ACHTSTE WERELDWONDER
ligt in Zeeland
Geldnood remt ontwikkeling
toerisme Cuba
Toerisme
Zigzaggend
door Delft en
Gouda
Bijna was Delta Expo Neeltje
Jans een soort 'Disney Water
land' geworden. Vooral de pro
vincie Zeeland en de gemeente
Veere zagen het wel zitten. Een
immens pretpark, waar jaar
lijks meer dan een miljoen be
zoekers zouden moeten ko
men. Cineast Louis van Gaste
ren werd erbij gehaald en er
kwam een bijna aan groot
heidswaan grenzend plan op
lafel. Op papier en in maquet-
levorm zag het er schitterend
uit, maar het werd uiteindelijk
niets. Te duur, zo verklaart
burgemeester A.H. den Boon
van Veere.
J VAN DEN ANKER
jj Zeven jaar voordat de storm
vloedkering in de Oosterschelde
in 1986 officieel openging, was
era! een drukbezocht informa
tiecentrum dat snel bekend
werd als Delta Expo. De een
kwam kijken om te zien wat er
ui zoal met zijn belastinggeld ge
beurde; de ander om te ontdek
ken hoe z'n geld over de balk
werd gegooid; de derde dom
weg uit nationale trots. Vier mil-
oen Nederlanders en buiten
anders trokken inmiddels naar
Delta Expo/Neeltje Jans en van-
de dag is het de belangrijk
ste Zeeuwse toeristische attrac
tie met jaarlijks meer dan
000 bezoekers.
Zelfs nu - in het laagseizoen -
stort een aanzienlijk aantal bus-
In het Mari-cultuurcentrum wordt duidelijk gemaakt hoe tegen
woordig door middel van hangculturen mosselen en oesters wor
den gekweekt.
sen zijn inhoud uit op het par
keerterrein. In rijen gaat het
eerst richting Topshuis. Daar
wordt door middel van een film
uiteengezet hoe het allemaal is
gekomen. VoQjal de beelden
van de watersnoodramp (de
mensen-op de daken van hun
huizen, de drijvende kadavers)
overtuigen het bezoek. Ook jon
geren, die de overstromingen
van begin 1953 niet hebben
meegemaakt.
Als schapen wordt het bezoek
daarna naar de over enkele eta
ges uitgespreide tentoonstelling
gedreven, waar niet alleen alles
wordt verteld en getoond over
de plannen en de bouw van de
stormvloedkering, maar ook
wordt uiteengezet wat de (voor
delige) effecten zijn geweest op
de natuur, de flora en de fauna.
De meeste aandacht krijgt de
immense maquette van Zee
land, waarin met beeld, geluid
en veel watergespetter het
Deltaplan wordt uitgelegd.
Watervallen
Vervolgens belandt het publiek
bij de voor het bezoek openge
stelde pijler. Vanaf de balustra
de is er uitzicht op de waterval
len die in de Oosterschelde ont
staan door de deels geopende
schuifdeuren, waardoor het
Oosterscheldewater vrij spel
heeft. Ten slotte gaat het naar
de andere kant van de weg,
waar met de vroegere veerboot
Ameland - Holwerd een tochtje
over de Oosterschelde wordt ge
maakt. Vanaf het water kan het
'achtste wereldwonder' in volle
glorie worden aanschouwd. Met
een klauterpartij op de enige
nog droogstaande pijler kan het
bezoek worden afgerond.
In samenwerking met de stich
tingen Natuurmonumenten en
Zeeuws Landschap wordt een
groot terrein rondom Neeltje
Jans de komende tijd 'omge
bouwd' tot een natuurgebied.
