Gemengde patrouilles in
Hebron hoopvol symbool
Tito
s eerherstel is nog lang niet aan de
orde
Haagse lente
is al begonnen
Feiten &Meningen
'Sluitende rege
bij euthanasie
onmogelijk'
VRIJDAG 24 JANUAR11997
152
NIEUWSANALYSE
Het paarse succesverhaal begint na tweeën
half jaar behoorlijk te kriebelen. Het slordi
ge gemak waarmee een omvangrijke belas
tingmeevaller van de week door wat woord
voerders van de coalitiepartijen alvast werd
'verdeeld', irriteert. Alleen de PvdA schijnt
zich te realiseren dat er nog wel meer din
gen zijn die de mensen bezighouden dan
belastingverlaging, een AOW-fonds en ver
laging van de staatsschuld.
Wat ook steekt, is alle poeha in Den Haag
over het Nederlandse voorzitterschap van
de EU. 'We' zijn gewoon zes maanden
voorzitter omdat 'we' aan de beurt zijn. En
als dat verdrag er de komende maanden
niet komt, dan is dat heus geen halszaak.
Het is een prestigekwestie voor politici. U
ligt er toch niet van wakker of de moderni
sering en uitbreiding van de Unie in juni
wordt bezegeld in Amsterdam of later dit
jaar in Luxemburg? Zo'n succesje is van be
lang voor het gezag van premier Kok in Eu
ropa, maar voor hetzelfde geld verliest die
in 1998 de verkiezingen van Bolkesteins
WD en zien we hem nooit weer terug.
Het is overigens te hopen dat verschillen
de van onze volksvertegenwoordigers snel
afraken van hun 'Calimero-complex'. Er is
niet veel nodig om het perspectief uit het
oog te verliezen, getuige de overdreven re
actie van de week op een onhoffelijkheid
van onze Franse en Duitse partners die
'ons' voorzitterschap zouden willen beder
ven. En wat de vorige rel - de coffeeshops -
betreft, kan Den Haag zich beter druk ma
ken over de tegenstand tegen het gedoog
beleid in eigen land dan over de permanen
te druk van de Franse president.
Ook hoog op mijn persoonlijke irritatie
barometer staat het gefilosofeer van het ka
binet over onderwerpen die héél ver weg
liggen, zoals het belastingstelsel van de ko
mende eeuw en de agenda 2000-plus. Is dat
om de aandacht van de problemen van nu
af te leiden, of is het kabinet echt klaar met
zijn werk? Het lijkt erop alsof 1997 alleen
nog maar een oogstjaar wordt: de economie
groeit, de staats
schuld daalt, de
werkgelegenheid
groeit, het finan
cieringstekort
daalt. Hosanna,
wat gaat het
goed.
Kunnen we
rustig indutten
tot de formatie
van 1998 omdat
er behalve
'Europa' geen
belangrijke poli
tieke kwesties
meer zijn? De
eerste publicitai
re 'zwaluwen'
van dit jaar beloven weinig goeds. Het de
bat afgelopen week in Den Haag was van
een weinig verheffend gehalte. De opflakke
rende abortus-discussie leidde vooralsnog
tot niets, ook al probeerde CDA-fractievoor-
zitter Heerma het vuurtje flink op te stoken.
Wallage (PvdA-fractievoorzitter) filoso
feerde wat over de schaarsheid van lucht en
aarde. Bolkestein (WD-fractievoorzitter) zei
dat hij Linschoten weer terug wil in de lan
delijke politiek. Rosenmöller (Groen Links
fractievoorzitter) vond - net als de rest van
Nederland - dat het toch wel schandelijk
was dat die politie-floppy's waren gestolen.
En dan was er ook nog een Kamerlid van
de PvdA, Oudkerk, die eind vorig jaar be
sloot eigen bijdragen in te voeren in het zie
kenfonds en ze drie weken na invoering al
weer leek te willen afschaffen. Maar zo was
het niet bedoeld, dus. Misschien kunnen
Kamerleden voortaan eerst wat langer na
denken, voor ze wat zeggen.
Maar goed, hebben we nog iets te ver
wachten dit jaar van het kabinet en de
Tweede Kamer? Er zijn problemen genoeg,
zoals de wachtlijsten in de gezondheids
zorg, de gevolgen van 'paarse' maatregelen
met het ziekenfonds, de afschaffing van de
Ziektewet en de nieuwe Nabestaandenwet.
