■SIM Q
Survival Kit van Brazilië
Toerisme
Zeven miljoen gulden redde schilderij van ondergang
Canada
ZATERDAG 25 JANUAR11997
Fietsen met Postillon
Zojuist verscheen voor het derde achtereenvolgen
jaar de vakantie-brochure van de Postillon Hotels
worden 35 verschillende arrangementen aangebo
den met daaronder uiteraard de bekende, geheel
verzorgde fietsvakanties (inclusief bagagevervoer)
waarbij door de deelnemers van het ene hotel naa
het andere hotel wordt gereden. De routes zijn uit
zet onder auspiciën van de Stichting Landelijk Fie
platform en er kan worden gefietst op onder meei
Waddeneilanden en in Brabant.
Informatie: telefoon 05 70 - 69 41 41.
Omnibus
Omnibus organiseert al sinds jaar en dag vakantie
voor licht verstandelijk gehandicapten. Zojuist vei
scheen bij deze stichting de brochure 1997 met
daarin zowel reizen naar het buitenland (Turkije,
Frankrijk, België en Spanje) als binnenlandse arra
gementen op onder meer de Veluwe, in Drenthe e
in Friesland. Alle trips worden begeleid door ervai
vrijwilligers.
Informatie: telefoon 071 - 56 18 32 9.
Op Pad Beursfestival
Voor het zevende achtereenvolgende jaar wordt o|
zaterdag 1 en zondag 2 februari, in het Nederland;
Congresgebouw te Den Haag, het Op Pad Beursfei
val gehouden. Het evenement heeft in korte tijd et
enorme groei doorgemaakt. Van 12.000 bezoekers
1991 steeg de belangstelling tot 20.000 in 1996. Na
verwacht zullen er nu circa 23.000 toegangsbewijs
worden verkocht. De beurs schenkt aandacht aan
actieve vakanties waarbij de nadruk ligt op wande
len, fietsen en kanoën. Daarnaast komt camerama
/bergbeklimmer Edmond Öfner vertellen over de
voorbereidingen van de Noordpool-expeditie, diei
maart zijn beslag moet krijgen. De beurs is beide d
gen geopend van 10 tot 17 uur.
Fietsvakantiebeurs
De jaarlijkse fietsvakantiebeurs wordt dit jaar op 1!
en 16 februari gehouden in het Sport- en Eveneme
tencomplexMerwestein te Nieuwegein. Ruim vijfi
exposanten zullen daar dagelijks van 10 tot 17 uur
het bezoek voorlichten op het gebied van fietsvaki
ties in al zijn variëteiten. Niet alleen de dagrecreai
komt aan bod, maar ook de kilometervreter. Tevei
wordt tijdens de beurs bekendgemaakt welk modi
is uitgeroepen tot de ligfiets van het jaar 1997.
Een Mesdag in
de schaduw
Werd Willem Mesdags befaam
de Panorama in de Haagse Zee
straat voor zeven miljoen gul
den opgekalefaterd; zijn voor
malige, met schilderijen en ke
ramiek volgestopte woonhuis,
even verderop aan de Laan van
Meerdervoort, kreeg voor bijna
zes miljoen gulden een facelift.
Terecht. Wie ooit door die don
kere, met suizende gevelkachel
tjes verwarmde druipsteengrot
van zes jaar geleden heeft ge
zworven, gelooft zijn ogen niet.
Wat hoge vensters, een nieuwe
entree en een fraai uitzicht op
de binnentuin allemaal niet
kunnen doen.
Mesdag (1831-1915), een
bulkend rijke, oorspronkelijk uit
Groningen afkomstige bardder,
begon na het in ontvangst ne
men van een aanzienlijke erfe
nis op 35-jarige leeftijd niet al
leen te schilderen, maar ook te
verzamelen. Keramiek (onder
meer Rozenburg-aardewerk en
aziatiaca), doeken van 'om de
hoek" wonende schilders van de
Haagse School als Anton Mau
ve, Jozef en Isaac Israëls, Willem
Maris, maar ook schilderijen
van de Franse Barbizon-groep
met fel romantische, maar toch
ook wat sombere meesters als
Rousseau, Millet en Corot.