Nu al liggen er twee schepen
waarop wordt getoond hoe vis
en schelpdieren worden gevan
gen. Even verderop staat zowel
het dolfijnenstation, waar jonge
dakloze bminvissen worden op
gevangen en begeleid naar vol
wassenheid, als het Mari-cul
tuurcentrum, waar duidelijk
wordt hoe tegenwoordig mosse
len en oesters via hangculturen
worden gekweekt. Een op zich
stokoud systeem, dat in Neder
land nog maar kort bestaat,
maar dat met groot succes
wordt toegepast omdat de scha
len dunner zijn en de bewoners
Veel belangstelling is er altijd
voor de maquette van Zeeland
waarin met beeld, en geluid het
Deltaplan wordt uitgelegd.
FOTO'S GPD
dikker en voller. Nieuw is de
waterspeelplaats, een piekwaar
op speelse wijze de loop van
water en de grillen van het
vocht worden getoond en be
leefd. Geen glijbaan, wel veel
bewegend water.
In april zal hier ook de nieuwste
attractie worden geopend, de
Panta Rei. In het ruim 120 me
ter lange gebouw in de vorm
van een walvis zal de complete
waterkringloop worden uitge
beeld. Het gaat om een investe
ring van zo'n tien miljoen gul
den, voor Delta Expo tot nu toe
de grootste in haar bestaan. Ge
hoopt wordt dat daarmee het
aantal bezoekers wordt opge
krikt tot rond de 400.000 per
jaar.
HENDRI BELTMAN
Cuba heeft grootse plannen voor de verde
re ontwikkeling van het toerisme. De ko
mende drie tot vier jaren moet het aantal
loeristen worden verdubbeld tot twee mil-
]oen. In diverse delen van het eiland zullen
daarvoor hotels en appartementencom
plexen verrijzen. Bovendien worden de
twee huidige toeristische centra - de bad
plaatsen Varadero en Holguin - verder ont
wikkeld. Met de uitbreiding van het vlieg
veld bij Varadero wordt volgend jaar be-
ib, jonnen en ook is de aanleg van nieuwe
snelwegen voorzien.
Het zijn ambitieuze plannen, maar bij de
haalbaarheid ervan worden wel vraagte
kens geplaatst. Wegens gebrek aan geld
kunnen de Cubanen talloze zaken niet be
kostigen. Ook het aangaan van leningen bij
buitenlandse banken is niet eenvoudig.
Door de aanwezigheid van Fidel Castro én
d# hoor het nu al tientallen jaren geldende
Amerikaanse embargo staan zij niet echt te
trappelen. Inociente Segundo, directeur
van 's lands grootste toeristentransportbe
drijf Transtur, geeft een voorbeeld van de
moeilijkheden die Cuba heeft bij het reali
seren van de toeristische plannen. „Een
verdubbeling van het aantal toeristen bete
kent dat we honderden extra bussen en
taxi's moeten aanschaffen. Maar het geld
daarvoor is er vrijwel niet. En dat geldt voor
alle sectoren. Neem de landbouw. De vraag
is niet zozeer of wij wel voldoende produc
ten kunnen verbouwen - dat lukt misschien
nog wel - de vraag is veel eerder waar we
het geld vandaan moeten halen om oogst-
machines te kunnen bekostigen. Alles moet
nu met de hand van het land worden ge
haald én worden verwerkt. Elk boontje, elke
krop sla, elke korrel rijst..."
Telkens weer is er dat enorme dilemma:
waar moeten de Cubanen hun weinige geld
aan uitgeven. Aan hoognodige basisvoor
zieningen voor de eigen bevolking of aan
investeringen in de toekomst. Toch is Ino
ciente Segundo er van overtuigd dat het
toerisme op het Caribische eiland de ko
mende jaren een pijlsnelle ontwikkeling zal
doormaken. Simpelweg omdat Cuba een
aantrekkelijk vakantieland is: veel zon, een
constant aantrekkelijke temperatuur,
prachtige stranden en veel natuurschoon.