En ondanks de bemoedigende woorden
van de WRR moet er wel wat gebeuren om
de achterblijvers te helpen. Een tip voor de
Tweede Kamer: misschien is die meevaller
ook nog te gebruiken om werk te scheppen
aan de onderkant van de arbeidsmarkt
zoals minister Melkert (sociale zaken) wil.
Melkert scoorde een paar weken geleden
met zijn 'koudetoeslag', maar of die er
komt, weten we pas in het voorjaar. Straks
blijkt dat de kou wel meeviel, en zitten al
die bejaarden die op zijn advies de cv een
paar graden hoger zetten, alsnog in de kou.
Dezelfde minister pleitte afgelopen zon
dag - na het bericht over de belastingmee
valler van 4,6 miljard - voor een koop
krachtverbetering voor iedereen, en in het
bijzonder voor de minima. Het is te hopen
dat er in het kabinet beter naar Melkert
wordt geluisterd dan in de Tweede Kamer.
Want anders blijken zijn mooie woorden,
holle beloften.
Er zal tot april nog wel wat worden 'geru
zied' over de manier waarop de meevaller
moet worden verdeeld. Maar alles bij elkaar
is de vrees gerechtvaardigd dat de komende
zes maanden 'opgaan' aan het voorzitter
schap. Daarna breekt het zomerreces aan.
Het kabinet maakt nog een laatste begro
ting met wat fijne dingen voor de mensen.
En alle moeilijke beslissingen of onwelge
vallige discussies zullen 'over' de verkiezin
gen heen worden getild.
Militairen moeten wankele vrede handhaven en goede voorbeeld geven
Op een winderige heuvel boven Hebron zijn Israëlische en Palestijnse militairen met een pittige taak opgeza
deld: ze moeten elkaar leren vertrouwen, een wankele vrede handhaven en het goede voorbeeld geven. „Jullie
zijn de vredesbrigade", zei luitenant-kolonel Daher, de Israëlische bevelhebber van Hebrons 'gemeenschap
pelijke patrouilles' tegen de vier Israëli's en vier Palestijnen die de post op de Abu-Snenehheuvel bemannen.
„Als ze jullie samen zien, weten ze dat er samenwerking en coördinatie is en dat het werkt."
Over de dilemma's bij euthanasie weet hij alles. R
Oudkerk, huisarts in de Amsterdamse Kinkerbuui
en PvdA-Kamerlid, is ingenomen met het kabinet
voorstel voor régionale commissies die achteraf g
toetsen of artsen op zorgvuldige wijze euthanasie
hebben gepleegd. Maar, zegt hij: „Er moeten ook
teams van euthanasieconsulenten komen, die de
vooraf over stervensbegeleiding kunnen adviserei
Volgens Oudkerk zouden artsen ook meer steun
moeten zoeken bij elkaar. Een goed voorbeeld da
van is Amsterdam, waar dit jaar in samenwerking
met de artsenorganisatie KNMG het experiment
Steunpunt Consultatie Euthanasie van start gaat.
aantal daarvoor getrainde artsen gaat steun verlei
aan dokters die worden geconfronteerd met het v
zoek om actieve levensbeëindiging. Oudkerk: „He
consultatieteam dient als vraagbaak voor de arise
juist voor de verplichte onafhankelijke consultatie
Oudkerk wil bovendien een breed en kwalitatief o
derzoek onder patiënten en hun nabestaanden o\
euthanasie. Uit een eerder gehouden, kleinschalij
onderzoek namens de Nederlandse Vereniging vu
Vrijwillige Euthanasie blijkt namelijk dat artsen di
wens tot levensbeëindiging veelvuldig negeren.
De rol van alle andere betrokkenen, officieren vai
justitie, artsen, lijkschouwers, is reeds onderzochl
Oudkerk: „Maar dus niet de rol van de mensen oi
wie het werkelijk gaat. Terwijl de wetgeving er jui
voor hen is, niet voor de politici in Den Haag."