Van Gogh was bepaald dol op
dat drietal. De Nederlandse
schilder, vanuit zijn tijdelijke
verblijfplaats Drenthe in een
brief aan zijn broer Theo: „Wou
u eventjes vertellen van een
tochtje naar Zweeloo toen
het maar eventjes begon te lich
ten en de hanen overal kraaiden
bij de over de hei verspreide ke
ten, werden de enkele huisjes
waar we langs kwamen
werd een oude stompe toren op
een kerkhofje met aardenwal en
beukenheg - werden de vlakke
landschappen van heide of ko
renakkers - werd alles alles alles
net precies als de allermooiste
Corots. Een stilte, een mysterie,
een vrede, als hij alleen het ge
schilderd heeft."
Over smaak valt dagenlang te
twisten. Maar bij die van Mes
dag en Van Gogh hoort toch op
z'n minst een licht gefrons van
de wenkbrauwen. Alsof Mesdag
de zee, de golven en de hemel
daarboven niet veel mooier
heeft geschilderd dan Charles
Daubigny. En of de landschap
pen van Van Gogh niet veel ge
nialer op het doek zijn gezet
dan die van sombermans Corot.
Maar het gebouw an sich, het in
oude staat teruggebrachte ate
lier van Sientje Mesdag (met
een magistraal uitzicht op een
ten minste honderd jaar oude
beuk), de keramiek-verzameling
en de tuin doen alles vergeten.
Jammer dat de misschien wel
mooiste werken uit Mesdags
verzameling, vijf oorspronkelijk
op de eerste verdieping hangen
de schilderijtjes en aquarellen
van Jan Hendrik Weissenbruch,
pardoes zijn verdwenen.
Museum Mesdag, Laan van
Meerdervoort 7f, 2517 AB Den
Haag, telefoon (Van Goghmu-
seum Amsterdam) 020 -
57 05 20 0.
'Panorama Mesdag', vroeger vaste halte op
talloze schoolreisjes, bestaat nog steeds. En
dat is net zo'n wonder als het reusachtige
cilinderschilderij zelf. Midden jarig tachtig
dreigde het bijna vierduizend kilogram
zware doek spontaan uit zijn 120 meter lan
ge sponning te donderen. Lekwater biggel
de in dikke druppels likkend langs het lin
nen en bij de klinknagels, waaraan Hendrik
Mesdags meesterwerk was opgehangen,
werden de scheuren steeds brutaler. ,,D'r
moet nu echt iets gebeuren", somberde de
toenmalige directeur Zoetmulder tegen me
vrouw Smit-van Calcar, vertegenwoordig
ster van de Erven Mesdag, „anders kunnen
we de tent wel sluiten." Waarna met veel
krabben, bijten en een enorme dosis inven
tiviteit de restauratie ter hand werd geno
men.
Zeven miljoen, uit alle hoeken en gaten
bijeen geschraapt, heeft het oplappen van
'Panorama Mesdag' gekost. „Maar", verze
kert Rolf Borcherts, „voör dat bedrag hangt
het voorlopig weer een eeuwtje of wat." De
huidige directeur baseert zijn optimisme op
de behendigheid, snuggerheid en nauwge
zetheid waarmee het doek van een nieuwe
basis is voorzien. Een bij AKZO Wuppertal
ontwikkelde, speciaal geweven nylonvezel
werd bij een temperatuur van 70 graden
Celsius vacuüm tegen het oude doek aan
gezogen en vervolgens vastgelijmd. Een
simpel zinnetje voor een uiterst ingewikkeld
procédé, dat doubleren wordt genoemd en
waarmee zestien restaurateurs zeven jaar
zoet zijn geweest. Borcherts: „Het Panora
ma ziet er nu weer precies zo uit als toen
Mesdag het net af had. Hij zal tevreden
zijn."
Overigens was Mesdag, die de klus aan
nam voor een honorarium van 40.000 gul
den, niet de enige die zijn tanden zette in
het technisch aartsmoeilijke karwei. Ook
zijn vrouw Sientje Mesdag-van Houten
worstelde met het perspectief. En Théophi-
le de Bock. En de Belg A. Nijberck. En B. J.
Blommers. En de toen nog piepjonge Geor
ge Breitner natuurlijk. Borcherts:
„Aanvankelijk werd gedacht dat Breitner al
leen de over het strand paraderende cavale
rie heeft geschilderd. Maar tijdens de res
tauratie werd duidelijk dat hij ook heeft ge
werkt aan bijvoorbeeld het dorp."
De directeur windt er geen doekjes om:
het kolossale, veertien meter hoge 'mag
num opus' van Mesdag moet volgens hem
worden beschouwd als een van de mooiste,
zo niet allermooiste Panorama's ter wereld.
Een paar jaar terug biggelden nog dikke drup
pels lekwater langs het zinsbegoochelende
meesterwerk van Willem Mesdag.