Ook aan arbeidskrachten zal geen gebrek
zijn. Iedereen wil graag in de toeristische
sector werken. Fooien worden er immers in
dollars betaald en daarvan kunnen weer
producten worden gekocht, die met de ei
gen pesos onbetaalbaar zijn. Om een ade
quaat opleidingsniveau voor het toekomsti
ge kaderpersoneel te garanderen, begint
volgend jaar aan de universiteit van Matan-
zas een drie-jarige managementsstudie.
Al met al overheerst het optimisme. Maar
dat is bijna een voorwaarde, want de ont
wikkeling van Cuba tot een belangrijke toe
ristische bestemming lijkt voorlopig de eni
ge mogelijkheid de miljoenen arme inwo
ners nog enigszins uitzicht te geven op een
beter bestaan.
Op Cuba worden steeds meer luxueuze hotels gebouwd, zoals hier in Varadero.
Engeland 'verslaat' opnieuw Oostenrijk
l let Engelse toeristenbureau
jj ritish Tourist Association
BTA) heeft voor de tweede keer
di Ie Veer' gekregen voor hetbes-
55 buitenlandse verkeersbureau
^Nederland. Net als vorig jaar
fersloeg' Engeland opnieuw
Oostenrijk, dat daarvóór elf jaar
thtereen deze prijs kreeg. Bes-"
te allround-touroperator werd
Arke Reizen in Enschede. In de
categorie charter-luchtvaart
maatschappijen werd Martinair
eerste. De reis-veren worden
jaarlijks op initiatief van het
vakblad Reisrevue door de Ne
derlandse reisbranche uitgereikt
op de Vakantiebeurs in Utrecht,
die afgelopen zondag werd af
gesloten. Er kwamen 158.161
bezoekers, tegen ruim 180.000
het jaar daarvoor. De organisa
toren schreven deze ferme da
ling toe aan de minder goede
weersomstandigheden. Op die
zelfde Vakantiebeurs werden
namens het ANWB-tijdschrift
Reizen ook de jaarlijkse trofeeën
voor de beste reisgidsen van het
jaar 1996 toegekend aan respec
tievelijk het boek 'Provence en
Cóte d'Azur' (van de voormalige
GPD-correspondent Rudolf
Bakker) en de USA Baedeker
Travel Guide.
RECENSIE
Een jaar of wat geleden schre
ven de voormalige Vrije Volk
journalisten Frits Baarda en
Rob van der Stek een bijzon
der aardig boekje over
Dordrecht. Aan de hand van
vijf wandelingen werd de le
zer kris-kras door Hollands
oudste stad gevoerd en blijk
baar hadden zij zoveel plezier
in deze werkwijze dat ze de
zelfde procedure nu ook heb
ben toegepast op Delft en
Gouda. Beide steden werden
onder de loep gelegd in twee
wandelgidsjes, die versche
nen onder de vlag van uitge
verij Odyssee. Ze wijken in
weinig of niets af van hun
voorganger. Helaas echter
bleef ook de truttemetuttige
opmaak gehandhaafd.
Delft wordt uit de doeken ge
daan door middel van vier
'zwerftochten'. Eentje door
het oude hart (Prinsenhof,
Oude Markt), een door het
noordelijk deel van de bin
nenstad (met de nadruk op
industriële monumenten als
de fabrieken van Calvé en
Gist-brocades), een rondom
de Oostpoort (met Beesten-
markt) en een naar en door
het Agnetapark. Die laatste
tippel is voor de niet-Delft-
kenner verreweg het verras
sendst. Het geesteskind van
de progressieve directeur van
de Nederlandsche Gist- en
Spiritusfabriek J. C. van Mar
ken was het eerste arbeiders
dorp in Nederland met een
ideologische inslag en staat -
hoewel het in de tweede helft
van de vorige eeuw werd aan
gelegd - nog steeds bekend als
een uniek stedebouwkundig
en sociologisch monument.
