'Zichzelf vond hij niet belangrijk'
'Het was een bijzonder spektakel'
Cultuur Kunst
Jannah doet iets dat
je naar de strot vliegt
Jazz: niet besteed aan oude knijpjes
Rotterdams
Filmfestival
kraakt in
z'iï voegen
Kunstwerk moet tongen losmaken binnen bedrijf
Van Hove leider Holland Festival
AMSTERDAM ANP
Het bestuur van het Holland
Festival heeft Ivo van Hove be
noemd tot festivalleider. Hove
volgt de huidige directeur Jan
van Vlijmen op, die per 1 okto
ber zijn functie neerlegt. De
nieuwe leider combineert zijn
functie met zijn huidige baan
als directeur van het Zuidelijk
Toneel. Op het komende festi-
chef jan rijsdam, 071 -5356444
Exportprijs voor André Rieu
Hilversum Het werk van André Rieu blijkt een goed exportpro
duct. De Stichting Conamus heeft vastgesteld dat van zijn album
'Strauss Co' ruim 250.000 exemplaren in het buitenland ver
kocht zijn. De cd 'Wiener Melange' ging buiten onze landsgren
zen ruim 200.000 keer over de toonbank. De Stichting Conamus
heeft daarom haar jaarlijkse Exportprijs aan Rieu toegedacht.
Dichter Arie Visser gestorven
Amsterdam Schrijver en dichter Arie Visser is gisterene in zijn
woonplaats Amsterdam overleden. Visser, die leed aan lymf-
klierkanker, werd 52 jaar. Vorig jaar publiceerde hij zijn vierde
dichtbundel, 'Licht en vuur'. In 1973 verscheen de eerste,
'Virtuele beelden'. Daarop volgden nog 'Altijd onderweg' en
Voorlopig overzicht'. In 1983 deed Visser zijn enige roman, ge
baseerd op zijn verleden als junkie, het licht zien, Het vangen
van de draak.
Ex-manager Elvis overleden
las vegas Col. Tom Parker, de voormalige manager die 22 jaar
lang de loopbaan van Elvis Presley stuurde, is gisteren op 87-ja-
rige leeftijd aan de gevolgen van een beroerte overleden. Parker
werd Presley's manager in 1955, toen de jonge vrachtwagen
chauffeur uit Memphis net doorbrak. Hij bleef die functie ver
vullen tot aan de dood van de 'koning van de rock 'n' roll' op 16
augustus 1977. Parker regelde Presley's eerste televisieoptre
dens, onder meer in The Ed Sullivan Show.
val staat al een co-productie ge
programmeerd. Van Hove zal
deze theaterproductie regisse
ren. Hij moet handen en voeten
geven aan de door het bestuur
verlangde reorganisatie van het
Festival.
Als leider wordt hij verant
woordelijk voor de theaterpro
grammering die in de nieuwe
opzet de „ruggegraat" van het
festival moet worden.
Kroegentocht langs 43, pardon 44, cafe's
muzie'k
recensie susanne lammers
Concert: Denise Jannah. Met Henk de
Laat (bas), Willem Friede (piano), Bart
Femie (percussie) en Gerhard Jeltes
(drums). Voorprogramma: Split Kick
Four. Gehoord: 21 /1Taffeh-zaal. Nog te
horen: 22/1, aldaar.
Bij het eerste nummer van De
nise Jannah begint het te tinte
len. En na de nogal peinzende
soft-jazz van de Split Kick Four,
is dat eerlijk gezegd heerlijk.
Paradoxaal genoeg zingt Jan
nah eigenlijk nooit echt heel
vlugge nummers. Ze weet al
leen de indruk te wekken dat ze
dat doet. Onder haar zang
wordt fenomenaal ritmische
begeleiding gezet, die je on
middellijk bij de lurven grijpt.
En daarop glijdt en kronkelt ze
trefzeker en op haar dooie ge
mak.
Te zeggen dat Jannahs band
goed is, is een understatement.