FOTO PANORAMA MESDAG
strand liggende bomschuiten. Maar je moet
natuurlijk wel in ogenschouw nemen, dat er
op een rond doek is geschilderd."
Tranen
Een doek dat wordt tentoongesteld in het
befaamde, aan de Zeestraat staande veer-
tienhoekige rotondegebouw, dat op zich
ook al uniek is. Borcherts raakt in vuur en
vlam als hij het inderdaad met veel vernuft
ontworpen pand beschrijft. Roemt de licht
val, de vochtregulerende zandbodem en -
dat vooral - het moment dat de zon door
breekt en door de hoge koepelramen begint
te kietelen. „Dan strijkt het licht over de
duinen, de zee en de lucht... Zo mooi... Ik
werk hier nu twee jaar, maar ik moet eerlijk
bekennen, ik krijg nog steeds tranen in m'n
ogen als ik het zie. En ik ben echt niet de
enige."
Een zinsbegoochelend meesterwerk. Aan
genaam optisch bedrog. Een technisch
hoogstandje. Maar ook een gaaf voorbeeld
van de Haagsche School. Alleen de luchten
al. Borcherts: „Er zijn over de hele wereld
nu nog zo'n twintig Panorama's over. Maar
er zullen er niet veel zijn die net als wij
180.000 bezoekers per jaar trekken. Dat
komt natuurlijk ook omdat het schilderkun
dig zo gaaf is. Het is impressionisme pur
sang. Kijk, het Panorama van Thun in Zwit
serland en dat van Waterloo zijn historisch
gezien zeker zo interessant en misschien
zelfs wel interessanter. Daarover ga ik de
discussie niet aan. Maar puur als schilderij
kunnen ze het niet halen bij dat van Mes-
dag."
Zeker niet nu het is gerestaureerd en
sinds oktober vorig jaar weer in al zijn glorie
valt te bewonderen. In een zaaltje, onder de
tentoonstellingsruimte, wordt in een twintig
minuten durende video nog eens haarfijn
uit de doeken gedaan hoe het epos van
zand, water en lucht van een wisse teloor
gang werd gered. Maar als de film nóg iets
duidelijk maakt, dan is het wel het ongeëve
naarde vakmanschap van Willem Mesdag
en zijn companen. Borcherts: „Hij heeft er
een voor die tijd ongelooflijke hoeveelheid
geld voor gekregen. Maar het is het waard
geweest. Net als die zeven miljoen die in de
restauratie is gestoken trouwens."
Panorama Mesdag, Zeestraat 65, 2518 AA
Den Haag, telefoon 070 - 31 06 66 5.
Wijs op reis
Bij het ministerie van buitenlandse zaken versche
ook dit jaar weer de brochure 'Wijs op Reis'. De
brochure, waaraan ook de Directie Douane van hi
ministerie van financiën meewerkte, verschaft Ne
derlandse toeristen informatie en tips over trips n
en door het buitenland. Onder meer wordt aandai
besteed aan de steun die eventueel kan worden ve
kregen bij ambassades en/of consulaten. Verder b
vat de brochure inlichtingen over bijvoorbeeld rei
documenten, visa, inentingen, afwijkende verkeei
regels, verzekeringen en geldzaken. De folder ligtl
alle ANVR-reisbureaus, maar kan ook gratis worde
aangevraagd bij het ministerie van buitenlandse i
ken, telefoon 070 - 34 84 66 0.
Visitors Guide Canada
De Canadese
Ambassade in
Den Haag heeft
onder de naam
'Visitors Guide
Canada', een 68
pagina's tellen
de brochure uit
gegeven met
daarin een
wacht aan infor
matie over de
gevarieerde va
kantiemogelijk
heden in het
Amerikaanse
land. Tevens is
een lijst bijge
voegd van alle
Nederlandse or
ganisaties die
reizen organiseren op Canada. De brochure kan
worden aangevraagd op een speciale reis info-lijn
telefoon 070 - 31 11 67 5.
Noorwegen-brochure
Nortra. het Noors Verkeersbureau in Nederland,
geeft ook dit jaar weer de dikke, Nederlandstalige
brochure 'Noorwegen' uit. In 144 pagina's wordei
alle facetten van de vakantiemogelijkheden in het
Scandinavische land uitvoerig belicht. Het boekwt
verschaft onder meer informatie over welke streek
het meest geschikt is voor welk soort toerist. In ze
tien speciale (gele) pagina's wordt uitgebreid aan
dacht besteed aan actieve vakanties zoals wandelt
duiken, kanoën, (zomer)skiën en vissen. De broei
re is te bestellen via de brochure-lijn 06 - 89 91 17
(20 cent per minuut)
Ook toen het - vóór de opkomst van de film
aan het eind van de vorige eeuw - nog
wemelde van dergelijke spektakelstukken.
