgen als hulpverlener dienen.
Commercie maakt meer kapot dan je
denkt. Zelfs het voetbal, dat altijd als heilig
werd beschouwd.
Maar gelukkig zijn die 900.000 niet voor
niets in rook opgegaan. Zij hebben er voor
een belangrijk deel toe bijgedragen dat
Sport7 buitenspel is gezet en dat het voet
bal van Studio Sport nu waarschijnlijk weer
bij daglicht kan en mag worden gezien.
Goed, ook op dat programma is het nodige
aan te merken. Bij Eddy Poelman moet je
bijvoorbeeld erg veel geduld hebben. De
laatste woorden van een zin finishen nogal
eens vijf minuten nadat de eerste woorden
van start zijn gegaan. Bovendien kun je je
afvragen of het wel gezond is dat oude
mannen als Jansma en Smeets nog altijd
achter kinderen aanrennen. Niettemin slik
je Studio Sport als doping. Het hapt, al dan
niet met eten op schoot, lekker weg. Het
geeft een 'wij-gevoel' en het maakt de ne
derlaag van je favoriete club wat gemakke
lijker te dragen.
Daarom moeten er ook geen nieuwe expe
rimenten komen met SBS6, RTL of Veroni
ca. Het zou de kosten van de gezondheids
zorg alleen maar doen toenemen. Gewoon
Studio Sport zondagavond kwart voor 7.
jan preenen
De Tsjetsjenen gaan vandaag naar de stembus
om een president te kiezen die zal uitmaken op
welke wijze en hoe snel hun republiek onafhan
kelijk van Rusland wordt. Grootste kanshebber is
Alan Maschadov, die twee jaar met succes aan
het hoofd stond van het verzet tegen een van de
grootste militaire grootmachten. Hij leidde daar
na de onderhandelingen die uitmondden in de
volledige terugtrekking van het Russische leger
uit de Kaukasusrepubliek.
Tsjetsjenië werd daardoor al in feite een onaf
hankelijke staat, ofschoon de beslissing over de
definitieve status is uitgesteld tot 2001. In het
Kremlin zien velen Maschadov als de meest
pragmatische en aanvaardbare man van de be
langrijkste politieke figuren in Tsjetsjenië.
De drie andere belangrijkste kanshebbers onder
de dertien presidentskandidaten zijn Sjamil
Basajev, Movladi Oedoegov en Zelimchan Jan-
derbijev.
Basajev (32) is een nationale held in Tsjetsjenië.
Hij verwierf bekendheid door de bezettingsactie
in de Zuid-Russische stad Boedjonovsk, waar hij
en zijn guerrillastrijders in juni 1994 meer dan
duizend mensen in gijzeling hielden. De actie
dwong Moskou aan de onderhandelingstafel, al
duurde het nog twee jaar voor er een vredesak
koord tot stand kwam.
Oedoegov (34) is een oudgediende die roem ver
gaarde als minister van Informatie in de
Tsjetsjeense oorlog. Hij verspreidde zijn bood
schap vanuit afgelegen bergoorden met een
draadloze telefoon. Zijn presidentscampagne
legt de nadruk op „Islamitische orde". Zijn pri-
vé-leven weerspiegelt zijn op de islam georiën
teerde politiek. Hij heeft twee vrouwen en is de
enige kandidaat die polygamie propageert.
Jandarbijev (45) is de huidige leider van Tsjetsje c
nië. Voor zijn politieke carrière was hij een be
kend dichter. Hij was vice-president onder sepa e
ratistenleider Dzjochar Doedajev. Jandarbijev
was weliswaar een van de eerste Tsjetsjenen die
de Russische overheersing openlijk aan de kaak j
stelde, maar hij was geen duidelijk zichtbare
oorlogsleider.
De Tsjetsjenen kiezen behalve een president oo ;t
de 63 afgevaardigden voor het parlement.
grozny rtr
Sjamil Basajev - terrorist voor Russen, held voor Tsjetsjenen
Presidentskandidaat Sjamil Basajev bladert het gedenkboek door waarin de namen staan van Russische soldaten die in Tsjetsjenië zijn
gesneuveld. foto epa
In een land dat zijn strijders op handen draagt is Sjanjj"
Basajev de meest vermaarde - en beruchtste. Zijn faa
zou hem bij de Tsjetsjeense presidentsverkiezingen c
vandaag wordt gehouden gemakkelijk de overwinnit
kunnen brengen.