Henk de Laat is een ongehoord
inventieve bassist, die overi
gens ook in een a-capella scat-
duet zijn mannetje staat. Pia
nist Willem Friede kiest welis
waar voor een dienende, maar
verre van kleurloze rol. Bart
Femie (percussie) en Gerhard
Jeltes (drums) maken het ver
leidelijke ritme, dat wisselt en
golft als een oceaan rondom
een tropisch eiland en waar
Jannah zo lui op kan rond ped
delen.
Jannah is op haar best met
lange, lage noten en langzame,
eindeloze frases.
Ze zong dan ook veel ballads
en ballad-achtige songs, waar
bij het aan de band was de boel
adequaat te verfraaien. Daarte
genover stelde ze een paar
overbekende nummers, maar
dan helemaal eigen gemaakt.
Een adembenemend spannen
de 'The Man I Love' van
Gershwin, waar de melodie
haast uit verdwenen leek en die
niets meer met het smachten
de liefdesliedje van verlangen
te maken had, maar als een re
gelrechte bezwering klonk. Zo
indringend dat je er haast bang
van werd. Niet eens zozeer
'mooi', maar verschrikkelijk
meeslepend.
Een zelfde soort behandeling
onderging de als 'aardigheidje'
aangekondigde soul-klassieker
'(Sitting on the) Dock of the
Bay'. Ook hier was de oor
spronkelijke versie ternauwer
nood herkenbaar, maar de bit
terheid en de verlatenheid wa
ren des te sterker voelbaar. Jan
nah doet iets dat je naar de
strot vliegt.
leiden ad van kaam
Van de Branderij tot de Bruine
Boon en van de Spons tot Sus
Antigoon - aan de enige echte
Kroegentocht doen de Leidse
cafés vanavond natuurlijk ook
dit jaar weer allemaal mee.
Allemaal? Nou, nee. Het me
rendeel wèl, om precies te zijn
43 in getal, maar er zijn natuur
lijk altijd uitzonderingen die de
regel bevestigen. Die de beker
aan zich voorbij laten gaan.
Om wat voor reden dan ook.
Voor de goede orde: je bent
als uitbater van een café uiter
aard tot niets verplicht. Je hoeft
niet mee te doen. Het is geheel
vrijwillig om je te laten aanslui
ten op de buslijnen die, drie in
totaal, de bezoekers kris-kras
door de stad en gratis boven
dien tot vlak bij de pleister
plaatsen brengen. Of vanavond
laat, na sluitingstijd om 02.00
uur, eventueel nog naar huis
ook. Alleen, als je meedoet,
dien je wel voor een jazz- of
bluesact te zorgen.
Maar welke cafe's doen dit
jaar niet mee? En, belangrijker
nog, waarom niet? De meest
opvallende naam in dit ver
band - een naam die notabene
regelrecht is afgeleid van de
muzieksoort waar het deze
week in Leiden allemaal om
draait - is die van het café Jazz-
matazz aan de Lange Schei
straat. Waarom staat uitgere
kend dat café niet op de officië
le lijst van deelnemers? „Sorry,
dat was een foutje", veront
schuldigt een woordvoerder
zich direct. „We waren er dit
jaar wat laat bij. Maar we doen
wel degelijk mee. Karei Boehlee
speelt bij ons. Nee, inderdaad,
niet de eerste de beste. Blij dat
u dat op het laatste moment
soms ook wat laat bij? „Nee,
hoor", lacht Theo Huijnink, die
samen met vrouw Mieke het
meer dan 100 jaar oude knijpje
aan de Kaiserstraat bestiert, „we
doen al jaren niet meer mee.
Voor dit soort gelegenheden is
onze zaak gewoon te klein. Wil
je er een goed stuk muziek in
zetten, dan zijn wij de halve
vloer kwijt. Dat heeft dus geen
zin. Daar schieten wij bij in."
Zo'n zelfde verhaal bij De
LEipSt,
nog even kunt rechtzetten."
Een andere opmerkelijke
naam dan maar. Die van L'Es-
pérance op de hoek van de Kai
serstraat. Was L'Espérance er
Vergulde Kruik op de Haarlem
merstraat, ook zo'n oud bruin
café met meer dan een eeuw
borrelverhalen achter de kiezen.