Van Marken noemde het park
naar zijn sociaal bewogen
vrouw Agneta over wie Baar
da en Van der Stek nog een
sterk verhaal weten te vertel
len. Toen haar per ongeluk
duidelijk werd dat haar echt
genoot er een stille, maar zeer
intieme relatie op nahield met
ene Maria Eringaard, bezocht
ze de vrouw. Beiden besloten
de ontmoeting voor Van Mar
ken geheim te houden en pas
toen Maria op 36-jarige leef
tijd aan tuberculose overleed,
onthulde Agneta haar man
dat ze op de hoogte was van
de buitenechtelijke verhou
ding. Tegelijkertijd deed ze
hem echter een voorstel dat
hij met beide handen aan
greep. Ze verklaarde zich be
reid de drie uit hun relatie ge
boren kinderen verder op te
voeden. Het is een van de vele
kadertjes waarmee de auteurs
hun routebeschrijvingen op
sieren en die de boekjes hun
plezierige aroma verschaffen.
In Gouda stippelden Baarda
en Van der Stek drie wande
lingen uit. Een met de belang
rijkste bezienswaardigheden
(waaronder natuurlijk het
Stadhuis, De Waag en het
kostelijke Catharina Gast
huis), een langs de haven en
de IJssel (molen de Roode
Leeuw) en een door het wes
telijk gedeelte van de binnen
stad. Ook in dit geval bevat
het laatste hoofdstuk de
grootste verrassingen. Wie de
betrekkelijk korte, ongeveer 4
kilometer lange route na
loopt, zal vooral plezier bele
ven aan - om maar iets te
noemen - de volstrekt onbe
kende maar zeer schilderach
tige Naaierstraat en de Vis-
bank aan de Lage Gouwe.
De plattegrondjes, met daarin
opgenomen het te volgen tra
ject, zijn in beide boekjes van
een aanvaardbare kwaliteit;
waarom Gouda wél een
naamregister heeft en Delft
niet, is onverklaarbaar. Beide
deeltjes kosten 19,90 gulden
per stuk en werden uitgege
ven door Odyssee (Babylon-
De Geus).
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
REDACTIE R08 VAN DEN DOBBELSTEEN
C H T E N
Zendstation Lange Gerrit
Met de tentoonstelling 'De wereld rond een zendsta
tion' duikt het Historisch Museum aan het Raadhuis
plein in Apeldoorn in de geschiedenis van 'Lange Ger
rit', de bijnaam van Radio Kootwijk. Het zenderpark op
de Veluwe werd begin 1923 in gebruik genomen om de
telefonie- en telegrafieverbindingen te onderhouden
met vooral Nederlandsch-Lndië. Vanaf februari 1928
kreeg het Nederlandse publiek de mogelijkheid recht
streeks gesprekken te voeren met verwanten in 'de
Oost'. De vaak emotionele gesprekken werden door de
cabaretier Willy Derby bezongen in de smartlap 'Hallo
Bandoeng'. Aan de hand van foto's, tekeningen, ma
quettes, gebruiksvoorwerpen en oude filmopnamen
geeft de tot 16 februari durende expositie niet alleen
een beeld van Radio Kootwijk, maar ook van het leven
er omheen.
Informatie: 055 - 57 88 42 9.
PTT-kleding
Van het deftige postiljonsuniform uit begin vorige eeuw
tot de simpele spijkerbroek en baseball-cap van de Te-
lecom-monteur anno 1996 - het hangt allemaal aan
een lange kapstok op de tentoonstelling 'Pasvorm' in
het PTT-museum aan de Zeestraat 82. Deze laat zien
hoe de bedrijfskleding van de PTT in 180 jaar verander
de: van het eerste uniform van de posterijen, uit 1818,
tot de moderne bedrijfskleding. De expositie is tot en
met 30 maart te zien.
Informatie: 070 - 33 07 59 0.