Russische leiders zien de jonge, baarddragende rebel als een terrorist, die g< e
enkele spijt heeft van zijn overval op een ziekenhuis in Zuid-Rusland, waar
meer dan honderd patiënten, artsen en verpleegkundigen gijzelde. Maar de
meeste Tsjetsjenen verkneukelen zich over de manier waarop Basajev zich i
de situatie wist te redden en de Russen daarmee blameerde. Hij werd onmiij,
dellijk een legende, vooral onder de jonge guerrillastrijders.
In elk dorp dat hij op zijn verkiezingscampagne aandoet wordt Basajev om
stuwd door enthousiaste aanhangers. Zijn baard heeft hij geknipt en zijn ca
mouflagetenue heeft hij verwisseld voor een pak, met stropdas en tradition!
lamswollen hoed. Maar hij trekt nog steeds een lange neus naar Moskou. Zi
eerste daad als president, zo belooft hij, zal het uitroepen zijn van de volledi
onafhankelijke staat Itsjkeria.
„Moskou wil deze verkiezing tegenhouden, maar Moskou kan dat niet", zei
Basajev op een van zijn campagnestops. „Deze verkiezing is de eerste stap t
weg naar de wederopbouw van onze republiek." Met Basajev dingen nog vi 'o
tien andere mannen naar het Tsjetsjeense presidentschap, onder wie de hu
ge leider, Zelimchan Jandarbijev. Maar twee kandidaten zijn duidelijk favoi 'Jf
Basajev en Asian Maschadov, een grijzende militaire commandant die in ai
gustus met de Russen het einde van de oorlog overeenkwam.
„Een van de belangrijkste zaken in ons buitenlands beleid zal de relatie mellc
Rusland zijn", zegt Maschadov in zijn verkiezingsprogram. „Eerst zullen er
economische relaties zijn. Maar misschien kunnen Itsjekeria en Rusland oo
relaties onderhouden op militair en defensiegebied."
Russische functionarissen, die uitsluiten dat Tsjetsjenië zich ooit zal mogen
scheiden, geloven dat met Maschadov te praten valt en dat zij met hem een
volledige separatie kunnen voorkomen door Tsjetsjenië economische voort
len in het vooruitzicht te stellen. Maar al pleit hij misschien voor een stapsg
wijze benadering, net als alle belangrijke Tsjetsjeense leiders is Maschadov
voorstander van onafhankelijkheid.
Voor de Russen zou een overwinning van Basajev een bevestiging zijn
stereotype beeld van een door misdadige clans geleid en bandeloos land. D
pas 32 jaar geworden Basajev heeft naast zijn guerrillaverleden nauwelijks
tieke ervaring opgedaan. In zijn verkiezingskamp in Grozny lopen zijn aanh.
gers erbij alsof zij zojuist van het slagveld terug zijn gekeerd. Mannen met
baarden in militaire pakken, de meesten met automatische geweren over hi
schouders, hangen rond voor de televisie, waar een actiefilm op wordt ver
toond.
Noch Basajev, noch een van de andere kandidaten heeft in detail uit de doe
gedaan hoe hij denkt Tsjetsjenië, waarvan de hoofdstad en vele omliggende
plaatsen in 1994-96 door de Russische strijdkrachten zijn verwoest, weer op I
bouwen. „Eerst moeten we onafhankelijk zijn. Dan kunnen we alles produe
ren wat we nodig hebben", zei Basajev kort geleden.
Alle kandidaten geloven dat de kleine republiek, die voor de oorlog 1,2 milji l\
inwoners telde, zich economisch zal kunnen redden door het herstel van de u:
olie-industrie. Maar om die olie te exporteren zal het geheel door land omshe:
ten Tsjetsjenië hoe dan ook met Rusland moeten samenwerken.
Tsjetsjeense leiders zeggen dat zij zich zullen laten leiden door islamitische
principes. Zij zullen waarschijnlijk hulp zoeken in moslimlanden. Maar mei o
dan beperkte humanitaire bijstand heeft nog geen enkel land aan de Tsjetsjm
nen in het vooruitzicht gesteld.