„We hebben het gedaan, hoor",
zegt barman Koos die even de
honneurs waarneemt voor ei
genaar Hans Seisveld. „Maar
het podium neemt het hele
achterstuk in beslag en van die
dertig man aan de bar ziet drie
kwart niks. Een beetje band
kost al gauw duizend gulden en
dat heeft dus geen zin. Daar
moet gewoon geld bij. En daar
doe je het niet voor."
Meldt zich, geheel uit eigener
beweging, héél toevallig nog
een zaak die ook niet op de lijst
voorkomt. Het blijkt de aller
nieuwste aanwinst op horeca-
gebied in Leiden, een Engelse
pub genaamd Abbots' Arms
aan de Pelikaanstraat 64. „We
gaan vanavond voor het eerst
open, dus vandaar", lacht de
zegsman. „Maar we willen wel
laten weten dat we meedoen
aan de jazzweek en aan de
kroegentocht."
Abbots' Arms schuift, heet
van de naald, het kwartet van
Ferdinand Povel naar voren.
Morgen zingt ter gelegenheid
van de opening niemand min
der dan Joke Bruys in Abbots'.
Voor de echte
liefhebber/kroegloper is de pub
ongezien meteen een meeval
ler. Hij/zij kan vanavond niet in
43 maar in 44 cafe's zijn geluk
beproeven.
4 Musea trekken
bijna miljoen
meer bezoekers
ï0etermeer anp
De door het rijk gesubsidieerde
if., musea hebben vorig jaar ge-
middeld 23 procent meer be
zoekers gekregen dan in de ja
ren daarvoor. Vijf jaar geleden
trokken ze samen 4,5 miljoen
belangstellenden per jaar, in
«1996 kwamen er meer dan 5,4
np miljoen nieuwsgierigen.
Met name de tentoonstellin
gen van het werk van Johannes
'ermeer (waarmee het Maurits-
Vf] huis een uitzonderlijke stijging
van 256 procent van het aantal
bezoekers bereikte) en Jan
Steen (Rijksmuseum) hebben
lan de stijgende belangstelling
Jaap Bolten vertaalde boek over geniale Leidse tekenaar Humbert de Superville
Tv-kijker
kan bieden op
Beatles-veiling
londen rtr
„Humbert de Superville heeft getekend of zijn leven er
van afhing. Heel hartstochtelijk. In de eerste helft van de
negentiende eeuw was er een culturele windstilte. En dan
zie je opeens zo'n boeiende man op het toneel verschij
nen. Een man die terugkwam van een reis naar Italië met
het smeulende vuur van de kunst in zich."
Het ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap (OCW)
is er echter ook van overtuigd
dat de verzelfstandiging van de
musea bijdraagt aan de grotere
lelangstelling. De musea moes-
en zelf meer ondernemen om
flensen te trekken. Ze hebben
in het algemeen veel aandacht
pesteed aan de toegankelijkheid
van de tentoongestelde materie
en aan een gerichte benadering
aa' van bepaalde doelgroepen, al-
Jus een woordvoerster.
Musea die veel meer bezoe-
ers kregen zijn het Rijksmuse
um (35 procent) en het Van
Goghmuseum (16 procent) in
Amsterdam, het Mauritshuis
procent) en Museum van
bet Boek/Meermanno-Westrae-
nianum in Den Haag (102 pro
mt), Catherijneconvent (62
irocent) in utrecht, Museum
loerhaave in Leiden (62 pro-
lj tent) en het Teylersmuseum
(188 procent) in Haarlem.
Pia Douwes maakt
toneeldebuut als
[ane Eyre
kn haag anp
I Musical-ster Pia Douwes, in ons
and vooral bekend als Evita,
maakt komend seizoen haar
Jederlandse toneeldebuut als
ane Eyre, in een door Willis
geschreven kostuumstuk
laar de gelijknamige roman
an Charlotte Brontë.
Douwes speelde in Nederland
erder in de musicals 'Les Misé-
5fables', 'Cats' en 'West Side
tory'. Ook in het buitenland
tond ze in grote musicals, zoals
'Elisabeth' (over keizerin Sis-
in Wenen. In Praag speelde
al toneel in 'Other People's
6 loney'. De première van Jane
lyre is op 10 december in Haar-
leiden cees van hoore
Jaap Bolten, hoofd-conservator
van het Prentenkabinet in Lei
den, vertaalde in een prachtig
boekwerk David Pierre Giotto
Humbert de Superville's (1770-
1849) boeiende tractaat over de
onvoorwaardelijke tekens in de
kunst en liet het enorme oeuvre
van de excentrieke man catalo
giseren.