Ganzen kijken
In het Gelders rivierengebied (Gelderse Poort) overwin
teren naar schatting zo'n 80.000 kol- en rietganzen. Die
logeerpartij levert een fascinerend schouwspel op. In V-
formatie trekken de vogels voortdurend door het ge
bied, op weg naar weilanden om er te grazen of om uit
te rusten. Om alle belangstelling in goede banen te lei
den worden de komende maanden busexcursies geor
ganiseerd. Onderweg vertellen de gidsen over het ge
drag van de vogels. De rondritten vinden plaats op alle
zondagen tot en met 23 februari. De start is bij het Na
tuurmuseum aan de Gerard Noodstraat 121 in Nijme
gen.
Info: 024 - 32 30 74 9.
Vertelkunst
Wie wil leren een verhaal spannend en geloofwaardig
over te brengen, kan sinds kort terecht bij de Haarlem
se sprokenist Ab Kok. In Hirondelles, een buitenplaats
in het Belgische Spa, organiseert hij namens de Stich
ting OERR (Ontmoeting, Ervaring, Ritme en Rust)
workshops. Tijdens drie volledig verzorgde dagen
wordt mensen geleerd de vertelmagie onder de knie te
krijgen. De locatie past bij de voorwaarden voor een
goed verhaal: een rustige omgeving, een oud, maar
comfortabel landhuis en een behaaglijk houtvuur. De
eerstvolgende workshop is vastgesteld voor het week
einde van 28 februari tot en met 2 maart. Deelneming
kost inclusief maaltijden en overnachtingen 295 gul
den.
Info: 023 - 52 84 83 9 (Ab Kok) of02 55 - 52 33 54 (Hessel Veldman).
ACSI-Campinggids
Op de Vakantie
beurs 1997 in
Utrecht werd de
nieuwe ACSI-Cam
pinggids ten doop
gehouden. In het
kloeke boekwerk
zijn de bevindingen
weergegeven van
220 selecteurs die
door heel Europa,
onaangekondigd
circa 7.000 kam
peerterreinen heb
ben bezocht en be
oordeeld. De gids
kost 32,50 gulden en
is te koop bij onder
meer de boekhan
del en de ANWB-
reisboekenwinkels.
Geheim van Holland
Bij de VW-kantoren van Leiden, Haarlem, Delft,
Dordrecht, Gouda en Schiedam is een brochure te
koop met daarin zes stadswandelingen (elke plaats
één), die de voetganger langs 'eeuwenoude sporen van
handel en nijverheid' voert. De uitgave, 'Het Geheim
van Holland' geheten, kost 8,75 gulden en kan eventu
eel ook worden besteld bij de Provinciale VW Zuid-
Holland, Postbus 3267,2601 DG Delft.
Vaar-fiets vakanties
Bij Cycletours is het nieuwe vaar-fietsvakantieprogram-
ma uitgekomen. Er zijn tien routes door Nederland uit
gezet waarbij de deelnemers overdag fietsen en 's
avonds eten en slapen. Dat gebeurt in speciaal inge
richte schepen, die elke dag nieuwe aanlegplaatsen kie
zen in steden als Utrecht, Schoonhoven, Delft, Leiden,
Haarlem, Zaandam (Zaanse Schans), Alkmaar en Enk
huizen. De brochure waarin de tochten worden be
schreven, kan worden aangevraagd bij Cycletours in
Amsterdam, telefoon 020 - 62 74 09 8.
Fietsend naar Keukenhof
Ook dit jaar organiseert de VW Noordwijk fietstochten
naar de Keukenhof in Lisse. De route is vice versa on
geveer 25 kilometer lang en voert de deelnemers langs
velden vol hyacinten, narcissen en tulpen. De start is
bij het terras van Grand Café De Jongejuffer in Noord-
wijk en de rit kan worden gereden van 27 maart tot en
met 22 mei.
Info: VW Noordwijk, Ielcfoon071 - 36 19 32 I.