De veerkrachtige Tsjetsjenen blijven niet hangen in de ontberingen van dei ti
log. Met hun handelstalent houden zij de voedsel- en medicijnenmarkt op
voorraad. Maar de industrie, infrastructuur en andere sectoren liggen in dui
gen. De paar duizend mensen die zich donderdag voor een verkiezingsbijef ;e
komst op het centrale plein van Grozny hadden verzameld leek het een zori i
zijn. „We hebben geen geld en er zijn geen banen", zei Lomali Azimov, een i
werkloze chauffeur. „Ons werk is nu onze vrijheid te bewaken."
grozny greg myre associated press
AQUA VIVA
TAFELWATER
ROOD
literfles 49
•99
ZACHTE WITTE m/Lt\
PUNTJES |Oy
zak 10 stuks van.2-39' Js®
Ï55 aaa
BOERENKOOL OWU
pak 450 gram van w
Aanbiedingen geldig van ma. 27 t/m wo 29 jan. 1997
A&P Services BV lel 035-5483333
Over het proces tegen De Hak
kelaar is uitgebreid bericht. En
terecht! Het recht moet zijn
loop hebben. De samenleving
moet zien en ervaren hoe het
recht wordt gehandhaafd. Als
de rechtbank De Hakkelaar
schuldig acht, moet hij zijn ver
diende gevangenisstraf krijgen.
De maximale strafmaat per
strafbaar feit staat in de wet.
Onlangs hebben Kamerleden
voorgesteld de maximale straf
voor georganiseerde criminali
teit te verhogen.
Een meer fundamentele vraag is
wat de samenleving met gevan
genisstraf wil bereiken. Die
vraag is actueel. De afgelopen
tien jaar is het aantal cellen in
Nederland bijna verdrievou
digd. En nog steeds kan de hon
ger naar meer cellen niet wor
den gestild. Minister Sorgdrager
wil de discussie op gang bren
gen over de zin van straffen. Zij
vraagt zich onder meer af of het
iets uitmaakt of iemand acht
jaar of zes jaar moet zitten. Vol
gens haar gaat het bij een ge
vangenisstraf om het bescher
men van de samenleving tegen
de dader en om te voorkomen
dat hij of anderen opnieuw de
licten begaan.
De huidige gevangeniswet heeft
als doelstelling dan ook de ge
vangenisstrafdienstbaar te ma
ken aan de voorbereiding van
de gedetineerde op terugkeer in
de samenleving. De nieuwe ge
vangeniswet, die binnenkort in
de Kamer wordt behandeld, laat
een aardser geluid horen, maar
nog steeds niet aards genoeg.
Wat mij betreft moet helemaal
worden afgezien van hoogdra
vende doelstellingen. Gevange
nisstraf geldt in eerste instantie
ter vergelding en afschrikking.
Om een indruk te krijgen van
het gevangeniswezen ben ik on
langs op stage geweest in ge
vangenissen in Haarlem en
Scheveningen. Beide com
plexen zijn allesbehalve luxu
eus. Direct uitzicht op de blau
we lucht is beperkt aanwezig.
De cellen zijn kleine kale pij-
penlaatjes van twaalf vierkante
meter. In moderne inrichtingen
zijn de cellen nog een stuk klei
ner. Overal tref je wel een tv aan
als 'spionnetje' op de samenle
ving. Dat het gevangeniswezen
een 'florerende bedrijfstak' is
blijkt onder meer uit de groot
scheepse verbouwingen die in
Haarlem en Scheveningen wor
den uitgevoerd
Ook uit de samenstelling van de
gevangenispopulatie blijkt dat
resocialisatie geen gemakkelijke
opgave is. Onder de vierhon
derd gevangenen in Haarlem
zijn mensen van ongeveer der
tig verschillende nationaliteiten.
Circa vijftig procent van het to
taal is van buitenlandse origine.
Dat is één van de redenen waar
om het vrijwel onmogelijk is
een eenduidig resocialisatiepro-
gramma te hanteren. De over
grote meerderheid van de ge
vangenen heeft bovendien
drugs gebruikt. Soms worden de
drugs zelfs in babyluiers bin
nengesmokkeld. Circa tien pro
cent van de gevangenen heeft
grote psychische problemen.
Voor wie nog wat met zijn leven
wil, zijn er programma's be
schikbaar voor onderwijs en te
rugkeer in de maatschappij. Een
spoor van motivatie bij de gede
tineerde is echter wel noodza
kelijk. Anders loont de investe
ring in geld en moeite zeker
niet. Circa tachtig procent van
de gedetineerden wil echter
nauwelijks iets. Voor hen res
teert het basisregime. Dat bete
kent 26 werkuren per week, als
er tenminste werk is.