Wanneer hem wordt ge
vraagd het leven van Humbert
de Superville eens te typeren,
verwijst Jaap Bolten naar 'Een
zaam maar niet alleen', het
boek van Koningin Wilhelmina.
„Hij leefde voor zijn kunst. Zijn
eigen persoon vond hij daarbij
niet zo belangrijk. Hij ontwik
kelde een kunsttheorie en gaf
daarvan uitdrukking in zijn te
keningen. Het was hem niet te
doen om roem. Nee, hij was
louter dienstbaar aan de kunst.
Aan de kunsten, liever gezegd.
Hij schreef ook. Je kunt hem ge
rust een homo universalis noe
men."
„In ons boek 'Miscellanea
Humbert de Superville' hebben
wij het aanwezige materiaal ge
presenteerd. Het gaat dus niet
'Staand mannelijk naakt' van Humbert de Superville, uit de collectie van
het Prentenkabinet. foto pr
om een interpretatie van zijn
werk, dat verrassend modern
aandoet. Ga maar eens kijken in
De Lakenhal, waar een gedeelte
van zijn werk hangt. Van het
essay over de onvoorwaardelij
ke tekens in de kunst waren
maar 10 of 12 exemplaren aan
wezig, voornamelijk in Neder
land. Karin Winkel heeft J.T. Bo-
del Nijenhuis' biografie van de
Supendlle belangrijk uitgebreid.
Jef Schaeps heeft alle 1500 teke
ningen gerubriceerd en be
schreven. Humbert de Supervil
le's werk is nu voor een groter
publiek toegankelijk, mede
dankzij steun van het VSB-
fonds."
Humbert de Superville werd
op 18 juli 1770 geboren in Den
Haag. Zijn vader was kunst
schilder. De jongen toonde al
vroeg belangstelling voor kunst.
Op achtjarige leeftijd zette hij in
een portaal in krachtige trekken
het verhaal van David en Goli
ath op de muur. En later aan de
Haagse Academie won hij prij
zen. Op twintigjarige leeftijd
mocht hij naar Italië, waar hij
het rijke kunstbezit bestudeerde
en zich vormde aan de hand
van de oude schilders en teke
naars.
De jongeman had sterke Re
publikeinse sympathieën. Hij
nam in 1799 als vrijwilliger
dienst in het Franse leger. Bij de
val van Rome in september van
dat jaar werd hij door het leger
van de paus gevangen genomen
en vier maanden in de kerkers
van Civitavecchia geworpen.
Door een uitruil van gevange
nen kwam hij vrij en kon hij te
rug naar Holland.
Op zevenenveertigjarige leef
tijd trouwde hij met A.E. Para
dijs, een dochter van een Leidse
hoogleraar. Zij schonk hem een
tweeling, waarvan de een vlak
na de geboorte overleed en de
ander op 27-jarige leeftijd. De
vrouw zelf stierf in het kraam
bed.
Humbert de Superville is di
recteur geweest van 'Ars Aemu-
la Naturae' en van het Prenten
kabinet. Hij had zeer eigenzin
nige ideeën over wat kunst
moest zijn. Bolten: „Hij vond
een schilder als Fragonard maar
wuft en behaagziek. Ook tegen
een beroemd werk als 'De
transfiguratie' van Rafaël ging
hij tekeer."
„Hij heeft een theorie opge
bouwd over de onvoorwaarde
lijke tekens in de kunst. Ik zal
het uitleggen. Neem een men-
Jaap Bolten:
„Humbert de
Superville had
zeer eigenzin
nige ideeën
over wat
kunst moest
zijn."
foto loek
zuyderduin
selijk figuur: trek een verticale
lijn van kruin tot tenen en je
ziet dat de mens uit twee vrijwel
identieke helften bestaat. Trek
een lijn van oog naar oog, door
die lengte-as heen. Staat de lijn
in een hoek van negentig gra
den op de lengte-as, dan is de
stand van de ogen neutraal.