Volgens de PvdA'er is het een wijdverbreid misve
stand dat mensen op zulke vragen geen antwoori
willen geven. „Dat willen ze juist wel, omdat zij ei
mee hebben te maken. Euthanasiewetgeving is ej
voor twee groepen mensen; zij die er bang voor z
en vanuit de wet bescherming behoeven, en zij d
zich veilig voelen als de mogelijkheid tot levensbi
eindiging wél bestaat."
„Een stervende mag nooit het gevoel hebben: ze
len van me af en dat kan door euthanasie. Het vei
haal dat er rondreizende euthanasie-arisen zijn d
bejaardenhuizen afgaan, is dan ook de grootst mi
lijke onzin. Artsen zijn eerder te terughoudend. Q
denk dat er in Nederland onvoorstelbaar zorgvuli
met euthanasie wordt omgegaan, los van randvei
schijnselen die je net als bij abortus altijd zult hel
ben."
Als een patiënt verzoekt om euthanasie, is dat di
zwaarste vraag die hij kan stellen in het leven. He
gaat om het zelfbeschikkingsrecht van mensen di
zwaar ziek zijn of in een terminale fase verkeren,
de wetgeving staat dat euthanasie alleen mag bij
draaglijk lijden. Maar dit ondraaglijke lijden is vo<
de een lichter of zwaarder dan voor een ander."
„Ondraaglijk lijden is ook een dynamisch begrip
gedurende het ziekbed steeds verandert, doordat
patiënt soms meer pijn aankan. Het punt dat eer
tiënt, ook al heeft hij een euthanasieverklaring on
dertekend, verder wil leven, verschuift dan telken
weer naar achteren. Soms zelfs verder dan je als
huisarts op dat moment voor mogelijk houdt."
„Daarom is het onmogelijk bij euthanasie sluiten
regels op te stellen. Net als bij abortus, waar het t
grip noodsituatie een cruciale rol speelt. En daarc
moet de wetgever permanent evalueren of de wei
klopt, wel op de mensen van toepassing is." 'f
Door de maatregelen die Oudkerk voor ogen heel
moeten huisartsen wat euthanasie betreft stevige
hun schoenen komen te staan. Nu moet de arts a
dilemma's alleen oplossen. Het kan zijn dat er ee
belangentegenstelling is tussen de patiënt die heif
lijdt en euthanasie wil, tegenover de arts die vind11
dat de patiënt er nog niet aan toe is.
Oudkerk: „Of het gebeurt dat patiënten zeggen te1
de arts: meldt u het maar niet, want ik weet dat uv
strafbaar bent. Een andere reden is soms: ik hebl1
ver niet dat mijn familie het weet dat ik om de do5
heb gevraagd, daar wil ik hen niet mee opzadelenlf
AMSTERDAM ARTHUR DE MUTTENAERE
In 1980 liepen de inwoners van Belgrado nog massaal uit om Tito's laatste tocht, van station naar het parlementsgebouw, bij te
wonen. Anno 1997 wil bijna niemand aan hem worden herinnerd. archieffoto
Als op iemand de stelling dat roem ver
gankelijk is van toepassing is, dan is
het Josip Broz Tito wel. Tot zijn dood
in 1980 behoorde de sterke man van
het na-oorlogse Joegoslavië en de me
de-oprichter van de beweging van niet-
gebonden landen tot de groten der aar
de. Zeventien jaar later rust Tito in
haast volstrekte vergetelheid in een
speciaal voor hem gebouwd mausole
um aan de rand van Belgrado.
„Het is vandaag een bijzonder goede
dag. Er zijn vanmorgen zeker veertig
bezoekers geweest", vertelt de eenza
me bewaker aan de ingang van het
mausoleum schoorvoetend. Nee, zijn
naam wil hij niet noemen. „Ik mag niet
praten met de pers." Als het notitie
blokje is opgeborgen, wordt hij iets
spraakzamer. „Er komt wel eens twin
tig dagen achtereen helemaal nie
mand", vertelt hij somber.
De bewaker is een van de weinige in
woners van het voormalige Joegoslavië
die zijn bewondering voor Tito niet on
der stoelen of banken steekt. „Als hij
nog had geleefd, was dit allemaal nooit
gebeurd", verzucht de man, verwijzend
naar de bloedige oorlogen die het oude
Joegoslavië hebben vernietigd en aan
de bedelstaf hebben gebracht.