Ook uit de cijfers wordt het dui
delijk dat de vlieger van resocia
lisatie niet opgaat. Zeer veel ge
detineerden - circa zeventig
procent - vervallen na de gevan
genisstraf meerdere malen in
herhaling. Het gevangenisper
soneel raakt daar echter niet
door ontmoedigd, en wekt de
indruk goed tegen het werk op
gewassen te zijn. De bewaar
ders zijn dominant aanwezig op
een groot aantal controlepos
ten. Binnen de totalitaire gevan
genisorganisatie is hun houding
bepalend voor welke doelstel
ling dan ook. Zij signaleren of
iemand een kort lontje heeft,
dan wel zich kwetsbaar opstelt.
Hun houding is nuchter en
menswaardig: „Als jij normaal
doet tegen mij, doe ik dat tegen
jou".
Een bewaarder heeft mij de ver
zamelbak getoond bestemd
voor faeces van iemand, die pil
len of andere objecten heeft
doorgeslikt. „Soms moeten we
een beetje peuren", verkondig
de hij met toewijding. Een
groepsleider vertelde ook na
vijftien jaar gevangeniswezen
met zichtbaar plezier dat hij
ontmoetingen organiseert tus
sen jong volwassen gedetineer
den en jongeren uit de Halt
projecten, om de laatsten schrik
in te boezemen voor de gevan
genis. „Misschien helpt het een
beetje." Een verpleegkundige
verklaarde met een vriendelijke
glimlach dat zij ervaring heeft
opgedaan met schurft en TBC.
Binnen het gevangeniswezen in
Haarlem en Scheveningen
wordt door niemand gepleit
voor een milder strafklimaat.
Dit geldt ook voor de verpleeg
kundigen, die zeer regelmatig
worden geconfronteerd met de
medische en psycho-sociale
klachten van gedetineerden.
Circa de helft van de populatie
meldt zich maandelijks bij de
dokter met een of andere
klacht.
De gesprekken die ik in Haar
lem en in Scheveningen met ge
detineerden heb gevoerd zijn
ook niet ontaard in tirades op
de zinloosheid en onrechtvaar
digheid van gevangenisstraf als
zodanig. Betoogd werd dat 'first
offenders' misschien zelfs te
mild worden gestraft. Een groter
schrikeffect zou preventief wer
ken. Wel werd geklaagd over de
hardheid van het standaardregi
me. In het weekeinde betekent
dit bijvoorbeeld dat gedetineer
den slechts drie uur per dag uit
hun cel kunnen.
Ter voorbereiding op terugkeer
in de samenleving zien zowel
gedetineerden als bewaarders
de stok achter de deur als het
beste middel. Neemt een gede
tineerde bijvoorbeeld deel aan
een onderwijsprogramma, en
doet hij niet zijn uiterste best,
dan moet hij automatisch terug
naar het standaardregime. De
vervroegde invrijheidstelling na
tweederde deel van de straf zou
geen vanzelfsprekendheid meer
moeten zijn. Goed gedrag moet
worden beloond.
Resocialisatie of niet, gedeti
neerden blijven de terugkeer in
de samenleving als een enorme
Otto Vos: „De vervroegde invrijheidstelling na tweederde deel van
straf zou geen vanzelfsprekendheid meer moeten zijn".
archieffoto united photos de rr
drempel zien. Buiten de muren
valt het stempel van ex-gedeti-
neerde zwaar. Het openen van
een bankrekening of het sluiten
van een verzekering is niet meer
mogelijk. Het vinden van werk
is slechts voor een enkeling
De conclusie dringt zich op dat
bij gevangenisstraf geen hoog
dravende doelstellingen passen.
De gevangenisstraf blijft nood
zakelijk als ultieme methode
van vergelding en afschrikking.
Er is geen reden tot wijziging
van de huidige trend dat ernsti
ge delicten zwaarder worden
bestraft. De samenleving is ook
gebaat bij veiligheid op lange
termijn, dat wil zeggen: minjia
kans op herhaling.
De overheid kan daaraan bf
in praktische zin een bijdrai <i
leveren. Volgens de gedetin
den maken zij een grotere k'n-
op een geslaagde terugkeer gf
de samenleving als voldaan s
aan drie W-s: wijf, wonen, v
ken. Op de laatste twee W's p<
de overheid invloed hebbel
door een steuntje in de rug J
bieden. Dat is geen boter a< E
galg, maar een investering i
veiligheid.
otto vos tweede kamerlid (v