Maar die ogen kunnen ook af
hangend zijn of juist opgetogen.
Zo is het niet alleen met men
sen maar ook met bomen. De
eik straalt evenwichtigheid uit
met zijn takken die bijna haaks
op de stam staan. De den, met
zijn afhangende takken, oogt
somber. En de populier heeft
iets optimistisch. In al het le
vende komen die drie grond
trekken terug. En die grondtrek
ken corresponderen met de drie
kleuren rood, wit en zwart."
„Hij vond dat die onvoor
waardelijke tekens in de kunst
moesten terugkomen. Bij Rafaël
was dat niet het geval. De figuur
van Christus droeg traditiegr-
touw een gewaad met rood en
blauw erin en dat kon volgens
Humbert de Superville niet. Wit
was de kleur van het serene, het
eeuwige ook. Hij vond de kunst
van na de middeleeuwen niet
waardig genoeg."
„Dat Humbert de Superville
veel invloed heeft gehad in Eu
ropa, blijkt onder meer uit de
invloedrijke geschriften van
Charles Blanc. In een reeks arti
kelen in de Gazette des Beaux
Arts heeft hij de theorie van
Humbert de Superville duidelijk
geplagieerd. Maar goed, dat is
nu niet zo belangrijk. Belangrij
ker is dat weer eens goed de
aandacht op deze geniale Lei-
denaar wordt gevestigd en dat
zijn werk, zowel getekend als
geschreven, voor het eerst toe
gankelijk is gemaakt."
Het boek 'Miscellanea Hum-
bert de Superville' is te bestel
len bij de Stichting Vrienden
van het Leidse Prentenkabinet,
Rapenburg 65, 2311 G] in Lei
den, door storting van f 110,-
op postgirorekening 211021 of
op bankrekening 469508620
(Amrobank Leiden) van de ge
noemde stichting onder ver
melding van 'Miscellanea HdS'.
De tentoonstelling 'D.P.G.
Humbert de Superyille, vitu-
oos en geleerde' is tot 3 maart
te zien in Stedelijk Museum De
Lakenhal aan de Oude Singel.
Bij de eerste internationale vei
ling van Beatles-materiaal, op
22 maart in Tokio, kunnen tele
visiekijkers ptfr telefoon, fax of
via Internet een bod doen via
een satellietverbinding. De vei
ling zal naar verwachting meer
dan een miljoen pond (drie mil
joen gulden) opbrengen. Een
Hofner-basgitaar die Paul Mc
Cartney toebehoorde en zijn
handgeschreven tekst van het
nummer 'Penny Lane' zijn en
kele topstukken. McCartney's
Hofner zal naar verwachting
450.000 gulden opbrengen. De
tekst van Penny Lane doet
waarschijnlijk 150.000 gulden.
Ook komt een bandje met
een radio-interview van John
Lennon en Yoko Ono uit 1971,
kort nadat The Beatles uit elkaar
waren gegaan, onder de hamer.
rotterdam gpd
Het lukt Simon Field, de nieuwe
directeur van het International
Filmfestival Rotterdam, niet om
te starten met een ingedikt en
overzichtelijk programma. De
zesentwintigste editie van het
filmfestival (29 januari tot en
met 8 februari) geeft in tien da
gen tijd om en nabij duizend
filmvoorstellingen, live optre
dens, talkshows, lezingen en
presentaties, waar naar ver
wachting weer tussen de
150.000 en de 200.000 mensen
op afkomen.
Net als zijn voorganger Emile
Fallaux is de Engelsman Field
aangetreden met de belofte
'meer te willen doen met min
der films', maar hij is op een
trein gesprongen die niet zo
maar in een lagere versnelling
geduwd kan worden. Het gevolg
is een festival waarbij het geen
enkele gewone bezoeker zal
lukken om alle films te zien. Het
programma omvat 210 speel
films en lange documentaires,
waarvan 59 belangrijke interna
tionale premières, en daarnaast
140 korte films, video's en cd-
roms.
iTAA-Bedrijfskunst viert vijfjarig bestaan
(tphen aan den rijn
i0nique de boer
eel ondernemingen benaderen de be-
Irijfskunst, de kunstuitleen van STAA
Stichting Alphense Ateliers) om met de ge
ïnde kunst de werkruimtes op te vrolij
kt Op 31 januari is het vijf jaar geleden
at het eerste bedrijf gebruik maakte van de
lphense uitleen. Marjon Koops van be-
rijfskunst: „We wijken op bepaalde fron-
sn af van andere kunstuitleenbedrijven.
willen dat kunst allerlei emoties
Jsmaakt bij werknemers. Niet dat schilde
ken alleen maar mooi worden gevonden."