Het mausoleum is weinig spectaculair.
Het is een plat, bakstenen gebouwtje
van misschien twintig bij twintig. In
het midden verrijst een platte, wit mar
meren tombe van zo'n vier bij twee
meter en zestig centimeter hoog. 'Josip
Broz Tito, 1892-1980', staat er in strak
ke, gouden letters op. In het hele
mausoleum is slechts een vers boeketje
te zien, afkomstig van een legerbriga-
de. Van welke is niet duidelijk.
Met de teloorgang van Tito's erfenis,
het oude, verenigde Joegoslavië, is ook
de reputatie van de communistische
staatsman in zijn eigen land ten onder
gegaan. Tito wordt anno 1997 nog
maar door weinigen in het voormalige
Joegoslavië gezien als de man die er
decennialang in slaagde Slovenen,
Kroaten, Serviërs, moslims, Macedo-
niërs, Montenegrijnen, Albanezen en
andere minderheden bijeen te houden.
Dat Joegoslavië onder Tito veruit het
meest liberale en welvarende land van
Oost-Europa was, lijkt niemand zich
nog te willen herinneren.
„De Serviërs haten Tito, omdat ze hem
nog altijd zien als een Kroaat die de be
langen van het Servische volk systema
tisch ondergeschikt maakte aan die
van Joegoslavië", zegt tolk Gordana.
„Om een sterk Joegoslavië te hebben,
moest het gewicht van Servië binnen
het federale Joegoslavië zoveel moge
lijk worden verkleind." En hoewel Tito
in Kroatië werd geboren, zien de
Kroaten hem niet veel positiever.
„Voor veel Kroaten was Tito niets min
der dan een landverrader die zich ver
zette tegen htm gerechtvaardigde stre
ven naar onafhankelijkheid."
Tito's laatste rustplaats trok vorig jaar
amper zesduizend bezoekers. Noch
triester is het gesteld met het ooit te
zijner eer gebouwde museum aan de
voet van het mausoleum. Het 'muse
um van de 25stee mei' (Tito's geboor
tedag) is gesloten. Daar werd herinnerd
aan Tito's wapenfeiten als leider van de
partizanen en later als staatsman en
bood onderdak aan de vele honderden
geschenken die Tito in zijn ruim 35-ja-
rige carrière als staatshoofd ontving.
Waar de kostbaarheden zijn gebleven ij
die Tito van illustere vrienden als Gan-
dhi, Nasser en en Castro ooit ontving,
is een raadsel. „Volgens hardnekkige i
geruchten zijn alle waardevolle ca
deaus gestolen door socialistisch par- i
tijbonzen", vertelt Gordana. r
Helemaal vergeten en verguisd is Tito r
echter nog niet. „Er zijn nog steeds p
burgers die geloven dat Tito een eerlij- -
ke en respectabele man was. Ik ben er
een van", zegt Sava Ruski, die samen k
met zijn vrouw Danka en hun twee i
kinderen een zondagse pelgrimage
naar Tito's mausoleum maakt. Sava
zegt Tito persoonlijk te hebben gekend.
„Ik had de eer te mogen dienen in Ti
to's Garde, een elite-eenheid die met
de bescherming van de president was
belast. Ik ben daar nog steeds trots
op", vertelt hij.
Over het heden is de familie Ruski veel
minder te spreken. De familie woont infj
Beli Monastir, een stadje in de noor-
deljke Baranja-streek die deel uitmaakt
van Oost-Slavonië, het laatste stukje
van Kroatië dat nog door Serviërs is be
zet. Het gebied moet in de loop van dit
jaar worden overgedragen aan Kroatië.
De familie Ruski die al voor het begin
van de oorlog in Beli Monastir woonde,
weet nog niet of ze kunnen blijven of
moeten vluchten.
Het dilemma is des te groter omdat Sa
va de Servische nationaliteit heeft, ter
wijl zij vrouw Kroatische is. „Vroeger,
onder Tito, waren er heel veel gemeng
de huwelijken. Dat speelde geen enkelt
rol. Onder Tito waren al dit soort ver
schrikkelijke dingen nooit gebeurd",
meent ook Sava. „Er komt een dag dat
de mensen zich de goede kanten van
het leven onder Tito weer zullen herin
neren." Ook de bewaker bij het mauso
leum gelooft dat. „Hij zal vroeg of laat
een stuk eerherstel krijgen. Maar ik
denk eerlijk gezegd dat de tijd er nog
niet rijp voor is."