Borcherts: „Vooral de manier waarop Mes
dag de problemen met het perspectief heeft
opgelost, is ongelooflijk. Niemand zal mij
horen zeggen dat er geen slordigheidjes in
zitten. Kijk maar eens goed naar die op het
De Travel Survival Kits van Lonely Pla
net (Engelstalig - voor Nederland geïm
porteerd door Nilsson Lamm in
Weesp) behoren tot de beste reisgidsen
ter wereld. In volledigheid hebben ze
zelfs hun gelijke niet. Het juist versche
nen, geactualiseerde deel 'Brazil' (derde
druk) is een onderstreping van die stel
ling. In bijna 700 dichtbeschreven pagi
na's wordt het grootste land van Zuid-
Amerika volgens de inmiddels befaam
de Lonely Planet-formule onder het
ontleedmes gelegd.
Het procédé werkt als volgt: Een aan
tal schrijvers (in dit geval vier) door
kruist het land in alle windrichtingen en
toetst de eigen mening aan die van an
dere doorgewinterde reizigers van wie
de naam in zowel de inleiding als de
epiloog luid en duidelijk wordt ge
noemd. Als vervolgens de eerste druk is
verschenen, wordt elke reactie (en dat
zijn er per traditie altijd heel wat) in de
tweede druk verwerkt, enzovoort, enzo
voort.
Het mag duidelijk zijn dat iedere
nieuwe editie een vervolmaking is van
de daaraan voorafgaande. Dat heeft het
enorme voordeel dat de toerist die met
een Survival Kit in de hand door het
land reist, niets, maar dan ook niets
hoeft te missen. Op elke pagina staat
wel een handige tip, op elke pagina valt
wel te lezen wat je per se niet mag mis
sen en op elke pagina wordt de reiziger
wel naar een of ander schilderachtig
winkeltje, gezellig cafeetje of goedkoop
hotelletje geleid.
Maar al die door lezers opgestuurde
aanvullende informatie heeft ook een
nadeel, zeker omdat de meeste stuff uit
de Verenigde Staten komt. Amerikanen
hebben nu eenmaal een pathetische
angst voor criminaliteit en leggen elk
ontwaard hennipplantje, elk zakkenrol-
lerijtje en elke wisseltruc onder een
loep. Zie alleen al hun waanideeën over
'junk-paradise' Amsterdam.
Met Brazilië is het al niet anders. In
het hoofdstukje 'Dangers and Annoyan
ces' schrijven de auteurs nota bene
eerst dat zij tijdens hun reizen sterk het
gevoel kregen dat Braziliës reputati
gewelddadig land enigszins overdil
is. Zij werden echter genadeloos t(
gefloten door een aantal briefschrij
Waarna zij - 's lezers wil is tenslotte
- pagina's lang doormekkeren over
to reduce the risk.
Een tikje belachelijk al die waars
wingen, want zelfs in Slappeterp (1
land) kan je maar beter niet met
den ringen om je vingers, een Nikfl
op je buik en een dikke portefeuille
open kontzak over straat slent
Gauwdieven heb je namlijk oven
messentrekkers al evenzeer. Mag
door elke ervaren toerist met een gi
hart worden overgeslagen, dat 'v
heidshoofdstuk'. Maar met al die a
re pagina's kan hij - zoals gewoonü
een Survival Kit - weer geweldig
voordeel doen.
Survival Kit Brazil, uitgeverij Lo
Planet, prijs 43 gulden.
ROB VAN DEN DOBBELSTEENJ
De hoogste lof kwam van
Vincent van Gogh. Of was
het toch Jan Wolkers? Van
Gogh schijnt in 1882 tegen
George Breitner te hebben
opgemerkt dat 'Panorama
Mesdag' één fout had: 'het
had géén fout'. Jan Wolkers
gebruikte in 1974 in zijn
boek 'De Walgvogel' iets
meer woorden: „...toen we
daar langs die duistere hol
klinkende trap naar boven
waren geklommen stonden
we ineens, en Lien met een
kreet van verrassing,
midden in een weids panorama van lucht, zee en duinen.
En het was zo prikkelend fris dat je niet kon geloven dat
het geschilderd was, dat de meeuwen niet om je hoofd
zouden komen vliegen".