Marjon geeft een voorbeeld. „Nog niet zo
ng geleden hadden we bij de. ingang vair
een bedrijf een poort met veertjes neergezet
waar de werknemers bij binnenkomst door
heen moesten. De een vond het stom, de
ander vond het leuk. Waar het om gaat is
dat het tongen losmaakt."
Marjon is als vrijwilliger begonnen bij de
kunstuitleen van STAA. Vanaf het allereer
ste moment liepen de zaken op rolletjes.
Omdat de eerste tentoonstelling bij Duijve-
laar Pompen werd gehouden, viert de stich
ting daar het feest ter gelegenheid van het
eerste lustrum.
Dat kunstenaars op deze manier meer
mogelijkheden krijgen het werk aan de man
te brengen, is een van haar doelstellingen.
Het mes snijdt volgens haar aan twee kan
ten: „Ze verdienen al aan het uitlenen van
hun kunstwerken. En daarbij komt dat door
meer bekendheid ze hun spullen eerder
verkopen." Vorig jaar januari kon Marjon
de werkdruk niet langer aan en droeg ze
veel taken aan haar collega over. „Ik ver
dronk in al het werk. Ik kon dat niet langer
combineren met het opvoeden van mijn
drie kinderen."
Het succes van de kunstuitleen is, volgens
Marjon Koops te danken aan het actieve
beleid van STAA. Bedrijven hoeven zelfbij-
na niets te doen om werk te lenen. Marjon
stuurt foto's van de kunstwerken, in de on
derneming wordt beslist wat er aan de
muur moet komen en de kunstenaars ko
men het brengen.
Jan Vayne en Wassenaars schoolband:
washington/wassenaar anp
Een bijzonder spektakel, die in
auguratie van Bill Clinton als
president van de Verenigde
Staten. Daar waren de Zwolse
pianist Jan Vayne en Richard
Freeburg, begeleider van de
Wassenaarse schoolband, het
over eens. Zowel de school
band als Vayne had de eer op
te treden tijdens de feesten in
de Amerikaanse hoofdstad
Washington.
Beide muzikanten stonden
gisteren moe maar voldaan de
luisteraars van Radio 1 te
woord. „Een gigantische erva
ring", aldus Vayne. De vinger
vlugge pianist trad eerst op
voor een kleine elite van groot
industriëlen in de Shakespeare
Library en daarna 's avonds in
de enorme Triangle Bowl in
Washington. In beide gevallen
moest hij met zijn spel het pu
bliek voor zich zien te winnen,
want weinigen kenden de 'Mu
sician from Zwolle'.
Vayne had vooral geïmprovi
seerd, zich laten leiden door
het uiteenlopende publiek in
beide zalen. Het concert in de
intieme ruimte van de histori
sche bibliotheek had weer an
ders geklonken dan in de mas
sale Bowl. „Maar het was over
weldigend. De hele. omgeving,
al die feesten."
De leerlingen van de school
band van de American School
of The Hague lagen te slapen.
Ze waren doodop. Ze hadden
twee sets van ieder drie kwar
tier gespeeld waar de vonken
vanaf vlogen. Het was voor
hen, volgens begeleider Ri
chard Freeburg, een ongeloof
lijke ervaring. „Heel gezellig,
veel publiek." Voor de jonge
Amerikanen was het bovendien
bijzonder -„een historische ge
beurtenis"- te mogen optreden
tijdens de inauguratiefeesten.
Ze hadden president Clinton,
vice-president Al Gore noch de
respectieve families gezien.
Maar dat mocht de pret niet
drukken. „Want alles was
prachtig", aldus Freeburg.