BELGRADO HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
ontstaan door de vuurgevechten die
in september uitbraken tussen Is
raëlische en Palestijnse militairen
en waarbij in drie dagen 79 doden
vielen. Geen van de leden van de
gezamenlijke patrouilles is bij de
gevechten betrokken geweest, maar
een Israëlische commandant, die
zich voorstelt als Shai, aarzelt als
hem wordt gevraagd of hij zich op
zijn gemak voelt bij zijn Palestijnse
collega's. „U stelt me een hele
moeilijke vraag. Ik voel me veilig....
Maar ik heb mijn eenheid bij me",
zo voegt hij er veelbetekenend aan
toe.
„Onze taak hier is om een les te le
ren van wat er (in september) ge
beurd is, opdat we het niet zullen
herhalen", zegt kolonel Hasan Hij-
azi, de Palestijnse bevelhebber van
de patrouille-eenheden. „Als er on
derlinge onenigheid is, hebben de
manschappen opdracht dat te mel
den aan hun meerderen", zei hij.
Ondanks het onaangename weer
was de stemming op de heuvel
woensdag optimistisch. „Als de ge
zamenlijke patrouilles slagen, bete
kent dat het slagen van het vredes
proces en het verdere samenleven
tussen de twee volkeren", aldus Ab
dullah.
Dat is veel gevraagd in
Hebron, waar joden
en Arabieren elkaar ja
ren naar het leven
hebben gestaan. De
partijen hebben vorige
week dan wel een ak
koord bereikt over de
Israëlische terugtrek
king, maar onder de
vijfhonderd joodse ko
lonisten in de stad zit
ten enkele van de
meest fervente tegen
standers van het vre
desproces. Bovendien
vindt de retoriek van
de radicale islami
tische groepen onder
de Palestijnen in He-
bron gretig gehoor.
Beide partijen vrezen
dat een fanatiekeling
uit een van beide ge
meenschappen kan
zorgen voor een ge
weldsspiraal die het
vredesproces de nek
omdraait.
De vier patrouilles -
drie mobiele en die
ene op de heuvel -
vormen de eerste ver
dedigingslinie tegen
dergelijk geweld. Tot
nu toe hebben ze al
leen hoeven optreden
bij vrij onschuldige in
cidenten, zoals het te
genhouden van men
sen die verboden ge
bied proberen te be
treden. Maar de bevel
hebber van het Pales
tijnse contingent, lui
tenant Amr Abdullah,
geeft toe dat het
slechts met pistolen
gewapende patrouillegroepje niet is
opgewassen tegen situaties van ern
stiger aard, waarbij wapens in het
spel zijn.
Vanaf de heuvel heeft de patrouille
van Abdullah zicht op het deel van
de stad waar de kolonisten wonen
en dat om die reden niet aan de Pa
lestijnen is overgedragen. In het
stadsdeel wonen 20.000 Palestijnen.
De militairen houden ook een oog
op de drukke markt die langs de
joodse nederzettingen en het Graf
van de Aartsvaderen is gesitueerd.
Als er problemen zijn, kan ik het
districts-coördinatiekantoorbel-
len", zegt Abdullah. Op het kantoor
wordt besloten of er al dan niet ver
sterkingen worden gestuurd.
Een Israëlische militair op patrouille in Hebron.
Afgelopen woensdag, de vijfde
werkdag van de gezamenlijke pa
trouilles, reden de Israëli's en Pales
tijnen in aparte jeeps de heuvel op,
om daarna gezamenlijk in de regen
aan de rand van de klif te staan, ver
rekijkers doorgevend en pogend iets
te onderscheiden in de mist. Pales
tijnse kinderen hielpen met het
aansteken van een vuur om warm
te blijven. De manschappen, die al
een jaar samen in opleiding zijn ge
weest, kletsten in het Arabisch, He
breeuws, Engels en zelfs Frans.
Toen het donker werd dronken ze
koffie en thee.
Een deel van het probleem is het
wegwerken van de bitterheid die is
